Get it on Google Play
Download on the App Store

क्रीडाखंड अध्याय २०

श्रीगणेशाय नमः । श्रीसरस्वत्यै नमः । श्रीगुरुभ्यो नमः । श्रीक्षेत्रपालाय नमः ।

जयजयाजी विश्वभूषणा । देवाधिदेवा गजकर्णा ।

माझें चित्त तुझिया चरणा । लावी करुणा करोनियां ॥१॥

यास उपाय एक आहे । आशा पूर्ण करोनि पाहे ।

त्यावांचोनि मन नोहे । स्वाधीन तुझिये सर्वसाक्षी ॥२॥

पार्वती सदनीं विश्वबीज । होवोनि तिचा आत्मज ।

लीला करोनि दावी सहज । तेजःपुंज प्रतापी ॥३॥

चवथें वर्ष तयाशी । लागतां लीला जाहली कैशी ।

पार्वती उठोन एके दिवशीं । प्रातःकाळीं स्नान करी ॥४॥

पूजा साहित्य सिद्ध करुन । घालून तिणे पद्मासन ।

पार्थिव मूर्तीचें पूजन । केलें भक्तिपूर्वक पैं ॥५॥

गुणेश तल्पकीं जागृत जाहला । हाका मारी पार्वतीला ।

पूजेमाजी अद्रिबाला । सोवळयांत गुंतली ॥६॥
माता न ये दीर्घकाळ । ह्मणोन खालीं उतरोनि बाळ ।

स्फुंदत आलें मातेजवळ । म्हने प्रेमळे स्तन देयीं ॥७॥
ह्मणोन तिचा अंचळ वोढिला । उगा राहे ह्मणे त्याला ।

नगजेनें जवळ घेतला । कुरवाळिला निजकरें ॥८॥

बाळ रडे आक्रंदोनी । हात घाली तिचे स्तनी ।

हात काढोनियां भवानी । जाहली ध्यानीं सादर ॥९॥

माता न देतां स्तनपान । क्रोधें संतप्त गजानन ।

हातावरील मूर्तीं ढकलुन । देता जाहला क्रोधभरें ॥१०॥

पडतां मूर्ती धरणीतळीं । क्रोधें नगजा उतावळी ।

दक्षिण हस्तें तयेवेळीं । मारी थापटी तयाते ॥११॥

येरु गडबडां लोळे भूमीशी । रडत उठोन अंगुलीशी ।

डसता जाहला हृषीकेशी । शोणित वाहे भडभडां ॥१२॥

माता उठोनि वेगें । धरुं पाहे महारागे ।

काय केलें भवभयभंगें । उठोनियां पळाला ॥१३॥

पुढें पळे गुणेश जेव्हां । माता मागें लागे तेव्हां ।

न सांपडे भक्तविसावा । भावाविना कवणासी ॥१४॥

जवळ जंव आली पार्वती । तंव तो दिसे अष्टमूर्ती ।

त्रिशूलादि आयुधें हातीं । सर्वांगीं विभुती चर्चिली ॥१५॥

शंकर देखतां निजपती । खालें पाहे पार्वती ।

तो दिसे पुन्हां गणपती । नगजा सती धरुं पाहे ॥१६॥

हाती घेऊनियां वेताटी । गजगामिनी लागे पाठी ।

धांवतां जाहली हिंपुटी । परी गांठी पडेना ॥१७॥

माथ्यावरील ढाळोन पदर । कुरळ कच उधळले सुंदर ।

घर्मबिंदू येऊनि थरथर । कांपे थोर क्रोधभरें ॥१८॥

श्वास भरोनि धांवे घाबरी । हें पाहून भक्तकैवारी ।

मनामाजी विचार करी । म्हणे गौरी भागली ॥१९॥

तप सायास हिणें केले । माते पुत्रत्व मागीतलें ।

तें फळ पाहिजे पूर्ण केलें । हळू चाले दमोनियां ॥२०॥

अद्रिजेनें धावोनि धारला करीं । वेताटीं तेव्हां त्यास उगारी ।

विनायक कर वरी करीं । भिवोन करी दीन मुखें ॥२१॥

वेताटी उगारोन दाबी त्यास । परी न मारवे प्रिय पुत्रास ।

अंचलें बांधोन तयास । आणिला घरास नगजेनें ॥२२॥

तेथें घोवोनियां लोळण । स्फुंद स्फुंदोन रडे गजकर्ण ।

शिथिल होतां अंचल बंधन । निघोन आंतून पळाला ॥२३॥

माता म्हणे रे राजसा । पुन्हां पळाला येथून कैसा ।

शिवास सांगतां विचार कैसा । होईल मागें फिरे कां ॥२४॥

महाक्रोधी आहेत पती । ते ताडितील तुजप्रती ।

माघारा फिरे गणपती । पुढली गती धरुं नको ॥२५॥

तिचें न ऐकतां गजानन । पुढें करी पलायन ।

तंव कर्दमासुर पुढें येऊन । विप्र होऊन उभा राहे ॥२६॥

तयासि म्हणे कपटी विप्र । कांरे इतका पळतोस क्षिप्र ।

बाळकांसि भरलें कांप्र । म्हणे दडवी मजसी तूं ॥२७॥

तव तो उचलोन एकदंत । मुखामाजी घालोनि गिळित ।

तंव माता आली धांवत । ती पुसत ब्राह्मणासी ॥२८॥

माझा देखिला काय नंदन । येरु हातें झांकी नयन ।

तीस म्हणें मजलागुन । काय म्हणोन पुसतेसी ॥२९॥

तूं काय माझे हवालीं केला । म्हणोन ठाव सांगूं तुजला ।

तंव बाळ मुखांतूनि निघाला । तो देखिला आर्येनें ॥३०॥
तेव्हां विप्रास म्हणे गोरटी । तुम्ही दिसतां बहुत कपटी ।

माझा कुमर कशासाठीं । तुम्हीं भटीं लपविला ॥३१॥
असुरें आपलें रुप धरिलें। पाहतां तिणें नेत्र झांकिले ।

बाळकें तयास उचलिलें । भिरकाविलें दूर देशीं ॥३२॥

पुन्हां आला सरसाउनि । मग हापटी मोक्षदानी ।

असुर पडला तेथें मरुनी । सावध भवानी जाहली ॥३३॥

धांवोनियां लवलाहीं । उचलोनि धरिला तिणें हृदयीं ।

गृहीं नेवोनियां तेसमयीं । स्तनपान करवीतसे ॥३४॥

जावळ सरसाऊनि ते समयीं । बाळकाचें मुख पाहीं ।

तेणें देतां जांभयी । मुखांत पाहे जगदंबा ॥३५॥

तंव देखिली विश्वस्थिती । अनंत विश्वें मुखीं नांदती ।

पाहतां विस्मित जाहली पार्वती । मूर्च्छा दाटली तयेतें ॥३६॥

मुहूर्तें सावध होवोनि पाहे । तंव पुढें बाळ खेळताहे ।

मनामाजी विचारुं पाहे । म्हणे नोहे बाळक हा ॥३७॥

तिणें त्याची स्तुती केली । बाळ माया तिजवर घाली ।

पुर्वावस्था विरोन गेली । देऊ लागली स्तनपान ॥३८॥

एके दिवसीं प्रातःकाळीं । मिळोनियां अर्भक मंडळी ।

येऊनियां पार्वती जवळी । म्हणती गुणेश कोठें वो ॥३९॥

मुलें मारिती तयास हांका । उठे उठे रे विनायका ।

प्रातःकाळ जाहला निका । आजोनि सख्या निजलाशि कां ॥४०॥

अंबा म्हणे बाळकातें । कांरे उठवितां तान्हयातें ।

ते म्हणती मातेतें । न गमे आम्हांसि तयाविना ॥४१॥

रात्रदिवस सख्यावांचुन । आम्हास नसे दुजे ध्यान ।

ऐसें त्याचें वचन ऐकुन । जागृत तिणें केला सुत ॥४२॥

जागृत होवोनि गजानन । मातेचें करी स्तनपान ।

तंव पुढें मुलें येऊन । हातीं धरोनि म्हणती तया ॥४३॥

चल जाऊं खेळावया । घरांत बसशी कां सखया ।

गुणेश तेव्हां उठोनियां । बाहेर निघाला तेधवां ॥४४॥

हात धरोनि परस्पर । गांवाबाहेर लंबोदर ।

लेकुरांसहित येऊनि सत्वर । खेळ विचित्र मांडिला ॥४५॥

देवोनि वस्त्रालंकाराशी । सिंधु धाडी खड्‌गासुराशी ।

तो धरी उष्ट्ररुपाशी । मान आकाशीं भेदली ॥४६॥

मुखीं लडबडे जिव्हा ज्याची । विक्राळ गर्जना ऐकोन त्याची ।

लेंकुरें घाबरलीं ऋषींचीं । पळती जाहली दशदिशा ॥४७॥

म्हणती धांव रे भक्तवत्सला । विक्राळ दानव पाहा आला ।

ऐकोनियां गुणेश धांवला । महद्रूपाला प्रगट करी ॥४८॥

पादघातें असुर धरणी । कांपवीतसे क्षणोक्षणी ।

हें पाहतां चिंतामणी । काय करणी करीतसे ॥४९॥

त्याचे मस्तकीं मारोन घाय । केला त्याचा शतचूर्ण काय ।

खुंटला दैत्याचा उपाय । प्राणासि अपाय जाहला ॥५०॥

शरीर चुरोनि वाहे शोणित । विजयी जाहला शिवसुत ।

बालकें घालिती दंडवत । मुख पाहती प्रेमभरें ॥५१॥

तंव त्याचा सखा दैत्यविक्राळ । काळें केला उतावीळ ।

पादघातें अवनीतळ । कांपवी खळ तेधवां ॥५२॥

आकाशी टाळू भेदित गेली । तेणें पाहून गुणेश सांवली ।

त्यांत शिरोनि मान केली । मूर्ती पाडली गुणेशाची ॥५३॥

पुन्हा उठोनि भक्तपती । चालतां जाहली तीच गती ।

पाहून त्यासि बालक ह्मणती । किती गणपती पडतोसी ॥५४॥

विचारोनि पाहे देवाधिदेव । कळली तेव्हां दानवाची माव ।

मग प्रगट करी निजवैभव । सदाशिव तनुज पैं ॥५५॥

घेऊनियां पाषाण करीं । निजच्छायाहृदयीं मारी ।

सावलीवरी नृत्य करी । देह चुरी तयाचा ॥५६॥
दैत्य स्वरुप करोनि प्रगट । प्राण सोडी तेव्हां भट ।

ज्याचें सामर्थ्य फार तिखट । देव कांपती पाहूनि तया ॥५७॥

त्याचा सहज घेऊनि प्राण । विजयी जाहला गजकर्ण ।

पुष्पें वर्षती सुरगण। अत्यादरें करुनियां ॥५८॥
पुन्हां चिमण्या बाळांसहित । डाव मांडोनियां अनंत ।

नाना रितीं खेळ खेळत । एकदंत प्रतापी ॥५९॥
तंव धांवला चंचलासुर । बाळ होऊनि चिमणे सुंदर ।

कंदुक घेऊनियां सत्वर । डाव असुर मांडीतसे ॥६०॥

ज्याचे हातींचा कंदुक । जो झेलील बळें बाळक ।

कंदुक उडवी त्याचे स्कंदी देख । बैसोन फिरणे क्षणभरी ॥६१॥

ज्या ज्या बाळकानीं उडविले कंदुक । ते ते झेली दानव देख ।

स्कंधी तयास घेतां बाळक । त्याच्या भारें आक्रंदती ॥६२॥

अंबात्मजें चेंडू उडविला । तो अंबरीं असुरें झेलिला ।

येऊनि त्याचे स्कंधी बैसला । भार घातला बहुत तेणें ॥६३॥

दैत्य म्हणे विनायकाशी । मुलांमाजी बळकट होशी ।

आतां कारे कांपतोशी । धरीं धीरासी चालबळें ॥६४॥

तयासि खाली उतरोन । त्याचा कंदुक विनायकान ।

झेलित दैत्य स्कंधीं घेऊन । चालला तो व्योमपंथें ॥६५॥

वरी करोनियां मुखें । बाळ पाहती तेव्हां दुःखें ।

हाका मारिती सखे सखे । येई हरिखें माघारा ॥६६॥

गगनपंथें जाय असुर । मनी तरकला जगदीश्वर ।
हृदयीं हाणोनि लत्ताप्रहार । घाली भार तयावरी ॥६७॥

जाणोनि त्याचा प्रभाव । तयासि विनवी दानव ।

माझा नको घेऊ जीव । तूं जाणता सर्व जगत्रयी ॥६८॥

मी शरण आलों तुजला । देवा नको मारुं मजला ।

ऐकतां गुणेशें तयाला । भिरकाविला दूरदेशीं ॥६९॥
बाळकांमाजी पुन्हां आला । मुलें झोंबती तरच्चरणाला ।

ह्मणती त्यागूं नका आह्माला । जात होतासि दूर देशीं ॥७०॥

आह्मी पूर्वजन्मीं तप केले । ते आमचें फळासि आलें ।

म्हणोनि देवा तुझीं पावलें । सदां देखूं प्रेमभरें ॥७१॥
तुझ्या वियोगें आमचे प्राण । तळमळती रे गजकर्ण ।

तुझ्या संगे भूकतान्ह । न लागे बा सर्वथा ॥७२॥

दीडप्रहर चढला दिवस । मुलें न येती घरास ।

क्रोध येऊनि त्यांचे पित्यांस । घेऊनि छडीस निघाले ॥७३॥
गांवांबाहेर बालकांसहित । खेळ खेळे एकदंत ।

तेथें पातले धांवत । नेत्र वटारिती पोरांवरी ॥७४॥

येतां देखिले वडिलजन । मुलें कांपती थरथरोन ।

त्याही विलोकितां गुणेशवदन । क्रोधमन जाहला त्यांचा ॥७५॥

वृद्ध म्हणती नगजात्मजा । तुवा नासले आमचे आत्मजा ।

गृहीं न राहती गणराजा । लेकुरें तुजवीण सर्वथा ॥७६॥

करीत नाहींत विद्याभ्यास । जाणत नाहीत स्वकर्मास ।

सदा तुझें वेड त्यांस । होवोनियां वेडावली ॥७७॥

आतां सोडोनि तुझा शेजार । केलें पाहिजे ग्रामांतर ।

ऐसें ऐकतां अंबाकुमर । जाऊनि दूर बैसला ॥७८॥

त्याचेमागें सकल बाळ । करीत गेले गदारोळ ।

त्याचें वंदोनि पादकमळ । जाहले प्रेमळ सद्गद ॥७९॥

तेथून मुलें दूर जातां । माघारें वृद्ध आले तत्वता ।

लेंकुरें म्हणती बा अनंता । क्षुधा आतां लागली ॥८०॥

मग घेऊनी बाळकजन । ग्रामीं प्रवेशला गजानन ।

गौतमाश्रमी तेव्हां जाऊन । केले विंदान तयाने ॥८१॥

ध्यानीं निमग्न गौतममुनी । गुणेश निघाला तेथुनी ।

पाकशाळेमाजी शीघ्र येउनी । विधी नंदिनी अवलोकित ॥८२॥

स्नान करुनि सोवळेपणें । अहिल्या पाक करी सुलक्षणे ।

मुलांसि गजकर्ण म्हणे । अतां जेवणे येथेंच पैं ॥८३॥

मुलांसहित पात्रें घेउनी । ओदनादि अन्न पात्रीं वाढूनी ।

भोजन करी कैवल्यदानी । आनंदोनि तेधवां ॥८४॥

लेंकुरा सांगे गजानन । स्वस्थ करा हो तुम्ही भोजन ।

अहिल्या होवोनि क्रोधायमान । वटारोनि नयन बोलतसे ॥८५॥

काय तुवां हें बंड केलें । सोवळें अन्न विटाळलें ।

न पुसतां तुवां वाढिलें । सारीं मुलें जेवताती ॥८६॥

न करितां वैश्वदेव देवतार्पण । बळें जेविसी गजकर्ण ।

अंबा तूतें करील ताडण । सांगतां गार्‍हाणें बाळका ॥८७॥

ध्यान विसर्जोनि ऋषिगौतम । पाहोनि त्याचें अनुचितकर्म ।

कोपें खवळला विप्रोत्तम । सक्रोध बोले तयातें ॥८८॥

उत्तम कुळांत जन्मलासी । त्याचें नांव कैसें बुडविसी ।

पाक विटाळून बळें खाशी । न जाणसी शास्त्रविधी ॥८९॥

भोजनपात्रासहित । तयास तेथून हाती धरित ।

नेवोनि अंबेसि दावित । पहा म्हणत कर्म याचें ॥९०॥

प्रतिदिनीं खोडया करी । न कथिलें तूतें आजवरी ।

आह्मी न राहावें तुमचे शेजारीं । ग्रामांतरीं जातसें ॥९१॥

ऐकोन ऋषीची सक्रोधवाणी । भयें कांपे तेव्हां मृडानी ।

मस्तक ठेऊनि ऋषिचरणीं । विनयपणी बोलतसे ॥९२॥

अंबा म्हणे वो दयाळुवा । अपराध येव्हडा उदरीं ठेवा ।

येणें बुडविलें आमुचे नांवा । आतां पहावा दंड याचा ॥९३॥

दोरी घेऊनियां माय। बळकट बांधी त्याचे पाय ।

स्फुंदस्फुंदोनि गणराय । महाकाय रडतसे ॥९४॥

तळघरीं नेऊनि ठेविला । सर्वेश्वर म्हणे मातेला ।

न करी पुन्हां अन्यायाला । सोडी मजला जननीये ॥९५॥

न ऐकतां त्याचें वचन । अंबा ठेवी त्यास कोंडून ।

गौतम स्वाश्रमीं जाऊन । करी स्नान तेधवां ॥९६॥

स्नान करुनि अहिल्यासती । पुन्हां पाक जाहली करिती ।

नैवेद्य ताट घेवोनि हातीं । देवांप्रति घेऊनि गेली ॥९७॥

करावया नैवेद्यार्पण । देवघरांत गेला ब्राह्मण ।

गुणेश रुपें देवगण । दिसते जाहले तयासी ॥९८॥

देवापुढें उच्छिष्ट पात्र । पाहोनियां ऋषिपवित्र ।

म्हणे काय हें आहे विचित्र । शिवपुत्र दिसे तयां ॥९९॥

ब्राह्मण पाहे जिकडे तिकडे । दिसे गुणेशाचे रुपडें ।

पाहतां ब्राह्मण जाहले वेडे । कर्मकुडें म्हणे माझें ॥१००॥

परमात्मा सनातन । तोचि जाहला गौरीनंदन ।

तो मी आतां न जाणून । करवी बंधन तयासी ॥१॥

अहा ईश्वरा तुझी माया । ब्रह्मादिकां नये आया ।

तेथें मानवी माझी काया । करी दया सर्वज्ञपणें ॥२॥

तळघरीं कोंडिली गुणेशमूर्ती । मुलें स्फुंदस्फुंदोन रडती ।

कां उपेक्षिलें आम्हाप्रती । तुवां गणपती आज कैसे ॥३॥

न गमे सखया तुजवांचुन । उदास जाहलें आमचें मन ।

आतां देऊनियां दर्शन । करी शांतवन आमचें ॥४॥

त्याचा पाहोनि भक्तिभाव । त्यास भेटला देवाधिदेव ।

मुलें करुनि गद्गदरव । भेटती प्रेमें तयासी ॥५॥

मातेस सांगती गजगामिनी । तूं कैसा ठेविला त्यास कोंडुनी ।

गुणेश गेला बाळकें घेउनी । आतां उपवनीं खेळावया ॥६॥
तंव दुसरी येऊनि गुणेशमूर्ती । तेणें जानूस कवळोनियां पार्वती ।

स्तनपान मागे तयेप्रती । तिसरा मागे दध्योधन ॥७॥

चवथा तिचा धरोनि हात । कडियेवरी घे म्हणत ।

नगजा पाहे विस्मित । अनंतरुपें तयाचीं ॥८॥

उघडोनि खोलीचें द्वार । तेथें पाहिला निजकुमर ।

त्याचे चरण सोडोनि सत्वर । तयासि आलिंगीं प्रेमे ॥९॥

प्रेमभरें फुटला स्तनीं पान्हा । तिनें पाजिला तो तान्हा ।

सद्गद रुचिरानना । पाहे वदन कुमराचें ॥११०॥

स्वस्तिश्रीगणेशप्रतापग्रंथ । श्रीगणेशपुराण संमत ।क्रीडाखंड रसभरित ।

विंशतितमोध्याय गोड हा ॥१११॥अध्याय ॥२०॥ओव्या॥१११॥श्रीगजाननार्पणमस्तु॥

अध्याय विसावा समाप्त

श्री गणेश प्रताप

भगवान दादा
Chapters
प्रस्तावना अध्याय १ अध्याय २ अध्याय ३ अध्याय ४ अध्याय ५ अध्याय ६ अध्याय ७ अध्याय ८ अध्याय ९ अध्याय १० अध्याय ११ अध्याय १२ अध्याय १३ अध्याय १४ अध्याय १५ अध्याय १६ अध्याय १७ अध्याय १८ अध्याय १९ अध्याय २० अध्याय २१ अध्याय २२ क्रीडाखंड अध्याय ४ क्रीडाखंड अध्याय ५ क्रीडाखंड अध्याय ६ क्रीडाखंड अध्याय ७ क्रीडाखंड अध्याय ८ क्रीडाखंड अध्याय ९ क्रीडाखंड अध्याय १० क्रीडाखंड अध्याय ११ क्रीडाखंड अध्याय १२ क्रीडाखंड अध्याय १३ क्रीडाखंड अध्याय १४ क्रीडाखंड अध्याय १५ क्रीडाखंड अध्याय १६ क्रीडाखंड अध्याय १७ क्रीडाखंड अध्याय १८ क्रीडाखंड अध्याय १९ क्रीडाखंड अध्याय २० क्रीडाखंड अध्याय २१ क्रीडाखंड अध्याय २२ क्रीडाखंड अध्याय २३ क्रीडाखंड अध्याय २४ क्रीडाखंड अध्याय २५ क्रीडाखंड अध्याय २६ क्रीडाखंड अध्याय २७ क्रीडाखंड अध्याय २८ क्रीडाखंड अध्याय २९ क्रीडाखंड अध्याय ३० क्रीडाखंड अध्याय ३१ क्रीडाखंड अध्याय ३२ क्रीडाखंड अध्याय ३३ क्रीडाखंड अध्याय ३४