Get it on Google Play
Download on the App Store

भारतीय संस्कृती 171

हृदयातील ही वेणू एखाद्या वेळेस ऐकू येते. परंतु हा वेणुनाद अखंड ऐकावयास आला पाहिजे. इतर आवाज बंद केल्याशिवाय हा अंतर्नाद ऐकावयास मिळणार नाही. इतर वासनांची गीते बंद केल्याशिवाय ध्येयगीत कसे ऐकू येणार ? वरचे दगडधोंडे दूर केले की खालचा झुळूझुळू वाहणारा झरा दृष्टीस पडतो. त्याचप्रमाणे अहंकार, आसक्ती, राग, द्वेष यांचे फत्तर फोडून दूर केले म्हणजे हृदयातील भावगंगेचे गुणगुणणे ऐकू येईल. कामक्रोधांचे ताशे बंद करा. म्हणजे हृदयातल्या शिवालयातील मुरली ऐकू येईल.

हरिजनांबद्दलच्या उपवासाच्या वेळी महात्माजींनी आश्रमातील बाळगोपाळांस लिहिलेल्या पत्रात म्हटले होते :
"चाळीस वर्षांच्या सेवेने माझ्या अंत:करणात मी थोडी व्यवस्था निर्माण केली आहे. संयमाने, तपस्येने मी जीवनातील बेसूरपणा दूर केला आहे, म्हणून तो आतील मंजुळ ध्वनी मी ऐकू शकतो.'

सेवेने, संयमाने हे संगीत निर्माण करावयाचे आहे. कृष्ण म्हणजे मूर्त संयम-कृष्ण कर्षून घेणारा, अर्जुनाचे घोडे संयमात राखणारा, इंद्रियांचे घोडे स्वैर जाऊ न देणारा म्हणजे कृष्ण. संयमाशिवाय संगीत नाही. संगीत म्हणजे मेळ; प्रमाण. प्रमाण म्हणजे सौंदर्य. जीवनात सर्व गोष्टींचे प्रमाण साधणे म्हणजेच संगीत निर्माण करणे. हाच योग.

यासाठी धडपड हवी. रात्रंदिवस प्रयत्न हवा. ती अत्यंत गोड मुरली ऐकण्याचे भाग्य पाहिजे असेल, तर रात्रंदिवस अविश्रान्त प्रयत्न हवेत, दक्षता हवी.
रात्रंदिन आम्हां युध्दाचा प्रसंग
अंतर्बाह्य जग आणि मन । ।


रात्रंदिवस जनात व मनात पदोपदी झगडे होतील. पुन:पुन्हा पडू परंतु पुन:पुन्हा चढू. धडपड हेच मानवाचे भाग्य आहे. पशूच्या जीवनात धडपड नाही. आजच्यापेक्षा उद्या पुढे जाऊ, आजच्यापेक्षा उद्या अधिक पवित्र होऊ ही भावना त्याच्याजवळ नाही. जो मुक्त झाला, त्याला ही धडपड नाही. ज्याच्या जीवनात धडपड नाही तो मुक्त तरी असेल, किंवा पशू तरी असेल.

धडपड हे आपले ध्येय. आपण सारी धडपडणारी मुले. 'इन्किलाब जिंदाबाद' याचा अर्थ 'क्रांती चिरायू होवो !' असा आहे. धडपड चिरायू होवो. उत्तरोत्तर विकास होवो. धडपड करता करता एक दिवस परमपद गाठू.
याचसाठीं कला होता अट्टाहास
शेवटचा दीस गोड व्हावा । ।


हा सर्व अट्टहास, ही सारी धडपड, तो शेवटचा दिवस गोड यावा म्हणून आहे. तो गोड वेणुध्वनी कानी पडावा म्हणून आहे. तो दिवस शतजन्मांनी आला, तरी लवकरच आला असे म्हटले पाहिजे.

फ्रान्समधील विख्यात कथालेखक अनातोले याने एके ठिकाणी लिहिलं आहे : दैवाने 'तुझे काय करू' असे जर मला विचारले, तर मी त्याला म्हणेन, 'माझे सारे काही दूर कर, परंतु माझी धडपड दूर करू नकोस. माझे दु:ख दूर करू नकोस.'

भारतीय संस्कृती

पांडुरंग सदाशिव साने
Chapters
भारतीय संस्कृती 1 भारतीय संस्कृती 2 भारतीय संस्कृती 3 भारतीय संस्कृती 4 भारतीय संस्कृती 5 भारतीय संस्कृती 6 भारतीय संस्कृती 7 भारतीय संस्कृती 8 भारतीय संस्कृती 9 भारतीय संस्कृती 10 भारतीय संस्कृती 11 भारतीय संस्कृती 12 भारतीय संस्कृती 13 भारतीय संस्कृती 14 भारतीय संस्कृती 15 भारतीय संस्कृती 16 भारतीय संस्कृती 17 भारतीय संस्कृती 18 भारतीय संस्कृती 19 भारतीय संस्कृती 20 भारतीय संस्कृती 21 भारतीय संस्कृती 22 भारतीय संस्कृती 23 भारतीय संस्कृती 24 भारतीय संस्कृती 25 भारतीय संस्कृती 26 भारतीय संस्कृती 27 भारतीय संस्कृती 28 भारतीय संस्कृती 29 भारतीय संस्कृती 30 भारतीय संस्कृती 31 भारतीय संस्कृती 32 भारतीय संस्कृती 33 भारतीय संस्कृती 34 भारतीय संस्कृती 35 भारतीय संस्कृती 36 भारतीय संस्कृती 37 भारतीय संस्कृती 38 भारतीय संस्कृती 39 भारतीय संस्कृती 40 भारतीय संस्कृती 41 भारतीय संस्कृती 42 भारतीय संस्कृती 43 भारतीय संस्कृती 44 भारतीय संस्कृती 45 भारतीय संस्कृती 46 भारतीय संस्कृती 47 भारतीय संस्कृती 48 भारतीय संस्कृती 49 भारतीय संस्कृती 50 भारतीय संस्कृती 51 भारतीय संस्कृती 52 भारतीय संस्कृती 53 भारतीय संस्कृती 54 भारतीय संस्कृती 55 भारतीय संस्कृती 56 भारतीय संस्कृती 57 भारतीय संस्कृती 58 भारतीय संस्कृती 59 भारतीय संस्कृती 60 भारतीय संस्कृती 61 भारतीय संस्कृती 62 भारतीय संस्कृती 63 भारतीय संस्कृती 64 भारतीय संस्कृती 65 भारतीय संस्कृती 66 भारतीय संस्कृती 67 भारतीय संस्कृती 68 भारतीय संस्कृती 69 भारतीय संस्कृती 70 भारतीय संस्कृती 71 भारतीय संस्कृती 72 भारतीय संस्कृती 73 भारतीय संस्कृती 74 भारतीय संस्कृती 75 भारतीय संस्कृती 76 भारतीय संस्कृती 77 भारतीय संस्कृती 78 भारतीय संस्कृती 79 भारतीय संस्कृती 80 भारतीय संस्कृती 81 भारतीय संस्कृती 82 भारतीय संस्कृती 83 भारतीय संस्कृती 84 भारतीय संस्कृती 85 भारतीय संस्कृती 86 भारतीय संस्कृती 87 भारतीय संस्कृती 88 भारतीय संस्कृती 89 भारतीय संस्कृती 90 भारतीय संस्कृती 91 भारतीय संस्कृती 92 भारतीय संस्कृती 93 भारतीय संस्कृती 94 भारतीय संस्कृती 95 भारतीय संस्कृती 96 भारतीय संस्कृती 97 भारतीय संस्कृती 98 भारतीय संस्कृती 99 भारतीय संस्कृती 100 भारतीय संस्कृती 101 भारतीय संस्कृती 102 भारतीय संस्कृती 103 भारतीय संस्कृती 104 भारतीय संस्कृती 105 भारतीय संस्कृती 106 भारतीय संस्कृती 107 भारतीय संस्कृती 108 भारतीय संस्कृती 109 भारतीय संस्कृती 110 भारतीय संस्कृती 111 भारतीय संस्कृती 112 भारतीय संस्कृती 113 भारतीय संस्कृती 114 भारतीय संस्कृती 115 भारतीय संस्कृती 116 भारतीय संस्कृती 117 भारतीय संस्कृती 118 भारतीय संस्कृती 119 भारतीय संस्कृती 120 भारतीय संस्कृती 121 भारतीय संस्कृती 122 भारतीय संस्कृती 123 भारतीय संस्कृती 124 भारतीय संस्कृती 125 भारतीय संस्कृती 126 भारतीय संस्कृती 127 भारतीय संस्कृती 128 भारतीय संस्कृती 129 भारतीय संस्कृती 130 भारतीय संस्कृती 131 भारतीय संस्कृती 132 भारतीय संस्कृती 133 भारतीय संस्कृती 134 भारतीय संस्कृती 135 भारतीय संस्कृती 136 भारतीय संस्कृती 137 भारतीय संस्कृती 138 भारतीय संस्कृती 139 भारतीय संस्कृती 140 भारतीय संस्कृती 141 भारतीय संस्कृती 142 भारतीय संस्कृती 143 भारतीय संस्कृती 144 भारतीय संस्कृती 145 भारतीय संस्कृती 146 भारतीय संस्कृती 147 भारतीय संस्कृती 148 भारतीय संस्कृती 149 भारतीय संस्कृती 150 भारतीय संस्कृती 151 भारतीय संस्कृती 152 भारतीय संस्कृती 153 भारतीय संस्कृती 154 भारतीय संस्कृती 155 भारतीय संस्कृती 156 भारतीय संस्कृती 157 भारतीय संस्कृती 158 भारतीय संस्कृती 159 भारतीय संस्कृती 160 मातृभोजन गीत भारतीय संस्कृती 162 भारतीय संस्कृती 163 भारतीय संस्कृती 164 भारतीय संस्कृती 165 भारतीय संस्कृती 166 भारतीय संस्कृती 167 भारतीय संस्कृती 168 भारतीय संस्कृती 169 भारतीय संस्कृती 170 भारतीय संस्कृती 171 भारतीय संस्कृती 172 भारतीय संस्कृती 173 भारतीय संस्कृती 174 भारतीय संस्कृती 175 भारतीय संस्कृती 176 भारतीय संस्कृती 177 भारतीय संस्कृती 178 भारतीय संस्कृती 179 भारतीय संस्कृती 180 भारतीय संस्कृती 181 भारतीय संस्कृती 182 वाघ मानव परस्पर सबंधं निबंध