Get it on Google Play
Download on the App Store

संध्या 25

“नव हिंद राष्ट्रझेंडया
प्रणामा घे या”


विश्वासच गाणे सांगत होता. त्याचा देह लहान होता. परंतु आवाज पहाडी होता. त्या वेळचे दृश्य गंभीर होतें. आज ज्ञान कृतार्थ होत होतें. ज्ञान स्वतंत्र होत होतें. शाळेंत शिकविला जाणारा इतिहास जिवंत होत होता. मुले आज स्वत:च इतिहास निर्मित होतीं.

शाळेची वेळ झाली. घंटा झाली. मुले वर्गांत गेलीं. हेडमास्तर चवताळले होते, संतापानें लाल झाले होते. त्यांनी विश्वासला बोलावून घेतलें. तो नम्रपणे येऊन उभा राहिला.

“तूं का रे लावलास शाळेवर झेंडा ?”

“हो.”

“कां लावलास ?”

“माझ्या मनांत आलें म्हणून. मला राहवेना म्हणून. आपल्या शाळेचा मला अभिमान वाटतो म्हणून. आपल्या शाळेवर झेंडा लावला अस वर्तमानपत्रांत येऊन दुस-या शाळातील मुलांना स्फूर्ति यावी म्हणून.”

“तुम्हां मुलांना काडीची अक्कल नाही. संस्था उभारण्यासाठीं आम्हांला शंभर ठिकाणीं भीक मागावी लागते. आणि तुम्ही एकदम काहीं तरी करतां व संकट आणता. शाळेच्या बाहेर दाखवा देशभक्ति. शाळेच वातावरण पवित्र असू दे.”

“झेंडा आला म्हणून का वातावरण अपवित्र झालं ? सर्व राष्ट्राला स्वातंत्र्य देऊं पाहणारा झेंडा, तो का अपवित्र ?”

“अरे, तूं झेंडा लावलास. परंतु आता समजा पोलिस आले शाळेच्या आवारांत. तर ते चांगलं का ? आपल्या घरांत पोलिस शिरले तर तें कुणाला आवडेल का ?”

“लोकमान्यांच्या वाडयांत पोलिस गेले म्हणून का तो वाडा अपवित्र झाला होता ? पोलिस आपल्या घरीं आले तर घर पवित्र झालं. चोरी पकडण्यासाठीं ते थोडेच येणार आहेत ? देशाच्या कामांत भाग घेतल्यामुळं पोलिस आले, तर त्यांत आनंद मानावा.”

“तुझ्याजवळ वाद करायला मला वेळ नाहीं. तुम्ही फाजील पोर आहांत. तूं अक्षम्य चूक केली आहेस. पुन्हां असं करूं नकोस. क्षमा माग व या शाळेला अकरा प्रदक्षिणा घाल.”

“मीं चूक केली नाहीं. मी क्षमा मागणार नाहीं. आणि शाळेवर झेंडा ठेवाला तर अकरा सोडून अकराशे प्रदक्षिणा मी घालीन. ते हिंदमातेचं स्वातंत्र्यमंदिरच मी मानीन.”

“झेंडा तर मीं कधींच काढला. पोलिसचौकी जवळ आहे. हे बघ. तूं कबूल करीत नसशील, तर तुझ्या घरीं मी चिठ्ठी पाठवून पालकांना बोलावून घेतो. तुझं नांव शाळेंतून कमी करतो. पाठवूं घरीं चिठ्ठी ? कीं क्षमा मागतोस व अकरा प्रदक्षिणा घालतोस ?”

वडिलांचं नांव निघताच विश्वास भांबावला. तो घाबरला. आईला रस्त्यांतून मारीत नेणारे वडील. ते मलाहि मारीत नेतील. मागें एकदां रस्त्यांत पायांतील वहाणेनेंच त्यांनी त्याला मारले होते. वडिलांची क्रोधी मुद्रा त्याच्या डोळयांसमोर उभी राहिली. त्याचे डोळे बावरले. तोंडावरचें तेज नरमलें, कोमेजलें. त्याची दृष्टि खाली झाली.

संध्या

पांडुरंग सदाशिव साने
Chapters
संध्या 1 संध्या 2 संध्या 3 संध्या 4 संध्या 5 संध्या 6 संध्या 7 संध्या 8 संध्या 9 संध्या 10 संध्या 11 संध्या 12 संध्या 13 संध्या 14 संध्या 15 संध्या 16 संध्या 17 संध्या 18 संध्या 19 संध्या 20 संध्या 21 संध्या 22 संध्या 23 संध्या 24 संध्या 25 संध्या 26 संध्या 27 संध्या 28 संध्या 29 संध्या 30 संध्या 31 संध्या 32 संध्या 33 संध्या 34 संध्या 35 संध्या 36 संध्या 37 संध्या 38 संध्या 39 संध्या 40 संध्या 41 संध्या 42 संध्या 43 संध्या 44 संध्या 45 संध्या 46 संध्या 47 संध्या 48 संध्या 49 संध्या 50 संध्या 51 संध्या 52 संध्या 53 संध्या 54 संध्या 55 संध्या 56 संध्या 57 संध्या 58 संध्या 59 संध्या 60 संध्या 61 संध्या 62 संध्या 63 संध्या 64 संध्या 65 संध्या 66 संध्या 67 संध्या 68 संध्या 69 संध्या 70 संध्या 71 संध्या 72 संध्या 73 संध्या 74 संध्या 75 संध्या 76 संध्या 77 संध्या 78 संध्या 79 संध्या 80 संध्या 81 संध्या 82 संध्या 83 संध्या 84 संध्या 85 संध्या 86 संध्या 87 संध्या 88 संध्या 89 संध्या 90 संध्या 91 संध्या 92 संध्या 93 संध्या 94 संध्या 95 संध्या 96 संध्या 97 संध्या 98 संध्या 99 संध्या 100 संध्या 101 संध्या 102 संध्या 103 संध्या 104 संध्या 105 संध्या 106 संध्या 107 संध्या 108 संध्या 109 संध्या 110 संध्या 111 संध्या 112 संध्या 113 संध्या 114 संध्या 115 संध्या 116 संध्या 117 संध्या 118 संध्या 119 संध्या 120 संध्या 121 संध्या 122 संध्या 123 संध्या 124 संध्या 125 संध्या 126 संध्या 127 संध्या 128 संध्या 129 संध्या 130 संध्या 131 संध्या 132 संध्या 133 संध्या 134 संध्या 135 संध्या 136 संध्या 137 संध्या 138 संध्या 139 संध्या 140 संध्या 141 संध्या 142 संध्या 143 संध्या 144 संध्या 145 संध्या 146 संध्या 147 संध्या 148 संध्या 149 संध्या 150 संध्या 151 संध्या 152 संध्या 153 संध्या 154 संध्या 155 संध्या 156 संध्या 157 संध्या 158 संध्या 159 संध्या 160 संध्या 161 संध्या 162 संध्या 163 संध्या 164 संध्या 165 संध्या 166 संध्या 167 संध्या 168 संध्या 169 संध्या 170 संध्या 171 संध्या 172 संध्या 173 संध्या 174 संध्या 175 संध्या 176 संध्या 177 संध्या 178 संध्या 179 संध्या 180