Get it on Google Play
Download on the App Store

संध्या 151

“विश्वास, कां शिव्या देतोस ? त्यानं कांहीं होणार का आहे ? कांहीं व्हायचं असेल, तर शेतकरी-कामकरीच करतील. या सुशिक्षित नोकरीवाल्यांची नेहमीं सरकारच्या चरणांकडेच दृष्टि असायची. आम्हां पांढरपेशांना नेहमीं हाच उद्योग. मुसलमान आले. आम्ही फारशी शिकून त्यांचे कारकून होऊन त्यांचीं राज्यं चालविलीं. इंग्रज आले. ताबडतोब इंग्रजींत तरबेज होऊन त्यांचा गाडा चालवूं लागलों. आणि आतां हिटलर येईल असं वाटून पांढरपेशे तरुण जर्मन भाषा शिकूं लागले. कॉलेजांतून जर्मन भाषा घेणा-यांची यंदा म्हणे गर्दीच गर्दी ! अशा पांढरपेशांवर ते तपस्वी, महर्षि इतिहाससंशोधक राजवाडे नुसते जळफळत. पांढरपेशांचा लोंचट वर्ग असं ते म्हणत. विश्वास, म्हणून यांची आशा सोडा. तुमचं लक्ष शेतक-या-कामक-यांकडे आहे. तेंच योग्य. रागावूं नकोस. उद्यां मिळेल घर तिथं घ्या. माझा प्रयोग बंद करा. पुण्याच्या पांढरपेशांचं स्वरूप कळलं ना ? त्यांचं अंतरंग कळलं ना ? पुष्कळ झालं------” भाईजी म्हणाले.

“भाईजी, मी संध्येकडे जातों. भात झाला आहे ना ?” कल्याणने विचारलें.

“हो, झाला आहे. तूप घाल हो जरा बरंचसं. मेतकुटहि ने हवं तर पुडी करून.” भाईजी म्हणाले.
कल्याण भात घेऊन गेला. विश्वास झोंपला. भाईजी कांहीं लिहीत बसले. सायंकाळीं हरणी आली. संध्येला भेटून ती आली होती.

“भाईजी, विश्वास उगीचच निजला आहे ना ?” तिनें विचारलें.

“उन्हांतून नवीन जागा पाहायला गेले होते.”

“कां ?”

“ही जागाहि सोडायची. मालकानं जा म्हणून सांगितलं. पुन्हां सामानाची मिरवणूक.”

“हा काय त्रास ?”

“ही गुलामगिरी हो, हरणे. हिंदुस्थानांत माणसं नाहींत. मेंढरं आहेत.”

“उठवूं का विश्वासला ?”

“उठव आतां. दिवे लागायची वेळ होईल. या वेळीं झोंपणं बरं नाहीं. पडसं होतं, सर्दी होते.” भाईजी म्हणाले.

“विश्वास, अरे विश्वास !” हरणीनें हलवून हांका मारल्या.

“निजूं दे ग मला.” तो कुशीवर वळून म्हणाला.

“ऊठ रे, आपण फिरायला जाऊं.”

“हरणें, हिंडून हिंडून दमलों; पाय दुखायला लागले.”

“चेपूं का जरा ?”

“नको. तूं संध्येकडे जाऊन आलीस का ?”

“हो, आलें.”

“कशी आहे ?”

“बरी आहे. मधूनमधून तिचे डोळे अजून ओले होतातच. परंतु आतां बरीच शांत झाली आहे.”

“हरणे ?”

“काय, विश्वास ?”

“चल, जाऊं फिरायला.”

“पण थकला ना आहेस ?”

“फिरल्यानं, तुझ्याबरोबर फिरल्यानं थकवा जाईल; चल; भाईजी, येऊं जरा फिरून ?”

“ये. मनमोकळेपणं बोला. जरा आनंदी होऊन ये.”

संध्या

पांडुरंग सदाशिव साने
Chapters
संध्या 1 संध्या 2 संध्या 3 संध्या 4 संध्या 5 संध्या 6 संध्या 7 संध्या 8 संध्या 9 संध्या 10 संध्या 11 संध्या 12 संध्या 13 संध्या 14 संध्या 15 संध्या 16 संध्या 17 संध्या 18 संध्या 19 संध्या 20 संध्या 21 संध्या 22 संध्या 23 संध्या 24 संध्या 25 संध्या 26 संध्या 27 संध्या 28 संध्या 29 संध्या 30 संध्या 31 संध्या 32 संध्या 33 संध्या 34 संध्या 35 संध्या 36 संध्या 37 संध्या 38 संध्या 39 संध्या 40 संध्या 41 संध्या 42 संध्या 43 संध्या 44 संध्या 45 संध्या 46 संध्या 47 संध्या 48 संध्या 49 संध्या 50 संध्या 51 संध्या 52 संध्या 53 संध्या 54 संध्या 55 संध्या 56 संध्या 57 संध्या 58 संध्या 59 संध्या 60 संध्या 61 संध्या 62 संध्या 63 संध्या 64 संध्या 65 संध्या 66 संध्या 67 संध्या 68 संध्या 69 संध्या 70 संध्या 71 संध्या 72 संध्या 73 संध्या 74 संध्या 75 संध्या 76 संध्या 77 संध्या 78 संध्या 79 संध्या 80 संध्या 81 संध्या 82 संध्या 83 संध्या 84 संध्या 85 संध्या 86 संध्या 87 संध्या 88 संध्या 89 संध्या 90 संध्या 91 संध्या 92 संध्या 93 संध्या 94 संध्या 95 संध्या 96 संध्या 97 संध्या 98 संध्या 99 संध्या 100 संध्या 101 संध्या 102 संध्या 103 संध्या 104 संध्या 105 संध्या 106 संध्या 107 संध्या 108 संध्या 109 संध्या 110 संध्या 111 संध्या 112 संध्या 113 संध्या 114 संध्या 115 संध्या 116 संध्या 117 संध्या 118 संध्या 119 संध्या 120 संध्या 121 संध्या 122 संध्या 123 संध्या 124 संध्या 125 संध्या 126 संध्या 127 संध्या 128 संध्या 129 संध्या 130 संध्या 131 संध्या 132 संध्या 133 संध्या 134 संध्या 135 संध्या 136 संध्या 137 संध्या 138 संध्या 139 संध्या 140 संध्या 141 संध्या 142 संध्या 143 संध्या 144 संध्या 145 संध्या 146 संध्या 147 संध्या 148 संध्या 149 संध्या 150 संध्या 151 संध्या 152 संध्या 153 संध्या 154 संध्या 155 संध्या 156 संध्या 157 संध्या 158 संध्या 159 संध्या 160 संध्या 161 संध्या 162 संध्या 163 संध्या 164 संध्या 165 संध्या 166 संध्या 167 संध्या 168 संध्या 169 संध्या 170 संध्या 171 संध्या 172 संध्या 173 संध्या 174 संध्या 175 संध्या 176 संध्या 177 संध्या 178 संध्या 179 संध्या 180