Get it on Google Play
Download on the App Store

संध्या 116

१५

भाईजी, मीं त्यांना परवानगी दिली

संध्या, कल्याण, विश्वास, बाळ, रंगा सारींच आतां एकत्र राहात होतीं. तिस-या मजल्यावर ती खोली होती. विजेचे दिवे होते. खोली चांगली लांबरुंद होती. एका खिडकींतून पर्वती दिसे, एका खिडकींतून नदीचें सुंदर पात्र दिसे. सायंकाळचे देखावेहि सुंदर दिसत. परंतु सारें वातावरण शांत असे. तेथें गडबडगुंडा कांहीं नव्हता. रंगा शिवणकाम शिकत होता; तो सकाळीं ७॥ वाजतां जाई, तो १२ ला घरीं येई; पुन्हां एक वाजतां जाई, तो रात्रीं आठ वाजतां येई. त्याला तेथें फार शिकवीत नसत. बटणांचे काच शिवायला देत. रंगाचीं बोटें दुखूं लागत. मध्यें थोडासा वेळ मशिनवर बसूं देत. या गतीनें किती वर्षे शिवणें शिकायला लागतीं, देव जाणे. परंतु जेथें तेथें पिळवणूक आहे. रंगाला सबंध सहा रुपये तेथें मिळत ! आणि दहा तास काम पडे. परंतु करतो काय ?

रंगाचा स्वभाव मोठा आनंदी होता. त्याच्या चेह-यावर खिन्नता कधीं नसे. घरीं येईल व खोलींत हास्य पिकवील. सूक्ष्म विनोद करण्यांत त्याची बुध्दि मोठी हुषार. संध्येप्रमाणेंच तोहि स्वच्छतेचा भोक्ता. व्यवस्थितपणाचा भोक्ता. घरीं आल्यावर तो चपला वगैरे फडक्याला पुसून ठेवी.

बाळची आई त्याला कांहीं पैसे देत असे. लक्ष्मण हा विश्वासचा एक मित्र होता. तो शिकत होता. तो या मित्रमंडळाला कांहीं मदत देई. रंगाचे सहा रुपये. अशा रीतीनें गाडें कसें तरी ढकललें जात होतें.

परंतु विश्वासची प्रकृति पुन्हां बिघडली. त्याला ताप येऊं लागला. कोठून तरी त्या मित्रमंडळानें एक खाट मिळविली. विश्वासचें अंथरूण त्या खाटेवर असे. संध्या त्याची नीट शुश्रूषा करी. पिण्याला कढत पाणी त्याच्यासाठीं ती करून ठेवी. त्याचे कपडे बदली. त्याला सकाळीं थोडा ताजा भात करून जेवायला वाढी. कपाळ फार दुखूं लागलें तर सुंठ उगाळून त्याच्या ती कपाळाला लावी.

“संध्ये, सदा मरे त्याला कोण रडे ? किती तूं करणार माझं ? मला लाज वाटते. नको हें जगणं असं वाटतं.”

“विश्वास, बरा होशील हो. भाईजी पैसे पाठवणार आहेत. मग टॉनिक घे. तुम्हाला क्रान्ति ना करायची आहे ? मग असं काय बोलतोस ? क्रान्ति करूं पाहणा-यानं मरणाची वार्ता काढूं नये. जाईल हें आजारीपण.”
आणि अशीं बोलणीं त्या दिवशीं चाललीं होतीं, तों हरिणी आली.

“ये हरणे ! “संध्या म्हणाली.

“कां ग, आज असा कां चेहरा ?” विश्वासनें तिला विचारलें.

“विश्वास, घरीं सर्वांची बोलणीं खाऊन कंटाळलें मी. दादा बोलतो. मामा बोलतात. करूं तरी काय ? अभ्यासांत लक्ष लागत नाहीं. मामा सारखे लग्नाविषयीं बोलतात. मीं आज त्यांना सांगून टाकलं कीं, पुनश्च माझ्याजवळ लग्नाचं बोलाल तर शपथ. तेव्हां ते मला वाटेल तें बोलले.”

“हरणे, बोलूं देत त्यांना. तूं मॅट्रिकची परीक्षा यंदा पास हो. म्हणजे मग आपण विवाहबध्द होऊं. तुला नोकरी मिळेल. तोंपर्यंत कळ काढ. मी असा आजारी. तुला शिवतांहि येत नाहीं.”

“मी करीन नीट अभ्यास. तूं काळजी नको करूं. यंदा मी पास होईन. मग आपण स्वतंत्र होऊं.”

विश्वास व हरिणी बोलत होतीं. संध्या खालीं नळावर धुवायला गेली. विश्वास व हरिणी यांना संकोच वाटूं नये म्हणून का ती गेली ? संध्या खालीं गेली आहे असें पाहून हरिणीनें खोलीचा केर काढला. तेथें भाजी होती. ती तिनें चिरायला घेतली.

“हरणे, “विश्वासनें हांक मारली.

“काय रे ?” तिनें विचारलें.

संध्या

पांडुरंग सदाशिव साने
Chapters
संध्या 1 संध्या 2 संध्या 3 संध्या 4 संध्या 5 संध्या 6 संध्या 7 संध्या 8 संध्या 9 संध्या 10 संध्या 11 संध्या 12 संध्या 13 संध्या 14 संध्या 15 संध्या 16 संध्या 17 संध्या 18 संध्या 19 संध्या 20 संध्या 21 संध्या 22 संध्या 23 संध्या 24 संध्या 25 संध्या 26 संध्या 27 संध्या 28 संध्या 29 संध्या 30 संध्या 31 संध्या 32 संध्या 33 संध्या 34 संध्या 35 संध्या 36 संध्या 37 संध्या 38 संध्या 39 संध्या 40 संध्या 41 संध्या 42 संध्या 43 संध्या 44 संध्या 45 संध्या 46 संध्या 47 संध्या 48 संध्या 49 संध्या 50 संध्या 51 संध्या 52 संध्या 53 संध्या 54 संध्या 55 संध्या 56 संध्या 57 संध्या 58 संध्या 59 संध्या 60 संध्या 61 संध्या 62 संध्या 63 संध्या 64 संध्या 65 संध्या 66 संध्या 67 संध्या 68 संध्या 69 संध्या 70 संध्या 71 संध्या 72 संध्या 73 संध्या 74 संध्या 75 संध्या 76 संध्या 77 संध्या 78 संध्या 79 संध्या 80 संध्या 81 संध्या 82 संध्या 83 संध्या 84 संध्या 85 संध्या 86 संध्या 87 संध्या 88 संध्या 89 संध्या 90 संध्या 91 संध्या 92 संध्या 93 संध्या 94 संध्या 95 संध्या 96 संध्या 97 संध्या 98 संध्या 99 संध्या 100 संध्या 101 संध्या 102 संध्या 103 संध्या 104 संध्या 105 संध्या 106 संध्या 107 संध्या 108 संध्या 109 संध्या 110 संध्या 111 संध्या 112 संध्या 113 संध्या 114 संध्या 115 संध्या 116 संध्या 117 संध्या 118 संध्या 119 संध्या 120 संध्या 121 संध्या 122 संध्या 123 संध्या 124 संध्या 125 संध्या 126 संध्या 127 संध्या 128 संध्या 129 संध्या 130 संध्या 131 संध्या 132 संध्या 133 संध्या 134 संध्या 135 संध्या 136 संध्या 137 संध्या 138 संध्या 139 संध्या 140 संध्या 141 संध्या 142 संध्या 143 संध्या 144 संध्या 145 संध्या 146 संध्या 147 संध्या 148 संध्या 149 संध्या 150 संध्या 151 संध्या 152 संध्या 153 संध्या 154 संध्या 155 संध्या 156 संध्या 157 संध्या 158 संध्या 159 संध्या 160 संध्या 161 संध्या 162 संध्या 163 संध्या 164 संध्या 165 संध्या 166 संध्या 167 संध्या 168 संध्या 169 संध्या 170 संध्या 171 संध्या 172 संध्या 173 संध्या 174 संध्या 175 संध्या 176 संध्या 177 संध्या 178 संध्या 179 संध्या 180