श्लोक १५ वा
शोकहर्षभयक्रोधलोभमोहस्पृहादयः ।
अहंकारस्य दृश्यन्ते, जन्ममृत्युश्च नात्मनः ॥१५॥
देहाभिमानाचे पोटीं । अनेक दुःखांचिया कोटी ।
त्यांची संकळितें गुणगोठी । कृष्ण जगजेठी सांगत ॥७७॥
देहाभिमानाचें कार्य एथ । अद्वैतीं वाढवी द्वैत ।
इष्टानिष्टीं समस्त । जग व्याप्त तेणें कीजे ॥७८॥
नश्वरा इष्टाचा नाश देख । तेणें देहअहंता मानी दुःख ।
या नांव गा ’शोक’ । सकळही लोक मानिती ॥७९॥
नश्वर विषयांची प्राप्ती । तेथें आल्हाद उपजे चित्तीं ।
त्या नांव ’हर्ष’ म्हणती । जाण निश्चितीं उद्धवा ॥१८०॥
बळी मिळोनि समर्थ । आप्त विषयो विभांडूं पाहात ।
तेणें कासावीस होय चित्त । ’भय’ निश्चित या नांव ॥८१॥
आप्तकामाचें अवरोधन । ज्याचेनि अणुमात्र होय जाण ।
त्याचें करुं धांवे हनन । ’क्रोध’ संपूर्ण त्या नांव ॥८२॥
गांठी झाल्याही धनकोडी । कवडी वेंचितां प्राण सोडी ।
या नांव ’लोभाची’ बेडी । कृपण-परवडी पुरुषाची ॥८३॥
कर्माकर्म हिताहित । इष्टानिष्ट नाठवी चित्त ।
विवेकशून्य स्तब्धता प्राप्त । ’मोह’ निश्चित या नांव ॥८४॥
नित्य करितां विषयसेवन । मनीं विषयइच्छा गहन ।
अखंड विषयांचें ध्यान । ’स्पृहा’ जाण ती नांव ॥८५॥
इत्यादि हे नाना गुण । अथवा कां जन्ममरण ।
आत्म्यासी संबंध नाहीं जाण । हें देहाभिमान स्वयें भोगी ॥८६॥
जागृति आणि देखिजे स्वप्न । तेथ वसे देहाभिमान ।
ते ठायीं हे दिसती गुण । सुषुप्तीस जाण गुण नाहीं ॥८७॥
जेथ वृत्ति निरभिमान । तेथ जन्ममरणादि हे गुण ।
सर्वथा नुठती जाण । गुणासी कारण अभिमान ॥८८॥
जळीं स्थळीं वायु झगटी । जळीं तरंग स्थळीं नुठी ।
तैं तरंगता जळाचे पोटीं । तेवीं शोकादि गुणकोटी अहंतेमाजीं ॥८९॥
बद्धता झाली अहंकारासी । म्हणसी मुक्ति व्हावी त्यासी ।
ते अहंता लागली जीवासी । तेंचि हृषीकेशी सांगत ॥१९०॥
अंत्यजाचा विटाळ ज्यासी । गंगास्नानें शुद्धत्व त्यासी ।
तें गंगास्नान अंत्यजासी । शुद्धत्वासी अनुपयोगी ॥९१॥
तेवीं अहंता जडली जीवासी । ते त्यागितां मुक्तत्व त्यासी ।
परी मुक्तत्व अहंकारासी । कल्पांतेंसीं घडेना ॥९२॥