हा आणि तो
हा श्रीविलासांत सदैव लोळे,
तो नित्य दारिद्र्यदशाच सोशी;
हा या जगीं मात्र खरा दरिद्री,
तो ? तो खरा श्रीसुख भोगणारा १
हा मानपानांत निमग्न लोकीं,
तो मात्र निर्माल्य जसा जगांत;
हा मान पावे न कधीं खराच,
तो मान्य, तो पूज्य जगांत होई. २
हा नाचतो स्वर्णमय प्रकाशीं;
तो ? तो पडे निर्जन अंधकारी;
हा राहतो घोर घनांधकरीं,
तो ? तो सदा दिव्य अशा प्रकाशीं. ३
हा केंद्र जेथे मिळतात सौख्यें,
तो केंद्र तीं जेथुनि फांकतात;
हा केंद्रबिंदूकृतसौख्य, दुःखी,
तो ओपुनी तीं सुख नित्य भोगी. ४
हा वांचतो शंभर पूर्ण वर्षे,
तो वांचतो मात्र दहाच सारीं;
हा वांचतो शंभरही पळें न,
तो वांचतो कोटि दहाहि वर्षे. ५
हा पुत्रदारापरिवारयुक्त,
तो एकला, कोण जगीं तयास ?
हा एकला या घर कोठलें तें ?
तो मग्न गेहीं वसुधाकुटुंबी. ६
हा पाहतो दूर सभोवताली,
तो ? तो स्वतालाच सदैव पाही;
हा पाहतां सन्निधही बघे ना,
तो पार पाही क्षितिजाचियाही. ७
हा जिंकितो दुर्बलशां सहस्त्रां
तो जिंकितोही प्रबलास एका;
हा सर्व जिंकोनिहि जिंकलेला,
तो जिंकुनी एक सदा यशस्वी ! ८
हा कोण, तो कोण तुला कळे का ?
जाणावयाची तरि काय इच्छा ?
याला महालांत पहा नृपांच्या,
जा शोध त्यालाहि कुठे दर्‍यांत. ९