Get it on Google Play
Download on the App Store

व्यासांची संहिता

महाभारतकार व्यास महर्षींची प्रतिभा अलौकिक आहे. जन्मतःच ते मातेजवळ न राहता पराशर मुनींबरोबर गेले व तेथेच वाढले. तेथे वेद, शास्त्रे व अनेक विद्यांत पारंगत झाले. त्यांनी दीर्घ असे खडतर तप केले. त्यांना तपोबलाने दिव्यशक्‍ती प्राप्त झाल्या होत्या. अंतर्ज्ञानाने सर्व जाणून ते योग्य प्रसंगी प्रकट होत व कौरवपांडवांना उपदेश करीत. बली, कृप इत्यादी जे सात चिरंजीव या जगात आहेत त्यापैकी कृष्णद्वैपायन व्यास एक होत ! परंपरेने त्यांना जरी चिरंजीव मानलेले असले तरी महाभारतासारख्या अप्रतीम ग्रंथाची त्या काळात रचना करुन ते अमर झाले आहेत. त्यांनी आपल्या असामान्य प्रतिभाशक्‍तीने महाभारतातून नीतिमत्तेचा उच्च आदर्श समाजमनापुढे ठेवला आहे.

व्यासांची संहिता

वर्णिती भारतयुद्ध महान

मुनिवर लोकोत्तर आख्यान ॥धृ॥

अग्रगण्य हा ऋषी तपोधन

पाराशर करी वेद-विभाजन

महाकाव्य हे रचि द्वैपायन

जयाचे स्वर्गी होई गान ॥१॥

जे जे येथे जगती ते ते

जे नच ग्रंथी कुठेच ना ते

चित्रित केले सर्व युगाते

संहिता नीतीचे गुणगान ॥२॥

वर्णन केले पुरुषार्थांचे

धर्मतत्त्व, जीवनमूल्यांचे

पांडुसुतांच्या सुखदुःखांचे

नसे या काव्याला उपमान ॥३॥

ला म्हणती वेद पाचवा

ह्याच्या छायी मिळे विसावा

ज्ञानदीप हा असे मानवा

दावि जो परमसुखाचे स्थान ॥४॥

उपनिषदांचे विचारसौष्ठव

वनातल्या दुःखांचे वास्तव

इथे पहावे रणिचे तांडव

भासते आदर्शांची खाण ॥५॥

व्यासांची ’जय’ मूळ संहिता

वैशंपायन करी ’भारता’

लक्ष एक विस्तारित गाथा

निर्मितो सौती तो मतिमान ॥६॥

भारत आणि वेदसंहिता

या दोहोंची तुलना होता

अर्थ, आशया याच्या बघता

अर्पिले यासी वरचे स्थान ॥७॥

इथे असे कृष्णाची गीता

आत्मबोध जी देई जगता

मधुर अमृताहुनिही चित्ता

सर्वही विद्यांचे जणु प्राण ॥८॥

तेजामध्ये जसा दिनमणी

काव्यजगी हे तसे अग्रणी

दिव्य अशी व्यासांची वाणी

साधते मनुजाचे कल्याण ॥९॥

गीत महाभारत

महर्षी व्यास
Chapters
प्रस्तावना व्यासांची संहिता कुरुकुळातील देवव्रत भीष्मप्रतिज्ञा सत्यवतीची चिंता भीष्माचे प्रत्युत्तर व्यासजन्मकथन व्यासांना विनंती गांधारी-विवाह कुंतीचा कर्णासाठी शोक पांडव-जन्मकथन पांडू राजाचे निधन द्रोणांची शिष्यपरीक्षा प्रेक्षणगृह-प्रसंग भीम-विषप्रयोग लाक्षागृहदाह विदुर-संदेश हिडिम्बेचे निवेदन ब्राह्मणाचा निश्चय बकासुरवध द्रौपदीस्वयंवर दुर्योधनाचे बेत कृष्णाची अग्रपूजा दुर्योधन मयसभेत द्यूतप्रसंग द्रौपदी-वस्त्रहरण अनुद्यूत आणि वनवास कुंतीचा शोक द्रौपदीचा संताप द्रौपदी-सत्यभामा-संवाद द्रौपदीचे अपहरण सूर्याचे आवाहन कर्णाचे सूर्यास उत्तर यक्षप्रश्न कीचकवध कृष्ण्साहाय्य संजय-भाषण युधिष्ठिराचा निरोप युधिष्ठिराची चिंता कृष्णाचे उत्तर कृष्णशिष्टाई धृतराष्ट्राचा उपदेश गांधारीचा उपदेश दुर्योधनाचे उत्तर कुंतीचे मनोगत कर्णाचे कृष्णास उत्तर कुंती-कर्ण-संवाद कर्णाचे कुंतीला उत्तर शिखण्डीचे वृत्त भगवंताची अमरवाणी अनन्यभक्‍तीचा मार्ग धर्माला आशीर्वाद भीष्मपतन भीष्म-कर्ण-भेट भीष्मांचा दुर्योधनाला उपदेश अभिमन्यु प्रताप द्रोणनिधन कर्णार्जुनयुद्ध दुर्योधन-कृप-संवाद युद्धाचा अंतिम दिन दुर्योधनाचे पलायन भीम-दुर्योधन-गदायुद्ध दुर्योधनाचे अंतिम शब्द कृष्णाचे सडेतोड उत्तर अश्वत्थाम्याचा कट द्रौपदीचा विलाप गांधारीचा शोक धर्माचा शोक युधिष्ठिराचे मनोगत अर्जुनाचे आवाहन विदुराचा अंत धृतराष्ट्र निधन यादवांचा नाश स्वर्गाकडे प्रयाण स्वर्ग प्रवेश अंतिम गती परिक्षिताचा अंत कृष्णाला अभिवादन आदर्श पुरुष थोर स्त्रिया