Get it on Google Play
Download on the App Store

क्रीडाखंड अध्याय १९

श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ श्रीगुरुभ्यो नमः । श्रीक्षेत्रपालाय नमः ।

जयनिगमतरुरुचिरफला । गिरिजातपोदय सूर्यमंडला ।

अंबानंदना रे विमला । स्फुरत्कुंडला गुणेशा ॥१॥

समुद्राचे मोजवेल कमल । तारकांची गणना होइल ।

नभमंडलाची घडी वळेल । परी न गणतील गुण तुझे ॥२॥

उदधीचें करुनि मषिपात्र । अवनीचें विस्तीर्णपत्र ।

लोमेशायू सहस्त्रकर पवित्र । लिहील विचित्र गुण तुझे ॥३॥

तरीं न सरती त्वद्‌गुण । तेथें कलियुगीं मनुष्याचा पाड कोण ।

परी तूंचि हा ग्रंथ गजकर्ण । करविता जाण सत्य हें ॥४॥

श्रोते टांकोनि आळस । गणेशकथा ऐका सुरस ।

जी कथा भववारणास । सिंहापरी होतसे ॥५॥

गिरिजासदनीं जगज्जीवन । होवोनियां तिचा नंदन ।

करुन दानवांचें कंदन । करी अवन साधूंचें ॥६॥

तयासि लागला दशममास । तीन मुहूर्त लोटतां दिवस ।

उभा राहे जगन्निवास । धरोनि करास मातेच्या ॥७॥

बोबडे फुटले तयासि बोल । ऐकोन अंबेस सुखाचे डोल ।

येवोनि पाहे मुखकमल । शंकराचें तेधवां ॥८॥

शिव धरोनि तयाचा हात । हळुहळू अंग्णीं चालवित ।

जो ब्रह्मांडासि आधारभूत । धरोनि हात तो चाले ॥९॥
आश्रयावांचोनि कांपत । चालतां अडखळोनि पडत ।

पाहोनि माय ये धांवत । कडिये घेत प्रेमभरें ॥१०॥

करोनिया मुखचुंबन । म्हणे श्रमलें हो माझें तान्ह ।

बोलतां बोबडें मातेलागून । नुमजे कांहीं वर्णभेद ॥११॥

चिमणी मेळऊनि गणाचीं बाळें । मध्यें विचित्र खेळ खेळे ।

जाऊनियां धुळींत लोळे । केश कुरळ माथ्यावरी ॥१२॥

माता येऊनि लागवेगीं । धुळींतुन उचली तयालागीं ।

न्हाणोनिया कोमळांगी । तीट लावी भाळी त्याच्या ॥१३॥

डोळ्यांवरिलें कुरळ जावळ । सर्सावोनिया मुखकमळ ।

पाहोन म्हणे भाग्यसबळ । या जगीं माझें सखे ॥१४॥
उतरोनि मातेचे कडेखालीं । मुलामाजी हुतुतू घाली ।

उचलावया येतां माऊली । पळे तेथूनि दुडदुडां ॥१५॥

माय लागतां पाठिमागें । परतोनि अंबर धरीं वेगें ।

तिचेपासीं स्तनपान मागे । करी रुदन क्षणांत पै ॥१६॥

देऊन स्तनपान त्याशी । बाळ गुंतवोनि खेळाशी ।

गौरी निघे शिवसेवेसी । रडत पाठिशी लागे तिच्या ॥१७॥

पुन्हा परतोन मोहजाळे । म्हणे बाळा क्षणभरी खेळे ।

तो नायकतां लोळे । मग उचलोन घेत तया ॥१८॥

शंकरासि म्हणे काय करुं । क्षणभरी दूर नोहे लेंकरुं ।

ऐकोनि म्हणे तीतें हरुं । नको रडवूं बाळकाते ॥१९॥
न लगे मातें तुझी सेवा । माझा प्रियपुत्र तूं खेळवावा ।

कदां इतरांपासी न द्यावा । अवनीवरी न ठेवावा कदां ॥२०॥

सिंधू देऊनि वस्त्रभूषणें । अजगरासि विनवून म्हणे ।

तुवां आतां दाखवणे । पराक्रम तरी मजलागीं ॥२१॥

प्रतिज्ञा करोनि जे जे गेले । ते ते मागुति नाहीं परतले ।
येरु म्हणे गिळीन सगळें । बाळकासि क्षणमात्रें ॥२२॥

नमोनि निघे तो रायाशी । जाणो काळे आसुडिला तयाशी ।

अजगर होवोनि वेगेंशीं । गणरायाशी गिळूं पाहे ॥२३॥

मुख पसरोनिया विशाळ । जपत अंगणीं दुष्टव्याल ।

हें समजोन गौरीबाळ । दुडदुडां धांवत पातला ॥२४॥
तेणें डोळस बाळ देखिला । सक्रोधें तेव्हां धुधुःकारला ।

झेंप घालूनि तयास गिळिला । आनंद मानिला तयानें ॥२५॥

उदरीं जातां भुवनेश्‍वर । वाढता जाहला गौरीकुमर ।

उभाच चिरोनियां अजगर । आपण बाहेर निघाला ॥२६॥

गिरिजा पाहे सभोंवती । बाळ न देखतां रडे पार्वती ।

मुलें येऊनि तीस सांगती । गिळिला गणपती अजगरानें ॥२७॥

माय पिटी कपाळ करें । भोंवतीं रडती चिमणी लेंकुरें ।

तंव धावत पातला त्वरें । अंग रुधिरें माखलें असे ॥२८॥

पाहोनि येतां कुमराशी । माता धांवली वेगेशीं ।

करीं धरोनि तयाशी । वेगें करोनि न्हाणीतसे ॥२९॥

दैवें अरिष्टापासोन । बाळ पातलें गे वांचून ।

तिणें ब्राम्हण मेळऊन । अरिष्टनाशन शांतीसी करविलें ॥३०॥

एकादशमास बाळकाशी । लागतां करी उत्साहाशी ।

आनंद न माये मायेशी । बाळकासि अवलोकितां ॥३१॥

गौरीभोंवती गणऋषिललना । मिळोनी पाहती गौरीनंदना ।

बाळकांमाजी खेळ नाना । खेळतसे भक्तसखा ॥३२॥

कोणी ललना निजबाळक । पाजितां धावे विनायक ।

दुसरा तिचा स्तन देख । लावोनि मुख चुंबीतसे ॥३३॥

तिणें झिडकावितां तयास । वेडावोनि दाखवी तीस ।

कोण्या कांतेचे मुखास । जावोनियां चुंबीतसे ॥३४॥

कोणी घेऊनि निर सुंदर । येतां वाटेस लंबोदर ।

मुखावरी घालोनि अंबर । भेडसावीत तयेसी ॥३५॥
ती येऊनियां वेगेंशीं । गार्‍हाणें सांगे अंबेपाशीं ।

म्हणे येणे पीडिले गे मजशीं । येऊनि वाटेसि भेडसाविलें ॥३६॥

कोणी तोतरें बोलतां । तयासि वेडावी जगत्पिता ।

कोणी तयासि घेतां वनिता । कुरळ तत्वता आकर्षी तिचे ॥३७॥

लीला विग्रही जगन्निवास । लीला दावी निजभक्तांस ।

सत्पुत्र पाहोनि नगजेस । रात्रदिवस आठवेना ॥३८॥

सिंधूनें पाठविला शरभासुर । कज्जलवर्ण महाक्रूर ।

शिर भेदीत गेले अंबर । बाळ सुंदर देखिला तेणें ॥३९॥
पसरोनियां विशाळ मुखा । गिळूं पाहे तो सुमुखा ।

असुर पाहतां भक्तसखा । पाहोनि हरिखा सरसाविला ॥४०॥

दानव चरणीं धरोनियां । गरगरां निराळीं फिरवोनियां ।
आपटावा तंव बोले माया । सोड गणराया ययाशी ॥४१॥

बाळकें दिधला टांकोन । देह जाहला छिन्नभिन्न ।

परी धांवला सरसाऊन । पुन्हा भिरकाऊन देतसे ॥४२॥

ऐसा तो शतवार । फिरवोनि टांकिला असुर ।

दैत्य येवोनि वारंवार । कर्षी लंबोदर लागवेगीं ॥४३॥

मग गुणेशें शिळापृष्ठीवरी । आपटतां जाहला चूर्णशरीरीं ।

प्राण सोडी सुरवैरी । भक्त कैवारी प्रतापें ॥४४॥

विजयी झाला गौरीसुत । सुरगण सुमनवर्षाव करित ।

पार्वतीचें भाग्य अपरिमित । पुत्र अनंत जाहला ॥४५॥
एके दिवसीं सख्यांसहित । पार्वती घेऊनियां स्वसुत ।

शिवसन्निध जाऊनि बैसत । कौतुक दावित पुत्राचें ॥४६॥

जाणोनि मातापित्याचा भाव । नृत्य करी देवाधिदेव ।

गणगिरिजेसहित पाहे शर्व। हावभाव तयाचे ॥४७॥

नृत्य पाहोनि संतोषला । शंकर नृत्य करुं लागला ।

त्याचें नृत्य पाहूं आला । नाचूं लागला इंदिरावर ॥४८॥

शक्र आणि वरुण कुबेर । तेही नृत्य करिती सुंदर ।

गणगंधर्व यक्ष किन्नर । संपूर्ण सुर नृत्य करिती ॥४९॥

मुनिपन्त्यागणांगना । गौरीसख्या चंद्रानना ।

नाचती करिती भाव नाना । गजवदना तोषविती ॥५०॥
स्वर्गमृत्युपाताळपर्वत । नद्यासमुद्रवनें समस्त ।

सकळ पदार्थ तेव्हां नाचत । चराचरसहीत पैं ॥५१॥

जो सकल जगतां आधारभूत । तो जेव्हां नृत्य करित ।

तेव्हां सकल ब्रह्मांड नाचत । कौतुक पाहत पार्वती ॥५२॥
म्हणे हें काय अपूर्व जाहले । सकल चराचर नाचूं लागलें ।

तिणें बाळकास उचलिलें । हृदयीं धरिलें प्रेमभरें ॥५३॥

करुंनियां मुखचुंबन । करवीतसे स्तनपान ।

कानामागील मळी काढून । दे सर्साऊन कुरळ वरी ॥५४॥

तंव येतां नूपुरासुर । देखोनि तो सर्वेश्‍वर ।

नूपुरीं बांधी तयासि सत्वर । तेणें लंबोदर जड जाहला ॥५५॥

पार्वती म्हणे विश्‍वनाथा । किती जड जाहलासि आतां ।

तुझा भार न सोसवे सर्वथा । खालीं आतां बैसे तूं ॥५६॥

ऐकतां मातेची भारती । पाय झिडकावी गणपती ।

नूपुरांतून त्वरितगती । दैत्य उडला तेधवां ॥५७॥

भोंवतसे नभमंडळीं । तेणें अंधार पडला तळीं ।

दैत्य पडोन तये वेळीं । शतचूर्ण जाहला ॥५८॥
असुराचा गेला प्राण । पुष्पें वर्षती सुरगण ।

ऐसें ऐकतां जाण । अंबा मनीं विस्मय करी ॥५९॥
एके दिवसी गणनायकें । घेऊनि चिमणी ऋषिबाळकें ।

खेळ मांडिला हो कौतुकें । बाळ हरिखें नाचती ॥६०॥

हमामा हुतुतू चेंडू चक्रें । खेळतां खेळ गजवक्रें ।

अजासुर चक्रपाणी पुत्रें । पाठविला तयेवेळीं ॥६१॥

तो होवोनि बोकड । धांवत पातला धडधड ।

तयासि पाहून वक्रतुंड । काय करिता जाहला ॥६२॥

धांवोनियां लागवेगीं । अज धरिला दोहीं शृंगीं ।

वरी बैसला वीतरागी । परमात्मा सनातन ॥६३॥

बाळकें धरिती पुच्छ कान । तयासि टांकी आसुडोन ।

त्याचें अद्भुत बळ पाहुन । जगज्जीवन काय करी ॥६४॥

खालीं उतरोनि जगन्निवास । शिळेवरी आपटी तयास ।

चूर्ण होवोनि आसमास । मुकला प्राणास दानव तो ॥६५॥

भडभडां आहे रुधिर । विजयी जाहला अंबाकुमर ।

बाळकें येऊनियां सत्वर । सांगती समाचार गौरीप्रती ॥६६॥
माता येऊनि लवलाहीं । निज पुत्राची धरोनि बाहीं ।

दध्योदन ते समयीं । उतरोनि टांकी ग्रावतनया ॥६७॥

मुनि आणी त्याच्या ललना । स्तवित्या जाहल्या गजानना ।

ब्रह्मा म्हणे सत्यवतीनंदना । कथा ऐके सावधान ॥६८॥

एक वर्षाची गुणेशमूर्ती । ब्रह्मांडीं भरिली तिणें कीर्ती ।

श्रवणमात्रें निरसती । पातके बा मानवांचीं ॥६९॥

द्वितीय वर्षी तयाचा । पराक्रम ऐके बा साचा ।

पुष्पवाटिकेंत पार्वतीचा । पुत्र खेळे बाळकेंशी ॥७०॥

पुष्पें तोडोन हार गुंफिले । परस्परानी गळ्यांत घातले ।

विनायाकानें जैसें कथिलें । तैसीं मुलें खेळती हो ॥७१॥

फळें पक्कापक्क तोडिलीं । बाळकानी तेव्हां भक्षिलीं ।

अम्रजंबु अंजीर केळीं । फणस वोलीं पोफळें पै ॥७२॥

द्राक्षें अंजिरकर्क टीका । खिरण्यापेरुबदरिका ।

बदामपिस्तेखारका । वांटी अर्भकां गुणेश पैं ॥७३॥

तव तेथें कूटनामा । दुष्ट दानव क्‍रुरकर्मा ।

पुष्करिणी जाहला दुष्टात्मा । विषरुपे तेधवां ॥७४॥

खेळ खेळतां विचित्र । बाळ शिणले कोमळगात्र ।

सेऊं पातले उदकपवित्र । सकळ पुत्र ऋषीचे ॥७५॥

अंजळी भरोनियां नीर । प्राशन करिती सकल कुमर ।

जाहला त्यांचा संव्हार । विष दुर्धर तयाचें ॥७६॥

पुष्करिणी भोंवतीं बाळक प्रेत । पडलीं पाहोनि अपरिमित ।

वनरक्षक धावोनि सांगत । ती मात गावांत पैं ॥७७॥

मिळाले तेथें नारीनर । मेले पाहोनि निजकुमर ।

करिते जाहले हाहाःकार । हृदयीं कर हाणोनियां ॥७८॥
आक्रोशें रडती सुंदर ललना । त्यांचें स्तनी फुटला पान्हा ।

कृपा उपजली जगज्जीवना । कौतुक दाविलें तयानें ॥७९॥
लावोनि पाहे अमृतदृष्टी । करें थापटी तयाची पाठी ।

मुलें रडूनि घालिती मिठी । जननी कंठीं तेधवां ॥८०॥

क्‍रुर दृष्टीनें अवलोकितां । कुटासुर मेला अवचितां ।

पंच योजनें विस्तीर्णता । प्रेत पडलें तयाचें ॥८१॥

ऐसा लक्षोनियां असुर । पळते जाहले नारीनर ।

अंबा घेऊनि आपला कुमर । ये सत्वर निजालयीं ॥८२॥

कोणी प्रशंसा करिती । नास्तिक ते तयास निंदिती ।

ह्मणती याची होतां संगती । विघ्नें येती नानापरी ॥८३॥

असो जैसा ज्याचा गुण । तैसें त्याचें अंतःकरण ।

पार्वती गृहीं गजकर्ण । लीला दावी निजभक्तां ॥८४॥

तिसरें वर्ष प्राप्त जाशी । तो गणेश एके दिवशीं ।

वंचोनियां मातेशी । चिमण्या बाळकेशीं निघाला ॥८५॥

जावोनियां उपवनीं । खेळ खेळे मोक्षदानी ।

चेंडू चक्रें आनंदोनी । बाळकानी आणिले ॥८६॥

त्यांचा खेळ विचित्रपणे । खेळोन दाविजे गजकर्णे ।

आणखी खेळ बाळकगुणे । सांगतां खेळे कोतुकें ॥८७॥

खेळती अवतारचरित्रें । सत्पक्ष धरिजे गौरीपुत्रें ।

जयपराजयास होती पात्रें । सुखदुःख टांकूनियां ॥८८॥
लेंकुरांसहित गौरीकुमर । खेळतां श्रम पावला थोर ।

विस्तीर्ण पाहूनि सरोवर । त्याचें तीर वेष्ठिलें ॥८९॥

वोढिले गणेशें निजगडी । उभे राहिले दोहीं थडीं ।

पाण्यांत मारोनियां बुडी । उपटिती कमळें सकंद ॥९०॥

त्यांच्या गुंफोनियां माळा । घालती गणेशाच्या गळा ।

प्रेमें पाहती मुखकमळा । लावोनि डोळा प्रेमाचा ॥९१॥

मग शिरोनियां जीवनीं । जलक्रीडा करितां आनंदुनी ।

पुन्हां तटाकीं येउनी । मोक्षदानी बैललासे ॥९२॥
तेथें येऊनि विक्राळ असुर । जळीं जाहला मीन थोर ।

तेणे येऊनि नगजाकुमर । मुखीं धरोनि जळीं नेला ॥९३॥

जळीं मत्स्यें नेतां बाळ । मुलें रडती फोडिती कपाळ ।

कोणी गांवांत करी कोल्हाळ । गेले सांगत नगजेशी ॥९४॥

ऐकोन जळीं पुत्रमज्जन । पार्वती रडे आक्रंदोन ।

भोंवती मिळाले ललनाजन । कपाळ पिटोन रुदन करित ॥९५॥
कोणी दावा गे माझा तान्हा । स्तनी फुटला वाहे पान्हा ।

कोणी आणोन राजसवदना । स्तनपाना करवा गे ॥९६॥

फळास आले तपसायास । तोच हा गे माझा राजस ।

आतां दैत्यें बुडविलें त्यास । दुःख कोणास निवेदूं ॥९७॥

क्षणोक्षणी धरणीवरी । अंग टांकी जेव्हां गौरी ।

तेव्हां रुदन करीत सुंदरी । सांवरिती तयेतें ॥९८॥

माझे जातात गे प्राण । कोणी दावा बाळ तान्ह ।

कपाळ पिटोनियां करान । विलाप करी नगजा सती ॥९९॥
तिची परिसोन शोकवार्ता । कृपा उपजली एकदंता ।

अंडज होवोनियां तत्वता । तळपे तेव्हां सतेजें ॥१००॥

मुखीं त्याचे धरुन वदन । पुच्छे करी तयास ताडण ।

अनंतशक्ती गजकर्ण । घेत प्राण असुराचा ॥१॥

त्यातें धरोनियां निकुरें । जळाबाहेर पातला त्वरें ।

त्यास पाहतां ऋषींचीं पोरें । जयजयकारें गर्जती ॥२॥

उठोनि तेव्हां ती पार्वती । त्यातें जाहली हृदयीं धरती ।

देव सुमने वर्षती । आल्हादती बहुसाल ॥३॥

कृष्ण कालिंदी जळीं बुडाला । तो येऊनि मातेसि भेटला ।

तीतें जैसा प्रमोद जाहला । तैस जाहला पार्वतीसि ॥४॥

बाळाचें कुर्वाळोनि वदन । करवीतसे स्तनपान ।

बाळकांसि भेटतां गौरीनंदन। त्यांचें मन संतोषलें ॥५॥

सख्या म्हणती मृडानीशी । दैवें रक्षिलें तुझे सुताशी ।

अंबा घेऊनि गुणेशासी । तेव्हां घरासि पातली ॥६॥

पुत्रासि म्हणे जननी । तूं नको जाउं मज टांकुनी ।

अरिष्टें येती तुज लागुनी । माझे मनीं चिंता तुझी ॥७॥

जयजयाजी जगत्कारणा भक्तरक्षका संकटहरणा ।

सदा स्मरणें तुझे चरणा । जन्ममरणा टाळावया ॥८॥

इति श्रीगणेशप्रतापग्रंथ । श्रीगणेशपुराण संमत ।

क्रीडाखंड रसभरित । एकोनविंशतितमोध्याय गोड हा ॥१०९॥अध्याय ॥१९॥

अध्याय एकोणिसावा समाप्त

श्री गणेश प्रताप

भगवान दादा
Chapters
प्रस्तावना अध्याय १ अध्याय २ अध्याय ३ अध्याय ४ अध्याय ५ अध्याय ६ अध्याय ७ अध्याय ८ अध्याय ९ अध्याय १० अध्याय ११ अध्याय १२ अध्याय १३ अध्याय १४ अध्याय १५ अध्याय १६ अध्याय १७ अध्याय १८ अध्याय १९ अध्याय २० अध्याय २१ अध्याय २२ क्रीडाखंड अध्याय ४ क्रीडाखंड अध्याय ५ क्रीडाखंड अध्याय ६ क्रीडाखंड अध्याय ७ क्रीडाखंड अध्याय ८ क्रीडाखंड अध्याय ९ क्रीडाखंड अध्याय १० क्रीडाखंड अध्याय ११ क्रीडाखंड अध्याय १२ क्रीडाखंड अध्याय १३ क्रीडाखंड अध्याय १४ क्रीडाखंड अध्याय १५ क्रीडाखंड अध्याय १६ क्रीडाखंड अध्याय १७ क्रीडाखंड अध्याय १८ क्रीडाखंड अध्याय १९ क्रीडाखंड अध्याय २० क्रीडाखंड अध्याय २१ क्रीडाखंड अध्याय २२ क्रीडाखंड अध्याय २३ क्रीडाखंड अध्याय २४ क्रीडाखंड अध्याय २५ क्रीडाखंड अध्याय २६ क्रीडाखंड अध्याय २७ क्रीडाखंड अध्याय २८ क्रीडाखंड अध्याय २९ क्रीडाखंड अध्याय ३० क्रीडाखंड अध्याय ३१ क्रीडाखंड अध्याय ३२ क्रीडाखंड अध्याय ३३ क्रीडाखंड अध्याय ३४