तरवारीचें व फांसाचें थैमान 29
सीझर परत गॉलमध्यें आला. फ्रान्सच त्याच्या लुटारू वृत्तीला व बुध्दीला अधिक योग्य होता. तो दहा वर्षे आसपास लूटमार करीत राहिला. हेल्वेटियन, बेल्जियन, जर्मन, अ‍ॅक्विटेनियन वगैरे लोकांना जिंकून त्यानें यथेच्छ लुटलें ! तो कुबेर बनला. त्यानें आपलें वैभव व आपली कीर्ति वाढविली. 'सीझरच्या गॅलिक लढाया' हें पुस्तक बायबलखालोखाल शाळांमध्यें वाचलें जातें ; पण त्यांत सीझरनें केलेल्या लुटालुटींच्या, वाटमार्‍यांच्या व खुनांच्या रद्दी व रानवट गोष्टींशिवाय दुसरें काय आहे ? असले भिकार व विषारी वाङ्मय मुलांच्या हातीं पडणें अयोग्य नव्हे काय ? असल्या रानवट प्रचारापासून आपण आपल्या मुलांचें रक्षण केलें पाहिजे. अजूनहि तसें करण्याची वेळ नाहीं का आली ?
प्ल्युटार्कनें एकाच वाक्यांत फ्रान्समधील विजयांचे वर्णन केले आहे. तो लिहितो, ''दहा वर्षांहूनहि कमी काळांत त्यानें आठशें शहरें जिंकलीं व तीनशें लहानलहान राज्यांना शरण यावयास लावलें. या दहा वर्षांत तो ज्या ज्या लोकांशीं लढला त्या सर्वांची संख्या तीस लाख धरली तर त्यांपैकी दहा लाख त्यानें ठार मारले व आणखी दहा लाख कैद केले !''
- ४ -
याप्रमाणें इकडे सीझर गॉल लोकांचा धुव्वा उडवीत असतां, त्यांना पायांखालीं चिरडून टाकीत असतां, रोममधील त्याचें महत्त्व कमी व्हावें म्हणून पाँपे खटपट करीत होता. त्यांच्या कृत्रिम मैत्रींतील शेवटचा दुवा तुटला : पाँपेची पत्नी (सीझरची मुलगी जुलिया) बाळंतपणांत मरण पावली. त्या दोघांत उघड वैर पेटलें. आपणांला सर्वाधिकारी केलें जावें यासाठीं पाँपे कारस्थानें करूं लागला. सीझरच्या कानीं ही वार्ता पडतांच तो झपाट्यानें इटलींत आला व स्वत:च्याच रोम शहरावर त्यानें आपल्या सैन्यानिशीं स्वारी केली. रुबिकॉन नदी ओलांडून इटलींत शिरण्यापूर्वीच्या रात्रीं त्याला एक दुष्ट व अपवित्र स्वप्न पडलें होतें. स्वत:च्या आईशींच आपण अनैसर्गिक संबंध ठेवीत असल्याचें त्याला स्वप्नांत दिसलें.
सीझर रोमवर चालून येत आहे असें ऐकतांच पाँपे पळाला, इतर अधिकारी, कॉन्सल्ट, सीनेटर्स, सारे पळाले ! 'कर्णधारानें सोडून दिलेल्या नावेच्याप्रमाणें रोमची स्थिती होती.' सीझर दरवाजांतून आला व रोममध्यें अराजक आहे असें जाहीर करून शांतता व सुव्यवस्था टिकविण्यासाठीं त्यानें स्वत:ला हुकूमशहा केलें. त्यानंतर त्यानें शहरची तिजोरी फोडली व तींतील सार्वजनिक पैशाचा उपयोग केला. आपल्या देशबांधवांसमोर केलेल्या सुंदर भाषणांत तो म्हणाला, ''मी हें सारें तुमच्यासाठीं करीत आहें व जर कोणी मला या लोककल्याणाच्या कार्यांत विरोध करील तर त्याला मी ताबडतोब यमसदनास पाठवीन.''