श्लोक ४४ वा
मत्तोऽनुशिक्षितं यत्ते, विविक्तमनुभावयन् ।
मय्यावेशितवाक्‌चितो, मद्धर्मनिरतो भव ॥४४॥
या स्थितीं तुज असतां जाण । बहुसाल तुज येतील शरण ।
तूं पावलासि माझें ज्ञान । हें सर्वही जन जाणती ॥२७॥
पावोनियां ब्रह्मज्ञान । स्वयें उद्धरला आपण ।
न करीचि दीनोद्धारण । हें भेडपण ज्ञात्याचें ॥२८॥
एक पावोनि ब्रह्मज्ञान । शिष्य उपदेशी आपण ।
बोध न करवे परिपूर्ण । ते निष्ठा हीन निर्वीर्य ॥२९॥
शिष्य बोधेंवीण चरफडी । गुरु गुरुपणें बडबडी ।
घरींच्या घरीं चुकामुकी गाढी । हे बोधपरवडी अबद्ध ॥८३०॥
परचित्तप्रबोधकवृत्ती । हे सामान्य नव्हे स्थिती ।
ब्रह्मज्ञानाची पूर्ण निष्पत्ती । या नांव निश्चितीं उद्धवा ॥३१॥
स्वयें तरोनि जनां तारी । हे ज्ञानाची अगाध थोरी ।
ते म्यां दिधली तुझ्या करीं । जन उद्धरीं उद्धवा ॥३२॥
शिष्यसुक्षेत्रीं ब्रह्मज्ञान । ज्याचें नव्हे वर्धमान ।
तंववरी नाहीं पूर्णपण । उद्धवा जाण निश्चित ॥३३॥
जेवीं पिकलिया वृक्षाप्रती । पक्षी तुटले स्वयें येती ।
तेवीं निडारली ब्रह्मस्थिती । तेथ शिष्य पावती स्वानंद ॥३४॥
बोलें उपदेशिती ब्रह्मज्ञान । बोध नव्हे तें निर्वीर्य जाण ।
तें तूं म्हणसी कायसेन । ऐक सांगेन उद्धवा ॥३५॥
अनुभवा आलें ब्रह्मज्ञान । तेणें अंगीं ये जाणपण ।
तेथ संचरे ज्ञानाभिमान । तेणें वीर्य क्षीण ज्ञानाचें ॥३६॥
जंव जंव ज्ञाता निरहंकार । तंव तंव ज्ञानासी वीर्य थोर ।
त्याची होतां कृपामात्र । बोध साचार सच्छिष्यासी ॥३७॥
तुज फावलें माझें ज्ञान । उपदेशिसी शिष्यजन ।
ते तुज देतील सन्मान । तरी तूं ज्ञानाभिमान धरुं नको ॥३८॥
शिष्य देतील सन्मान । तो ’नेघे’ म्हणतां अपक्वपण ।
घेतां आला ज्ञानाभिमान । हेंही विघ्न ज्ञात्यासी ॥३९॥
शिष्य देतील सन्मान । तो अनुद्वेगें घ्यावा आपण ।
परी न धरावा ज्ञानाभिमान । हें मुख्य लक्षण ज्ञात्याचें ॥८४०॥
तुज माझ्या ज्ञानाची पूर्ण प्राप्ती । तेचि एकांतीं लोकांतीं ।
नित्य निरभिमानस्थिती । स्वानंदस्फूर्ती सर्वदा ॥४१॥
तेचि निरभिमान स्थिती । उपदेशीं शिष्यांप्रती ।
निरभिमानापरती । दशा त्रिजगतीं असेना ॥४२॥
तेंचि उपदेशलक्षण । वाचेसी माझें नामकीर्तन ।
शरीरीं माझें नित्य भजन । मद्रूपीं मन निमग्न सदा ॥४३॥
ज्ञाता म्हणतां न धरी श्र्लाघ । मूर्ख म्हणतां न यावा राग ।
स्वयें रहावें अनुद्वेग । हे दशा चांग ज्ञात्याची ॥४४॥
एवं नित्य निरभिमान । भक्तियुक्त वैराग्य ज्ञान ।
स्वयें आचरोनि आपण । शिष्यसज्जन उपदेशिजे ॥४५॥
तुज जे शिष्य येती शरण । ते नीच न म्हणावे आपण ।
हें गुरुत्वाचें पूर्णपण । शिष्यही पूर्ण पूज्यत्वें देखें ॥४६॥
सद्गुरुसी सर्वां भूतीं । सर्वदा ब्रह्मप्रतीती ।
तेथ शिष्याचिये भूतव्यक्तीं । काय ब्रह्मस्थिती पळाली ॥४७॥
यालागीं शिष्यीं नीचपण । सर्वथा न देखावें आपण ।
शिष्य देखावा ब्रह्म पूर्ण । हें मुख्य लक्षण गुरुत्वाचें ॥४८॥
जेवीं तानयालागीं माता । तेवीं शिष्याचिया निजस्वार्था ।
गुरुसी कळवळा तत्त्वतां । शुद्ध ’सद्गुरुता’ या नांव ॥४९॥
शिष्यलक्षणप्रकार । मागां सांगितला विचार ।
तो जेथ देखसी अधिकार । तेथ साचार उपदेशीं ॥८५०॥
तुज जें शिकविलें प्रस्तुत । तें शिष्योपदेशसंग्रहार्थ ।
तूं ठायींचा गुणातीत । तुज हें समस्त स्पर्शेना ॥५१॥
अतिव्रज्य गतिस्तिस्त्रो, मामेष्यसि ततः परम् (॥४४॥)
यापरी ज्ञान उपदेशितां । तुझी न मोडे गुणातीतता ।
ज्यांसी उपदेशिसी तत्त्वतां । तेही त्रिगुणावस्था जिंकिती ॥५२॥
पूर्वोक्त उपदेशयुक्तीं । जे शिष्य सर्वदा वर्तती ।
ते त्रिगुणांची त्रिविध वृत्ती । अतिक्रमिती गुरुकृपां ॥५३॥
त्रिगुणांचें त्रिविधपण । दृश्य द्रष्टा आणि दर्शन ।
जागृति सुषुप्ति आणि स्वप्न । ज्ञेय ज्ञाता ज्ञान साक्षेपें ॥५४॥
कार्य कारण आणि कर्ता । भोज्य भोजन आणि भोक्ता ।
शत्रु मित्र उदासीनता । या त्रिगुणावस्था बाधक ॥५५॥
तेथ येणें उपदेशें जाण । सच्छिष्य करुनि माझें भजन ।
त्रिगुणत्रिपुटी निर्दळून । माझें स्वरुप पूर्ण स्वयें होती ॥५६॥
माझिया स्वरुपाप्रती । नाहीं गुण ना गुणवृत्ती ।
भक्त मद्भावें गुणातीतीं । सहज पावती स्वानंद ॥५७॥
ऐसा आज्ञापिला उद्धवो । त्याचे अवस्थेचा अभिप्रावो ।
परीक्षितीप्रती पहा हो । स्वयें शुकदेवो सांगत ॥५८॥