Get it on Google Play
Download on the App Store

संध्या 140

“भाईजी, तुम्ही आपलं नि:स्वार्थ प्रेम आम्हांला देत आहांत, आम्हां सा-या पोरक्या पोरांना तुम्ही थोडाफार आधार देत आहांत. तुमचीं आमचीं मतं भिन्न असतील. परंतु हृदयं एकजीव झालीं आहेत. त्यामुळं मला भीतिहि वाटते.”

“कसली भीति ?”

“आपण या अशा प्रेमामुळं मिंधे होतों. ध्येयासाठीं जर हे प्रेमबंध तोडण्याची जरूर भासली, तर मोह आडवे येतात, कृतज्ञता-बुध्दि आडवी येते. कृतज्ञता श्रेष्ठ कीं ध्येयनिष्ठा श्रेष्ठ ? मग मनुष्य तडजोडी करूं लागतो. देवाणघेवाण करूं लागतो.”

“विश्वास, सत्य हें तडजोडींतच असतं ना ?”

“भाईजी, सत्याला तडजोड माहीत नसते. तडजोड म्हणजे निर्मळ सत्य नव्हे. तडजोडीचं सत्य म्हणजे मिसळ चांदीचा रुपया; ती संपूर्ण चांदी नव्हे.”

“परंतु संपूर्ण चांदीचा रुपया व्यवहारांत चालत नाहीं. त्यांत थोडी भेसळ लागतेच.”

“भाईजी, दुबळया लोकांनीं हा “व्यवहार” शब्द निर्मिला आहे. ज्यांना मोह तोडवत नाहींत, बंध काढवत नाहींत, आसक्ति फेंकवत नाहीं, असे नेभळे जीव व्यवहाराची भाषा बोलतात. हीं असलीं मरतुकडीं तत्त्वज्ञानं निर्मितात. परंतु भाईजी, तुमच्या जीवनांत तर व्यवहार कुठंच नाहीं. तुम्ही व्यवहारातीत आहांत.”

“म्हणूनच मला मूर्खांत काढतात.”

“अशा मूर्खांची आम्ही पूजा करूं. मलाहि असा एक मूर्ख होऊं दे.”

“विश्वास, झोंप आतां. बारा वाजतील.”

“तर मग थोडाच वेळ राहिला. लौकरच येतील रिझल्टवाले ओरडत. थोडा वेळ बसूंया इथं.”

“इतक्यांत पलीकडून रडण्याचा दीनवाणा आवाज ऐकूं आला. करुण करुण आवाज ! सर्वत्र शांतता होती. कोण रडत होतें ?

“विश्वास, कोण रे ?”

“त्या पलीकडच्या वाडयांतून तो आवाज येत आहे.”

“कोणाचा ?”

“तो मालक आपल्या पत्नीला मारीत आहे. मधून मधून तो हे प्रकार करतो. इकडे या. इथून ऐकूं येईल.”

पत्नीला मारून नव-यानें तिला घरांतून बाहेर हांकललें होतें. ती अंगणांत रडत उभी होती. ती दाराजवळ आई व दीनवाणेपणें म्हणे, “उघडा ना दार. घ्या आंत; असं काय करतां ते.” परंतु तो दार उघडीना. ती बाहेर रडत बसली. थोडया वेळानें त्यानें दार उघडलें. “हो आंत.” असें म्हणून मारीत त्यानें पुन्हां तिला आंत नेलें.

“काय हे प्रकार ?” भाईजी म्हणाले.

“माणसं अद्याप माकडंच आहेत. नवरे असे व बायकाहि तशाच. तीच बाई उद्यां सकाळीं हंसत खेळत असेल. पोपटाला पेरू चारीत असेल. तिला कुठं स्वाभिमान आहे ? आर्थिक दृष्टया मान उंच झाल्याशिवाय हे प्रकार थांबणार नाहींत. ही आर्थिक गुलामगिरी आहे.” विश्वास म्हणाला.

भाईजी कांहीं बोलले नाहींत. ते गंभीर झाले.

“भाईजी, प्रेम प्रेम तरी काय आहे ? क्षणभर त्याची गोडी नाहीं का ? दोन प्रेमी जीवांना खांबाशीं एकत्र बांधून ठेवलं, तर त्यांना का आनंद वाटेल ! आपण एकत्र आहोंत याचं का त्यांना सुख वाटेल ! तोंडाशीं सारखं तोंड आहे म्हणून का त्यांना मोक्ष वाटेल ? उलट तीं दोघं विटतील. तोंड फिरवूं पाहतील. आणि खांबापासून मुक्त केल्यावर त्यांच्या मनांत पहिला विचार येईल तो हा कीं, एकमेकांचं तोंडहि आतां पाहूं नये; नाहीं भाईजी ? हीं आसक्तिमय प्रेमं, हीं वासनात्मक प्रेमं, अल्पमधुर आहेत, चिरमधुर नाहींत. परंतु त्यांच्याशिवाय जीवनाला आधार नाहीं. सारं कोडं आहे. सारा गोंधळ.” विश्वास म्हणाला.

संध्या

पांडुरंग सदाशिव साने
Chapters
संध्या 1 संध्या 2 संध्या 3 संध्या 4 संध्या 5 संध्या 6 संध्या 7 संध्या 8 संध्या 9 संध्या 10 संध्या 11 संध्या 12 संध्या 13 संध्या 14 संध्या 15 संध्या 16 संध्या 17 संध्या 18 संध्या 19 संध्या 20 संध्या 21 संध्या 22 संध्या 23 संध्या 24 संध्या 25 संध्या 26 संध्या 27 संध्या 28 संध्या 29 संध्या 30 संध्या 31 संध्या 32 संध्या 33 संध्या 34 संध्या 35 संध्या 36 संध्या 37 संध्या 38 संध्या 39 संध्या 40 संध्या 41 संध्या 42 संध्या 43 संध्या 44 संध्या 45 संध्या 46 संध्या 47 संध्या 48 संध्या 49 संध्या 50 संध्या 51 संध्या 52 संध्या 53 संध्या 54 संध्या 55 संध्या 56 संध्या 57 संध्या 58 संध्या 59 संध्या 60 संध्या 61 संध्या 62 संध्या 63 संध्या 64 संध्या 65 संध्या 66 संध्या 67 संध्या 68 संध्या 69 संध्या 70 संध्या 71 संध्या 72 संध्या 73 संध्या 74 संध्या 75 संध्या 76 संध्या 77 संध्या 78 संध्या 79 संध्या 80 संध्या 81 संध्या 82 संध्या 83 संध्या 84 संध्या 85 संध्या 86 संध्या 87 संध्या 88 संध्या 89 संध्या 90 संध्या 91 संध्या 92 संध्या 93 संध्या 94 संध्या 95 संध्या 96 संध्या 97 संध्या 98 संध्या 99 संध्या 100 संध्या 101 संध्या 102 संध्या 103 संध्या 104 संध्या 105 संध्या 106 संध्या 107 संध्या 108 संध्या 109 संध्या 110 संध्या 111 संध्या 112 संध्या 113 संध्या 114 संध्या 115 संध्या 116 संध्या 117 संध्या 118 संध्या 119 संध्या 120 संध्या 121 संध्या 122 संध्या 123 संध्या 124 संध्या 125 संध्या 126 संध्या 127 संध्या 128 संध्या 129 संध्या 130 संध्या 131 संध्या 132 संध्या 133 संध्या 134 संध्या 135 संध्या 136 संध्या 137 संध्या 138 संध्या 139 संध्या 140 संध्या 141 संध्या 142 संध्या 143 संध्या 144 संध्या 145 संध्या 146 संध्या 147 संध्या 148 संध्या 149 संध्या 150 संध्या 151 संध्या 152 संध्या 153 संध्या 154 संध्या 155 संध्या 156 संध्या 157 संध्या 158 संध्या 159 संध्या 160 संध्या 161 संध्या 162 संध्या 163 संध्या 164 संध्या 165 संध्या 166 संध्या 167 संध्या 168 संध्या 169 संध्या 170 संध्या 171 संध्या 172 संध्या 173 संध्या 174 संध्या 175 संध्या 176 संध्या 177 संध्या 178 संध्या 179 संध्या 180