Get it on Google Play
Download on the App Store

अध्याय ५

श्रीगणेशाय नमः । श्रीदत्तात्रेयाय नमः ।

जयजयाजी गजानना । पुढे करी पद्यरचना । लागो छंद तुझा मना । इतर वासना खंडोही ॥१॥

श्रोते परिसा पूर्वानुसंधान । देवत्रयी वर देऊन । मग पावला अंतर्धान । वारणानन जगदात्मा ॥२॥

गणेशवरे चतुरानन । झाला वेदशास्त्रसंपन्न । शापानुग्रह ज्ञानवान । ह्रदयी मान संचरला ॥३॥

सृष्टी करणे माझे हाती । आता इतरांचा पाड किती । कर्तुमकर्तु अद्भूतशक्ती । मजप्रति लाधली ॥४॥

मी करीन जी कार्यता । ती घडेल गोष्टी आता । ऐसा गर्वे राहटता । विघ्ने अवचिता उद्भवली ॥५॥

उत्पन्न जाहले विघ्नपुरुष । नानापरी ज्यांचे वेष । दशबाउ सप्तशीर्ष । पंचास्य विशेष त्यामध्ये ॥६॥

एकाचे विस्तीर्ण तीन पाय । अष्टवक्र एक कज्जलकाय । दाविती नानापरीचे भय । मारिती घाय निष्ठुरे ॥७॥

चारी शिखा कवळोनी । कोणी बांधिती चरणी । कोणी सोडविती येउनी । अभयवचनी गौरविती ॥८॥

कमळासन धरून चरणी । कोणी वोढिती निष्ठुरपणी । कोणी बांधिती त्याचे पाणी । पाडोनि धरणी लोळविती ॥९॥

एक म्हणती मारा मारा । कोणी म्हणती करा पुरा । एक दाढा खावोनि करकरा । म्हणती धरा पळतो हा ॥१०॥

पळता लागले एक पाठी । दुसरा म्हणे नका करू कष्टी । तिसरा येउनिया मुष्टी । भली पृष्ठी गौरवि ॥११॥

कोणी त्यापासून सोडविती । मुख कुरवाळून चुंबन घेती । कोणी मांडीवर निजविती । म्हणती भ्रमलास पहुडे का ॥१२॥

कोणी म्हणती ब्रह्मा भला । चार मुखानी फार शोभला । कोणी कवळोनि दाढीला । म्हणती लेकराला मारू नका ॥१३॥

कोणी करिती निर्भत्सना । एके आरंभिले स्तवना । ब्रह्मदेवास आली मूर्छना । म्हणे गजानना धावे का ॥१४॥

तुझा दास मी मारिती मज । देवा तुझी जाईल लाज । मग कृपेने द्रवला गणराज । नाभी नाभी बोलतसे ॥१५॥

ऐसी होता आकाशवाणी । पळाल्या विघ्नाच्या श्रेणी । विव्हळ होऊन अंतःकरणी । उठोनिया बैसला ॥१६॥

वाणी गर्जे पुन्हा अंबरी । ऊठ आता तप करी । गर्व टाकोनिया दुरी । ध्यान धरी निर्मल पै ॥१७॥

धात ऐकोनि आकाशवाणी । स्वस्थ जाहला अंतःकरणी । म्हणे जोडोनि सारे पाणी । तपोकरणी कशी करू ॥१८॥

नाही मंत्रविधान ठावे । तरी तप कसे करावे । तुझी स्मरतो आता नावे । नाही ठावे इतर काही ॥१९॥

मनी अद्बुत चिंता झगटली । तव त्यासि निद्रा लागली । बाह्यवृत्ति विरोनि गेली । स्वप्न देखे ब्रह्मा तदा ॥२०॥

जलार्णवी फिरो लागला । तेथे एकवट देखिला । त्याचे पानावर पडला । बाळ देखिला डोळस ॥२१॥

माथा शोभे कुरळ जावळ । शरीर रक्तवर्ण केवळ । कंठी रुळे मौक्तिकमाळ । भाळी निर्मळ बालशशी ॥२२॥

किरीटकुंडले मंडित वद । समीप गेला कमलासन । बाळके शुंडाग्रेकरून । मस्तकी जीवन शिंपियेले ॥२३॥

करोनिया हास्यवदन । बाळ बैसला उठोन । मग बोले मंजुळ वचन । चतुर्वदन श्रवण करी ॥२४॥

बाळक म्हणे विरंचीसी । व्यर्थ तू येव्हडा वाढलासी । ज्ञान नाही किमपी तुजसी । व्यर्थ गर्वासि धरू नको ॥२५॥

मंत्र सांगतो तुजला जाण । याचे करी पुरश्चरण । साहा लक्ष संख्या परिपूर्ण । होता दर्शन देईन मी ॥२६॥

ऐसे सांगोनि तत्क्षणी । मंत्र उपदेशिला सव्य कर्णी । मस्तक ठेऊनिया चरणी । मग तेथोनी निघाला ॥२७॥

ऐसे स्वप्न पाहत पाहत । ब्रह्मा जाहला जागृत । मग पाहूनिया एकांत । तप करीत बहुसाल ॥२८॥

उभा राहून एकचरणी । मंत्र जपे अंतःकरणी । कृपेने द्रवला अंकुशपाणी । वरदानी प्रगटला ॥२९॥

कोटिसूर्य जाळ ऐसा । उभवला साकार ठसा । त्रिभुवनदाहक असा । त्याचे सरिसा उभा राहे ॥३०॥

ऐसी प्रभा पाहून ज्याची । थरथरोनि कापे विरंची । माळ गळाली हातींची । मांदाराची तेधवा ॥३१॥

मग झाकोनि सारे नेत्र । होवोनिया विकळगात्र । उच्चारिता राहिला मंत्र । त्राहि त्राहि म्हणतसे ॥३२॥

पाहून त्याची प्रेमभक्ती । कृपेने द्रवला मंगलमुर्ती । मग धरोनिया हाती । नाभी नाभी म्हणतसे ॥३३॥

सौम्यरूप अवलंबुन । स्रष्ट्यास म्हणे गजानन । आता उघडी का नयन । घे दर्शन सप्रेमे ॥३४॥

जे इच्छीत तुझे मानसी । ते सर्व गा तू पावशी । माझी होता कृपाराशी । मग तयासी उणे नसे ॥३५॥

ऐकोनि आनंदला विधाता । मग चरणी ठेविला माथा । जरी प्रसन्न तू एकदंता । मज सर्वथा जाहलासी ॥३६॥

तरी द्यावी अखंड भक्ती । ज्ञानविज्ञान सदा चित्ती । न व्हावी कदा विघ्नप्राप्ती । सृष्टिप्रति करिता पै ॥३७॥

न उठावा गर्व मद । सदैव असावा प्रमोद । अंती पावोनि त्वत्पद । अति आनंद भोगवी का ॥३८॥

तू उपनिषदा अगोचर । तोच जाहालासि गोचर । माझे भाग्य आजि थोर । तेणे साचार जाहले ॥३९॥

मग देवोनि दिव्यासन । मांडिले पूजाविधान । पाद्यार्घ्य आचमन । मंगलस्नान करवीतसे ॥४०॥

वस्त्रोपवस्त्र कुंकुम चंदन । यज्ञोपवीत मधुपर्कदान । मग देवोनि शुद्धाचमन । माळा सुमन घातल्या ॥४१॥

नानाविध धूप परिमळ । नीरांजन दीप तेजाळ । शर्करा लाडु नैवेद्यफळ । नवविधा तांबूल अर्पिला ॥४२॥

मग द्यावया दक्षिणा । दोन कन्या कमलेक्षणा । ज्यांची लावण्यतुळणा । करिता उणा चंद्रमुखी ॥४३॥

चारुप्रसन्नवदना । ऐशा रम्य दिव्यांगना । देता जाहला गजवदना । प्रसन्नमन तेधवा ॥४४॥

आर्तिक्य दीप पुष्पांजुळी । गणेशरचरणी अर्पिली । मग प्रदक्षिणा घातली । तेणे खंडली भवबाधा ॥४५॥

सहस्त्रनामे करिता स्तुती । तेणे तोषला गणपती । सिद्धिबुद्धि धरोनि हाती । अंतर्धान पावला ॥४६॥

मग तोषे कमलासन । सृष्टी करित उत्पन्न । योगनिद्रावश जनार्दन । होऊनि सुखे निद्रा करी ॥४७॥

निद्रिस्थ असता शार्ङ्गधर । कर्णापासोनि भयंकर । उत्पन्न झाले महा असुर । गर्जना थोर करिती तदा ॥४८॥

तेणे दुमदुमिला ब्रह्मांडगोळ । देव होऊनि भयविव्हळ । स्वाश्रमाहूनि घेती पळ । गिरिकंदरी राहिले ॥४९॥

त्यांची हरोनिया संपत्ती । मग गेले सत्यलोकाप्रती । मुख पसरोनि धावती । धात्याप्रति गिळावया ॥५०॥

तेथोनि पळाला कमलासन । गेला क्षीरसागरालागुन । तव निद्रिस्थ जगज्जीवन । पाहून खिन्न मन जाहला ॥५१॥

करी योगनिद्रेचे स्तवन । तूच जगाचा एक जीवन । तू गुणज्ञ गुणनिधान । तुझे आधीन विश्व हे ॥५२॥

तूच स्वाहा स्वधारूपधरा । मात्रार्धमात्रा श्रुतिस्वरा । महामाया तूच चतुरा । परात्परा तूच पै ॥५३॥

तू जगज्जननी सर्वकर्त्री । विश्वव्यापका विश्वहंत्री । संध्या क्षुधा तृषा धात्रीई । पार्वती सावित्री तूच पै ॥५४॥

सर्वभूती तूच शक्ती । त्रैलोक्यकर्ता तुझा पती । तेणे निद्राभरे केली स्थिती । त्याशी जाग्रुती द्यावी तुवा ॥५५॥

ज्यापासोनि झाले जग । तेणेच पालन केले सांग । अवतार धरविसी पडता व्यंग । संकष्ट सांग निवारिशी ॥५६॥

मधुकैटभ हे दुष्ट दानव । त्याणी पळविले सकल देव । झाले हतभाग्य वैभव । धर्म सर्व बुडाले ॥५७॥

साधू पावले अत्यंत्र त्रास । जिवे मारिती गोब्राह्मणास । माझा करू आले ग्रास । जेवी चंद्रास राहुकेतू ॥५८॥

आता करूनिया तू बोध । नारायणास करी सावध मग होईल त्यांचा वध । दुःखसमंध खंडेल पै ॥५९॥

योगनिद्रेचा ऐसा स्तव । करिताच उठला माधव । आश्वासोनि ब्रह्मदेव । घेतली धाव नारायणे ॥६०॥

पांचजन्य लावोनि मुखी । सबळ बळे जेव्हा फुंकी । त्या नादे झाले दैत्य दुःखी । सकल सौख्यी उबगले ॥६१॥

म्हणती आम्ही स्वर्गपाळा । जिंकिले परंतु ऐशा प्रबळा । सपत्‍नाते न देखिले डोळा । घनसावळा हा होय ॥६२॥

ज्याच्या शंखाचा अद्भुत नाद । संचरोनि करी ह्रदयभेद । तो हा आला मुकुंद । त्याशी युद्ध योग्य आम्हा ॥६३॥

मग येऊन नगराबाहेरी । त्याणी पडखाळिला हरी । म्हणती आमचा युद्धकुंद हरी । तरीच संसारी धन्य पै ॥६४॥

मल्लयुद्धाची आम्हा आवडी । हरि म्हणे मज हीच गोडी । ऐसे बोलोनि तातडी । युद्धपरवडी मिसळले ॥६५॥

दो दो हाते एकेकाशी । युद्ध करी ह्रषीकेशी । बाहू पिटोनि बाहूशी । ह्रदय ह्रदयाशी आदळती ॥६६॥

आस्फोटण आणि विकर्षण । मस्तकी मस्तकी आदळण । चमक थरक उल्लाळण । समरंगण अंगबळे ॥६७॥

ऐसे युद्ध बहुसाल । करिता भागला तमालनील । तेथोनि निघाला गोपाल । वनातरी प्रवेशला ॥६८॥

गंधर्वाचेनि वेषे । गायन मांडिले परमपुरुषे । मंजूळ आलापाचे घोषे । मन संतोषे सकळांचे ॥६९॥

गायने वेधले राजहंस । भक्षिता राहिले मौक्तिकघोष । गेंडे शार्दूल ससे तरस । आसपास धाविन्नले ॥७०॥

मुखी खाता तैसाच चारा । हरणे धावती एकसरा । तन्मय जाहल्या अप्सरा । त्याणी सारंगधरा वेढिले ॥७१॥

गण गंधर्व यक्ष राक्षस । तन्यम होऊनि गायनास । सांडोनि निजव्यापारास । तेही श्रवणास वेधले ॥७२॥

गज केसरी निर्वैर । नकुल पादोदर मयूर । मूषक आणि मार्जार । गायने निर्वैर पै केले ॥७३॥

काय गायनाची अद्भुत कला । ऐकता हराशी वेध लागला । तेणे पाचारिले गायकाला । गंधर्वाला अत्यादरे ॥७४॥

पुष्पदंत निकुंभासी । शिवे पाठविले तयापाशी । ते येऊनि त्यापाशी । नमनेसि विनविती ॥७५॥

तुमची ऐकोनि गायनकला । महेश्वरासी वेध लागला । तो पाचारितो आपणाला । आता चला सत्वर ॥७६॥

ऐकता त्याचे ऐसे वचन । त्वरे चालला जगज्जीवन । कैलासाचळी येऊन । केले नमन शंकरा ॥७७॥

उठोनिया चंद्रशेखर । गायकाचा धरोनि कर । बसवी आपले समोर । आनंद थोर तयासी ॥७८॥

हैमवती मनरंजन । म्हणे कराजी आता गायन । क्षुधातुर आमचे कान । गानभोजन द्याजी त्यांसी ॥७९॥

ऐकताच शंभूचे वचन । गायके विणा सम्यक लाऊन । करिता झाला मग गायन । लुब्धले मन सर्वांचे ॥८०॥

संतोषतांच भोगिभूषण । मग प्रगटल नारायण । पाहाता आलिंगी गौरीरमण । हर्षपूर्ण तयासी ॥८१॥

हर म्हणे लक्ष्मीरमणाशी । गायने संतोषलो मानसी । अंतरी काय जे इच्छिसी । ते मजसी मागावे ॥८२॥

ऐकोनि बोले चक्रधर । मधुकैटभ मातले असुर । त्यासि युद्ध करिता साचार । क्षीणतर शक्ती जाहली ॥८३॥

यदर्ध धरोनि गंधर्ववेष । गायने केला तुझा तोष । तु तुष्टलासि परमपुरुष । उपाय विशेष सांग माते ॥८४॥

मग हासे पार्वतीपती । आरंभी अर्चिला नाही गणपती । तेणे जाहाल्या क्षीण शक्ती । लक्ष्मीपती संग्रामी ॥८५॥

मग म्हणे इंदिरावर । कैसा पूजावा लंबोदर । मज सांगाजी आता सत्वर । विघ्नहर अर्चनविधी ॥८६॥

मग रिणारी चक्र शोधुन । षडक्षरमंत्रे भगवान । उपदेशी जनार्दन । करी अनुष्ठान या मंत्रे ॥८७॥

विष्णु जाऊन सिद्धक्षेत्री । पुरश्चरण करी उत्तममंत्री । कृपेने द्रवला जगत्सूत्री । प्रत्यक्ष नेत्री प्रगटला ॥८८॥

कोटिसूर्याग्नीसन्निभ । प्रसन्न झाला उरगनाभ । म्हणे जाहलोरे तुज सुलभ । वर माग मनेच्छा ॥८९॥

ऐकताच ऐसे वचन । नमस्कार करी जनार्दन । नानारूपधर तु गजवदन । मज प्रसन्न जाहलासी ॥९०॥

ब्रहेशादि देव समस्त । तुझे अवलोकनी नाहीत शक्त । तो तू मज भेटलासी अनंत । एकदंत निजरूपे ॥९१॥

ऐसी करिता बहुत स्तुती । मग तुष्टला तो गणपती । वर मागा गा कमळापती । जो का चित्ती वर्ततसे ॥९२॥

हर्षे बोले कमलापती । दर्शने जाहली सर्वप्राप्ती । एक मागणे तुजप्रती । ते गणपती मज द्यावे ॥९३॥

मधुकैटभ दानवाते । मरण घडो माझे हाते । तथास्तु म्हणोनि एकदंते । त्रिविक्रमाते गौरविले ॥९४॥

वर देवूनिया गजानन । मग पावला अंतर्धान । तेथेच देवालय करून । गजानन स्थापिला ॥९५॥

विनायक नामे अतिउत्तम । मूर्ती स्थापी पूर्णकाम । त्याचे दर्शने उत्तम । सकलकाम पूर्ण होती ॥९६॥

मग तेथोनि निघोनिया हरी । मधुकैटभाते हांकारी । ते येऊनि नगराबाहेरी । द्वंद्व समरी सिद्ध जाहले ॥९७॥

दैत्य बोलती गर्वोन्मत्त । लघुरूपे झालासि प्राप्त । कैसा जय पावशील युद्धात । मग अनंत बोले तया ॥९८॥

वडवानल लघुच परी । त्रैलोक्याचे दहन करी । लघुदीप तो रात्रीभीतरी । संहार करी तमाचा ॥९९॥

लघु वज्र पर्वताचे । क्षणे पिष्ट करी साचे । तेवी मर्दन करून तुमचे । करीन जगाचे कल्याण पै ॥१००॥

ऐकताच दानव क्षोभले । मल्लयुद्धालागी मिसळले । बहुत दिवस युद्ध जाहले । परी न श्रमले दैत्य ते ॥१॥

हरि विचारी मानसी । धर्मयुद्ध करिता यांसी । न पावतील पराजयासी । आता कपटासी आचरावे ॥२॥

मग बोले राजीवनयन । तुष्टलो तुमचे युद्ध पाहून । आता मागा वरदान । तुम्हा देईन मागाल ते ॥३॥

ऐकोनि हासले दोघेजण । तुझ्या शक्ती जाहल्या क्षीण । वर कैसा देशील जाण । काय उणे आम्हासी असे ॥४॥

दैत्य म्हणती माग आता । वर देऊ तुज आता अनंता । ऐकोनि जाहला वर मागता । धातापिता तेधवा ॥५॥

माझे हाते पावा निधन । हेचि द्यावे वरदान । ऐकोनि जाहले प्रसन्नवदन । हे वरदान तुज दीधले ॥६॥

मरणकाली तुझे स्मरण । तेणे खंडे जन्ममरण । तो तू प्रत्यक्ष नारायण । देह अर्पण तुज करु ॥७॥

तुझे हाते मरण पावता । झाली जन्माची सार्थकता । याहून लाभ तो कोणता । मारी आता आम्हासी ॥८॥

ऐसे ऐकता जगज्जीवने । मस्तक छेदिले सुदर्शने । अंबरी वर्षती देव सुमने । प्रसन्न मने करोनिया ॥९॥

देव गर्जती जयजयकारी । दुंदुभी वाजती अंबरी । गणपतीप्रसादे श्रीहरी । विजयनोवरी वरी सदा ॥११०॥

जयजयाजी कल्याणमूर्ती । तुझी अगम्य मंगलकीर्ती । परमपुरुष तू गणपती । मजप्रति तुष्टलाशी ॥११॥

स्वस्तिश्रीगणेशप्रतापग्रंथ । गणेशपुराणसंमत । उपासनाखंड रसभरित । पंचमोध्याय गोड हा ॥१२॥ ओव्या ॥११२॥ अध्याय ॥५॥

श्री गणेश प्रताप

भगवान दादा
Chapters
प्रस्तावना अध्याय १ अध्याय २ अध्याय ३ अध्याय ४ अध्याय ५ अध्याय ६ अध्याय ७ अध्याय ८ अध्याय ९ अध्याय १० अध्याय ११ अध्याय १२ अध्याय १३ अध्याय १४ अध्याय १५ अध्याय १६ अध्याय १७ अध्याय १८ अध्याय १९ अध्याय २० अध्याय २१ अध्याय २२ क्रीडाखंड अध्याय ४ क्रीडाखंड अध्याय ५ क्रीडाखंड अध्याय ६ क्रीडाखंड अध्याय ७ क्रीडाखंड अध्याय ८ क्रीडाखंड अध्याय ९ क्रीडाखंड अध्याय १० क्रीडाखंड अध्याय ११ क्रीडाखंड अध्याय १२ क्रीडाखंड अध्याय १३ क्रीडाखंड अध्याय १४ क्रीडाखंड अध्याय १५ क्रीडाखंड अध्याय १६ क्रीडाखंड अध्याय १७ क्रीडाखंड अध्याय १८ क्रीडाखंड अध्याय १९ क्रीडाखंड अध्याय २० क्रीडाखंड अध्याय २१ क्रीडाखंड अध्याय २२ क्रीडाखंड अध्याय २३ क्रीडाखंड अध्याय २४ क्रीडाखंड अध्याय २५ क्रीडाखंड अध्याय २६ क्रीडाखंड अध्याय २७ क्रीडाखंड अध्याय २८ क्रीडाखंड अध्याय २९ क्रीडाखंड अध्याय ३० क्रीडाखंड अध्याय ३१ क्रीडाखंड अध्याय ३२ क्रीडाखंड अध्याय ३३ क्रीडाखंड अध्याय ३४