Get it on Google Play
Download on the App Store

संध्या 171

२२

प्रणाम त्या धीरगंभीर संध्येला

महायुध्दाचे रंग क्षणाक्षणाला पालटत होते. आश्चर्यकारक घटना होत होत्या. जर्मनी व रशिया यांचा करार हा पहिला मोठा धक्का होता. रशियानें पोलंडवर शेवटीं आक्रमण केलें हीहि एक चकित करणारी गोष्ट होती. युरोपांतील सारीं राष्ट्रें हळूहळू जर्मनीनें आक्रान्त केलीं. फ्रान्सचा चुटकीसरशीं फडशा उडाला. इंग्लंडवर भयंकर वैमानिक हल्ले सुरू झाले. परंतु एकाएकीं सर्वांना स्तंभित करणारी वार्ता आली. जर्मनीनें करार मोडून एकदम रशियावर स्वारी केली. सर्वांनीं तोंडांत बोटें घातलीं. पश्चिम व मध्य युरोप पायांखालीं तुडवून जर्मनी आतां रशियाकडे वळला. युक्रेनवर हिट्लरचा कधींपासून डोळा. रशियांतील प्रयोग म्हणजे संस्कृतीचा सर्वांत मोठा शत्रुं असें हिट्लर शेंकडों वेळां म्हणे. तो प्रयोग नष्ट करण्यासाठीं सर्व सामर्थ्यांसह हिट्लर रशियावर तुटून पडला.

हळूहळू इंग्लंड व रशिया यांचे सूर एक होऊं लागले. एकाच शत्रूविरुध्द ते आतां लढत होते. रशिया व इंग्लंड यांचें सहकार्य सुरू झाल्यावर कम्युनिस्टांनीं कोणतें धोरण ठेवावयाचे ? सर्व देशांतील कम्युनिस्ट पक्षांनीं कसें वागावयाचें ? हिंदी कम्युनिस्ट पक्षानें कोणत्या घोषणा करावयाच्या ?

महायुध्द सुरू झालें, तेव्हा काँग्रेसने एकदम लढा पुकारावा म्हणून हिंदी कम्युनिस्ट जोरानें सांगत होते. काँग्रेसनें राष्ट्रीय सरकारची मागणी केली, तेव्हां “असली भीक काय मागतां ? लढा पुकारा” अशा गर्जना करीत, त्यांनीं काँग्रेसवर मोर्चे आणले. परंतु आतां रशिया व जर्मनी यांचें रणकंदन सुरू झालें. आतां ब्रिटिश सरकारजवळ कसें वागावे हा हिंदी कम्युनिस्टांसमोर प्रश्न होता. आमचें धोरण पूर्वीचेंच राहणार असे ते प्रथम म्हणत होते. परंतु कोठून तरी किल्ली पिरगळली गेली आणि हिंदी कम्युनिस्टांनीं पवित्रा बदलला. हें युध्द आतां लोकयुध्द आहे असें ते गर्जूं लागले. “रशिया ब्रिटिशांच्या बाजूला येतांच युध्दाचें स्वरूप पालटलें. युध्दाचें साम्राज्यशाही स्वरूप जाऊन त्याचें लोकयुध्दांत परिणयन झालें--” असा सिध्दान्त ते सर्वत्र मांडू लागले.

काँग्रेसनें राष्ट्रीय सरकार मिळेना म्हणून तात्पुरता वैयक्तिक सत्याग्रह सुरू केला होता. महात्माजी सरकारला फार अडचणींत आणूं इच्छित नव्हते. सत्याग्रही संकटाच्या वेळीं शत्रूवर हल्ला चढवीत नसतो. परंतु सरकारला आपला विरोध आहे, हें दाखविण्यापुरता प्रतीकात्मक सत्याग्रह महात्माजींनीं सुरू ठेवला होता.

परंतु महायुध्दांत आणखी चमत्कार झाले. जपाननें एकदम युध्द सुरू केलें. अमेरिकेशीं बोलणीं सुरू असतांनाच पर्ल हार्बरवर जपानने हल्ला करून अमेरिकेचें बरेंच आरमार नष्ट केलें. अमेरिका युध्दांत आली. जपाननें भराभरा सारें जिंकून घेण्याचा सपाटा चालविला. आशियाचा सर्व पूर्व भाग जपाननें अति अल्प काळांत ताब्यांत घेतला. आणि तें सिंगापूर ? कोटयवधि, अब्जावधि रुपये ज्या सिंगापुरला बळकट करण्यासाठीं खर्च झाले, तें सिंगापूर क्षणांत पडलें ! ब्रिटिशांचा कधीं झाला नव्हता असा पराजय जपाननें केला. आणि मलाया पडला. ब्रह्मदेश चालला. आणि हिंदुस्थानचे काय होणार ?

जपानची स्वारी आली, तर हिंदुस्थान स्वत:चें संरक्षण कसे करणार ? ज्या देशांतील सरकार व जनता हीं परस्परविरोधी आहेत, तो देश परिणामकारक प्रतिकार कसा करणार ? हिंदुस्थानांत राष्ट्रीय सरकार स्थापन झालेंच पाहिजे. एरवीं तरणोपाय नाहीं.

संध्या

पांडुरंग सदाशिव साने
Chapters
संध्या 1 संध्या 2 संध्या 3 संध्या 4 संध्या 5 संध्या 6 संध्या 7 संध्या 8 संध्या 9 संध्या 10 संध्या 11 संध्या 12 संध्या 13 संध्या 14 संध्या 15 संध्या 16 संध्या 17 संध्या 18 संध्या 19 संध्या 20 संध्या 21 संध्या 22 संध्या 23 संध्या 24 संध्या 25 संध्या 26 संध्या 27 संध्या 28 संध्या 29 संध्या 30 संध्या 31 संध्या 32 संध्या 33 संध्या 34 संध्या 35 संध्या 36 संध्या 37 संध्या 38 संध्या 39 संध्या 40 संध्या 41 संध्या 42 संध्या 43 संध्या 44 संध्या 45 संध्या 46 संध्या 47 संध्या 48 संध्या 49 संध्या 50 संध्या 51 संध्या 52 संध्या 53 संध्या 54 संध्या 55 संध्या 56 संध्या 57 संध्या 58 संध्या 59 संध्या 60 संध्या 61 संध्या 62 संध्या 63 संध्या 64 संध्या 65 संध्या 66 संध्या 67 संध्या 68 संध्या 69 संध्या 70 संध्या 71 संध्या 72 संध्या 73 संध्या 74 संध्या 75 संध्या 76 संध्या 77 संध्या 78 संध्या 79 संध्या 80 संध्या 81 संध्या 82 संध्या 83 संध्या 84 संध्या 85 संध्या 86 संध्या 87 संध्या 88 संध्या 89 संध्या 90 संध्या 91 संध्या 92 संध्या 93 संध्या 94 संध्या 95 संध्या 96 संध्या 97 संध्या 98 संध्या 99 संध्या 100 संध्या 101 संध्या 102 संध्या 103 संध्या 104 संध्या 105 संध्या 106 संध्या 107 संध्या 108 संध्या 109 संध्या 110 संध्या 111 संध्या 112 संध्या 113 संध्या 114 संध्या 115 संध्या 116 संध्या 117 संध्या 118 संध्या 119 संध्या 120 संध्या 121 संध्या 122 संध्या 123 संध्या 124 संध्या 125 संध्या 126 संध्या 127 संध्या 128 संध्या 129 संध्या 130 संध्या 131 संध्या 132 संध्या 133 संध्या 134 संध्या 135 संध्या 136 संध्या 137 संध्या 138 संध्या 139 संध्या 140 संध्या 141 संध्या 142 संध्या 143 संध्या 144 संध्या 145 संध्या 146 संध्या 147 संध्या 148 संध्या 149 संध्या 150 संध्या 151 संध्या 152 संध्या 153 संध्या 154 संध्या 155 संध्या 156 संध्या 157 संध्या 158 संध्या 159 संध्या 160 संध्या 161 संध्या 162 संध्या 163 संध्या 164 संध्या 165 संध्या 166 संध्या 167 संध्या 168 संध्या 169 संध्या 170 संध्या 171 संध्या 172 संध्या 173 संध्या 174 संध्या 175 संध्या 176 संध्या 177 संध्या 178 संध्या 179 संध्या 180