Get it on Google Play
Download on the App Store

श्याम 50

१०.  दगडांचे म्हसोबा

पुण्याला मी क्रिकेटचा खेळ पहावयास शिकलो. निरनिराळया शाळांचे सामने होत असत. माझा दादा व त्याचे मित्र सामने पहावयास जात. त्यांच्याबरोबर मीही जात असे, शाळाशाळांत फार चुरस असे. अनेक दंतकथाही प्रचलित झाल्या होत्या. मुले म्हणत, 'स्टंपाखाली मंतरलेली लिंबे किनरे मास्तरांनी पुरुन ठेवली होती म्हणून त्यांच्या शाळेला जय मिळाला.' अनेक गोष्टी मुले बोलत असत. मी शाळेत जाणारा नव्हतो. कोणत्याच शाळेचा मला फारसा अभिमान नव्हता. मी त्रयस्थ होतो. क्रिकेटचा सामना पहाताना एकच गोष्ट कायमची माझ्या लक्षात राहिली आहे, ती म्हणजे म्हसोबाची पूजा !

ठिकठिकाणी मुले दगडाचे म्हसोबा तयार करावयाची. दगडावर कोणी तांबडी शाई ओतीत, कोणी खडूच्या लालसर कांडीने दगडाचे डोके लाल करीत. दगडाला लाल केल्याशिवाय त्याचा देव कसा होणार ? म्हसोबा तयार झाला म्हणजे मुले काही पानेफुले जमा करुन ठेवीत. म्हसोबाच्या पूजेला पानेफुले लागत. त्याप्रमाणे दुस-याही काही वस्तू लागत. मुलांचे बूट, चपला, जोडे यांचीही पूजेच्या कामी फारच आवश्यकता असे. विजयी होऊ असे वाटणारी मुले फुलेपाने बरीच जमवीत; परंतु पराभूत होऊ पाहाणारी मुले जोडेच देवाजवळ जमा करीत.

मुले देवाला म्हणायची, 'या चेंडूला चाराचा टोला गेला पाहिजे. न गेला तर बघ' !

दुस-या बाजूची म्हणावयाची, 'या चेंडूला तो विरुध्द पक्षाचा खेळाडू बाद होऊ दे. न बाद झाला तर बघ !'

मुलांच्या इच्छेप्रमाणे झाले तर देवाला फुले मिळत. मुलांच्या इच्छेप्रमाणे न झाले तर म्हसोबाला खेटरांची पूजा मिळे. कधी कधी म्हसोबाला दोन्ही पक्षांच्या लोकांकडून एकदम जोडे बसत. कारण गडी बादही होत नसे, परंतु टोलाही जात नसे. यामुळे दोन्ही पक्ष बिचा-या म्हसोबावर संतापत. देवाला जोडे मारल्यावर जर चांगला फटकारा मारलेला दिसला तर देवाला फुले मिळत व देवाला मुलाची धमकावणी ऐकावी लागे. 'याद राख. असेच फटकारे लागू देत. नाही तर पुन्हा हा फाटका जोडा पाहिला आहेस ना ? चेष्टा नाही चालावयाची !'

दगडी म्हसोबाचे हे किळसवाणे प्रकार आपण निर्माण केले आहेत. देव नवसाला पावला तर नारळ फोडीन; नाही तर त्याला जोडे मारीन. ही दगडी देवाची पूजा आपणांत रुढ आहे. ठिकठिकाणी शेंदूर फासलेल्या दगडांकडे पाहाण्याची लोकांची दृष्टी काय असते, ते ह्यावरुन दिसून येईल.

आपल्या मनात आहे ते सिध्दीस गेले तर देव खरा; नाही तर खोटा, इतकाच देवासंबंधीचा आमचा पुरावा जणू असतो. मागे एकदा पाऊस पडत नव्हता. लोकांनी कोठे महिने महिना शंकरावर अभिषेक धरले. महिन्याने पाऊस आला. आमच्या अभिषेकाने पाऊस आला असे लोक म्हणू लागले. एक गृहस्थ मला म्हणाले, 'पहा श्यामभाऊ ! तुम्ही तरुण लोक देव वगैरे झूठ आहे असे म्हणता; परंतु पाऊस पडला की नाही ?'

मी त्यांना म्हटले, 'आणि पाऊस न पडता, तर तुमचा देव झूट ठरला असता ना ? पाऊस पडला तर देव आहे, न पडला तर देव नाही, असाच याचा अर्थ झाला; परंतु ही खरी देवावरची श्रध्दा नव्हे. तुमच्या श्रध्देपेक्षा महान श्रध्दा आम्हाजवळ आहे.'

श्याम

पांडुरंग सदाशिव साने
Chapters
श्याम 1 श्याम 2 श्याम 3 श्याम 4 श्याम 5 श्याम 6 श्याम 7 श्याम 8 श्याम 9 श्याम 10 श्याम 11 श्याम 12 श्याम 13 श्याम 14 श्याम 15 श्याम 16 श्याम 17 श्याम 18 श्याम 19 श्याम 20 श्याम 21 श्याम 22 श्याम 23 श्याम 24 श्याम 25 श्याम 26 श्याम 27 श्याम 28 श्याम 29 श्याम 30 श्याम 31 श्याम 32 श्याम 33 श्याम 34 श्याम 35 श्याम 36 श्याम 38 श्याम 39 श्याम 40 श्याम 41 श्याम 42 श्याम 43 श्याम 44 श्याम 45 श्याम 46 श्याम 47 श्याम 48 श्याम 49 श्याम 50 श्याम 51 श्याम 52 श्याम 53 श्याम 54 श्याम 55 श्याम 56 श्याम 57 श्याम 58 श्याम 59 श्याम 60 श्याम 61 श्याम 62 श्याम 63 श्याम 64 श्याम 65 श्याम 66 श्याम 67 श्याम 68 श्याम 69 श्याम 70 श्याम 71 श्याम 72 श्याम 73 श्याम 74 श्याम 75 श्याम 76 श्याम 77 श्याम 78 श्याम 79 श्याम 80 श्याम 81 श्याम 82 श्याम 83 श्याम 84 श्याम 85 श्याम 86 श्याम 87 श्याम 88 श्याम 89 श्याम 90 श्याम 91 श्याम 92 श्याम 93 श्याम 94 श्याम 95 श्याम 96 श्याम 97 श्याम 98 श्याम 99 श्याम 100 श्याम 101 श्याम 102 श्याम 103 श्याम 104 श्याम 105 श्याम 106 श्याम 107 श्याम 108 श्याम 109 श्याम 110 श्याम 111 श्याम 112 श्याम 113 श्याम 114 श्याम 115 श्याम 116 श्याम 117 श्याम 118 श्याम 119 श्याम 120 श्याम 121 श्याम 122 श्याम 123 श्याम 124 श्याम 125 श्याम 126 श्याम 127 श्याम 128 श्याम 129 श्याम 130 श्याम 131 श्याम 132 श्याम 133 श्याम 134 श्याम 135 श्याम 136 श्याम 137 श्याम 138 श्याम 139 श्याम 140 श्याम 141 श्याम 142 श्याम 143 श्याम 144 श्याम 145 श्याम 146 श्याम 147 श्याम 148