Get it on Google Play
Download on the App Store

अध्याय ४२

श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीकृष्णाय नमः ॥    
जय जय वासुदेवा जगन्नाथा ॥ कमललोचना रुक्मिणीकांता ॥ निजभक्तांसी सुखदाता ॥ तुजविण सर्वथा असेना ॥१॥
जय जय पद्मनाभा विश्वमूर्ति ॥ विधिजनका वैकुंठपति ॥ विराट्स्वरूपा वामनमूर्ति ॥ अगम्यस्थिति वेदशास्त्रां ॥२॥
जय विश्वबाहो अपरिमिता ॥ विश्वचक्षु तूं देखता ॥ विश्वपदीं गमनकर्ता ॥ निगम वार्ता बोलतसे ॥३॥
हे विराट्स्वरूपा हृषीकेशी ॥ सर्वथा न कळेच निजभक्तांसी ॥ सगुणस्वरूप धरूनि तयांसी ॥ आपुलें भजनासी लाविलें ॥४॥
ते जैसी इच्छा धरिती चित्तीं ॥ तैसाच होसी क्षीराब्धिजापती ॥ जैसें बाळकासी धरून हातीं ॥ चाले हंसगती निजमाता ॥५॥
तें बोबडें बोले मंजुळ वचन ॥ तेणेंच संतोषे तिचें मन ॥ मग तैसेंच आपणही बोलून ॥ देत चुंबन निजप्रीतीं ॥६॥
तेवीं भक्तांसी कांहीं न कळतां ज्ञान ॥ आणि वेडेंवांकुडें करितां स्तवन ॥ तूं तैसाचि होसी जगज्जीवन ॥ निजकृपेनें आपुल्या ॥७॥
मागिले अध्यायीं अनुसंधान ॥ मृत्युंयजचरित्र रसाळ गहन ॥ ऐकोनि श्रोते जाहलें तल्लीन ॥ अगाध महिमान संटांचें ॥८॥
आतां साक्षात अवतार वासरमणी ॥ जाहला असे प्रतिष्ठानीं ॥ तें चरित्र रसाळ श्रवणीं ॥ परिसावें सज्जनीं निजप्रेमें ॥९॥
सूर्यउपासक एक ब्राह्मण ॥ सज्ञान पवित्र भाविक जाण ॥ तयासि जाहलें पुत्रनिधान ॥ संतोष मनीं वाटला ॥१०॥
तो दिवसेंदिवस जाहला थोर ॥ मग व्रतबंध केला सत्वर ॥ मायबापें तयावर ॥ लोभ अपार करिताती ॥११॥
अध्ययन सांगतां त्याजकारण ॥ पिता जाहला क्रोधायमान ॥ मग तो त्या भयेंकरून ॥ गेला रुसोन पुत्र त्याचा ॥१२॥
बाहेर जाऊनि करी तळमळ ॥ परी कोठें लपावया न मिळे स्थळ ॥ तंव अकस्मात एक देऊळ ॥ देखिलें तत्काळ दृष्टीसी ॥१३॥
तें मेदिनींत गुप्त होतें जाण ॥ तेथें नाहीं मनुष्याचें आगमन ॥ मग सत्वर आंट प्रवेशोन ॥ बैसला लपोन त्या ठायीं ॥१४॥
सूर्यनारायणाची मूर्ती ॥ त्या देवालयांत पुरातन होती ॥ त्याचे चरणीं सत्वरगती ॥ दंडवत प्रीतीं घातलें ॥१५॥
मुलाचा भावार्थ देखोनी ॥ प्रसन्न जाहला वासरमणी ॥ म्हणे अज्ञान लेंकरू असोनी ॥ निश्चय मनीं धरिलासे ॥१६॥
मग मनुष्यरूप धरूनि सत्वर ॥ तयासी भेटले दिवाकर ॥ दुग्ध पाजोनि पोटभर ॥ अभयवर दिधला ॥१७॥
म्हणे निर्भय असों देईं मन ॥ श्रीपांडुरंगाचें करी स्मरण ॥ कांहीं संकट पडतां जाण ॥ तुज मी पावेन तत्काळ ॥१८॥
इकडे मायबापें उद्विग्न मानसीं ॥ धुंडिती निजपुत्रासी ॥ सप्त दिवस लोटतां त्यासी ॥ परी कोठें दृष्टीसी पडेना ॥१९॥
तंव एके दिवसीं ब्राह्मणकुमार ॥ अकस्मात आला बाहेर ॥ तेथें एक होता द्विजवर ॥ तेणें दृष्टीस देखिला ॥२०॥
हांक मारितांचि त्वरित ॥ तंव तो पळाला देउळांत ॥ ब्राह्मणें येऊनि नगरांत ॥ पित्यांसी वृत्तांत सांगितला ॥२१॥
पुत्राची शुद्धि लागतां देख ॥ मायबापांसी वाटला हरिख ॥ सवें घेऊनि ग्रामवासी लोक ॥ पाहावयासी चालिले ॥२२॥
तों ओसाड देऊळ अरण्यांत ॥ देखोनि नवल करिती समस्त ॥ दिवट्या लावूनियां त्वरित ॥ धीटपणें आंत उतरलें ॥२३॥
तंव नारायणाची मूर्ती नयनीं ॥ देखोनि तेथें सकळिकांनीं ब्राह्मणकुमर त्याचे चरणीं ॥ मस्तक ठेवूनि निजेला ॥२४॥
मायबापें येऊनि जवळी ॥ पुत्रासी धरिलें हृदयकमळीं ॥ म्हणती एकटा कैसा वांचलासी ये स्थळीं ॥ अश्रुपात डोळां लोटले ॥२५॥
लोक पुसती त्याकारण ॥ तुझे कैसे वांचले प्राण ॥ क्षुधा तृषा लागतां जाण ॥ न मिळेचि अन्न या ठायीं ॥२६॥
म्हणे परम तेजस्वी देदीप्यमान ॥ येथें एक प्रकटला ब्राह्मण ॥ तो मज करवितो दुग्धपान ॥ तेणें प्राण वांचविले ॥२७॥
ऐकूनि बालकाचें वचन ॥ आश्चर्य करिती सकळ जन ॥ म्हणती त्यासी भेटला सूर्यनारायण ॥ भावार्थ देखोन निजनिष्ठा ॥२८॥
भास्कर प्रसन्न झाला त्यास ॥ म्हणोनि नाम ठेविलें भानुदास ॥ मग कडेवरी घेऊनि तयास ॥ आले नगरास आपुल्या ॥२९॥
म्हणती ईश्वरें वांचविले याचे प्राण ॥ आतां न बोलावें कठिण वचन ॥ नारायणें आपुल्यासी पुत्रदान ॥ कृपा करून दीधलें ॥३०॥
जैसी प्राक्तनीं असेल गती ॥ तैसेंचि घडोनि येईल पुढती ॥ आपण याची हळहळ चित्तीं ॥ व्यर्थ कासया करावी ॥३१॥
समाधान मानोनि चित्तीं ॥ मायबापांनीं धरिली प्रीती ॥ विद्याभ्यास सांगावा पुढती ॥ तरी जाईल मागुती रुसोनि ॥३२॥
वधू सत्वर विचारूनि जाण ॥ भानुदासाचें केलें लग्न ॥ ऐसे लोटतां बहुत दिन ॥ करीत भजन श्रीहरीचें ॥३३॥
आयुष्य सरोनि गेलियावरी ॥ मायबापें निर्वतलीं ते अवसरीं ॥ परी भानुदास निर्भय अंतरीं ॥ प्रपंचव्यवहारीं गुंतेना ॥३४॥
न करी कवणाचें उपार्जन ॥ उदीम व्यवसाय घेणें देणें ॥ न करी कदा राजसेवन ॥ पांडुरंगभजन करीतसे ॥३५॥
घरीं पाहिजे वस्त्र अन्न ॥ कांतेचें हळहळीत मन ॥ मुलेंलेंकुरें सर्व असोन ॥ उदास मन सर्वदा ॥३६॥
गृहस्थ मिळोनि चवघे जण ॥ भानुदासासी बोलती वचन ॥ कुटुंबासी पाहिजे वस्त्र अन्न ॥ तुम्हांकारण कळेना ॥३७॥
माता पिता होतीं शिरीं ॥ त्यांनीं संसार केला आजिवरी ॥ पुढें कैसी होईल परी ॥ तुम्ही अंतरीं उदास ॥३८॥
विद्याभ्यासही फार ॥ तुम्हांसी नाहीं जी साचार ॥ आतां कांहीं सांगतों विचार ॥ तो परिसा सादर निजकर्णी ॥३९॥
एकशत द्रव्य भांडवल जाण ॥ आम्हीं देतसों तुम्हांकारण ॥ त्याचें कापड घेऊन ॥ चाटेपण करावें ॥४०॥
नफा मिळेल तेणेंकरून ॥ कुटुंबासी करावें वस्त्र अन्न ॥ आमुचें मुद्दल जतन करून ॥ हळूचि देणें स्वइच्छा ॥४१॥
मग गृहस्थ जाऊनि बाजारासी ॥ कापड घेऊनि दिधलें तयासी ॥ इतर उदीम होते त्यांसी ॥ भानुदासासी निरविलें ॥४२॥
म्हणती तुम्ही जातसां बाजारीं ॥ तेव्हां न्यावें यासी बरोबरी ॥ बैसवूनि आपुलें शेजारीं ॥ प्रपंचव्यवहारीं लावावें ॥४३॥
गृहस्थांचें वचन ऐकोनि कानीं ॥ मान्य केलें व्यवसायांनीं ॥ मग भानुदासासी सवें घेऊनी ॥ आपुले सन्निध बैसविती ॥४४॥
मुळु उदानु अंगोळू ऐसी ॥ नंदभाषा सांगितली त्यासी ॥ केवला काठी पवित्र त्यासी ॥ सांगोनियां दीधलें ॥४५॥
सेलू पोकू आणि ढकार ॥ आवारू खूण सांगती सत्वर ॥ कोणतें कैसें द्यावें अंबर ॥ हाही विचार सांगितला ॥४६॥
मुद्दल जतन करूनि जाण ॥ लाभ सांगावा विचारून ॥ कोणासी बोलतां सत्य वचन ॥ तरी होतसे हान निश्चितीं ॥४७॥
भानुदास बोले तयांप्रती ॥ मी असत्य न वदें कल्पांतीं ॥ कांहीं न मिळो मजप्रती ॥ परी सत्य निश्चितीं बोलेन ॥४८॥
व्यवसायी हांसती सकळिक ॥ म्हणती याचें कपाळीं लिहिली भीक ॥ म्हणोनि आमुचें नायके एक ॥ दरिद्री देख या नांव ॥४९॥
एक म्हणती लागलिया लांचे ॥ मग असत्य उदंड बोलेल वाचे ॥ प्रपंचव्यवहारीं बोलतां साचें ॥ कोणी दैवाचें दिसेना ॥५०॥
जेवीं गर्भांधाचे दृष्टीस जाण ॥ अवघे आंधळे वाटती जन ॥ कीं रोग असतां शरीराकारण ॥ कडुवट पक्वान्न त्या भासे ॥५१॥
तेवीं आपुलें अंतरीं असत्य नर ॥ तयासी न दिसे कोणी खरें ॥ जैसें जयाचें असेल अंतर ॥ तैसेच इतर भासती ॥५२॥
भानुदासाचें धैर्य मोठें ॥ प्रपंचव्यवहारीं न बोले खोटें ॥ सकळ लोकांसीं नवल वाटे ॥ देखोनि निकटें तयासी ॥५३॥
कोणी गिराईक पुसे अंबर ॥ त्यासी किंमत सांगे खरोखर ॥ इतका नफा मुदलावर ॥ एकदा उत्तर बोलतसे ॥५४॥
चित्तास येईल तरी धेणं ॥ नाहीं तरी दुसरे दुकानीं जाणं ॥ इतुकें मात्र बोलोनि वचन ॥ मग नामस्मरण करीतसे ॥५५॥
जनीं जनार्दन भरला जाण ॥ निश्चय कळला सकळांकारण ॥ म्हणती भानुदास असत्य वचन ॥ न बोलेचि कल्पांतीं ॥५६॥
ऐसें जाणोनि ग्राहिक ॥ त्यापासीं जाती सकळिक ॥ इतर व्यवसायी अकर्मिक ॥ दुरून कौतुक पाहाती ॥५७॥
म्हणती आपुल्या सवें लाविलें यासी ॥ तें बाधक जाहलें आपुल्यासी ॥ मग द्वेष उपजला मानसीं ॥ दुराचारियांसी तेधवां ॥५८॥
म्हणती आम्हांशेजारीं बैसतो ॥ आणि ग्राहिक आपणाकडे नेतो ॥ आम्ही तोंडाकडे टकमकां पाहतों ॥ पोटीं जळतो उगेचि ॥५९॥
एक म्हणती घालितो मोहनी ॥ तेणेंचि जन जाती भुलोनी ॥ मागितलें मोल देती टाकोनी ॥ घसघस कोणी करीना ॥६०॥
एक म्हणती बैसला विश्वास ॥ तेणेंचि जन भजती त्यास ॥ आपण असत्य प्रपंचदास ॥ हें ईश्वरास मानेना ॥६१॥
एक म्हणती आतां बोलावें खरें ॥ दुजा देतसे प्रतिउत्तर ॥ आपुला विश्वास कोणी इतर ॥ यथार्थ साचार न मानिती ॥६२॥
एकदां वृत्ति ठसावे जैसी ॥ तेचि जन्मवर चाले तैसी ॥ प्रत्यक्ष आपुल्या दृष्टीसी ॥ भानुदासासी घडली कीं ॥६३॥
श्वान उगेंच बैसलें घरीं ॥ आणि मनुष्यें चोरून नेल्या भाकरी ॥ तरी आळ येईल श्वानावरी ॥ कोणासी अंतरीं कळेना ॥६४॥
व्याघ्रें धरितां निजशांतीसी ॥ म्हणतील जपतो मारावयासी ॥ धनलोभी होतांचि उदासी ॥ म्हणती नाडावयासी निघाला ॥६५॥
कीं जार तीर्थीं हिंडतां खरा ॥ म्हणती हा धुंडितो परदारा ॥ शांति धरूनि बैसतां मार्जारा ॥ म्हणती उंदिरा पाहतसे ॥६६॥
तेवीं आपुला जन्म असत्य बोलतां ॥ गेला असे सकळांदेखतां ॥ आतां यथार्थ जरी वर्ततां ॥ म्हणतील वृथा कपट हें ॥६७॥
आपुल्यादेखतां भानुदासाचा ॥ व्यवहार किंचित कापडाचा ॥ आतां तो थोर भाग्याचा ॥ ईश्वर तयाचा साह्यकारी ॥६८॥
आपण उदंड करितां भरोवरी ॥ परी पोटभर न मिळे भाकरी ॥ ऋणकरी येऊनि बैसती द्वारीं ॥ आतां परी कैसी करावी ॥६९॥
भानुदासासी संगतीसी लाविलें ॥ तैंपासोनि आपुलें निघालें दिवाळें ॥ ग्राहिक त्यानें सकळ नेलें ॥ आम्ही तळमळ करीतसों ॥७०॥
एके दिवसीं सकल व्यवसायी ॥ बाजारासी गेले पाहीं ॥ वाट ओसरतां लवलाहीं ॥ देउळीं येऊनि राहिले ॥७१॥
त्यांसवें भानुदास वैष्णवभक्त ॥ आला होता बाजारांत ॥ त्याजशेजारीं बिर्‍हाड त्वरित ॥ त्यानें आणोनि लाविलें ॥७२॥
तंव त्या गांवांत हरिदास येऊन ॥ त्यानें रात्रीं मांडिलें कीर्तन ॥ गांवांत फिरतसे बोलावणें ॥ कथेसी येणें म्हणोनि ॥७३॥
भानुसास ऐकोनि मात ऐसी ॥ उल्हास वाटला चित्तासी ॥ म्हणे आजि सुदिन एकादशी ॥ जावें कीर्तन ऐकावया ॥७४॥
व्यवसायिकांसी म्हणे ते अवसरीं ॥ आतां कीर्तनासी चलावें सत्वरीं ॥ आळस आणूनि न याल जरी ॥ निजाल बिर्‍हाडीं सकळिक ॥७५॥
तरी माझें दुकान रक्षून ॥ तुम्ही आपुल्यापासीं करा जतन ॥ ऐकोनि न याल जरी ॥ निजाल बिर्‍हाडीं सकळिक ॥७६॥
म्हणती तूं जाहलासी देवलसी ॥ अखंड सत्य वचन बोलसी ॥ आतां जावें हरिकथेसी ॥ आपुलें बिर्‍हाडासी घेऊनी ॥७७॥
आम्हां सकळांसी आला टणक ॥ आतां निद्रा करितों देख ॥ तरी बिर्‍हाड पाहूनि आणिक ॥ दुकान तेथें ठेवीं कां ॥७८॥
येथें तस्कर पडलिया पाहीं ॥ तरी आमुचें अंगीं शब्द नाहीं ॥ कीर्तनांत पडतें पदरीं कायी ॥ तें आम्हांसी कांहीं कळेना ॥७९॥
भानुदास उत्तर देत पाहाहो ॥ बिर्‍हाड जावो अथवा राहो ॥ परी पांडुरंगीं जडला भावो ॥ तो मी सर्वथा न सोडीं ॥८०॥
ऐसें बोलोनि वैष्णवभक्त ॥ बिर्‍हाड टाकोनि गेला त्वरित ॥ कीर्तनीं बैसले साधुसंत ॥ तेथें त्वरित पातला ॥८१॥
अति उल्हास धरूनि मानसीं ॥ नमस्कार केला हरिदासांसी ॥ म्हणे धन्य पर्वकाळ एकादशी ॥ क्षेम संतांसी दीधलें ॥८२॥
रामकृष्णचरित्र तारक जनीं ॥ वैष्णव गाती प्रेमेंकरूनी ॥ तों भानुदास आवडीकरूनी ॥ ऐकती श्रवणीं निजप्रेमें ॥८३॥
इकडे व्यवसायीं दुर्मती ॥ बिर्‍हाडीं बैसोनि विचार करिती ॥ कीं भानुदास गेला कीर्तनाप्रती ॥ बिर्‍हाड निश्चितीं टाकूनि ॥८४॥
तरी आतां करूनियां युक्त ॥ अश्व सोडोनि द्यावा त्वरित ॥ दिंड टाकावें गारींत ॥ तयासी मात न कळतां ॥८५॥
तो आपणासी पुसेल जर ॥ तरी त्यासी सांगावें आले तस्कर ॥ आम्हांसी निद्रा लागली फार ॥ तों गेले सत्वर न कळतां ॥८६॥
मग तो घरासी जाईल परतोन ॥ आपण कापड घेऊं वांटोन ॥ ऐसा विचार करूनि दुर्जन ॥ अश्व सोडून दीधला ॥८७॥
गर्ता पडली होती थोर ॥ त्यामाजी दिंड टाकिलें सत्वर ॥ टाळीया पिटोनि येरयेर ॥ देती उत्तर एकमेकां ॥८८॥
भानुदस लागला आमुचे संगती ॥ तैंपासोनि त्यासी आली संपत्ती ॥ दरिद्र आलें आम्हांप्रती ॥ ग्राहिक जाती त्याकडे ॥८९॥
ते ते सर्व चिंता आजि निरसली ॥ औषधावांचोनि खरूज गेली ॥ ऐसी एकमेकांसी बोली ॥ दुर्जनीं मांडिली तेधवां ॥९०॥
धर्माची हिरून घेतां संपत्ती ॥ जैसा दुर्योधन उल्हासला चित्तीं ॥ तैसे ते व्यवसायी दुर्मती ॥ संतोष मानिती निजमनीं ॥९१॥
ऐसा अपाय देखोनि त्वरित ॥ सत्वर पावले रुक्मिणीकांत ॥ म्हणे भानुदास बैसला कीर्तनांत ॥ निश्चळ चित्त करूनि ॥९२॥
दुर्मती मिळोनि अवघे जण ॥ गर्तेमाजी टाकिलें दुकान ॥ आतां विचार करावा कवण ॥ जगज्जीवन म्हणतसे ॥९३॥
अश्व जाईल एखादीकडे ॥ मग तो पाहील कोणीकडे ॥ त्याणें प्रपंचाची टाकूनि चाड ॥ लाविलें वेड मद्भजनीं ॥९४॥
ऐसें म्हणोनि पंढरीनाथ ॥ विप्रवेष धरिला त्वरित ॥ अश्व पाहूनि बाजारांत ॥ धरूनि बैसत तेधवां ॥९५॥
जो क्षीरसागरीं शेषशयन ॥ ज्याचे लक्ष्मी ध्यातसे चरण ॥ तो भक्तकैवारी मनमोहन ॥ अश्व धरून बैसला ॥९६॥
योगी बैसले समाधीसी ॥ त्यांच्या लवकरी न ये ध्यानासी ॥ तो भक्तकैवारी हृषीकेशी ॥ धरूनि अश्वासी बैसला ॥९७॥
व्रतें तीर्थें तपें योग ॥ करितां नातुडे श्रीरंग ॥ तो पुंडलीकवरद पांडुरंग ॥ अश्व धरून बैसला ॥९८॥
जो विरींचीचा निजजनिता ॥ अनंत ब्रह्मांडांचा कर्ता ॥ तो भानुदासाचा अश्व जातां ॥ धरूनि चोहटा बैसला ॥९९॥
व्यवसायी बैसले देउळांत ॥ ते भानुदासाची निंदा करीत ॥ म्हणती आतां येईल अकस्मात ॥ दुकान त्वरित पाहावया ॥१००॥
येथील वृत्तांत कळतां सकळ ॥ मग करीत बैसेल तळमळ ॥ ऐसें परस्परें बोलती खळ ॥ ऐकोनि घननीळ कोपला ॥१॥
अवकृपा करितां जगज्जीवन ॥ तों अकस्मात तस्कर आले जाण ॥ व्यवसायांचें दुकान लुटून ॥ केलें ताडन सकळांसी ॥२॥
सकळ घोडीं सोडोनि नेलीं ॥ मग रडात बैसले तये वेळीं ॥ म्हणती भानुदासाची छळणा केली ॥ ते प्रचीत दाविली पांडुरंगे ॥३॥
एक म्हणती ये संधी ॥ कर्मासारिखी होतसे बुद्धी ॥ आपण ज्ञानहीन त्रिशुद्धी ॥ विचार आधीं न केला ॥४॥
एक म्हणती प्राक्तन खोटें ॥ म्हणोनि कर्म घडलें ओखटें ॥ भानुदास भक्त एकनिष्ठ ॥ केली कटकट व्यर्थ तयासी ॥५॥
दीर्घस्वरें रडाती जाण ॥ कोणी नगरांतूनि नये धांवून ॥ तो मायालाघवी रुक्मिणीरमण ॥ घातलें मोहन सकळांसी ॥६॥
इकडे कीर्तनीं होय अनंदगजर ॥ मृदंग विणे वाजती सुस्वर ॥ तेणें नादें कोंदलें अंबर ॥ होत गजर नामाचा ॥७॥
चार घटिका यामिनी उरली होती ॥ तेव्हां वैष्णवीं केली आरती ॥ भावें ओंवाळूनि रुक्मिणीपती ॥ खिरापती वांटिल्या ॥८॥
नमस्कारूनि हरिदासासी ॥ भानुदास चालिले बिर्‍हाडासी ॥ तंव एक ब्राह्मण अश्वापासीं ॥ धरूनि वाटेसी बैसला ॥९॥
सन्निध चालोनि जातांचि पाहीं ॥ अश्व हिंसला ते समयीं ॥ म्हणे आपुला अश्व ये ठायीं ॥ कैसा आला कळेना ॥११०॥
तंव त्याचे गळ्यांत आंगवस्त्र घालून ॥ धरुनि बैसला एक ब्राह्मण ॥ तो भानुदासासी देखतांचि जाण ॥ अदृश्य झाला ते ठायीं ॥११॥
ऐसें कौतुक देखोनि सत्वरीं ॥ विस्मित झाला निजअंतरीं  ॥ मग अश्व धरूनि निजकरीं ॥ भानुदास बिर्‍हाडीं पातले ॥१२॥
तों व्यवसायी आपुले सांगती ॥ दीर्घस्वरें रुदन करिती ॥ वृत्तांत पुसतां तयांप्रती ॥मग ते सांगती सकळिक ॥१३॥
आम्ही दुर्बुद्धि भाग्यहीन ॥ करूं पातलों तुझें छळण ॥ गर्तेमाजी दिंड टाकून ॥ अश्व सोडून दीधला ॥१४॥
मग दोन प्रहर भरतां निशी ॥ तस्करें लुटिलें आम्हांसी ॥ प्राक्तनाची गति ऐसी ॥ कोणापासीं सांगावें ॥१५॥
घोडीं दिंडें गेलीं समस्त ॥ आणि मारही बैसला अपरिमित ॥ पुढें संसाराची मात ॥ खुंटली निश्चित दिसताहे ॥१६॥
आमुचे भांडवल बुडोनि गेलें ॥ तुझें ईश्वरें वांचविलें ॥ पैल गर्तेमाजी टाकिलें ॥ तें सांभाळिलें पाहिजे ॥१७॥
ऐसें वचन ऐकूनि सत्वर ॥ भानुदासाचें द्रवलें अंतर ॥ म्हणे अश्व धरूनि रुक्मिणीवर ॥ बैसले असतील वाटतें ॥१८॥
मग म्हणे रे कटकटा ॥ प्रपंचव्यवहार करितों खोटा ॥ तेथें आत्मसुखाचा नाहीं सांठा ॥ व्यर्थ करंटा भुललों मी ॥१९॥
सांवळा सुकुमार राजीवनयन ॥ पीतांबरधारी जगज्जीवन ॥ तो मजसाठीं विप्रवेष घेऊन ॥ अश्व धरून बैसला ॥१२०॥
जेणें शीण आला पंढरीनाथा ॥ तें कर्म आतां न करावें सर्वथा ॥ ऐसा अनुताप धरूनि चित्ता ॥ जाहला बोलता तयांसी ॥२१॥
व्यवसायांसी म्हणे भानुदास ॥ आतां स्वस्थ करावें मानस ॥ तस्करीं दंडिलें तुम्हांस ॥ तरी खेद चित्तास न करावा ॥२२॥
गर्तेंतूनि दिंड काढोनी ॥ वस्त्रें दिधलीं तयांसी वांटोनी ॥ अश्व द्रव्य त्यांसी अर्पूनी ॥ भानुदास तेथोनि निघाले ॥२३॥
निजमंदिरासी जाऊन ॥ करीत बैसला हरिभजन ॥ टाकोनियां मानाभिमान ॥ कीर्तनीं गुण गातसे ॥२४॥
न करी कोणाचें उपार्जन ॥ प्रपंचचिंतेंत न घाली मन ॥ कुटुंब कलत्र असोन ॥ उदासपणें वर्ततसे ॥२५॥
आषाढी कार्तिकी येतां बरी ॥ चालवी पंढरीची वारी ॥ टाळमृदंगघोषगजरीं ॥ कीर्तन करी वाळवंटीं ॥२६॥
नानापरींची कवित्वकळा ॥ रचूनि आळवी घनसांवळा ॥ हृदयीं प्रेमाचा जिव्हाळा ॥ कीर्तनीं गळां सद्गदित ॥२७॥
भानुदास कीर्तनीं उभे राहती ॥ तेव्हां स्वानंदजळें नेत्र भरती ॥ ते आवडी देखोनि रुक्मिणीपती ॥ नृत्य करिती त्या ठायीं ॥२८॥
दुर्बुद्धि अथवा अज्ञान खळ ॥ तेही ऐकूनि होती प्रेमळ ॥ म्हणती तया मुखींचें कीर्तन प्रांजळ ॥ सर्व काळ ऐकावें ॥२९॥
कैंची लटकी प्रपंचमाया ॥ कैंची नाशवंत काया ॥ ऐसें ज्ञान होऊनि श्रोतयां ॥ धरिती दया सर्वांभूतीं ॥१३०॥
अयाचित वृत्तीकरून ॥ कोणी देईल वस्त्र अन्न ॥ परी स्वमुखेंकरूनि जाण ॥ नाहीं मागणें कोणासी ॥३१॥
आपुलें आणी परावें ॥ हे कल्पनाचि नाहीं स्वभाव ॥ सर्वांभूतीं ऐक्यभाव ॥ विकल्पभाव टाकिला ॥३२॥
यापरी भानुदासाचें चित्त ॥ सदा सर्वकाळ वैराग्यभरित ॥ प्रेमउल्हासें दिवसरात ॥ भजन करीत श्रीहरीचें ॥३३॥
पुढीले अध्यायीं जगदुद्धारा ॥ राजा नेईल विद्यानगरा ॥ ते सुरस कथा ऐकतां चतुरा ॥ उल्हास अंतरा वाटेल ॥३४॥
संतसज्जन दैवतमेळीं ॥ महाराष्ट्र ओंव्या फुलें मोकळीं ॥ महीपति घेऊनि पुष्पांजळी ॥ उभा जवळी तिष्ठत ॥३५॥
स्वस्ति श्रीभक्तविजय ग्रंथ ॥ ऐकतां तुष्टेल जगन्नाथ ॥ प्रेमळ ऐका भाविक भक्त ॥ द्विचत्वारिंशाध्याय रसाळ हा ॥३६॥
श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ श्रीरुक्मिणीपांडुरंगार्पणमस्तु ॥ शुभं भवतु ॥

श्री भक्तविजय

Shivam
Chapters
॥ मंगलाचरणम् ॥ आरती श्रीविठ्ठलाची, प्रार्थना - आरती श्रीविठ्ठलाची युगें ... अध्याय १ अध्याय २ अध्याय ३ अध्याय ४ अध्याय ५ अध्याय ६ अध्याय ७ अध्याय ८ अध्याय ९ अध्याय १० अध्याय ११ अध्याय १२ अध्याय १३ अध्याय १४ अध्याय १५ अध्याय १६ अध्याय १७ अध्याय १८ अध्याय १९ अध्याय २० अध्याय २१ अध्याय २२ अध्याय २३ अध्याय २४ अध्याय २५ अध्याय २६ अध्याय २७ अध्याय २८ अध्याय २९ अध्याय ३० अध्याय ३१ अध्याय ३२ अध्याय ३३ अध्याय ३४ अध्याय ३५ अध्याय ३६ अध्याय ३७ अध्याय ३८ अध्याय ३९ अध्याय ४० अध्याय ४१ अध्याय ४२ अध्याय ४३ अध्याय ४४ अध्याय ४५ अध्याय ४६ अध्याय ४७ अध्याय ४८ अध्याय ४९ अध्याय ५० अध्याय ५१ अध्याय ५२ अध्याय ५३ अध्याय ५४ अध्याय ५५ अध्याय ५६ अध्याय ५७