Get it on Google Play
Download on the App Store

भारतीय संस्कृती 38

सेवासाधने

सजीव

कुळे, शिक्षक, मजूर, हमाल, माणसे, गायी, बैल, घोडा, खेचर वगैरे पशू.    

निर्जीव

पुस्तके, छापखाने, कारखाने, यंत्रे, नांगर, मोटर इत्यादी.

मनुष्य सजीव साधनांपेक्षा निर्जीव साधनांची अधिक काळजी घेतो असे आपणांस दिसून येते. एखादा जमीनदार बैलगाडी नीट ठेवील, चाक नीट आहे की नाही पाहील, वंगण घातलेले आहे की नाही पाहील ; परंतु बैलाला पोटभर चारा मिळाला की नाही, वेळेवर पाणी मिळाले की नाही हे पाहणार नाही.

मोठ्या कारखान्यांत तुम्ही जा. तेथे यंत्राला सारखे तेल मिळत असते. यंत्राची खूप चिंता वाहण्यात येते. यंत्रे वरचेवर स्वच्छ करण्यात येतात. परंतु या निर्जीव यंत्रासमोर जे एक सजीव यंत्र असते, त्याची कोण काळजी घेतो ? त्या मजुरांच्या शरीरयंत्राला तेलातुपाचे ओंगण भरपूर मिळते की नाही, याची काळजी कोणता कारखानदार घेतो?

कारखाना हे सेवेचे साधन आहे. कारखान्यातून समाजाला उपयुक्त वस्तू पुरविण्यात येतात. कारखाना ही पवित्र वस्तू आहे. या पवित्र कर्माची सर्व साधनेही पवित्र आहेत. म्हणूनच यंत्राची नीट काळजी घेणे म्हणजे महान धर्म होय. देवाची मूर्ती म्हणजे माझा साचा. तो साचा घासूनपुसून ठेवणे म्हणजे देवाची मूर्ती घासणे होय. परंतु निर्जीव यंत्रांच्या पूजेबरोबरच सजीव यंत्रांचीही पूजा कारखानदाराने केली पाहिजे. त्या मजुरांना चांगले अन्न, पुरेसे कपडे, राहावयाला नीट हवेशीर घरे, प्यायला स्वच्छ पाणी, अपघातात तत्काल मदत, मजुरांचा विमा, त्यांना पगारी रजा, त्यांना करमणूक इत्यादी सर्व गोष्टी आहेत की नाहीत हे पाहणे म्हणजे महान धर्म होय. हा महान धर्म न पाळणारा नरकाचा धनी आहे. सा-या समाजात तो दास्य-दारिद्र्याचा नरक निर्माण करील. दुर्गुणांचा नरक निर्माण करील. व्यभिचार, चोरी, दारू, खून यांचा प्रसार करील.

समाजात हा दुःखप्रद देखावा दिसतो आहे. श्रीमंत मनुष्य मोटर ठेवण्यासाठी जितकी सुंदर खोली बांधील, तितकी गड्याला राहावयासाठी बांधणार नाही. माणसांपेक्षा मोटरी पूज्य आहेत ! मजुरांपेक्षा यंत्रे मौल्यवान आहेत ! परंतु ही सजीव सेवासाधने जर उपेक्षिली गेली तर सारा संसार भयाण होईल, ह्याची ह्या विचारहीन स्वार्थी कारखानदारांस कल्पनाही नसते.

गीतेतील पंधराव्या अध्यायात क्षर व अक्षर असा दोन प्रकारचा पुरुष सांगितला आहे ; आणि या दोघांना व्यापून असणारा तो पुरुषोत्तम. क्षरसृष्टी, अक्षरसृष्टी व त्यांना वेढून असणारा परमात्मा. तिघेही पवित्र. क्षरसृष्टी म्हणजे आजूबाजूची बदलणारी सृष्टी. या क्षरसृष्टीतून आपणांस सेवेची साधने मिळतात. फुले, फळे, धान्य सारे मिळते. लाकूड, धातू, दगड सारे मिळते.

भारतीय संस्कृती

पांडुरंग सदाशिव साने
Chapters
भारतीय संस्कृती 1 भारतीय संस्कृती 2 भारतीय संस्कृती 3 भारतीय संस्कृती 4 भारतीय संस्कृती 5 भारतीय संस्कृती 6 भारतीय संस्कृती 7 भारतीय संस्कृती 8 भारतीय संस्कृती 9 भारतीय संस्कृती 10 भारतीय संस्कृती 11 भारतीय संस्कृती 12 भारतीय संस्कृती 13 भारतीय संस्कृती 14 भारतीय संस्कृती 15 भारतीय संस्कृती 16 भारतीय संस्कृती 17 भारतीय संस्कृती 18 भारतीय संस्कृती 19 भारतीय संस्कृती 20 भारतीय संस्कृती 21 भारतीय संस्कृती 22 भारतीय संस्कृती 23 भारतीय संस्कृती 24 भारतीय संस्कृती 25 भारतीय संस्कृती 26 भारतीय संस्कृती 27 भारतीय संस्कृती 28 भारतीय संस्कृती 29 भारतीय संस्कृती 30 भारतीय संस्कृती 31 भारतीय संस्कृती 32 भारतीय संस्कृती 33 भारतीय संस्कृती 34 भारतीय संस्कृती 35 भारतीय संस्कृती 36 भारतीय संस्कृती 37 भारतीय संस्कृती 38 भारतीय संस्कृती 39 भारतीय संस्कृती 40 भारतीय संस्कृती 41 भारतीय संस्कृती 42 भारतीय संस्कृती 43 भारतीय संस्कृती 44 भारतीय संस्कृती 45 भारतीय संस्कृती 46 भारतीय संस्कृती 47 भारतीय संस्कृती 48 भारतीय संस्कृती 49 भारतीय संस्कृती 50 भारतीय संस्कृती 51 भारतीय संस्कृती 52 भारतीय संस्कृती 53 भारतीय संस्कृती 54 भारतीय संस्कृती 55 भारतीय संस्कृती 56 भारतीय संस्कृती 57 भारतीय संस्कृती 58 भारतीय संस्कृती 59 भारतीय संस्कृती 60 भारतीय संस्कृती 61 भारतीय संस्कृती 62 भारतीय संस्कृती 63 भारतीय संस्कृती 64 भारतीय संस्कृती 65 भारतीय संस्कृती 66 भारतीय संस्कृती 67 भारतीय संस्कृती 68 भारतीय संस्कृती 69 भारतीय संस्कृती 70 भारतीय संस्कृती 71 भारतीय संस्कृती 72 भारतीय संस्कृती 73 भारतीय संस्कृती 74 भारतीय संस्कृती 75 भारतीय संस्कृती 76 भारतीय संस्कृती 77 भारतीय संस्कृती 78 भारतीय संस्कृती 79 भारतीय संस्कृती 80 भारतीय संस्कृती 81 भारतीय संस्कृती 82 भारतीय संस्कृती 83 भारतीय संस्कृती 84 भारतीय संस्कृती 85 भारतीय संस्कृती 86 भारतीय संस्कृती 87 भारतीय संस्कृती 88 भारतीय संस्कृती 89 भारतीय संस्कृती 90 भारतीय संस्कृती 91 भारतीय संस्कृती 92 भारतीय संस्कृती 93 भारतीय संस्कृती 94 भारतीय संस्कृती 95 भारतीय संस्कृती 96 भारतीय संस्कृती 97 भारतीय संस्कृती 98 भारतीय संस्कृती 99 भारतीय संस्कृती 100 भारतीय संस्कृती 101 भारतीय संस्कृती 102 भारतीय संस्कृती 103 भारतीय संस्कृती 104 भारतीय संस्कृती 105 भारतीय संस्कृती 106 भारतीय संस्कृती 107 भारतीय संस्कृती 108 भारतीय संस्कृती 109 भारतीय संस्कृती 110 भारतीय संस्कृती 111 भारतीय संस्कृती 112 भारतीय संस्कृती 113 भारतीय संस्कृती 114 भारतीय संस्कृती 115 भारतीय संस्कृती 116 भारतीय संस्कृती 117 भारतीय संस्कृती 118 भारतीय संस्कृती 119 भारतीय संस्कृती 120 भारतीय संस्कृती 121 भारतीय संस्कृती 122 भारतीय संस्कृती 123 भारतीय संस्कृती 124 भारतीय संस्कृती 125 भारतीय संस्कृती 126 भारतीय संस्कृती 127 भारतीय संस्कृती 128 भारतीय संस्कृती 129 भारतीय संस्कृती 130 भारतीय संस्कृती 131 भारतीय संस्कृती 132 भारतीय संस्कृती 133 भारतीय संस्कृती 134 भारतीय संस्कृती 135 भारतीय संस्कृती 136 भारतीय संस्कृती 137 भारतीय संस्कृती 138 भारतीय संस्कृती 139 भारतीय संस्कृती 140 भारतीय संस्कृती 141 भारतीय संस्कृती 142 भारतीय संस्कृती 143 भारतीय संस्कृती 144 भारतीय संस्कृती 145 भारतीय संस्कृती 146 भारतीय संस्कृती 147 भारतीय संस्कृती 148 भारतीय संस्कृती 149 भारतीय संस्कृती 150 भारतीय संस्कृती 151 भारतीय संस्कृती 152 भारतीय संस्कृती 153 भारतीय संस्कृती 154 भारतीय संस्कृती 155 भारतीय संस्कृती 156 भारतीय संस्कृती 157 भारतीय संस्कृती 158 भारतीय संस्कृती 159 भारतीय संस्कृती 160 मातृभोजन गीत भारतीय संस्कृती 162 भारतीय संस्कृती 163 भारतीय संस्कृती 164 भारतीय संस्कृती 165 भारतीय संस्कृती 166 भारतीय संस्कृती 167 भारतीय संस्कृती 168 भारतीय संस्कृती 169 भारतीय संस्कृती 170 भारतीय संस्कृती 171 भारतीय संस्कृती 172 भारतीय संस्कृती 173 भारतीय संस्कृती 174 भारतीय संस्कृती 175 भारतीय संस्कृती 176 भारतीय संस्कृती 177 भारतीय संस्कृती 178 भारतीय संस्कृती 179 भारतीय संस्कृती 180 भारतीय संस्कृती 181 भारतीय संस्कृती 182 वाघ मानव परस्पर सबंधं निबंध