Get it on Google Play
Download on the App Store

भारतीय संस्कृती 83

केनोपनिषदात  म्हटले आहे, ''अविज्ञान विजानताम् । विज्ञांन अविजानताम्।''  जो म्हणेल की मला समजते, त्याला काहीही समजले नाही, आणि जो म्हणेल की मला काही कळत नाही, त्यालाच सारे कळेल. त्याप्रमाणे जे धर्म धर्म म्हणून शंख करतात व लाखो लोकांची उपासमार होत असता सुखात नांदतात, त्यांना धर्म नाही. आणि जे ''धर्मबिर्म आम्हांस समजत नाही, परंतु सारा समाज सुखी, आनंदी, ज्ञानी कसा होईल असा ध्यास आम्हांला लागला आहे. यासाठी आम्ही जगू, मरू. . . ''  असे म्हणतात. व रांत्रदिवस तडफडत काम करतात, रक्ताचा बिंदून बिंदू आटवितात, त्यांच्याजवळ धर्माची पवित्र मूर्ती आहे.

जे का रंजले गांजले । त्यांसी म्हणे जो आपुले ॥
तोचि साधू ओळखावा । देव तेथेची जाणावा ॥


ज्ञानेश्वरीवर, गीता-भागवतावर प्रवचने करणारे, श्रम न कराता शिरा-पुरी खाणारे, पाद्यपूजा घेणारे, पुड्या खाणारे, सुखात राहून अद्वैतावर भाषणे करणारे, हे संत नव्हेत. त्यांच्याजवळ ना देव, ना धर्म. धर्म त्याच्याजवळ आहे, जो रंजल्या गांजल्याची बाजू घेतो, त्यांना पोटाशी घेतो.

दया करी जे पुत्रांसी । तोचि दासा आणि दासी।

अशा भेदातीत वृत्तीने सर्वांची दु:खे दूर करावयासाठी तो प्राणपर कष्ट करतो. हिंदू-मुसलमान बघत नाही. पीडलेले सारे मजूर-शेतकरी माझे;  त्यांच्यासाठी मी तळमळेन. स्पेनमधील गरीब जनता तडफडत आहे का? एक आणा त्यांना पाठवून दे. पैसा नसेल तर सहानुभूती तरी दाखवू दे. त्यांचे दु:ख ते माझे दु:ख आहे. माझा केवळ सहानुभूतीचा शब्दही त्यांना धीर देईल. आज सारी सृष्टी जवळ येत आहे. आगगाडी, आगबोट, विमान, बिनतारी यंत्रे, आकाशवाणी सर्व साधनांनी मानव जवळ जवळ येत आहे. दूर दूर असलेले भाऊ जवळ येत आहेत. घेऊ दे त्यांना जवळ. त्यांच्यापासून का मी दूर राहू?  माझा हात सर्वांसाठीच आहे. माझे अश्रू सर्वांसाठी आहेत, माझे हृदय सर्व पददलितांसाठी तडफडत आहे, असे जो म्हणेल असा जो वागेल, हे ज्याचे महनीय-स्तवनीय ध्येय, त्याच्याजवळ संतत्व आहे, ऋषित्व आहे. त्याच्याजवळ खरा धर्म आहे. देव कोठे असलाच तर त्याच्याजवळ असण्याचाच संभव आहे.

तीर्थी धोंडा पाणी । देव रोकडा सज्जनीं ।

अशा महान सज्जनांजवळ प्रत्यक्ष रोकडा देव आहे.

अग्नी म्हणजे देवांचे मुख. आपणांसाठी झिजलेल्या देवांचे तोंड म्हणजे अग्नी. या, आहूती द्या म्हणजे देव तृप्त होतील.

अग्निर्वैं देवानां मुखम् ।

हा अग्नी कोठे आहे? लाखो श्रम करणा-या लोकांचा जठराग्नी पेटला. आहे, त्या अग्नीत आहुती द्या. त्या श्रमणा-या देवांच्या पोटात आग पेटली आहे, ती आग शांत करण्यासाठी उठा सारे सनातनी, उठा सारे शेठसावकार, उठा धर्माच्या नावाने गप्पा मारणा-या खोतांनो, जमीनदारांनी, संतमहंतांनो, महाराजांनो! हा भावाबहिणीच्या, त्यांच्या गोड मुलांबाळांच्या पोटांतील अग्नी तृप्त करणे म्हणजे महान यज्ञ. म्हणजे खरा धर्म.

भारतीय संस्कृती

पांडुरंग सदाशिव साने
Chapters
भारतीय संस्कृती 1 भारतीय संस्कृती 2 भारतीय संस्कृती 3 भारतीय संस्कृती 4 भारतीय संस्कृती 5 भारतीय संस्कृती 6 भारतीय संस्कृती 7 भारतीय संस्कृती 8 भारतीय संस्कृती 9 भारतीय संस्कृती 10 भारतीय संस्कृती 11 भारतीय संस्कृती 12 भारतीय संस्कृती 13 भारतीय संस्कृती 14 भारतीय संस्कृती 15 भारतीय संस्कृती 16 भारतीय संस्कृती 17 भारतीय संस्कृती 18 भारतीय संस्कृती 19 भारतीय संस्कृती 20 भारतीय संस्कृती 21 भारतीय संस्कृती 22 भारतीय संस्कृती 23 भारतीय संस्कृती 24 भारतीय संस्कृती 25 भारतीय संस्कृती 26 भारतीय संस्कृती 27 भारतीय संस्कृती 28 भारतीय संस्कृती 29 भारतीय संस्कृती 30 भारतीय संस्कृती 31 भारतीय संस्कृती 32 भारतीय संस्कृती 33 भारतीय संस्कृती 34 भारतीय संस्कृती 35 भारतीय संस्कृती 36 भारतीय संस्कृती 37 भारतीय संस्कृती 38 भारतीय संस्कृती 39 भारतीय संस्कृती 40 भारतीय संस्कृती 41 भारतीय संस्कृती 42 भारतीय संस्कृती 43 भारतीय संस्कृती 44 भारतीय संस्कृती 45 भारतीय संस्कृती 46 भारतीय संस्कृती 47 भारतीय संस्कृती 48 भारतीय संस्कृती 49 भारतीय संस्कृती 50 भारतीय संस्कृती 51 भारतीय संस्कृती 52 भारतीय संस्कृती 53 भारतीय संस्कृती 54 भारतीय संस्कृती 55 भारतीय संस्कृती 56 भारतीय संस्कृती 57 भारतीय संस्कृती 58 भारतीय संस्कृती 59 भारतीय संस्कृती 60 भारतीय संस्कृती 61 भारतीय संस्कृती 62 भारतीय संस्कृती 63 भारतीय संस्कृती 64 भारतीय संस्कृती 65 भारतीय संस्कृती 66 भारतीय संस्कृती 67 भारतीय संस्कृती 68 भारतीय संस्कृती 69 भारतीय संस्कृती 70 भारतीय संस्कृती 71 भारतीय संस्कृती 72 भारतीय संस्कृती 73 भारतीय संस्कृती 74 भारतीय संस्कृती 75 भारतीय संस्कृती 76 भारतीय संस्कृती 77 भारतीय संस्कृती 78 भारतीय संस्कृती 79 भारतीय संस्कृती 80 भारतीय संस्कृती 81 भारतीय संस्कृती 82 भारतीय संस्कृती 83 भारतीय संस्कृती 84 भारतीय संस्कृती 85 भारतीय संस्कृती 86 भारतीय संस्कृती 87 भारतीय संस्कृती 88 भारतीय संस्कृती 89 भारतीय संस्कृती 90 भारतीय संस्कृती 91 भारतीय संस्कृती 92 भारतीय संस्कृती 93 भारतीय संस्कृती 94 भारतीय संस्कृती 95 भारतीय संस्कृती 96 भारतीय संस्कृती 97 भारतीय संस्कृती 98 भारतीय संस्कृती 99 भारतीय संस्कृती 100 भारतीय संस्कृती 101 भारतीय संस्कृती 102 भारतीय संस्कृती 103 भारतीय संस्कृती 104 भारतीय संस्कृती 105 भारतीय संस्कृती 106 भारतीय संस्कृती 107 भारतीय संस्कृती 108 भारतीय संस्कृती 109 भारतीय संस्कृती 110 भारतीय संस्कृती 111 भारतीय संस्कृती 112 भारतीय संस्कृती 113 भारतीय संस्कृती 114 भारतीय संस्कृती 115 भारतीय संस्कृती 116 भारतीय संस्कृती 117 भारतीय संस्कृती 118 भारतीय संस्कृती 119 भारतीय संस्कृती 120 भारतीय संस्कृती 121 भारतीय संस्कृती 122 भारतीय संस्कृती 123 भारतीय संस्कृती 124 भारतीय संस्कृती 125 भारतीय संस्कृती 126 भारतीय संस्कृती 127 भारतीय संस्कृती 128 भारतीय संस्कृती 129 भारतीय संस्कृती 130 भारतीय संस्कृती 131 भारतीय संस्कृती 132 भारतीय संस्कृती 133 भारतीय संस्कृती 134 भारतीय संस्कृती 135 भारतीय संस्कृती 136 भारतीय संस्कृती 137 भारतीय संस्कृती 138 भारतीय संस्कृती 139 भारतीय संस्कृती 140 भारतीय संस्कृती 141 भारतीय संस्कृती 142 भारतीय संस्कृती 143 भारतीय संस्कृती 144 भारतीय संस्कृती 145 भारतीय संस्कृती 146 भारतीय संस्कृती 147 भारतीय संस्कृती 148 भारतीय संस्कृती 149 भारतीय संस्कृती 150 भारतीय संस्कृती 151 भारतीय संस्कृती 152 भारतीय संस्कृती 153 भारतीय संस्कृती 154 भारतीय संस्कृती 155 भारतीय संस्कृती 156 भारतीय संस्कृती 157 भारतीय संस्कृती 158 भारतीय संस्कृती 159 भारतीय संस्कृती 160 मातृभोजन गीत भारतीय संस्कृती 162 भारतीय संस्कृती 163 भारतीय संस्कृती 164 भारतीय संस्कृती 165 भारतीय संस्कृती 166 भारतीय संस्कृती 167 भारतीय संस्कृती 168 भारतीय संस्कृती 169 भारतीय संस्कृती 170 भारतीय संस्कृती 171 भारतीय संस्कृती 172 भारतीय संस्कृती 173 भारतीय संस्कृती 174 भारतीय संस्कृती 175 भारतीय संस्कृती 176 भारतीय संस्कृती 177 भारतीय संस्कृती 178 भारतीय संस्कृती 179 भारतीय संस्कृती 180 भारतीय संस्कृती 181 भारतीय संस्कृती 182 वाघ मानव परस्पर सबंधं निबंध