Get it on Google Play
Download on the App Store

अध्याय २७

श्रीगणेशाय नमः ॥ श्री कृष्णाय नमः ॥
जय दीनदयाळा रुक्मिणीपती ॥ व्यापूनी उरलासीं त्रिजगतीं ॥ श्रुति शास्त्रें तुज वर्णिती ॥ अद्भुत कीर्ति न वर्णवे ॥१॥
वर्णितां तुझें महिमान ॥ शिणलीं अठराही पुराणें जाण ॥ वाद घालितां साही दर्शन ॥ तयांसी खूण कळेन ॥२॥
तुझें गुणचरित्र अपार ॥ वर्णितां शिणला धरणीधर ॥ तुझिया गुणांसी नाहीं पार ॥ जिव्हा साचार चिरल्या कीं ॥३॥
मग तो लज्जायमान होऊनियां ॥ निजांगाची केली शय्या ॥ सहस्र फणांची देवराया ॥ केली छाया तुजलागीं ॥४॥
तुझें वर्णावया महिमान ॥ सरस्वतीनें केला पण ॥ पयोब्धीची शाई करून ॥ वर्णीत गुण शारदा ॥५॥
अठरा भार वनस्पती ॥ यांची लेखणी घेऊनि हातीं ॥ पृथ्वीचा कागद घेऊनि प्रीतीं ॥ गुण वर्णिती जाहली ॥६॥
समुद्राची सरली शाई ॥ गुण वर्णितां न पुरे मही ॥ ब्रह्मकुमारी लागली पायीं ॥ तुझे नवलाई देखोनि ॥७॥
तुझे गुण अलोलिक ॥ वर्णितां थोरांसी पडलें टक ॥ अनंत ब्रह्मांडें सकळिक ॥ त्यांचा नायक तूं अससी ॥८॥
ऐसा तूं व्यापक अनंता ॥ सर्वां ठायीं तुझीच सत्ता ॥ विश्वीं भरूनि जगन्नाथा ॥ विश्वनाथा उरलासी ॥९॥
तुझे भक्त रुक्मिणीपती ॥ त्यांचीं चरित्रें मज आवडती ॥ तुवां उजळोनि माझी मती ॥ ग्रंथ युक्ती बोलवीं ॥१०॥
आतां श्रोते संतजन ॥ तिहीं मज द्यावें अवधान ॥ मागील अध्यायीं निरूपण ॥ केलें श्रवण सकळिकीं ॥११॥
द्वारकेहूनि येतां जाण ॥ व्याघ्र बोधिला पिपाजीनें ॥ हिंसाकर्म टाकिलें त्याणें ॥ गलित पर्णें खातसे ॥१२॥
तो व्याघ्र नव्हेचि साचार ॥ साक्षात् तो पार्वतीवर ॥ घ्यावयासी जातां अवतार ॥ तों दृष्टीस व्याघ्रांबर देखिलें ॥१३॥
ध्यानांत येतां तामसगुण ॥ म्हणोनि जाहला पंचानन ॥ जेवीं जागृतींत असतां ध्यान ॥ तैसेंचि स्वप्न दिसतसे ॥१४॥
तेवीं अवतार घेतां धूर्जटी ॥ व्याघ्रचर्म देखिले दृष्टीं ॥ म्हणोनि व्याघ्राचिये पोटीं ॥ उठाउठीं अवतरला ॥१५॥
सप्त दिवस होतांचि जाण ॥ देह ठेविला तयान ॥ पुन्हां जुन्यागडीं नागर ब्राह्मण ॥ त्याचें उदरीं जन्मला ॥१६॥
दिवसेंदिवस थोर जाहला ॥ मायबापें व्रतबंध केला ॥ सप्त वर्षें होतां तयाला ॥ जननी जनिता अंतरलीं ॥१७॥
चुलतबंधु होते सकळ ॥ त्यांनीं केला प्रतिपाळ ॥ गांवचीं मुलें खेळती सकळ ॥ त्यांत खेळ खेळत ॥१८॥
इटीदांडू लगोरिया ॥ चुंबाचुंबी लपंडाया ॥ हमामा हुंमरी घालोनियां ॥ पाणबुडीया खेळती ॥१९॥
वाघोडी आणि आट्यापाड्या ॥ झिज्या बोकट अगलगाट्या ॥ भोंवरे चक्रें फेरवाट्या ॥ देती काठ्या सत्वर ॥२०॥
अनेक प्रकारचे अनेक खेळ ॥ बाळलीलें खेळती सकळ ॥ ऐसा लोटला कांहीं काळ ॥ तंव अपूर्व वर्तलें ॥२१॥
ऐसे बाळपणींचे खेळ ॥ खेळतां वृथा गेला काळ ॥ आयुष्य वेंचलें सकळ ॥ नाहीं घननीळ आठविला ॥२२॥
असो आतां तेते अवसरीं ॥ खेळ खेळोनि नानापरी ॥ नरसी मेहता अति सत्वरीं ॥ निजमंदिरीं पातला ॥२३॥
म्हणे वहिनी मजकारण ॥ तृषा लागली द्या जीवन ॥ येरी म्हणे काय कष्ट करून ॥ श्रम पावोन आलासी ॥२४॥
फार पोरटें द्वाडवाण ॥ मायबापें बोळविलीं येणें ॥ रात्रंदिवस खेळ खेळोन ॥ करी भोजन यथेच्छ ॥२५॥
विद्याभ्यास न करितां ॥ जिणें वागविसी तूं वृथा ॥ पुढें रडेल तुझी कांता ॥ वृथापुष्टा चटोरा ॥२६॥
वडील बंधूची कांता ॥ ऐसीं दुर्वचनें बोलतां ॥ पश्चात्ताप जाहला चित्ता ॥ नरसी मेहेता ऊठिला ॥२७॥
तेथोनि उठोनि त्वरित ॥ दूर गेला अरण्यांत ॥ म्हणे प्राक्तन माझें विपरीत ॥ कर्म बळवंत दुस्तर ॥२८॥
बाळपणीं मरतां माता ॥ तारुण्यपणीं निजकांता ॥ वृद्धपणीं पुत्रशोक होतां ॥ ईश्वरी क्षोभ या नांव ॥२९॥
पूर्वजन्मीं कर्म केलें ॥ तयाचें फळ ओढवलें ॥ ऐसें बोलतां ते वेळे ॥ तों पुढें देखिलें अरण्य ॥३०॥
गांवापासोनि कोस दोन ॥ येतां देखिलें महारण्य़ ॥ नरसी मेहेता विलोकून ॥ पाहता जाहला सभोंवता ॥३१॥
पुढें अकस्मात पाहत ॥ तों शिवालय देखिलें अवचित ॥ नरसी मेहेता प्रवेशे आंत ॥ तंव कैलास नाथ देखिला ॥३२॥
ओसाड अरण्य म्हणून ॥ नाहीं मनुष्याचें आगमन ॥ धीर धरूनि निजमनीं जाण ॥ वंदिले चरण शिवाचे ॥३३॥
उपमन्यु ब्राह्मणकुमार ॥ दुग्ध मागे वाटीभर ॥ माता न देतां सत्वर ॥ रुसोनियां बैसला ॥३४॥
कीं उत्तनपाद क्षितीपाळ ॥ तयाचा पुत्र ध्रुवबाळ ॥ रुसोनि गेला तत्काळ ॥ वैकुंठपाळ आराधिला ॥३५॥
तयाचेपरी नरसी मेहेता ॥ अनुताप धरूनि निजचित्ता ॥ म्हणे विश्वंभरा विश्वनाथा ॥ मज अनाथा अपंगीं ॥३६॥
पिनाकपाणी पार्वतीरमण ॥ त्याचें अंगावरी केलें शयन ॥ वर्जिलें अन्नादि फळभक्षण ॥ उदकपान न करी तो ॥३७॥
सप्त दिवस लोटतां जाण ॥ कैलासपति विस्मितमन ॥ म्हणे सर्व शरीर मजलागून ॥ वाहिलें येणें निजनिष्ठें ॥३८॥
गंध अक्षता सुमन चंदनें ॥ नानापरींचीं दिव्य रत्नें ॥ मुक्ताहार सुवर्णभूषणें ॥ मजकारणें अर्पिती ॥३९॥
द्रव्य वेंचूनि अगणित ॥ कोणी शिवालयें बांधीत ॥ भागीरथीचें उदक त्वरित ॥ कोणी अर्पीत आवडीं ॥४०॥
बिल्वपत्रांची लाखोली ॥ आणोनि वाहाती तत्काळीं ॥ परी सर्व शरीर कोणे काळीं ॥ नाहीं मजलागीं अर्पिलें ॥४१॥
शरीराचा लोभ धरून ॥ नानापरीचें करिती साधन ॥ वृथा गेलें त्यांचें ज्ञान ॥ त्यांसी जगज्जीवन भेटेना ॥४२॥
नरसी मेहेत्याचा दृढ भाव ॥ देखोनि तुष्टला सदाशिव ॥ सगुण स्वरूप महादेव ॥ प्रकट करी ते वेळे ॥४३॥
जो दशभुज पंचानन ॥ गळां पन्नागांचें भूषण ॥ मस्तकीं जटा पिंगटवर्ण ॥ विभूतिचर्चन सर्वांगीं ॥४४॥
ऐसें स्वरूप प्रकट करूनी ॥ काय करी पिनाकपाणी ॥ नरसी मेहेत्यासी उठवूनी ॥ अभयवचनीं बोलत ॥४५॥
म्हणे रे बाळका निजभक्ता ॥ प्रसन्न जाहलों तुज आतां ॥ काय कामना वाटते चित्ता ॥ ते सर्वथा मज सांग ॥४६॥
नरसी मेहेत्यानें ऐकोनि वचन ॥ कैलासपतीचे धरिले चरण ॥ प्रसन्न जाहलेत मजलागून ॥ अभयवचन देऊनि ॥४७॥
तरी मी तों बाळक अज्ञान ॥ मज न कळेचि उत्तम मागणें ॥ तुम्हांसी आवडे जीवाहून ॥ तें मज देईं नीलकंठा ॥४८॥
जैसें मातेचें अज्ञान बाळ ॥ त्यास न कळेचि उचित काळ ॥ परी जननीस आवडे सर्वकाळ ॥ अलंकार लववी निजप्रीतीं ॥४९॥
तेवीं तुम्ही आजि विश्वनाथा ॥ प्रसन्नमुखें वर ओपितां ॥ तरी जें आवडेल तुमचें चित्ता ॥ तेंचि अनाथा मज द्यावें ॥५०॥
हास्यवदन पिनाकपाणी ॥ विस्मित जाहले निजमनीं ॥ म्हणे ऐसा चतुर भक्त कोणी ॥ नाहीं नयनीं देखिला ॥५१॥
नरसी मेहेत्याकारण ॥ मागुती शिव बोले वचन ॥ सकळ देवांचें देवतार्चन ॥ तो श्रीकृष्ण मज आवडे ॥५२॥
गंगे पार्वतीस न सांगतां ॥ मी जपतसें श्रीकृष्णनाथा ॥ त्याहून विशेष भक्तकथा ॥ मज तत्त्वतां आवडे ॥५३॥
माझिया जीवींचें निजगुज ॥ तें तूं दाखवीं म्हणसी मज ॥ याचकें नृपासी मागतां राज्य ॥ नव्हेचि काज सर्वथा ॥५४॥
कृपणासी मागतां निजधन ॥ सुखी नव्हती याचकजन ॥ कामिकासी मागतां स्त्रीदान ॥ न पावे सन्मान याचक ॥५५॥
येरू म्हणे पिनाकपाणी ॥ नानापरीचे दृष्टांत देऊनी ॥ समजावितां मजलागोनि ॥ परी संशय मनीं वाटतसे ॥५६॥
बळिराजा उदार देखोन ॥ याचकरूपें श्रीवामन ॥ जातांचि देऊनि राज्यदान ॥ आत्मनिवेदन केलें कीं ॥५७॥
हरिश्चंद्र राजा सात्विक पूर्ण ॥ विश्वामित्र याचक मागतां दान ॥ राज्य कांता पुत्र देउन ॥ निजसत्व तेणें रक्षिलें ॥५८॥
तेवीं उदार कैलासपती ॥ प्रसन्न जाहलेती मजप्रती ॥ तरी तुम्हां लागली जयाची प्रीती ॥ तोच निश्चतीं मज दावा ॥५९॥
वचन ऐकोनियां देख ॥ काय बोलती त्रिपुरांतक ॥ श्रीकृष्णलीला अलोकिक ॥ त्या मज देख आवडती ॥६०॥
श्रीकृष्णलीला
श्रीकृष्णलीला अद्भुत जनीं ॥ गोकुळीं क्रीडला चक्रपाणी ॥ तें रासमंडळ मजलागूनी ॥ जीवाहूनि आवडे ॥६१॥
मित्रकन्येचिया कांठीं ॥ गोपींसीं क्रीडे जगजेठी ॥ मजला त्याची प्रीति मोठी ॥ जातसें दिठीं पाहावया ॥६२॥
रासमंडळ रचोनि सांग ॥ नृत्य करितो श्रीरंग ॥ मीही वाजवी मृदंग ॥ ताल सांग बैसोनि ॥६३॥
तेंचि दाखवीन तुजप्रती ॥ म्हणोनि अभय दिधलें हातीं ॥ गोपीचा वेष तयाप्रती ॥ दिधला निश्चितीं नीलकंठें ॥६४॥
सवें घेऊनि त्यालागोनी ॥ त्वरें चालिले पिनाकपाणी ॥ रासमंडळीं येऊनी ॥ चक्रपाणि वंदिला ॥६५॥
ऐसें ऐकतां वचन ॥ आशंका धरितील विचक्षण ॥ म्हणाल रासमंडळीं क्रीडोन ॥ गेला श्रीकृष्ण द्वापारीं ॥६६॥
कलियुगीं भक्त नरसी मेहेता ॥ येथें कां लिहिली कृष्णकथा ॥ ऐसी आशंका धराल चित्ता ॥ तरी हे वृथा कविता न म्हणावी ॥६७॥
मथुरा गोकुळ वृंदावनीं ॥ अद्यापि क्रीडतो चक्रपाणी ॥ भाविक भक्त जे त्यांलागूनी ॥ दिसे नयनीं हरिलीला ॥६८॥
हे कथा भविष्योत्तरपुराणीं ॥ स्वयें बोलिले श्रीव्यासमुनी ॥ कलियुगीं भक्तशिरोमणी ॥ त्यांचीं कथनें वर्णिलीं ॥६९॥
जैसी मर्यादावेळ उल्लंघून ॥ प्रवेश न करी समुद्रजीवन ॥ तैसें कवीश्वराचें वचन ॥ झाल्यावांचोनि वदेना ॥७०॥
कीं आयुष्य सरल्यावांचोनी ॥ काळ न दंडी जीव कोणी ॥ तेवीं कवीश्वराची निजवाणी ॥ झाल्यावांचोनि वदेना ॥७१॥
कीं दिनमान घटिका न होता पूर्ण ॥ न मावळे सूर्यनारायण ॥ तेवीं चरित्र वर्तल्यावांचोन ॥ कवि तें लेखन न करिती ॥७२॥
न मिळतां पतीचिया मता ॥ न वर्ते जेवीं पतिव्रता ॥ तेवीं कवीश्वरांची वाणी वृथा ॥ असत्या कथा न वदे कीं ॥७३॥
कीं स्वयंपाक करावयालागून ॥ प्रार्थूनि आणिली शेजारीण ॥ ते आपुले पदरची सामग्री घेऊन ॥ न येचि जाण सर्वथा ॥७४॥
पाककर्त्री असली चतुर ॥ तरी अन्न करील रुचिकर ॥ तेवीं कवि दृष्टांत चार ॥ देईल साचार निरूपणीं ॥७५॥
परी मुळींचें पद सांडोनि सर्वथा ॥ असत्य ग्रंथ न वदे कवयिता ॥ म्हणोनि प्रार्थना करितों पंडितां ॥ विकल्प चित्तीं न धरावा ॥७६॥
श्रीभीमातीरवासी रुक्मिणीरमण ॥ तोचि बुद्धीचा दाता चैतन्यघन ॥ तोचि बोलवी ग्रंथनिरूपण ॥ येरवीं अज्ञान महीपति ॥७७॥
आतां ऐका भाविक जन ॥ मागील कथेसी द्यावें अवधान ॥ नरसी मेहेत्यासी पार्वतीरमण ॥ आले घेऊन हरिलीले ॥७८॥
कालिंदीतटीं अति अद्भुत ॥ वृक्ष लागले गगनचुंबित ॥ दवणा केतकी पारिजात ॥ पारवे घुमत हरिलीले ॥७९॥
चूतवृक्ष आणि जांबुळी ॥ आंवळी निंबोणी रायकेळी ॥ बकुळी आणि रामसीताफळी ॥ डोळे पाडळी सुवासें ॥८०॥
बिल्व वट आणि गोंधणी ॥ अश्वत्थ रुद्राक्ष सारमणी ॥ चंपक दाळिंबी बहुलसुमनीं ॥ कृष्णरंगणीं डोलतो ॥८१॥
पिंपरी शेवगे महारुख ॥ पासवणी आणि सेलाटक ॥ फणस मोठे गगनीं डोलत ॥ यदुनायक देखोनी ॥८२॥
भोंवता वृक्षांचा परिघ देखा ॥ आंत लागली पुष्पवाटिका ॥ मोगरे जाई सेवंतिका ॥ कृष्णनायिका देखती ॥८३॥
सहस्रफडी पिंवळी सेवंती ॥ भोंयचाफे जासुंद सेवंती ॥ कापुरवेली गुलाब शोभती ॥ चरित्र पाहती कृषाचें ॥८४॥
सरांटे श्याम हंसराशी ॥ बटमोगरे गुलाब सुवासी ॥ गुलचनी आरक्त आणि तुलसी ॥ कुंजवनासी लागल्या ॥८५॥
वसंतें येऊनि आपण ॥ शृगारिलें कुंजवन ॥ तेथें यशोदेचा नंदन ॥ क्रीडे आपण स्वलीलें ॥८६॥
कृष्णदृष्टीचा महिमा थोरू ॥ सरांटे होती कल्पतरू ॥ ओहळउदकाची सरू ॥ अमृततुषारू करीना ॥८७॥
तेथें क्रीडतसे श्रीरंग ॥ खडे जाहले पद्मराग ॥ बरड गोटे अमोघ ॥ परिस अभंग ते जाहले ॥८८॥
असो आतां बहु जाणा ॥ चाष चातक पक्षी मनमोहना ॥ कपोत चिमण्या साळोक्या वामना ॥ कृष्णकीर्तना डोलती ॥८९॥
असो आतां बहु भाषण ॥ कालिंदीतटीं हें उपवन ॥ लागलें अति शोभायमान ॥ तेथें श्रीकृष्ण क्रीडत ॥९०॥
नरसी मेहेता आणि उमापती ॥ तेथें येऊनि सत्वरगती ॥ भावें नमिला तो श्रीपती ॥ क्षेम प्रीतीं दीधलें ॥९१॥
साक्षात् परब्रह्म श्रीकृष्णमूर्ती ॥ गोपी त्या अवतरल्या निजश्रुती ॥ वेणु वाजवितां श्रीपती ॥ गोळा होती निजछंदें ॥९२॥
सभोंवत्या मिळोनि वज्रांगना ॥ मध्यें घननीळ वैकुंठराणा ॥ गोपिका देखोनि मनमोहना ॥ धांवूनि चरणां लागल्या ॥९३॥
श्रीकृष्णचरण अति सुकुमार ॥ ध्वज वज्रांकुश तोडर ॥ ब्रह्मा पोटींचा निजकुमर ॥ चरण साचार न पावेचि ॥९४॥
पवित्रपणें पाहतां जाण ॥ तरी गंगा चरणीचें जीवन ॥ म्हणोनि मस्तकीं उभारमणें ॥ धरिली जाण आवडी ॥९५॥
वांकी नेपुरें चरणीं गर्जती ॥ म्हणती धन्य असों आम्ही त्रिजगतीं ॥ आम्हांवरी तुष्टोनि कमलापती ॥ चरणीं निश्चितीं स्थापिलें ॥९६॥
नखें देखूनि निशापती ॥ परम लज्जित जाहला चित्तीं ॥ तोडार गर्जे कोणे रीतीं ॥ दुरितें नासती हरिचरणीं ॥९७॥
पोटर्‍य़ा जानु जंघा सुरेख ॥ कटीं पीतांबर वेष्टिला देख ॥ कोटि विद्युल्लता लखलख ॥ जडल्या देख निजांगें ॥९८॥
आजुनुबाहु श्रीपति ॥ दोनी भुजा दंड मिरवती ॥ विधाता जन्मला नाभीप्रती ॥ अंत निश्चितीं न कळे त्या ॥९९॥
विशाळ उदर तनू सांवळीं ॥ हृदयीं शोभे सुंदर त्रिवळी ॥ निरुपम दिसे रोमावळी ॥ श्रीवत्सनवाळी काय वर्णूं ॥१००॥
सर्व आनंद होऊनि गोळा ॥ तो एकवटला मुखकमळा ॥ अधरामृताचा सोहळा ॥ जाणे कमळा निजमुखें ॥१॥
कमलदलाऐसे जाण ॥ विशाळ श्रीकृष्णाचे नयन ॥ सरळ नासिक विराजमान ॥ वसंत येऊन राहिला ॥२॥
कर्णीं कुंडलें अति सोज्ज्वळ ॥ भोंवया सुरेख विशाल भाळ ॥ मस्तकीं शोभती केश कुरळ ॥ मयूरपिच्छें वेष्टिलीं ॥३॥
श्रीकृष्णाचा मुकुट पाहोनी ॥ लज्जित जाहला वासरमणी ॥ कंठींचा कौस्तुभ होऊनी ॥ भास्कर मनीं निवाला ॥४॥
आकाश जैसें निर्मळ जाण ॥ त्यावरी शोभे तारागण ॥ तैसीं पदकावरी महारत्नें ॥ कृष्णभूषणें लखलखित ॥५॥
कंठीं एकावळी शोभत ॥ आपद वैजयंती डोलत ॥ नानापुष्पांचे हार निश्चित ॥ गळां घातले निजभक्तीं ॥६॥
सर्वांगीं चंदन चर्चिलें देख ॥ भाळी कस्तूरीमळवट सुरेख ॥ तुळसीमाळा यदुनायक ॥ लेतसे देख निजप्रीतीं ॥७॥
ऐसें परब्रह्मरूप सगुण ॥ मुखें करित वेणुवादन ॥ तटस्थ राहिले गोपींचे नयन ॥ श्रीकृष्णध्यान देखोनि ॥८॥
सुस्वर मुरली वाजवी कान्हा ॥ भोंवत्या नाचती व्रजांगना ॥ आलापिती गीत नाना ॥ मनमोहना गोविंदा ॥९॥
तंत वितंत घनसुस्वर ॥ पांवा मोहरी आणि झल्लर ॥ वाद्यें वाजती मनोहर ॥ आलाप घेती निजमुखें ॥११०॥
मृदंग वाजवी पार्वतीरमण ॥ त्यावरी नाचती व्रजांगना ॥ तालसंकेत वैकुंठराणा ॥ दावितो खुणा अंतरींच्या ॥११॥
कृष्णासी म्हणती व्रजसुंदरी ॥ तूं व्यापक अससी सर्वांतरीं ॥ तुझा काम धरूनि अंतरीं ॥ आलों लवकरी श्रीकृष्णा ॥१२॥
आम्ही व्रजांगना अनेक ॥ तूं शारंगधर दिससी एक ॥ तुझें रूप पाहतांचि देख ॥ रतिनायक खवळला ॥१३॥
कृष्णा तुझें पाहतां वदन ॥ मुखासी वाटे द्यावें चुंबन ॥ हृदयीं हृदय एक करून ॥ द्यावें आलिंगन तुजलागीं ॥१४॥
ऐसें बोलतां गोपनारी ॥ अनेक रूपें नटला हरी ॥ जैसा भाव जयाचें अंतरीं ॥ तैसाचि मुरारी होतसे ॥१५॥
जितुक्या होत्या व्रजांगना ॥ तितुकीं रूपें घेतसे कान्हा ॥ हातीं धरूनि जगज्जीवना ॥ व्रजांगना नाचती ॥१६॥
हातीं धरूनि घनसांवळा ॥ व्रजांगना धरिती गळा ॥ सगुण रूप पाहती डोळां ॥ चुंबन अबला देताती ॥१७॥
दोघे कृष्ण दोघी गवळणी ॥ एकमेकांचा हात धरूनी ॥ ऐसें रासमंडळ रचोनी ॥चक्रपाणी भोगिती ॥१८॥
कृष्णतनू अति सुकुमार ॥ हृदय विशाळ माज चिवळ ॥ वक्षःस्थळीं रोमावळ ॥ देखतां विठ्ठल व्रजनारी ॥१९॥
धरूनियां श्रीकृष्णकर ॥ गोपी ठेविती हृदयवर ॥ मुख चुंबोनि वारंवार ॥ घालिती तांबूल निजमुखीं ॥१२०॥
जयाचें चित्तीं जैसा काम ॥ तैसा पुरवी मेघश्याम ॥ श्रीकृष्ण सर्वांचा विश्राम ॥ जपतो नाम नीलग्रीव ॥२१॥
रासमंडळ रचोनि युक्तीं ॥ अनेक गोपी गाती नाचती ॥ नरसी मेहेत्यासी श्रीपती ॥ ओळखी निश्चितीं तत्काळ ॥२२॥
अठरा भार वनस्पतींसी ॥ पाहतां वेगळी निवडे तुळसी ॥ तेवीं नरसी मेहेत्यासी श्रीपती ॥ ओळखी निश्चितीं तत्काल ॥२३॥
कीं आकाश भरलें तारागणीं ॥ त्यांत निवडे ध्रुवचांदणी ॥ तेवीं नरसी मेहत्यासी नयनीं ॥ चक्रपाणी ओळखिती ॥२४॥
की नवग्रह पाहतां नयनीं ॥ त्यांत निवडे वासरमणी ॥ तेवीं नरसी मेहेत्यासी देखोनि नयनीं ॥ श्रीकृष्ण मनीं विस्मित ॥२५॥
कीं सिद्ध साधक बैसले थोर ॥ त्यांत वेगळा अनसूयाकुमार ॥ तेवीं नरसी मेहेत्यासी शारंगधर ॥ ओळखी साचार निजदृष्टीं ॥२६॥
शिवासी म्हणे व्रजभूषण ॥ नूतन गोपी आणिली कोण ॥ आज मित्रपणासी हें वचन ॥ केलें जाण नीलकंठा ॥२७॥
माझी तुझी प्रीति जवळी ॥ म्हणोनि आणितों रासमंडळीं ॥ ऐसें बोलतां वनमाळी ॥ चंद्रमौळी हांसले ॥२८॥
नरसी मेहेत्यासी पार्वतीरमण ॥ नेत्रसंकेतें दावी खूण ॥ त्यानें तत्काळ येऊन ॥ श्रीकृष्ण चरण वंदिले ॥२९॥
सदाशिव म्हणे कृष्णनाथा ॥ तुझा दास नरसी मेहेता ॥ तयाची पुरातनकथा ॥ तुज सविस्तर सांगेन ॥१३०॥
पूर्वजन्मीं तामसगुण ॥ महाव्याध्र हा पंचानन ॥ अरण्यांत असतां पिपाजीनें ॥ नामस्मरण सांगितलें ॥३१॥
तुझें करितां नामस्मरण ॥ दुरितें नासलीं संपूर्ण ॥ जुन्यागडीं नागर ब्राह्मण ॥ तेथें जन्म पावला ॥३२॥
बाळपणीं मातापिता ॥ याचीं निवर्तलीं असतां ॥ यानें शरीर श्रीकृष्णनाथा ॥ मज सर्वथा अर्पिलें ॥३३॥
सप्त दिवसपर्यंत येणें ॥ वर्जिलें अन्नउदकपान ॥ मी संतुष्ट होऊनि निजमन ॥ जाहलों प्रसन्न यालागीं ॥३४॥
मज उत्तर दिधलें येणें ॥ मज उचित न कळेचि मागणें ॥ जें आवडे तुजकारणें ॥ तें मज देणें नीलकंठा ॥३५॥
मज आवडसी तूं जगज्जीवन ॥ म्हणोनि आलों येथें घेऊन ॥ तरी याचें मस्तकीं हस्त ठेवून ॥ देईं वरदान श्रीकृष्णा ॥३६॥
ऐसें ऐकूनि कमळापती ॥ नरसी मेहेत्यासी धरिलें हातीं ॥ अभय देऊनि कृपामूर्ती ॥ आलिंगन प्रीतीं दीधलें ॥३७॥
पुढती बोले चक्रपाणी ॥ त्वां रासमंडळ देखिलें नयनीं ॥ याचे प्रबंध रचोनी ॥ सांगें श्रवणीं सकळांच्या ॥३८॥
माझी गुणचरित्रलीला ॥ नित्य दिसेल तुझिया डोळां ॥ ऐसा वर घनसांवळा ॥ देता जाहला तयासी ॥३९॥
शिवासी म्हणे श्रीकृष्ण ॥ आतां जावें यासी घेऊन ॥ ऐसें ऐकूनि उमारमण ॥ केलें नमन सत्वर ॥१४०॥
इच्छामात्रेंकरूनि त्यासी ॥ आणोनि बैसविलें राउळासी ॥ अभय देऊनि निजभक्तासी कैसासवासी पैं गेला ॥४१॥
शिवालयीं बैसूनि जाण ॥ नरसी मेहेता करी कीर्तन ॥ रात्रंदिवस नामस्मरण ॥ करी सप्रेम आवडी ॥४२॥
श्रीकृष्णलीलाकथामृत ॥ गाऊनि प्रेमें नृत्य करीत ॥ निर्लज्ज होवोनि निश्चित ॥ गुण वर्णित श्रीहरीचे ॥४३॥
रासमंडळ खेळला श्रीपती ॥ तें नरसी मेहेत्यानें लिहिलें ग्रंथीं ॥ त्या देशीं अद्यापि लोक गाती ॥ भाषा गुजराती असे कीं ॥४४॥
असो मागील निरूपण ॥ नरसी मेहेता मंदिराहून ॥ वनांत गेला कीं रुसोन ॥ बंधुजन पाहती ॥४५॥
तंव अरण्यांत चरती गोधन ॥ त्यांसवें येती गोपजन ॥ ते नरसी मेहेत्याचें कीर्तन ॥ करिती श्रवण आवडीं ॥४६॥
गृहासी येऊनि त्वरित ॥ बंधूसी सांगती वृत्तांत ॥ म्हणती नरसी मेहेता शिवालयांट ॥ गुण वर्णित हरीचे ॥४७॥
ऐसी मात ऐकोनि कानीं ॥ संतोष जाहला त्याच्या मनीं ॥ नरसी मेहेत्यासी समजावूनी ॥ निजसदनीं आणिला ॥४८॥
कोणी गांवींचे भाविक जन ॥ अध्यात्मशास्त्रीं होते निपुण ॥ म्हणती यावर तुष्टला नारायण ॥ दिसतें चिन्ह पालटलें ॥४९॥
गंगेसीं ओहळ मिळतां जाण ॥ तयासी आलें पवित्रपण ॥ तेवीं कृपा करितां जगज्जीवन ॥ सात्विक लक्षण या आलें ॥१५०॥
गांवींचा एक होता ब्राह्मण ॥ परम भाविक वैष्णवजन ॥ त्याणें करूनि कन्यादान ॥ केलें लग्न तयाचें ॥५१॥
लोहासी परीस लागतां जाण ॥ त्याचें तत्काळचि होय सुवर्ण ॥ तेवीं कृपा करितां नारायण ॥ मग काय उणें तयासी ॥५२॥
न करी कोणाचें उपार्जन ॥ राव रंक सारखेचि जाण ॥ दीन आणि श्रीमंत जन ॥ लेखी समान दृष्टीसी ॥५३॥
गृहस्थाश्रम केल्यावर ॥ दिवसेंदिवस जाहला थोर ॥ एक कन्या एक पुत्र ॥ संतान तया जाहलें असे ॥५४॥
पुढें रसाळ निरूपण ॥ श्रोतीं व्हावें सावधान ॥ नरसी मेहेत्याच्या पुत्राचें लग्न ॥ अंगें श्रीकृष्ण करील ॥५५॥
अहो भक्तचरित्रकथा अमोलिका ॥ कीं हे सुगंधपुष्पांची वाटिका ॥ द्वारकावासी श्रीकृष्णसखा ॥ तो वसंत देखा माधव ॥५६॥
महाराष्ट्र ओंव्या फुलें मोकळीं ॥ हार गुंफोनि नानापरी ॥ महीपति होऊन फुलारी ॥ वैष्णवमेळीं पातला ॥५७॥
स्वस्ति श्रीभक्तविजय ग्रंथ ॥ ऐकतां तुष्टेल जगन्नाथ ॥ प्रेमळ ऐका भाविक भक्त ॥ सप्तविंशाध्याय रसाळ हा ॥१५८॥
श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ अध्याय ॥२७॥ ओंव्या ॥१५८॥
॥ श्रीभक्तविजय सप्तविंशाध्याय समाप्त ॥

श्री भक्तविजय

Shivam
Chapters
॥ मंगलाचरणम् ॥ आरती श्रीविठ्ठलाची, प्रार्थना - आरती श्रीविठ्ठलाची युगें ... अध्याय १ अध्याय २ अध्याय ३ अध्याय ४ अध्याय ५ अध्याय ६ अध्याय ७ अध्याय ८ अध्याय ९ अध्याय १० अध्याय ११ अध्याय १२ अध्याय १३ अध्याय १४ अध्याय १५ अध्याय १६ अध्याय १७ अध्याय १८ अध्याय १९ अध्याय २० अध्याय २१ अध्याय २२ अध्याय २३ अध्याय २४ अध्याय २५ अध्याय २६ अध्याय २७ अध्याय २८ अध्याय २९ अध्याय ३० अध्याय ३१ अध्याय ३२ अध्याय ३३ अध्याय ३४ अध्याय ३५ अध्याय ३६ अध्याय ३७ अध्याय ३८ अध्याय ३९ अध्याय ४० अध्याय ४१ अध्याय ४२ अध्याय ४३ अध्याय ४४ अध्याय ४५ अध्याय ४६ अध्याय ४७ अध्याय ४८ अध्याय ४९ अध्याय ५० अध्याय ५१ अध्याय ५२ अध्याय ५३ अध्याय ५४ अध्याय ५५ अध्याय ५६ अध्याय ५७