श्लोक २२ वा
यद्यनीशो धारयितुं मनो ब्रह्मणि निश्चलम् ।
मयि सर्वाणि कर्माणि निरपेक्षः समाचर ॥२२॥
स्वभावतां मन चचंळ । विषयवासना अतिचपळ ।
निर्गुण ब्रह्मीं केवळ । नाहीं बळ प्रवेशावया ॥४७॥
तरी सांख्य योग संन्यासू । हा न करावया आयासू ।
माझिया भक्तीचा विलासू । अतिउल्हासू करावा ॥४८॥
मागें बद्धमुक्तांचें निरूपण । सांगीतलें मुक्तांचें लक्षण ।
वृथा शाब्दिकांचें शब्दज्ञान । तेंही व्याख्यान दाविलें ॥४९॥
आतां आपुली निजभक्ती । सांगावया उद्धवाप्रती ।
अतिआदरें श्रीपती । भक्तीची स्थिति सांगतु ॥६५०॥
उद्धवा चढत्या आवडीं मत्कर्म । जे भक्तीसी विकावा मनोधर्म ।
माझें स्मरावें गुणकीर्तिनाम । नाना संभ्रमविनोदें ॥५१॥
माझेनि भजनें कृतकृत्यता । दृढ विश्वास धरोनि चित्ता ।
भजनीं प्रवर्तावें सर्वथा । अविश्रमता अहर्निशीं ॥५२॥
माझ्या भजनाच्या आवडीं । नुरेचि आराणुकेसी वाडी ।
वायां जावो नेदी अर्धघडी । भजनपरवडी या नांव ॥५३॥
माझ्या भजनीं प्रेम अधिक । न सांडावें नित्यनैमित्तिक ।
वैदिक लौकिक दैहिक । भक्तांसी बाधक नव्हे कर्म ॥५४॥
आचरतां सकळ कर्म । न कल्पावा फळसंभ्रम ।
हेंचि भक्तीचें गुह्य वर्म । उत्तमोत्तम अधिकारू ॥५५॥
उबगू न मनूनि अंतरीं । माझ्या प्रीतीं सर्व कर्मांतें करी ।
जो फळाशेतें कंहीं न धरी । भक्तीचा अधिकारी तो जाणा ॥५६॥
पिंपुरें खावयाचे चाडें । न लाविती पिंपळाचीं झाडें ।
तेंवीं कर्में करितां वाडेंकोडें । फळाशा पुढें उठेना ॥५७॥
माझें भजन करितां । न पडे ज्ञानाची पंगिस्तता ।
माझे भजनें नित्यमुक्तता । जाण मद्भक्तां मद्भावें ॥५८॥
ज्ञानेंवीण भक्ति न घडे । म्हणती तें शब्दज्ञान धडफुडें ।
भक्तीस्तव जाण रोकडें । ज्ञान जोडे अपरोक्ष ॥५९॥
यालागीं माझें भजन करितां । ज्ञानाचा पांग न पडे भक्तां ।
देहगेहांमाजीं वर्ततां । बंधन मद्भक्तां लागेना ॥६६०॥
ज्याच्या मुखीं माझें नाम । ज्यासी माझा भजनसंभ्रम ।
ज्याच्या मनीं मी आत्माराम । त्याचें दासीकाम मुक्ति करी ॥६१॥
मुक्तीमाजीं विशेष कायी । वृत्ति निर्विषय असे पाहीं ।
भक्तांसी सर्व कर्मांच्या ठायीं । स्फुरण नाहीं विषयांचें ॥६२॥
भक्तांचे विषयीं नाहीं चित्त । त्यांचा विषय तो मी भगवंत ।
ते सदा मजमाजीं लोलुप्त । नित्यमुक्त यालागीं ॥६३॥
भक्त विषयो सेविती । ते ग्रासोग्रासीं मज अर्पिती ।
तेणेंचि त्यांसी वंदी मुक्ती । सर्व भूतीं मद्भावो ॥६४॥
यालागीं कर्मबंधन । मद्भक्तांसी न लगे जाण ।
करितां माझें स्मरण कीर्तन । जगाचें बंधन छेदिती ॥६५॥
माझ्या भक्तांचें वसतें घर । तें जाण माझें निजमंदिर ।
मुक्ति तेथें आठौ प्रहर । वोळगे द्वार तयांचे ॥६६॥
माझें भजन करितां । कोण्या अर्थाची नाहीं दुर्लभता ।
चहूं पुरुषार्थांचे माथां । भक्ति सर्वथा मज पढियंती ॥६७॥
ज्ञान नित्यानित्यविवेक । भक्तीमाजीं माझें प्रेम अधिक ।
तैसें प्रेमळाचे मजलागीं सुख । चढतें देख अहर्निशीं ॥६८॥
जेवीं एकुलतें बाळक । जननीसी आवडे अधिक ।
तैसें प्रेमळाचें कौतुक । चढतें सुख मजलागीं ॥६९॥
यालागीं आपुलिये संवसाटीं । मी प्रेमळ घें उठाउठी ।
वरी निजसुख दें सदेंठीं । न घे तैं शेवटीं सेवकू होयें ॥६७०॥
प्रेमाचिया परम प्रीतीं । जेणें मज अर्पिली चित्तवृत्ती ।
तेव्हांचि त्याचे सेवेची सुती । जाण निश्चितीं म्यां घेतली ॥७१॥
प्रेमळाचें शेष खातां । मज लाज नाहीं घोडीं धुतां ।
शेखीं उच्छिष्ट काढितां । लाज सर्वथा मज नाहीं ॥७२॥
मज सप्रेमाची आस्था । त्याचे मोचे मी वाहें माथां ।
ऐसी प्रेमळाची सांगतां कथा । प्रेम कृष्णनाथा चालिलें ॥७३॥
कंठ जाला सद्गदित । अंग झालें रोमांचित ।
धांवोनि उद्धवासी खेंव देत । प्रेम अद्भुत हरीचें ॥७४॥
सजल जाहले लोचन । वरुषताती स्वानंदजीवन ।
भक्तिसाम्राज्यपट्टाभिषिंचन । उद्धवासी जाण हरि करी ॥७५॥
सहजें प्रेमळाची करितां गोठी । संमुख उद्धव देखिला दृष्टीं ।
धांवोनियां घातली मिठी । आवडी मोठी भक्तांची ॥७६॥
आवडीं पडिलें आलिंगन । विसरला कार्यकारण ।
विसरला स्वधामगमन । मीतूंपण नाठवे ॥७७॥
नाठवे देवभक्तपण । नाठवे कथानिरूपण ।
नाठवे उद्धवा उद्धवपण । कृष्णा कृष्णपण नाठवे ॥७८॥
प्रेमळाचे गोठीसाठीं । परात्पर परतटीं ।
दोघां ऐक्यें पडली मिठी । आवडी मोठी प्रेमाची ॥७९॥
आजि भक्तीचें निजसुख । उद्धवासी फावलें देख ।
भक्तीचें प्रेम अलोलिक । उद्धवें सम्यक विस्तारिलें ॥६८०॥
श्रीकृष्ण निजधामासी जातां । उद्धव जरी हें न पुसता ।
तरी ज्ञानवैराग्यभक्तिकथा । कां सांगता श्रीकृष्ण ॥८१॥
विशेष भक्तिप्रेम अचुंबित । उद्धवें काढिलें निश्चित ।
उद्धवप्रश्नें श्रीभागवत । झालें सनाथ तिहीं लोकीं ॥८२॥
यालागीं तनुमनप्राणें । उद्धवू जीवें ओंवाळणें ।
याहून अधिक वानणें । तें बोलणें न साहे ॥८३॥
जे बोला बुद्धी न ये सहज । तें भक्तिप्रेम निजगुज ।
उद्धवा द्यावया गरुडध्वज । केलें व्याज खेंवाचें ॥८४॥
भक्तीचें शोधित प्रेम । उद्धवासी अतिउत्तम ।
देता जाला पुरुषोत्तम । मेघश्याम तुष्टला ॥८५॥
प्रेमळाची गोठी सांगतां । विसरलों मी श्लोकार्था ।
कृष्णासी आवडली प्रेमकथा । ते आवरितां नावरे ॥८६॥
प्रेमाची तंव जाती ऐसी । आठवू येऊं नेदी आठवणेशीं ।
हा भावो जाणवे सज्जनांसी । ते भक्तिप्रेमासी जाणते ॥८७॥
हो कां ऐसेंही असतां । माझा अपराधू जी सर्वथा ।
चुकोनि फांकलों श्लोकार्था । क्षमा श्रोतां करावी ॥८८॥
तंव श्रोते म्हणती राहें । जेथें निरूपणीं सुख आहे ।
त्यावरी बोलणें हें न साहे । ऐसें रहस्य आहे अतिगोड ॥८९॥
आधींच भागवत उत्तम । तेथें हें वाखाणिले भक्तिप्रेम ।
तेणें उल्हासे परब्रह्म । आमुचे मनोधर्म निवाले ॥६९०॥
श्लोकसंगतीची भंगी । दूर ठेली कथेची मागी ।
हे प्रार्थना न लगे आम्हांलागीं । आम्ही हरिरंगीं रंगलों ॥९१॥
ऐकतां भक्तिप्रेमाचा जिव्हाळा । श्रवणसुखाचा पूरू आला ।
हे न बोलसीच उगला । निरूपण वहिला चालवीं ॥९२॥
सांगतां प्रेमळांची गोठी । कृष्णउद्धवां एक गांठी ।
प्रेमें पडली होती मिठी । ते कृष्णू जगजेठी सोडवी ॥९३॥
म्हणे हें अनुचित सर्वथा । आतांचि उद्धवू ऐक्या येता ।
तरी कथेचा निजभोक्ता । ऐसा श्रोता कैंचा मग ॥९४॥
माझिया भक्तिज्ञानविस्तारा । उद्धवूचि निजांचा सोयरा ।
यालागीं ब्रह्मशापाबाहिरा । काढितू खरा निजबोधें ॥९५॥
जितुकी गुह्यज्ञानगोडी । भक्तिप्रेमाची आवडी ।
ते उद्धवाचिकडे रोकडी । दिसते गाढी कृष्णाची ॥९६॥
भक्तिप्रेमाचा कृष्णचि भोक्ता । कृष्णकृपा कळलीसे भक्तां ।
हे अनिर्वचनीय कथा । न ये बोलतां बोलासी ॥९७॥
कृष्ण उद्धवासी म्हणे आतां । सावधू होईं गा सर्वथा ।
पुढारीं परियेसीं कथा । जे भक्तिपथा उपयोगी ॥९८॥
सर्व कर्में मदर्पण । फळत्यागें न करवे जाण ।
तरी अतिसोंपें निरुपण । प्रेमलक्षण सांगेन ॥९९॥