Get it on Google Play
Download on the App Store

भारतीय संस्कृती 11

गुप्त असणा-या सरस्वतीची गंभीर वाणी ऐकू आली: “ज्ञानाशिवाय भक्ती अंधळी आहे, भक्तीशिवाय ज्ञान कोरडे आहे, आणि कर्मात अवतीर्ण झाल्याशिवाय ज्ञान-भक्तीस अर्थ नाही. ज्ञानमयी गंगा भक्तीमय यमुनेत मिळू दे, आणि कर्ममय सरस्वतीस भक्ति-ज्ञानाचा स्पर्श होऊ दे.

गंगा, यमुना व सरस्वती म्हणजे ज्ञान, भक्ती व कर्म यांचा मला संगम वाटतो. गंगाजमनी भांडे आपण पवित्र मानतो. दोन डोळ्यांतून घळघळणा-या अश्रुधारांना आपण गंगा-यमुना म्हणतो. गंगा-यमुना आपल्या जीवनात शिरल्या आहेत. परंतु जेथे शिरल्या पाहिजे होत्या, तेथे अद्याप शिरल्या नाहीत. पांढरपेशांची गंगा काळ्यासावळ्या श्रमजीवी लोकांच्या यमुनेस अद्याप मिळाली नाही. पांढरपेशे लोक स्वत:ला पवित्र व शुद्ध समजून बहुजनसमाजापासून दूर राहिले आहेत.

वरिष्ठ वर्ग व कनिष्ठ वर्ग एकत्र येऊन प्रेमाने परस्परांस जोपर्यंत कवटाळीत नाहीत, तोपर्यंत भारताच्या ललाटीचे दास्य दूर होणार नाही. आणि समुद्रात स्नान करणे म्हणजे तर पावित्र्याची परम सीमा.

“सागरे सर्व तीर्थानि”

जगातील सर्वच प्रवाह समुद्र जवळ घेतो. म्हणून तो सदैव उचंबळत आहे. पाऊस पडो वा ना पडो, समुद्राला आटणे माहीत नाही. जो सर्वांना जवळ घेईन त्याच्याजवळ सर्व तीर्थे आहेत, असे ऋषी सांगत आहेत.

“देव रोकडा सज्जनी”

भेदाभेद जाळून सर्वांना उराशी धरणा-या सज्जनांच्या ठिकाणी प्रत्यक्ष रोखठोक देव आहे. प्रत्यक्षावगम तेथे आहे.

भारतीय संतांनी अशा रीतीने हा वस्तुपाठ आम्हाला दिला. परंतु त्यातील महान अर्थ कधीही आम्ही मनात आणिला नाही. संगमावर व समुद्रात स्नाने करून पापे जाळणार नाहीत; त्या संगमावर व समुद्रात स्नाने करून परत आल्यावर त्यांचा महान अद्वैताचा संदेश प्रत्यक्ष जीवनात आणला तर समाज निष्पाप होईल, निर्दोष होईल. समाजात वाण उरणार नाही, घाण राहणार नाही, दु:ख दिसणार नाही, सर्वत्र प्रसन्न असे वातावरण निर्माण होईल.

अद्वैताचा अशी रीतीने जीवनात साक्षात्कार कोणता भारतपुत्र करू पाहात आहे? आपण सर्वत्र डबकी निर्माण केली आहेत! चित्पावन, क-हाडे, देशस्थ, यजुर्वेदी, शुक्लयजुर्वेदी, मैत्रायणी, हिरण्याकेशी अशी ब्रह्मणांतच शेकडो डबकी आहेत. आधी एकेका जातीचे डबके आणि त्या डबक्यात पुन्हा आणखी डबकी! डबकी करून राहणारे व अहंकाराने टरोंटरों करणारे आपण सगळे बेडूक झालो आहोत! चिखलात उड्या मारावयाच्या व चिखल खायचा हे आपले पवित्र ध्येय झाले आहे!

जाति-जातींची, स्पृश्यास्पृश्यांची, ब्राह्मण-ब्राह्मणेतरांची, हिंदु-मिसलमानांची शेकडो डबकी आहेत. गुजराती. महाराष्ट्रीय, मद्रासी व बंगाली ही प्रांतीय डबकी शिवाय आहेतच! डबक्यात राहणा-यांस प्रसन्नतेचा प्रसाद प्राप्त होत नसतो. डबकी साचली की घाण निर्माण होते. डास-मच्छर यांचा बुजबुजाट होतो. रोग उत्पन्न होतात. भारतभूमीला भले दिवस यावेत अशी जर इच्छा असेल, तर ही डबकी दूर करण्यासाठी आपण उठले पाहिजे. भेदांच्या भिंती जमानदोस्त केल्या पाहिजेत. सारे प्रवाह प्रेमाने जवळ येऊ देत. उचंबळू दे सागर!

भारतीय संस्कृती

पांडुरंग सदाशिव साने
Chapters
भारतीय संस्कृती 1 भारतीय संस्कृती 2 भारतीय संस्कृती 3 भारतीय संस्कृती 4 भारतीय संस्कृती 5 भारतीय संस्कृती 6 भारतीय संस्कृती 7 भारतीय संस्कृती 8 भारतीय संस्कृती 9 भारतीय संस्कृती 10 भारतीय संस्कृती 11 भारतीय संस्कृती 12 भारतीय संस्कृती 13 भारतीय संस्कृती 14 भारतीय संस्कृती 15 भारतीय संस्कृती 16 भारतीय संस्कृती 17 भारतीय संस्कृती 18 भारतीय संस्कृती 19 भारतीय संस्कृती 20 भारतीय संस्कृती 21 भारतीय संस्कृती 22 भारतीय संस्कृती 23 भारतीय संस्कृती 24 भारतीय संस्कृती 25 भारतीय संस्कृती 26 भारतीय संस्कृती 27 भारतीय संस्कृती 28 भारतीय संस्कृती 29 भारतीय संस्कृती 30 भारतीय संस्कृती 31 भारतीय संस्कृती 32 भारतीय संस्कृती 33 भारतीय संस्कृती 34 भारतीय संस्कृती 35 भारतीय संस्कृती 36 भारतीय संस्कृती 37 भारतीय संस्कृती 38 भारतीय संस्कृती 39 भारतीय संस्कृती 40 भारतीय संस्कृती 41 भारतीय संस्कृती 42 भारतीय संस्कृती 43 भारतीय संस्कृती 44 भारतीय संस्कृती 45 भारतीय संस्कृती 46 भारतीय संस्कृती 47 भारतीय संस्कृती 48 भारतीय संस्कृती 49 भारतीय संस्कृती 50 भारतीय संस्कृती 51 भारतीय संस्कृती 52 भारतीय संस्कृती 53 भारतीय संस्कृती 54 भारतीय संस्कृती 55 भारतीय संस्कृती 56 भारतीय संस्कृती 57 भारतीय संस्कृती 58 भारतीय संस्कृती 59 भारतीय संस्कृती 60 भारतीय संस्कृती 61 भारतीय संस्कृती 62 भारतीय संस्कृती 63 भारतीय संस्कृती 64 भारतीय संस्कृती 65 भारतीय संस्कृती 66 भारतीय संस्कृती 67 भारतीय संस्कृती 68 भारतीय संस्कृती 69 भारतीय संस्कृती 70 भारतीय संस्कृती 71 भारतीय संस्कृती 72 भारतीय संस्कृती 73 भारतीय संस्कृती 74 भारतीय संस्कृती 75 भारतीय संस्कृती 76 भारतीय संस्कृती 77 भारतीय संस्कृती 78 भारतीय संस्कृती 79 भारतीय संस्कृती 80 भारतीय संस्कृती 81 भारतीय संस्कृती 82 भारतीय संस्कृती 83 भारतीय संस्कृती 84 भारतीय संस्कृती 85 भारतीय संस्कृती 86 भारतीय संस्कृती 87 भारतीय संस्कृती 88 भारतीय संस्कृती 89 भारतीय संस्कृती 90 भारतीय संस्कृती 91 भारतीय संस्कृती 92 भारतीय संस्कृती 93 भारतीय संस्कृती 94 भारतीय संस्कृती 95 भारतीय संस्कृती 96 भारतीय संस्कृती 97 भारतीय संस्कृती 98 भारतीय संस्कृती 99 भारतीय संस्कृती 100 भारतीय संस्कृती 101 भारतीय संस्कृती 102 भारतीय संस्कृती 103 भारतीय संस्कृती 104 भारतीय संस्कृती 105 भारतीय संस्कृती 106 भारतीय संस्कृती 107 भारतीय संस्कृती 108 भारतीय संस्कृती 109 भारतीय संस्कृती 110 भारतीय संस्कृती 111 भारतीय संस्कृती 112 भारतीय संस्कृती 113 भारतीय संस्कृती 114 भारतीय संस्कृती 115 भारतीय संस्कृती 116 भारतीय संस्कृती 117 भारतीय संस्कृती 118 भारतीय संस्कृती 119 भारतीय संस्कृती 120 भारतीय संस्कृती 121 भारतीय संस्कृती 122 भारतीय संस्कृती 123 भारतीय संस्कृती 124 भारतीय संस्कृती 125 भारतीय संस्कृती 126 भारतीय संस्कृती 127 भारतीय संस्कृती 128 भारतीय संस्कृती 129 भारतीय संस्कृती 130 भारतीय संस्कृती 131 भारतीय संस्कृती 132 भारतीय संस्कृती 133 भारतीय संस्कृती 134 भारतीय संस्कृती 135 भारतीय संस्कृती 136 भारतीय संस्कृती 137 भारतीय संस्कृती 138 भारतीय संस्कृती 139 भारतीय संस्कृती 140 भारतीय संस्कृती 141 भारतीय संस्कृती 142 भारतीय संस्कृती 143 भारतीय संस्कृती 144 भारतीय संस्कृती 145 भारतीय संस्कृती 146 भारतीय संस्कृती 147 भारतीय संस्कृती 148 भारतीय संस्कृती 149 भारतीय संस्कृती 150 भारतीय संस्कृती 151 भारतीय संस्कृती 152 भारतीय संस्कृती 153 भारतीय संस्कृती 154 भारतीय संस्कृती 155 भारतीय संस्कृती 156 भारतीय संस्कृती 157 भारतीय संस्कृती 158 भारतीय संस्कृती 159 भारतीय संस्कृती 160 मातृभोजन गीत भारतीय संस्कृती 162 भारतीय संस्कृती 163 भारतीय संस्कृती 164 भारतीय संस्कृती 165 भारतीय संस्कृती 166 भारतीय संस्कृती 167 भारतीय संस्कृती 168 भारतीय संस्कृती 169 भारतीय संस्कृती 170 भारतीय संस्कृती 171 भारतीय संस्कृती 172 भारतीय संस्कृती 173 भारतीय संस्कृती 174 भारतीय संस्कृती 175 भारतीय संस्कृती 176 भारतीय संस्कृती 177 भारतीय संस्कृती 178 भारतीय संस्कृती 179 भारतीय संस्कृती 180 भारतीय संस्कृती 181 भारतीय संस्कृती 182 वाघ मानव परस्पर सबंधं निबंध