क्रीडाखंड अध्याय २७
श्रीगणेशाय नमः । श्रीसरस्वत्यै नमः । श्रीगुरुभ्यो नमः । श्रीक्षेत्रपालाय नमः ।
जयजयाजी विश्वभूषणा । हेरंबा रे गजकर्णा ।
सिद्धिबुद्धीचे रमणा । करवी रचना आतां पुढें ॥१॥
सव्विसावे अध्यायाचे अंतीं । कलविकल गेले मृत्युपंथीं ।
ऐकतां रडे दानवपती । करी खंती तयांची ॥२॥
चिंताग्नीनें शरीर करपलें । वदन त्याचें काळें पडलें ।
डोळ्यांवाटे पाणि गळे । मनीं तळमळे दानवेश ॥३॥
ऐसें पाहतां त्याचे कुमर । धर्माधर्म वीर दुर्धर ।
रायापुढें जोडोनि कर । वचन दुर्धर बोलती ॥४॥
तुवां इंद्रादिकां विभांडिलें । त्रिभुवन वश ठेविलें ।
आतां चिंतेनें कांहो भुललें। मन आपलें दानवेशा ॥५॥
चिंता किमपि करु नका । पाहा आतां आमचा आवांका ।
सिंधू त्याचा शब्द निका । ऐकतां तोषला बहुसाल ॥६॥
आलिंगोनी ते दोघे सुत । सेनानिकांस पाचारित ।
दशकोटी सेना देत । मग गौरविला आशीर्वादें ॥७॥
रणीं चालिले दोघे कुमर । भेरी गर्जती अपार ।
नादे अवनी कांपे थरथर । हाका थोर वीर मारिती ॥८॥
पुढें चालिलें पायदळ । मागें गज जैसें अद्रीसबळ ।
त्यामागें हिंसत अश्व तुंबळ । रथ पुष्कळ त्यांमागें ॥९॥
महावीरांचे चालले थाट । सिंहनादें गर्जती भट ।
हें जाणोनि गण बळकट । शस्त्रें तिखट सांवरिती ॥१०॥
करुन मयूरेशासि नमन । निघते जाहले हर्षितमन ।
वीरभद्र षडानन । रक्तलोचन नंदी पैं ॥११॥
तयांस चढला रणमद । शिवगणाचे चालले वृंद ।
करीत उठले परचमूभेद । सिंहनाद करिती मुखें ॥१२॥
उल्हाटयंत्रांचे भडमार । शक्तीगदाकुंततोमर ।
भिंडिमाळा वर्षती शर । लक्षोनि परस्परें ॥१३॥
आपुले स्वामीकार्यासाठीं । वीर भिडती जगजेठी ।
वीरवीरांस दाविती पाठी । घालिती मिठी परस्परें ॥१४॥
संग्राम मांडला घोरांदर । गगनीं दाटले निबिड शर ।
तेणें पडला अंधकार । परस्परें नोळखती ॥१५॥
वीर भेदले अपार । कोणाचे तुटले चरणकर ।
कितीकांचें शरीर । भेदिलें शिर शरघायें ॥१६॥
पडलीं गजाश्व कलेवरें । वीर घायाळ जाहले घाबरे ।
कितीक मरोन जाहले पुरे । छत्रें चामरें पडियेलीं ॥१७॥
मुगुटकुंडलांसहित । शिरें पडलीं अपरिमित ।
चूर जाहले मोडोन रथ । जाहले विरथ महावीर ॥१८॥
वाहे शोणितनदी तुंबळ । दानव सेनेचें अद्भुत बळ ।
माघारलें मयूरेश दळ । त्याहीं पळ काढिला पै ॥१९॥
सैन्य आपले फुटलें । ऐसें गांगेयें अवलोकिलें ।
त्याचें चित्त खवळिलें । वाहन लोटलें तयानें ॥२०॥
द्वादशकरीं शस्त्रधनु । शर वर्षे शंकरसूनु ।
शरें आच्छादिला तेणें भानु । खालीं उष्ण पडो नेदी ॥२१॥
अद्भुत कार्तिकेय शरमार । असुरांचा जाहला संहार ।
पळती दशदिशा निशाचर । रणचतुर पराक्रमी ॥२२॥
दैत्यदळीं हाहाःकार । पाहोनि धांवले सिंधूकुमर ।
चापीं लावोनियां शर । षण्मुखासमोर लोटले ॥२३॥
शरजाळें मयूरेशपृतना । जर्जर करोनि करिती गर्जना ।
हें पाहतां षडानना । न साहे पराक्रम शत्रूंचा ॥२४॥
हाक देवोनियां षडानन । दोघांसि पाडी आसुडोन ।
त्याच्या शिखा कवळुन । आपटोन मारी तयां ॥२५॥
सिंधुकुमराचे घेऊनि प्राण । विजयी जाहला षडानन ।
जयवाद्यें वाजऊन । आले परतोन गुणेशापासीं ॥२६॥
मयूरेश सकळ सेनेसहित । येउनी पितरांस नमीत ।
त्यांहीं आलिंगोनि दोन्ही सूत । वीरभद्रासि आलिंगिलें ॥२७॥
गुणेश सांगे पितरांस । षडाननें मारिलें सिधुपुत्रांस ।
साधू साधू म्हणती त्यास । हर्ष मायेस न समाये ॥२८॥
ऐकोन पुत्रांचें निधन । सिंधू करी तेव्हां रुदन ।
शोकें पडला मूर्च्छा येऊन । धरिती सांवरुन सेवक ते ॥२९॥
सख्या सांगती दुर्गेसी । तुझें पुत्र पावले निधनासी ।
ऐकतां फोडी कपाळासी । हस्तें हृदयासि ताडण करी ॥३०॥
आक्रोशें रडे सुंदरी । लज्जा टांकोन ये सभांतरीं ।
मुक्तपृष्टी वरी कबरी । अंग अवनीवरी टांकीतसे ॥३१॥
मिळाले सुहृद नागरिक । दांपत्यांचा पाहोन शोक ।
जन रडती सकळिक । हाक एक गाजली ॥३२॥
मिळालिया नगरनारी । त्याहीं रडती ते अवसरीं ।
बिल्वचारुकुचा सुंदरी । उर्वीवरी लोळतसे ॥३३॥
व्यस्त जाहले तिचे चीर । माथ्यावरील ढळला पदर ।
मोकळा दिसे तिचा ऊर । सांवरिती पदर सख्या तिच्या ॥३४॥
कोणी सात्विक नागरिकजन । त्यास म्हणती ऐका वचन ।
या ब्रह्मांडीं अविनाश कोण । पाहा विचारुन निजदृष्टीं ॥३५॥
विधीलागीं नाश असे । त्याणें केलें देह ठसे ।
ते होतील शाश्वत कैसे । हें मानसें विचार करा ॥३६॥
जें दिसे तें मायिक । जाणा जैसें स्वप्नकौतुक ।
देहाभिमानी मूर्ख । बळेंच दुःख भोगीतसे ॥३७॥
रज्जूवरी सर्पाकार । तैसा जाणावा हा संसार ।
देहबुद्धीनें त्याचा पार । कधीं नर न पावे ॥३८॥
प्राणिमात्रीं ईश्वरसत्ता । तो तयासि होय फिरविता ।
तेणें संयोगविगता । ती काय दुःखासि कारण असे ॥३९॥
अस्तमानी पाक्षगणि । एके वृक्षीं बैसती येऊन ।
उदयकाळीं जाती निघोन । तैसा संबंध हाही असे ॥४०॥
किंवा आपगापुरीं वाहती । काष्ठें एका जागीं जमती ।
जलोर्मीनें पुन्हा मागुती । विघडोन होती एकीकडे ॥४१॥
कर्मयोगें तैसे प्राणी । एक होती अनुदिनीं ।
दैवयोग त्या सत्तेनी । आणिके पंथें लावीतसे ॥४२॥
राजकुळाचा हाच धर्म । पुरुषें करावें वीर कर्म ।
रणी मरोनि उत्तमधाम । शेवटीं तेणें वसवावें ॥४३॥
ऐसें प्राज्ञजनीं बोधितां । सावध जाहली सिंधुवनिता ।
तीतें अंतःपुरामाजी तत्वता । नेता जाहला सखीजन ॥४४॥
उठोनियां सिंधुदानव । वीर धिःकारिले तेणें सर्व ।
अश्वावरी बैसला राव । घेतली धांव तयानें ॥४५॥
तंव त्याचा पिता चक्रपाणी । नेत्रीं आणोनियां पाणी ।
उपदेशार्थ बोले वाणी । दृष्टीस नाणी कुपुत्र तो ॥४६॥
त्याचा करोनि धिःकार । युद्धास निघाला सत्वर ।
त्याच्या सैन्यास नाहीं पार । वाद्यें अपार वाजताती ॥४७॥
पुढें चाललें पायदळ । अग्नियंत्रांचे वीर तुंबळ ।
करीं वोडणें करिती झळाळ । कुंजरपाळ तयामागें ॥४८॥
पर्वताऐसे मदोन्मत्त । शुभ्र झळकती त्यांचे दंत ।
ऐरावताहूनि बळ अद्भुत । फोडिती पर्वत करदंडें ॥४९॥
लक्षानुलक्ष गजांचे थाट । घंटा वाजती अतिसुभट ।
वरी बैसले दानवभट । शस्त्रें चोखट घेऊनियां ॥५०॥
त्याचेमागें तुरंगम । रवितुरगापरी उत्तम ।
अनेकगतीचीं दाविती कर्म । जाणती वर्म शालिहोत्री ॥५१॥
खुराघातें वन्ही उसळे । वरी महावीर बैसले ।
तयांमागें रथ लोटले । आरुढले असुर वर ॥५२॥
मस्तकीं झळके दिव्यमुगुट । नवरत्नमाळा कंठीं अचाट ।
पुष्पमाळा ल्याले भट । कर्णीं कुंडलें तळपताती ॥५३॥
विद्युत्प्राय शस्त्रें झळकती । मुखें विक्राळ गर्जना करिती ।
सिंधु पातला समीरगती । येऊनि सांगती शिवदूत ॥५४॥
वीरभद्र आणि षडानन । घाबरें मयूरेशास येऊन ।
सांगती सकळ वर्तमान । शिवनंदन आनंदला ॥५५॥
विरश्री चढली गुणेशाशी । गर्जना करुन बोले त्याशी ।
आतां जिंकीन मी सिंधूशी । चिंता कायसी वाटे तुह्मा ॥५६॥
भवानीशिवासि नमस्कार । करुन हाकारिलें मोर ।
वरी बैसला सर्वेश्वर । वेदांस पार न कळे ज्याचा ॥५७॥
स्वयें चालला जगज्जीवन । हें पाहून बोले षडानन ।
आह्मी असतां काय म्हणून । स्वयें आपण पुढें जाशी ॥५८॥
राहूनि तयापुढें आपण । करीं घेऊनि धनुष्यबाण ।
गांगेय माजवी तेव्हां रण । हाक दारुण मारीतसे ॥५९॥
अद्भुत षडाननाचा मार । बाणें असुर करी जर्जर ।
गजसमूहीं वीर भद्रवीर । करीत संहार उठावला ॥६०॥
गदाघायें गंडस्थळें । फोडितां उसळती मुक्ताफळें ।
सिंहापरी गजीं खंदळे । वीर खेळे वीरभद्रा ॥६१॥
पळतां गजपायीं धरुन । गजावरी मारी आपटुन ।
लक्षावधी गजकंदन । शिवनंदन करीतसे ॥६२॥
फुटला करींचा तेव्हां थाट । सहस्त्रशः मारिले वरील भट ।
वीरभद्र योद्धा सुभट । पाडी दाट गजप्रेतें ॥६३॥
गज पळती रानोरान । मग तुरुंगामध्यें शिरोन ।
करीत उठला अश्वकंदन । दाविलें निधन महावीरां ॥६४॥
वीर वर्षती शस्त्रभार । त्यांसि न गणोनि वीरभद्र वीर ।
करीत चालला अश्वसंहार । प्रेतें अपार पाडियेलीं ॥६५॥
सिंह होवोनि पुष्पदंत । गजयुद्धांचा संहार करित ।
राक्षस सेनेत आकांत । अत्यद्भुत प्रगटला ॥६६॥
हिरण्यगर्भ भूतराज । त्याहीं मारिले रथिसमाज ।
षडानन तेजःपुंज । न पाहवे दानवाशी ॥६७॥
दानवांचे मुख्यवीर । त्यांचा रणीं जाहला संहार ।
दानव करिती हाहाःकार । पळूं लागले दशदिशां ॥६८॥
पडले प्रेतांचे पर्वत । शोणितनदी वाहे अद्भुत ।
हें पाहोनि चक्रपाणीसुत । काय करीत तेधवां ॥६९॥
करुनि स्ववीरांचा धिःकार । चापीं लाविला तेणें शर ।
आकर्ण वोढी ओढी सत्वर । मंत्रोच्चार करोनियां ॥७०॥
मुखें करी सिंधु गर्जना । तेणें कांपे देवपृतना ।
सिंधूनें सोडोनियां बाणा । काळपुरुषास उत्पन्न करी ॥७१॥
महाविक्राळ भ्यासुरवदन । त्याचे मुखापासूनि अग्निदारुण ।
जाळूं लागला मयूरेशगण । सोडूनि रण पळती ते ॥७२॥
देवसेनेमाजी धडकला । अनळ जाळी महावीराला ।
शिवगणीं प्रळय वर्तला । पळ सुटला दशदिशां ॥७३॥
षडाननादि गुणेशवीर । मुखें करिती हाहाःकार ।
गुणेशापासीं येऊनि सत्वर । त्राही त्राहीं ह्मणती ते ॥७४॥
अद्भुतकर्म पाहोनि सिंधूचें । मन खिन्न जाहलें गुणेशाचें ।
मग स्मरण करोनियां शिवाचें । सामर्थ्य परशूचें प्रगट करी ॥७५॥
मंत्रोनियां परशू जेव्हां । असुरावरी टांकी तेव्हां ।
सहस्त्र चपळाचा करीत रावा । असुरसेनेवरी चालतसे ॥७६॥
परशु वेगाच्या कडकडाटें । नक्षत्रें खचती अधोवाटें ।
शेष शिरें सांवरुनियां नेटें । धरी महितें सांवरोनी ॥७७॥
परशू गेला प्रळय करित । त्यापासोन एक पुरुष होत ।
महावन्ही प्रज्वाळित । तो जाळित शत्रुसेना ॥७८॥
पुरुषानें भक्षिला दानवपुरुष । परश्वाग्नीनें भक्षिला वन्ही निःशेष ।
पुरुषास येवोन अतिरोष । असुरसेना भक्षीतसे ॥७९॥
करुन सकलसेनेचा संहार । गुप्त जाहला पुरुष वैश्वानर ।
रणीं एकला चक्रपाणी कुमर । सोडीत शर अपार पैं ॥८०॥
मयूरेश घालितां बाणजाळ । सिंधू भुलोन जाहला विव्हळ ।
मनीं विचारी तेव्हां खळ । उपाय सबळ काय करुं ॥८१॥
उपाय दैत्याचा खुटला । नगरासीं पळोन गेला ।
रात्रीं निजमंदिरीं प्रवेशला । लज्जित मुखाला न दाखवी ॥८२॥
विजयी जाहला गौरीनंदन । जयवाद्यें वाजऊन ।
पावतां जाहला निकेतन । आनंदें करुन तेधवां ॥८३॥
करोन शिवासि नमन । आनंदें कथिती वर्तमान ।
पार्वती पुत्रांस आलिंगुनः । ह्मणे श्रमोन आलेती॥८४॥
कोमलांगा माझे कुमरा । कैसें जिंकिलें दानवक्रूरा ।
लिंबलोण उतरी शिवदारा । अंकीं लंबोदरा घेऊनियां ॥८५॥
नारद म्हणे शिवा ऐक । येथें गुदरले दिवस अनेक ।
रागें भरेल माझा जनक । चतुर्मुख मजलागीं ॥८६॥
मी येतों पुन्हा जाउनी । गिरिजेस म्हणे नारदमुनी ।
ऐक वचन माझें भवानी । करी मनीं विचार त्याचा ॥८७॥
गुणेश वधील सिंधूप्रती । हे कान माझे न ऐकती ।
ऐकोन षडाननादि वीर बोलती । यथामती करोनियां ॥८८॥
काय मुनी तुह्मी बोलता । तुह्मी न जाणा गौरीसुता ।
जो अनंत ब्रह्मांडांचा निर्मिता । पितामाता जगताचा ॥८९॥
काय सिंधूचा पाड याशी । ऐकतां नारद म्हणे त्याशी ।
ही गोष्ट खरी न वाटे मजशीं । प्रत्यक्ष नयनी पाहिल्यावीण ॥९०॥
ऐसें ऐकतां नारदवचन । गुणेश बोले तेव्हां गर्जुन ।
काय ह्मणावें तुह्मालागुन । ब्रह्मज्ञानी आपण आहा ॥९१॥
आतां मारीन सिंधूदानव । कौतुक दावीन तुला अभिन्नव ।
ऐसें बोलोन देवाधिदेव । सांगे गणासि तेधवां ॥९२॥
तुह्मी जाऊनियां आतां । बाहेर काढा चक्रपाणीसुता ।
त्याचें वचन ऐसें ऐकतां । वीर चारी निघाले ॥९३॥
नंदीभृंगीभूपती । वीरभद्र निघाला सुमती ।
चौघे वीर गंडकीप्रती । शीघ्रगती पावले ॥९४॥
येऊनियां मंडपाभीतरी । भृंगी उड्डाण वरी करी ।
शतखणी मंडप ते अवसरीं । उर्वीवरी पाडीतसे ॥९५॥
ऐसें पाहून कर्म त्याचें । सैन्य धांवलें दानवेंद्राचें ।
तेथें युद्ध जाहलें त्यांचें । अत्युद्भुत तेधवां ॥९६॥
शतकोटी असुरगण । त्यांचें चौघानी करुन कंदन ।
मग प्रवेशले सिंधुभुवन । चौघे जाण तेधवां ॥९७॥
दुत सांगती सिंधुरायास । काय येथें तूं निजलास ।
शत्रुनें मारिलें सेनेस । राजमंडपास विध्वंसिलें ॥९८॥
ऐकोन दूतमुखाची गोष्टी । सिंधु जाहला तेव्हां कष्टी ।
त्यास बोले दुर्गा गोरटी । आतां संकटीं पडलास रे ॥९९॥
मी पूर्वीं उपदेशिलें । तूं तेव्हां नाहीं ऐकिलें ।
त्याचें फळ आतां पावले । दुःख देखिलें प्राणेश्वरा ॥१००॥
ऐसें तिजजवळ बोलत । तंव चारी वीर आले आंत ।
सिंधूस केश धरुनी वोढित । वीरभद्र तेधवां ॥१॥
सिंधू घेऊनियां धनुष्यातें । सोडी तेव्हां उरगास्त्रातें ।
भृंगी गरुडास्त्र सोडोनि निरुतें । पन्नागाशि वारीतसे ॥२॥
सिंधू अग्न्यस्त्रास सोडित । पर्जन्यास्त्र भृंगी मोकलित ।
पर्वतास्त्र दैत्यनाथ । तेव्हां टांकित लगबगां ॥३॥
भृंगी योजी वज्रास्त्राशी । ते निवारी पर्वताशी ।
मग मिसळले मल्लयुद्धाशी । वीर प्राणासि घेऊं पाहती ॥४॥
नंदीनें हाणोनि शृंग तिखट । सिंधू मस्तकींचा पाडिला मुगुट ।
लाता मारी भृंगीभट । सिंधुलागीं तेधवां ॥५॥
वीरभद्र तेथें सिंधू देखतां । केशीं धरोन त्याची कांता ।
वस्त्र आसुडी तेव्हां तत्वता । करी आकांता दुर्गासती ॥६॥
झांकोनियां दोन्ही डोळे । सिंधुवनिता तेथून पळे ।
पाहतां सिंधू तेव्हां खळवळे । भृंगी करतळें मारी तयास ॥७॥
सिंधू क्रोधें प्रज्वाळला । षडाननाचे पायीं झोंबला ।
मुष्टीप्रहार मारी नंदीला । भृंगीस पाडी शिखा धरुनी ॥८॥
मग मुगुट मस्तकीं घालुन । अश्वावरी तेव्हां बैसून ।
सवें तेव्हां वीर घेऊन । अंबानंदना मारीन म्हणे ॥९॥
सिंधु तेव्हां करीत गर्जना । वेगीं आला रणांगना ।
आल्हाद जाहला गौरीनंदना । त्याच्या कंदना करीन म्हणे ॥११०॥
मयूरावरी गुणेश बैसला । सिंहनादें गर्जु लागला ।
तंव तेथें सिंधू पातला । वर्षु लागला सायकांशी ॥११॥
सिंधू जें जें अस्त्र सोडी । तें तें गुणेश परशूनें तोडी ।
दोघे भिडती पडींपाडीं । देव पाहती कौतुक ॥१२॥
रावण आणि राघव । किंवा त्रिपुरासुरशिव ।
तैसें युद्धाचें महालाघव । दाविती तेव्हां परस्परें ॥१३॥
सिंधू सोडीं अनलास्त्र । वन्ही प्रगटतां गौरीकुमर ।
पर्जन्यास्त्र घालोनि सत्वर । वैश्वानर शांत करी ॥१४॥
वर्षती पर्जन्याच्या धारा । दैत्य प्रेरी तेव्हां भूधरा ।
दैत्य मोकली पवन बरा । प्रेरी भूधरा मयूरेश ॥१५॥
वज्रास्त्र सोडी सिंधू त्यावर । गुणेश वज्रास सोडी सत्वर ।
तेणें नादें भरलें अंबर । भांडती परस्पर दोन अस्त्रें ॥१६॥
तेव्हां कडकडाट मोठा जाहला । प्राणियांसि प्रळय वाटला ।
वन्ही त्यापासुनी पडूं लागला । भिडतां गुप्त जाहलीं अस्त्रें ॥१७॥
दानवेश प्रळय करी । वर्षूं लागला अस्त्रें सारीं ।
गुणेश परशूनें निवारी । किंशुकापरी दिसती दोघें ॥१८॥
सिंधुनें घेतली धांव । मारावया धांवे सगर्व ।
हें पाहोन देवाधिदेव । विराटस्वरुपा धारण करी ॥१९॥
किरीट विलसती सहस्त्रमुखें । सहस्त्रबाहू चरण तितुके ।
हें पाहतां सिंधु दुःखें । मूर्च्छित पडला भूमीवरी ॥१२०॥
मग सावध सिंधु होउनी । नेत्रीं ठेवोन हस्त दोन्ही ।
रविवर तो स्मरे मनी । म्हणे गोक्षदानी हा असे ॥२१॥
याचे हातें पावतां मरण । पावेन त्याचें पद निर्वाण ।
मग उघडूनि पाहे नयन । गौरीनंदन पुढें उभा ॥२२॥
षड्भुज सुंदर मयुरावरी । आयुधें शोभिता चार करी ।
त्याचें हृदयीं ध्यान करी । सिंधु धरी आयुधातें ॥२३॥
गुणेशें परशू अभिमंत्रिला । जेव्हां सिंधुवरी भिरकाविला ।
सहस्त्र विजांपरी कडाडिला । तेणें तडकला भूगोळ ॥२४॥
भूतमात्र पावलीं त्रास । शेष सांवरी कुंभिनीस ।
पात घडला नक्षत्रांस । भय देवांस वाटलें पैं ॥२५॥
प्रळय करित परशू चाले । सिंधूनें हातीं चक्र घेतलें ।
तंव परशूनें हृदय भेदिलें । बाहेर पाडिलें अमृतासी ॥२६॥
हृदयपासोनि निघालें अमृत । सिंधू पडला जैसा पर्वत ।
मुखें भडभडां वमी शोणित । प्राण सोडित तेधवां ॥२७॥
मयुरेशाचें प्रसादेंकरुन । सिंधू गेला मुक्त होऊन ।
धर्म जाहला प्रसन्नवदन । अधर्म मुळींहून पळाला ॥२८॥
प्रसन्न जाहल्या दशदिशा । सुरांची जाहली पूर्ण आशा ।
स्तविते जाहले जगदीशा । महोत्साहें करुनियां ॥२९॥
देव वर्षती पुष्पसंभार । अप्सरा नृत्य करिती सुंदर ।
षडाननादि सकल वीर । जयजयकार करिताती ॥३०॥
सिंधु दैत्येंद्र पावतां मरण । सेवक करीत गेले रुदन ।
दुर्गा ऐकतां सिंधूचें निधन । करी पतन धरणीवरी ॥३१॥
अट्टाहास्यें करी शोक । अवनीवरी फोडी मस्तक ।
निजकरें फोडोन मुख । गडबडां लोळे भूमीवरी ॥३२॥
काढोनि टांकी अलंकार । मस्तकीचे तोडी चुकूर ।
म्हणे माझा प्राणेश्वर । मज टांकूनि गेला कैसा ॥३३॥
ऐकतां पुत्राचे निधन । सदार तत्पिता करी रुदन ।
भोंवती मिळाले आप्तजन । तेही रडती दीनस्वरें ॥३४॥
एकचि जाहला हलकल्लोळ । शोकीं बुडाले जन सकळ ।
ऐसा शोक ऐकोनि तुंबळ । वयोवृद्ध तपोवृद्ध पातले ॥३५॥
त्याहीं करितांचि बोध । चक्रपाणी जाहला सावध ।
रणभूमीसि येऊनि प्रबुद्ध । करी संस्कार पुत्राचा ॥३६॥
दुर्गा असुरेंद्राची ललना । तिणें केलें सहगमना ।
संतोष वाटोन चक्रपाणीमना । शिवनंदना विनवीतसे ॥३७॥
तूं अनादिनिधन जगन्निवास । आतां चाले मढ्गृहास ।
अंगिकारोनि माझे पूजनास । दे आम्हास सद्गती ॥३८॥
त्याचा भाव पाहता संतोषला । मयूरेश शिखीवरी आरुढला ।
शिव नंदीवरी तेव्हां बैसला । हिमनगबाला अग्रीं घेतली ॥३९॥
वीरभद्र षडानन । संपूर्ण निघाले शिवगण ।
समारंभें पार्वतीनंदन । निघता जाहला तेधवां ॥४०॥
गंडकीपुरींत प्रवेशतां देव । नागरिक धांवती तेव्हां सर्व ।
गुणेशमूर्ती पाहतां अभिन्नव । आनंदवैभव पातलें ॥४१॥
गोपुरीं चढोनि नायका । सद्भभावें पाहती विनायका ।
म्हणती हा मन्मथाहूनि निका । नयनसुखा देतसे ॥४२॥
याचें पाहतां कमनीय वदन । आमचें जन्म जाहलें पावन ।
कोण वरील यास अंगनारत्न । तेच धन्य संसारीं ॥४३॥
पुढें चाले चातुरंगसेना । बाळें आळविती अंबानंदना ।
आरत्या वोवाळिती नागरिकांगना । लाजा वोपिती सप्रेम ॥४४॥
ऐसा समारंभें मोक्षदानी । प्रवेशला राजसदनीं ।
चक्रपाणी कर जोडुनी । विनवोनि आसनीं बैसवी तयां ॥४५॥
तेथें होते सकळ देव । त्यांत सुस्मितवदन माधव ।
मयूरेशाचा करी स्तव । सुर सर्व करिती स्तुती ॥४६॥
पूजा साहित्य सिद्ध करुन । मांडोनियां सिंहासन ।
वरी बैसवोनि आर्यानंदन । करी पूजन भूपती ॥४७॥
मंदाकिनीचें आणोनि उदक । तेणें करी अभिषेक ।
पयस्विनीचें पयें अलोलिक । घाली स्नान भूपती ॥४८॥
मुलें करिती जयजयकार । जय मयूरेश्वर मयूरेश्वर ।
वाद्यें वाजती सुस्वर । आनंद थोर बळावला ॥४९॥
षोडशोपचारें करी पूजन । राजा करी गुणेशस्तवन ।
तंव इंद्रासि मायावर्ण पडुन । बोले धिःकारुन राजयाशी ॥१५०॥
म्हणे मूर्खा काय केलें । वृद्धें देव टांकोनि तुं बळें ।
आधीं हे बाळ कैसें पूजिलें । यश बुडविलें आपुलें तुवां ॥५१॥
त्रैलोकेश मधुसूदन । परमात्मा पार्वतीरंजन ।
जगज्जननी अंबा टांकुन । अग्निनंदन पुजशी तूं ॥५२॥
ऐसी ऐकतां शक्रवाणी । तयासि वदे चक्रपाणी ।
मी एक पाहिली त्याची करणी । इतर काहणी न कळे मज ॥५३॥
तुजसहित सारे देव । बंदीस घालितां सिंधू दानव ।
येणे वधोन हे वासव । मुक्त केलें तुम्हातें ॥५४॥
यावरुन मला असें भासले । आधीं पूजितां यासि भलें ।
ते जरीं तूतें नाही मानवलें । तरीं राहिलें आमचेपासीं ॥५५॥
ऐसें राजा अनुवादें । तव ब्रह्मांड भरलें महानांदे ।
मूर्च्छित पडलीं देववृंदें । अवनी कांपे थरथरां ॥५६॥
वाटे ब्रह्मांडगोळ तडके । तंव आपुलें स्वरुप विश्वनायकें ।
प्रगटितां नेत्र झांकिले अंकें । भक्तकौतुकें पाहती ॥५७॥
दशबाहू आयुधें हातीं । गजमुख शोभे गणपती ।
सिद्धिबुद्धी दोन्ही युवती । चामरें ढाळिती कौतुकें ॥५८॥
सावध होऊनि इंद्रादिदेव । पाहते जाहले देवाधिदेव ।
तंव तो भासे क्षणांत माधव । सूर्य शिवशक्तीरुपें ॥५९॥
आणखी पाहती जव न्याहळून । तों पुन्हां दिसे भक्तप गजानन ।
तंव आकाशवाणी वदे गर्जुन । हो सावधान पुलोमजेशा ॥१६०॥
हा त्रिभुवन नायक अंबात्मज । अनेक ब्रह्मांडें करी सहज ।
त्यास आधीं पूजावा तेणें काज । कोणतेंही सुफल घडे ॥६१॥
पंचतत्वांतून एकाचें करितां पूजन । पांचाचेंही घडे अर्चन ।
भेद मानी तयास नरक दारुण । घडेल भोगणें यमलोकीं ॥६२॥
हा परमपुरुष नगजासुत । ऐसी नभोवाणी ऐकून पुरुहुत ।
जाहला मनीं चिंताक्रांत । म्हणे भक्तनाथ रुष्टविला ॥६३॥
मग जोडोनियां दोन्ही कर । नमन करी वारंवार ।
गुणेशास म्हणे क्षमा कर । अपराध थोर मी केला ॥६४॥
इंद्र आणोनि पूजाभार । पुजिला भावें शिवकुमर ।
त्यामागें संपूर्ण अमर । पूजिते जाहले गुणेशातें ॥६५॥
देशोदेशींचे भूपती । तेही गुणेशाची पूजा करिती ।
बालवृद्धकुमारयुवती । तेही पूजिती भावबळें ॥६६॥
तेथें वर्तला ब्रह्मानंद । गायन करी प्रेमें नारद ।
जयजयकारें गाणपत्यवृंद । रंगमंडपीं गर्जताती ॥६७॥
वक्ता म्हणे श्रोतयांशी । पुढें द्या अवधान कथेशी ।
ब्रह्मा करील कन्यादानाशी । त्या कथेसि कथीन पुढें ॥६८॥
जयजयाजी मनमोहना । सर्व माया निरंजना ।
संकटहरणा भवभंजना । अंबानंदना परेशा ॥६९॥
स्वस्ति श्रीगणेशप्रतापग्रंथ । श्रीगणेशपुराण संमत ।
क्रीडाखंड रसभरित । सप्तविंशोध्याय गोड हा ॥१७०॥अध्याय॥२७॥ओव्या॥१७०॥
अध्याय सत्ताविसावा समाप्त