Get it on Google Play
Download on the App Store

संध्या 156

“कल्याण, माझ्या ट्रंकेंत देव होता. तो फेंकला नाहींस ना ?”

“संध्ये, नाहीं हो, फेंकला. ठेव तुझा देव. ज्ञानविज्ञानाचा स्वच्छ असा दिवा तुला मिळाला, म्हणजे मग ह्या देवाचा भ्रामक दिवा तूं हातीं धरणार नाहींस.”

“परंतु भाईजी म्हणत कीं, “ज्ञानविज्ञानाचा दिवा तरी कुठं सर्व प्रश्नांवर प्रकाश पाडतो ? असे राजयोगी आहेत, कीं जे इच्छेनं एकदम गुलाबाचीं फुलं निर्माण करतात. वाटेल ती वस्तु निर्मितात. विवेकानंदांनीं अशा सत्यकथा दिल्या आहेत. जर या सत्यकथा असतील, तर सारा तुमचा मार्क्सवाद थंडावतो, कोलमडतो,” असं भाईजी सांगत.”

“परंतु आज दहा हजार वर्ष मानवजात मरत आहे. असे कोणी राजयोगी दुनियेची उपासमार कां थांबवीत नाहींत ? इतके का दुष्ट आहेत ते ? लाखों लोक दुष्काळांत मेले, यांनीं धान्याचीं पोती कां निर्माण केलीं नाहींत ? त्यांच्याजवळची ही सिध्दि जर सर्व जनतेच्या कामीं येत नसेल, तर ती काय कामाची ? आणि अशीं फुलं कां होतात, पेढे कसे निघतात, यावरहि शास्त्र उद्यां प्रकाश पाडील. तेवढयानं कांहीं देव म्हणून कोणी आहे असं सिध्द होत नाहीं. ज्याच्या नांवानं रडावं, ज्याला प्रार्थना करावी, असा कोणी दयामय, प्रेममय प्रभु आहे असं नाहीं सिध्द होत. लहानपणीं आईबाप असावेत असं मुलाला वाटतं. त्याप्रमाणं मानवजातीच्या बाल्यावस्थेंत असा कोणी तरी जगाचा मायबाप असेल असं वाटतं व त्या विचारानं एक प्रकारचं संरक्षण वाटतं, समाधान वाटतं. परंतु वाढतीं मुलं शेवटीं आईबापांचं बंधन झुगारतात, त्याप्रमाणं मानवसमाजहि ही देवाची अडगळ, ही मानीव अडगळ एक दिवस दूर करील.”

“कल्याण, अजून कोटयवधि लोक देव मानतात. अद्याप मानवजात का बाल्यावस्थेंतच आहे ?”

“हो, बाल्यावस्थेंतच आहे. माणसं लहान मुलांप्रमाणंच एकमेकांजवळ पदोपदीं भांडत आहेत, एकमेकांना बोचकारीत आहेत. समाजवाद सर्वत्र नीट स्थापन झाला, म्हणजे मानवसमाज बाल्यांतून प्रौढ दशेला आला असं म्हणूं. मग सर्वांची नीट वाढ होऊं लागेल. सर्वांचा विकास होऊं लागेल. संध्ये, काय हें मी बोलत बसलों ?”

“बोल रे. तूं माझ्याजवळ अशा गोष्टी कधींसुध्दां बोलत नाहींस. परंतु भाईजी बोलत असत. परंतु म्हणायचे, “संध्ये, मला नाहीं हें सारं कळत. कल्याण, विश्वास, बाळ यांना अधिक माहिती आहे.” कल्याण, मी घरीं आलें म्हणजे अशीं आपण बोलत बसूं. आज तुला माझ्याविषयीं अपार सहानुभूति वाटत आहे म्हणून तूं बोलत बसलास, खरं ना ?”

“तसं नाहीं, संध्ये; सहज निघाल्या गोष्टी; बोललों; मुद्दाम ठरवून का बोलायचं असतं ? सहज बोलणंचालणं निघतं, तें मौजेचं असतं. त्यांत एक प्रकारचा मधुर आनंद असतो. अकपट, सात्त्वि आनंद. संध्यें, जातों आतां मी.”

“जा, भाईजी वाट पाहात असतील. मी अजून सध्यां इथं एकटी आहें म्हणून बरं. नाहीं तर इतरांना आपल्या बोलण्याचा त्रास झाला असता.”

“आपण हळूहळूच बोलत होतों.”

“तरी कल्याण, तुमचं तें हळू बोलणं. भाई लोकांचं हळू बोलणं ! तुम्हांला “हळू” शब्द माहीत नाहीं.”

“जातों हं, संध्ये.”

कल्याण गेला. आज संध्येला खूप आनंद झाला होता. ती एकदम उठली व तेथें जरा हिंडूं लागली. बाहेर गॅलरींत येऊन
कल्याणकडे पाहात होती. सायकलवरून कल्याण जात होता. कल्याणला काय माहीत, कीं संध्याराणी गॅलरींत येऊन त्याच्याकडे पाहात होती !

संध्या

पांडुरंग सदाशिव साने
Chapters
संध्या 1 संध्या 2 संध्या 3 संध्या 4 संध्या 5 संध्या 6 संध्या 7 संध्या 8 संध्या 9 संध्या 10 संध्या 11 संध्या 12 संध्या 13 संध्या 14 संध्या 15 संध्या 16 संध्या 17 संध्या 18 संध्या 19 संध्या 20 संध्या 21 संध्या 22 संध्या 23 संध्या 24 संध्या 25 संध्या 26 संध्या 27 संध्या 28 संध्या 29 संध्या 30 संध्या 31 संध्या 32 संध्या 33 संध्या 34 संध्या 35 संध्या 36 संध्या 37 संध्या 38 संध्या 39 संध्या 40 संध्या 41 संध्या 42 संध्या 43 संध्या 44 संध्या 45 संध्या 46 संध्या 47 संध्या 48 संध्या 49 संध्या 50 संध्या 51 संध्या 52 संध्या 53 संध्या 54 संध्या 55 संध्या 56 संध्या 57 संध्या 58 संध्या 59 संध्या 60 संध्या 61 संध्या 62 संध्या 63 संध्या 64 संध्या 65 संध्या 66 संध्या 67 संध्या 68 संध्या 69 संध्या 70 संध्या 71 संध्या 72 संध्या 73 संध्या 74 संध्या 75 संध्या 76 संध्या 77 संध्या 78 संध्या 79 संध्या 80 संध्या 81 संध्या 82 संध्या 83 संध्या 84 संध्या 85 संध्या 86 संध्या 87 संध्या 88 संध्या 89 संध्या 90 संध्या 91 संध्या 92 संध्या 93 संध्या 94 संध्या 95 संध्या 96 संध्या 97 संध्या 98 संध्या 99 संध्या 100 संध्या 101 संध्या 102 संध्या 103 संध्या 104 संध्या 105 संध्या 106 संध्या 107 संध्या 108 संध्या 109 संध्या 110 संध्या 111 संध्या 112 संध्या 113 संध्या 114 संध्या 115 संध्या 116 संध्या 117 संध्या 118 संध्या 119 संध्या 120 संध्या 121 संध्या 122 संध्या 123 संध्या 124 संध्या 125 संध्या 126 संध्या 127 संध्या 128 संध्या 129 संध्या 130 संध्या 131 संध्या 132 संध्या 133 संध्या 134 संध्या 135 संध्या 136 संध्या 137 संध्या 138 संध्या 139 संध्या 140 संध्या 141 संध्या 142 संध्या 143 संध्या 144 संध्या 145 संध्या 146 संध्या 147 संध्या 148 संध्या 149 संध्या 150 संध्या 151 संध्या 152 संध्या 153 संध्या 154 संध्या 155 संध्या 156 संध्या 157 संध्या 158 संध्या 159 संध्या 160 संध्या 161 संध्या 162 संध्या 163 संध्या 164 संध्या 165 संध्या 166 संध्या 167 संध्या 168 संध्या 169 संध्या 170 संध्या 171 संध्या 172 संध्या 173 संध्या 174 संध्या 175 संध्या 176 संध्या 177 संध्या 178 संध्या 179 संध्या 180