अध्याय १८ वा

॥ श्रीगणेशाय नम: ॥ श्रीसरस्वत्यै नम: ॥ श्रीगुरुभ्यो नम: ॥ श्रीकुलदेवतायै नम: ॥ श्रीसीतारामचंद्राभ्यां नम: ॥ श्रीसद्नुरुसाईनाथाय नम: ॥
जय सद्नुरो परम नित्या । जय सद्नुरो ब्रम्हासत्या । अनुभवें दाविसी जगन्मिथ्या । मायानियंत्या जय जया ॥१॥
जय जयाजी अनाद्यनंता । जय जयाजी द्वंद्वातीता । जय जयाजी विकाररहिता । निजरूप बोधिता तूं एक ॥२॥
सागरीं रिघाली करूं आंघोळी । परतेल काय सैंधवाची पुतळी । हें तों न घडे कदाकाळीं । तुजजवळीही तैसेंच ॥३॥
वेदश्रुति हीं जयाविशीं । विवाद करिती अहर्निसीं । तें अलक्ष्य तूं बोटानें दाविशी । अप्रयासें भक्तांसी ॥४॥
आलाच दैवाचा योग जर का । पडला पुरे का तुझा गर्का । मग हा आपुला वा हा परका । नाहीं या कुतर्का स्थान तैं ॥५॥
गताध्यायीं कथा पावन । ब्रम्हागुंडाळ्याचें आविष्करण । ब्रम्हार्थियाचें लोभावरण । प्रतिबंधकारण वर्णिलें ॥६॥
आतां अंदनुग्रहकथा । श्रव्ण कीजे आदरें श्रोतां । अनुभवा येईल तुमचिया चित्ता । मार्गदर्शकता बाबांची ॥७॥
हीही आहे गोड वार्ता । ती मी कथितों यथार्थता । श्रोतां आपुलालिया स्वार्था । स्वस्थचित्ता परिसावी ॥८॥
असतां श्रवणार्थीं सादर । वक्त्यास उल्हास आणि आदर । ह्रदया फुटे प्रेमपाझर । आनंदनिर्भर उभयतां ॥९॥
न करितां बुद्धिभेद तिळभर । जैसा यचाचा अधिकार । तैसाच तयास मार्ग साचार । उपदेशपुर:सर दाविती ॥१०॥
ऐसें कितीएकांचे मतें । गुरूनें जें कथिलें त्यातें । कथितां नये तें इतरांतें । विफल होते गुरुवाणी ॥११॥
हें तों केवळ काल्पनिक । नसतें स्तोम  निरर्थक । प्रत्यक्ष काय स्वप्नोक्तही देख । कथिती सद्वोधक सकळांतें ॥१२॥
मानाल जरी हें अप्रमाण । बुधकौशिक ऋषि प्रमाण । रामरक्षा दीक्षेचें स्वप्न । केलें कथन सर्वत्रां ॥१३॥
गुरु वर्षाकाळींचे घन । आवडीं वर्षती स्वानंदजीवन । तें काय ठेवावें कोंबून । यथेच्छ सेवून सेववावें ॥१४॥
लेंकाराची धरूनि हनुवटी । माय तयाच्या आरोग्यासाठीं । मायाळुपणें पाजी गुटी । तीच हातवटी बाबांची ॥१५॥
मार्ग तयांचा नव्हता गुप्त । कोण्या रीतीं कैसा अवचित । निजभक्तांचा हेतु पुरवित । सावचित्त तें ऐका ॥१६॥
धन्य धन्य सद्नरुसंगती । कोणा वर्णवे तियेची महती । आठवितां एकेक तयांच्या उक्ती । निजस्फूर्ति उचंबळे ॥१७॥
प्रेमें करितां ईश्वरार्चन । गुरुसेवा गुरुपूजन । होईल गुरुगम्य संपादन । इतर साधन तें फोल ॥१८॥
विक्षेप आणि आवरण । तेणें हा भवमार्ग संकीर्ण । गुरुवाक्य दीपकिरण । निर्विन्घ मार्गदर्शक ॥१९॥
गुरु प्रत्यक्ष ईश्वर । ब्रम्हा विष्णु महेश्वर । गुरूचि वस्तुत: परमेश्वर । ब्रम्हा परात्पर गुरुराय ॥२०॥
गुरु जननी गुरु पिता । गुरु त्राता देव कोपतां । गुरु कोपतां कोणी न त्राता । सदा सर्वदा जाणावें ॥२१॥
गुरु दर्शक प्रवृत्तीचा । तीर्थव्रत निवृत्तीचा । धर्माधर्म विरक्तीचा । वेदश्रुतीचा प्रवक्ता ॥२२॥
उघडूनि बुद्धीचे डोळे । संत दाविती निजरूप - सोहळे । पुरविती भक्तीचे डोहळे । अति कोवळे कारुणिक ॥२३॥
तेणें विषयवासना मावळे । निद्रेंतही ज्ञानचि चावळे । विवेक वैराग्य फळ जावळें । कृपाबळें हातीं ये ॥२४॥
जाहलिया सत्समागम । संतसेवा संतप्रेम । स्वयें भक्तकामकल्पद्रुम  । सर्व श्रम निवारी ॥२५॥
सदा असावें सत्परायण । कराव्या संतकथा श्रवण । वंदावे संतांचे चरण । पापक्षालन होईल ॥२६॥
लॉर्ड रे जैं इलाखाधिपती । क्राफर्डशाही घातली पालथी । तत्कालीन एक प्रसिद्धकीर्ति । लगले भक्तीस बाबांच्या ॥२७॥
हा संसार - तापत्रय खोटा । व्यापारधंद्यांत आला तोटा । मनास कंटाळा वीट मोठा । घेतला लोटा निघाले ॥२८॥
चित्त झालें अति अस्थिर । वाटे प्रवासा जावें दूर । सेवावा एकान्त सुखकर । ऐसा विचार द्दढ केला ॥२९॥
जीव जैं पडे अतिसंकटीं । देव आठवे तदा कष्टीं । मग तो भक्त करी हाकाटी । लागे पाठी देवाच्या ॥३०॥
परी न लागतां दुष्कर्मा ओहटी । देवाचें नांव येईना ओठीं । मग सप्रमता पाहूनि जगजेठी । संतभेटी करवितो ॥३१॥
तैसेंच त्या भक्ताचें जाहलें । पाहूनि संसारा अति कावले । स्नेही तयाचे वदते झाले । हितवचन वहिलें तें ऐका ॥३२॥
कां हो आपण शिरडीस जाना । समर्थ साईनाथांचे दर्शना । करा कीं तयांसी प्रार्थना । दयाघना त्या संता ॥३३॥
क्षणैक संतसंगती लाधते । चंचल मन निश्चल होतें । तात्काळ हरिचरणीं जडतें । मग अवघड तें परताया ॥३४॥
देशोदेशींचे लोक जाती । साईपदरजीं लोळती । महाराजांच्या आज्ञेंत वर्तती । अभीष्ट पावती सेवेनें ॥३५॥
ऐसी तयांची प्रसिद्धि कीर्ति । आबालवृद्ध सर्व जाणती । तयांसी येतां काकुळती । दु:खनिवृत्ति लाधाल ॥३६॥
शिरडी सांप्रत पवित्र स्थान । यात्रा वाहे रात्रंदिन । तुम्हीही पहा अनुभव घेऊन । संतदर्शन हितकारी ॥३७॥
अवर्षणें उद्विग्न अकिंचन । अवचित वर्षे विपुल घन । होतां भुकेनें व्याकुळ प्राण । पंचपव्कान्न वाढिलें ॥३८॥
तैसी स्नेह्यानें कथिली वार्ता । मानवली ती तया भक्ता । अनुभव घ्यावा आलें चित्ता । धरिला रस्ता शिरडीचा ॥३९॥
आले गांवीं घेतलें दर्शन । पायीं घातलें लोटांगण । तात्काल निवाले नयन । समाधान जाहलें ॥४०॥
जंए पूर्णब्रम्हा सनातन । स्वयंज्योति निरंजन । पाहूनि ऐसें साईंचें ध्यान । सुप्रसन्न मन जाहलें ॥४१॥
वाटलें पूर्वार्जित सभाग्यता । तेणोंचि हे पाय आले हाता । चित्तास लाधली शांतता । निश्चिंतता दर्शनें ॥४२॥
उपनाम जयांचें साठे । अंतरीं निश्चयाचे मोठे । गुरुचरित्र - पारायण नेटें । नेमनिष्ठें आरंभिलें ॥४३॥
सप्ताह पूर्ण होतां निशीं । बाब देती द्दष्टांत त्यांसी । निजकरीं घेऊनि त्या पोथीसी । अर्थ साठयांसी समजावीत ॥४४॥
स्वयें स्तित निजसनीं । समोर साठयांस बैसवुनी । गुरुचरित्राची पोथी घेउनी । निरूपणीं तत्पर ॥४५॥
बाब ग्रंथावर्तन करिती । पुराणिकसे कथा निरूपिती । साठे श्रोतेपणें स्वस्थचित्तीं । सादर ऐकती गुरुकथा ॥४६॥
हें काय ऐसें उफराटें । विचारांत पडले साठे । वाटलें तयांस आश्चर्य मोठें । कंठ दाटे प्रेमानें ॥४७॥
अज्ञानतम्उशीसी । ठेवूनियां मानेपाशीं । घोरत पडले जे वासनाकुशीसी । त्यां जागविसि दयाळा ॥४८॥
पहा ऐसियाहि समयासी । थापटोनियां आपणासी । गुरुचरित्र - पीयूषासी । पाजिलेंसी कृपाळा ॥४९॥
असो ऐसा द्दष्टान्त घडतां । साठे जागृत झाले तत्त्वतां । कळविती काकासाहेब दीक्षितां । साद्यंत वार्ता घडली ती ॥५०॥
म्हणती न कळे याचा अर्थ । जाणती एक बाबा समर्थ । काय कीं न कळे त्यांचे मनांत । काका साद्यंत पुसा कीं ॥५१॥
पुनश्च पोठ सुरु करावा । कीं झाला तितुकाचि पुरा समजावा । मनोदय बाबांचा पुसाया । तेणेंच विसांवा ये मना ॥५२॥
मग काका बाबांप्रती । समय पाहूनि स्वप्न निवेदिती । देवा आपण या द्दष्टान्तीं । काय साठयांप्रती जाणविलें ॥५३॥
सप्ताह ऐसाचि सुरू ठेवावा । किंवा येथूनि पुरा करावा । द्दष्टान्तार्थ स्वयें विवरावा । मार्ग दावावा तयांतें ॥५४॥
इतुकीच पायीं माझी विनंती । साठे मोठे भक्त भावार्थीं । कृपा व्हावी तयांवरती । पुरवावी आर्ती तयांची ॥५५॥
मग बाबा आज्ञापिती । "होऊ द्या आणिक एक आवृत्ती । वाचितां ही गुरूची पोथी । भक्त होती निर्मळ ॥५६॥
या पोथीचें पारायण । करितां होईल कल्याण । परमेश्वर होईल प्रसन्न । भवबंधन सुटेल" ॥५७॥
तें जंव बाबांनीं केलें कथन । करीत होतों मी पादसंवाहन । झालों अंतरीं विस्मयापन्न । वृत्ति स्फुरण पावली ॥५८॥
बाबा तरी हें ऐसें कैसें । साठयांस फळ तों अल्पायासें  । माझीं गेलीं वर्षानुवर्षें । सातचि दिवसें फळ त्यांसी ॥५९॥
एकचि पाठ गुरुचरित्राचा । केला साठयांनीं सातां दिसांचा । चाळीस वर्षांचा पाठ जयाचा । विचार तयाचा नाहींच कां ॥६०॥
एकासी फळ तों सात दिवसें । एकाचीं निष्फळ सात वर्षें । वाट पाहें मी चातक प्रकर्षें । दयाघन हा वर्षेल कैं ॥६१॥
येईल कैं ऐसा दिवस । प्रसन्न होईल ह संतावतंस । फेडील माझिया मनींची हौस । देईल उपदेश मज काय ॥६२॥
भक्तवत्सल श्रीगुरु साई । पहा तयांची काय नवलाई । मनीं वृत्ति उठली ते समयीं । तात्काळ त्यांहीं जाणिली ॥६३॥
ऐशाच अविद्येच्याही पोटीं । बर्‍या वाईट कोटयनुकोटी । वासना उठती उठाउठी । तितुक्यांची द्दष्टी तयांना ॥६४॥
‘मन चिंती तें  वैरी न चिंती’ । हें तों सर्वांसी ठावें निश्चितीं । इतर कोणी जरी तें नेणती । महाराज ओळखती तात्काळ ॥६५॥
परी ती माय अतिकृपाळ । पोटांत घाली निंद्य सकळ । अनिंद्या पाहूनि प्राप्तकाळ । तितुक्यास चालन देई ती ॥६६॥
तंव तें मनोगत जाणुनी । बाबा वदती मजलागुनी । ऊठ त्या शाम्याकडे जाउनी । रुपये घेउनी पंधरा ये ॥६७॥
बैसें तयापासीं क्षणभर । गोष्टी बोला परस्पर । दक्षिणा देईल ती घेऊनि सत्वर । येईं माघारा परतोन ॥६८॥
कृपा उपजली साईनाथा । दक्षिणेच्या करूनि निमित्ता । म्हणती माग जा आतांचे आतां । रुपये मजकरितां शामाकडे ॥६९॥
झालियावरी ऐसी आज्ञा । बैसावया पुढें कोणाची प्राज्ञा । बैसतां ती होईल अवज्ञा । घेऊनि अनुज्ञा ऊठलों ॥७०॥
मग मीं तात्काळ गमन केलें । शामरावही बाहेर आले । होतें नुकतेंच स्नान केलें । नेसत ठेले धोतर ॥७१॥
नुकतेंच झालें होतें स्नान । धूतवस्त्र परिधान करून । होते घालीत धोतराची चूण । मुखें गुणगुण नामाची ॥७२॥
म्हणती काय मध्येंच कोठें । मशिदींतूनि आलांत वाटे । चर्येवरी कां चंचलता उमटे । ऐसे एकटे कां आज ॥७३॥
या बैसा मी आतांच न्हालों । हा पहा धोतर चुणीत आलों । जातों देवावर पाणी घालों । समजा परतलों ऐसाचि ॥७४॥
आपण करितां तांबूल भक्षण । तों मी सारितों पूजाविधान । करूं मग वार्ता सावधान । समाधानपूर्वक ॥७५॥
माधवराव घरांत जाती । मग तेथेंच खिडकीवरती । होती नाथभागवताची पोथी । सहज हातीं घेतली ॥७६॥
यद्दच्छेनें ग्रंथ उघडला । अकल्पित जेथें आरंभ केला । प्रात:काळीं जो अपूर्ण टाकिला । वाचावया आला तोच भाग ॥७७॥
अति आश्चर्य मना वाटलें । प्रात:काळीं वाचन जें हेळसिलें । बाबांनीं तें संपूर्ण करविलें । वरी लाविलें नियमन ॥७८॥
नियमन म्हणजे नियमें वाचन । न होतां संपूर्ण निश्चिंत परिशीलन । अपुरें टाकूनि नियमितोपान  । स्थानापासून चळूं नये ॥७९॥
आतां थोडीसी उपकथा । ओघास आली न ये टाकितां । श्रोतां परिसावी सादरतां । या नाथभागवतासंबंधें ॥८०॥
तें हें नाथभागवत । गुरुभक्तिरसे परिप्लुत । साईकृपापात्रभूत । नित्य दीक्षित वाचिती ॥८१॥
जगदुद्धाराचिया कारणें । ब्रम्हायाठायीं जें नारायणें । पेरिलें तें मग नारद - क्षेत्रीं त्यानें । बीज आणिलें कणसासी ॥८२॥
जया क्षेत्राची दशलक्षणी । केली संवगणी बादरायणीं । शुकें परीक्षितीच्या खळ्यांत मळणी । केली निवडणी कणसांची ॥८३॥
स्वामी श्रीधरें मारलें हडप । स्वामी जनार्दनें केलें माप । रसभरित पव्कान्नें उमाप । नाथप्रताप भोजन ॥८४॥
स्कंध एकादश त्यांतील जाण । भक्तिप्रेमसुखाची खाण । तें हें बत्तीसखणी वृंदावन । नित्य वाचन दीक्षितां ॥८५॥
दिवसा तयाचें करिती निरूपण । रात्रौ वाचिती भावार्थरामायण । हाही ग्रंथ गुर्वाज्ञा म्हणून  । जाहला प्रमाण दीक्षितां ॥८६॥
भक्तिसुखामृताचें सार । ज्ञानेश्वरीचा द्वितीयावतार । तो हा नाथांचा मूर्त उपकार । महाराष्ट्रावर उदंड ॥८७॥
करोनियां प्रात:स्नान । नित्यनेम साईपूजन । अन्य देव देवतार्चन । नैवेद्य नीरांजन उरकतां ॥८८॥
मग श्रोतासमवेत सविस्तर । पय:प्रसाद अल्पाहार । सारोनि नित्यक्रमानुसार । पोथी सादर वाचिती ॥८९॥
जया गोडिये सहस्र पाराय्णें । भगवत्परायण तुकारामानें ।  केलीं भंडार्‍यावर एकान्तपणें । ते गोडी कवणें वर्णावी ॥९०॥
हा महाप्रसादिक दिव्य ग्रंथ । दीक्षित शिष्य निष्ठावंत । म्हणोनि जीवांच्या उद्धरार्थ । साईसमर्थ आज्ञापिती ॥९१॥
जाणें नलगे वनाप्रती । भगवंत प्रकटे उद्धवगीतीं । श्रद्धायुक्त जे पारायण करिती । भगवत्प्राप्ति रोकडी ॥९२॥
भारतीं संवाद कृष्णार्जुनांचा । त्याहूनि सरस हा कृष्णोद्धवांचा । तो या भागवतीं उपदेश साचा । प्रेमळ वाचा नाथांची ॥९३॥
असो ऐसा हा प्रासादिक ग्रंथ । ज्ञानदेव भावार्थदीपिका - समवेत । समर्थ कृपाळू साईनाथ । बाचवीत नित्य शिरडींत ॥९४॥
सखाराम हरी जोग । तयांस हा बाबांचा नियोग । साठयांचे वाडियांत हा योग । भक्तां उपयोग हा मोठा ॥९५॥
प्रत्यहीं या ग्रंथाचें श्रवण । बाबा कित्येक भक्तांलागून । श्रवण करविती कळबळून । भक्तकल्याणवांछेनें ॥९६॥
अगाध बाबांची अनुग्रहकुसरी । भक्तां उपदेशिती परोपरी । भक्त जबळीं वा देशांतरी । बाबा अंतरीं सन्निधचि ॥९७॥
आपण जरी मशिदीं बसती । कोणाही कांहीं कार्य नेमिती । तयासी देऊनियां निजशक्ती । करवूनि घेती तें कार्य ॥९८॥
बापूसाहेब जोगांप्रत । वाडयांत पोथी वाचाया सांगत । ते ती वाचीत नित्य नेमस्त । श्रोतेही येत ऐकाया ॥९९॥
जोगही दुपारी भोजनांतीं । नित्य जाऊनि बाबांप्रती । चरण वंदूनि घेऊनि विभूति । आज्ञापन घेती पोथीचें ॥१००॥
कधीं वाचीच ज्ञानेश्वरी । कधीं ते नाथभागवतावरी । पारायण मांडीत आनंदनिर्भरीं । व्याख्यान करीत अर्थाचें ॥१०१॥
ऐसी अनुज्ञा झालियापाठीं । भक्त जे येती बाबांचे भेटी । कितीएकां पोथी ऐकावयासाठीं । उठाउठी पाठवीत ॥१०२॥
कधीं सांगत संक्षिप्त गोष्टी । श्रोती जों सांठवी निजकर्णसंपुटीं । तोंच बाबा म्हणती जा उठीं । त्या पोथीसाठीं वड्यांत ॥१०३॥
श्रोता भावार्थी पोथीस जातां । निघावी पोथींतही ऐसीच कथा । कीं जी पूर्वील कथेची द्दढता । अर्थावबोधकता पूर्ण करी ॥१०४॥
ज्ञानेश्वरांची ज्ञानेश्वरी । अथवा एकनाथांची वैखरी । बाबांच्या कथेचाच अनुवाद करी । श्रोतयां नवलपरी ही मोठी ॥१०५॥
एकाद्या पोथीचा विवक्षित भाग । वाचावा ऐसा नसतांही नियोग । पूर्वनिवेदित गोष्टीचा सुयोग । पोथीत जोग वाचीत ॥१०६॥
भगवद्नीता भागवत । मुख्यत: हेच दोन ग्रंथ । भगवतधर्माचें सारभूत । जोग हे नित्य वाचीत ॥१०७॥
गीता ज्ञानेश्वरी टीका । जया नांव ‘भावार्थदीपिका’ । भागवत एकादशस्कंध निका । परमार्थभूमिका नाथांची ॥१०८॥
असो या नित्यक्रमानुसर । भागवतवाचनाचा प्रचार । मींही तें वाचीं निरंतर । पडलें अंतर ते दिनीं ॥१०९॥
कथा एक अर्धी वाचिली । मंडळी मशिदीं जावया निघाली । वाचतां वाचतां पोथी ठेविली । धांव मारिली मी तेथें ॥११०॥
इच्छा ऐकाव्या बाबांच्या गोष्टी । बाबांच्यापरी आणीक पोटीं । भागवत सोडूनि इतर कष्टीं । नाहींच तुष्टी तयांना ॥१११॥
येच अर्थीं नेटेंपाटें । राहिलें भागवत वाचविलें वाटे । ऐसें हें बाबांचें कौतुक मोठें । प्रेम लोटे आठवितां ॥११२॥
असो भागवती कथा संपली । उपकथाही येथें सरली । माधवरावांची पूजा आटपली । स्वारी आली बाहेर ॥११३॥
अहो बाबांचा निरोप आहे । तोच मी घेऊनि आलों पाहें । ‘शामापासून पंधरा रुपये । दक्षिणा ये घेऊनि’ ॥११४॥
बैसलों होतों सेवा करीत । अकस्मात तुमचें स्मरण होत । "ऊठ शामाकडे जा म्हणत । दक्षिणेसीं परत ये" ॥११५॥
"बैस म्हणाले तयांचे घरीं । विळभर तयांसवें वार्ता करीं । बोलून चालून परस्परीं । मग माघारीं तूं येईं" ॥११६॥
माधवराव जंव हें परिसत । झाले अत्यंत आश्चर्यचकित । रुपयांऐवजीं नमस्कार सांगत । दक्षिणा म्हणत ही आमुची ॥११७॥
बरें असों एक झालें । पंधरा नमस्कार पदरीं बांधले । परी वार्ता करावयास या कीं वहिलें । म्हणूनि म्हटलें तयांस ॥११८॥
काय गोष्टी सांगतां सांगा । फेडा कीं माझ्या श्रवणपांगा । बाबांची निर्मळ यशगंगा । दुरितभंगा करू कां ॥११९॥
मग माधवराव म्हणती बैसा । या देवाचा खेळचि ऐसा । तुम्हीही सर्व जाणतसां । क्षणैक विसांवा घ्या बसा ॥१२०॥
हें घ्या पान हा घ्या काथ । चुना सुपारी आहे डब्यांत । हा मी आलों एका क्षणांत । टोपी डोक्यांत घालूनि ॥१२१॥
अगाध साईबाबांच्या लीला । किती म्हणूनि मी सांगूं तुम्हांला । आपण काय थोडया देखिल्या । शिरडीस आल्यापसोनि ॥१२२॥
मी तों केवळ खेडवळ । आपण शहरवासी सकळ । काय वानाव्या आपणाजवळ । लीला अकळ तयांच्या ॥१२३॥
येतों म्हनूनि घरांत गेले । देवास फूल पान वाहिलें । तात्काळ टोपी घालूनि आले । बोलत बैसले मजसवें ॥१२४॥
कायद देवाची अतर्क्य लीला । कोण जाणेल याची कळा । अंत नाहीं याच्या खेळा । खेळूनि खेळानिराळा ॥१२५॥
काय तुम्ही विद्येचे भोक्ते । एकाहूनि एक ज्ञाते । आम्हां गांवढळां काय कळतें । चरित्र अकळ तें बाबांचें ॥१२६॥
ते काय गोष्टीवार्ता न सांगती । आम्हांपाशीं किमर्थ पाठविती । त्यांची करणी तेच जाणती । मानवी वृत्ती नाहीं ती ॥१२७॥
आलेंच आतां ओघावरी । गोष्टही मज आठवली बरी । करूं वार्ता कांहींतरी । वेळ साजरी करूं कीं ॥१२८॥
प्रत्यक्ष आमुचे द्दष्टीसमोर । कथितों येथें घडलेला प्रकार । जया मनीं जैसा निर्धार । तैसा ते पार पाडिती ॥१२९॥
कधीं कधीं बाबाही किती । मनुष्याचा अंत पाहती । भक्ति प्रेम कसास लाविती । तेव्हांच देती उपदेश ॥१३०॥
"उपदेश" हा शब्द कानीं पडतां । स्मरली साठयांची गुरुचरित्रकथा । सकृद्दर्शनीं जणूं विद्युल्लता । चमकली चित्ती माझिया ॥१३१॥
नसेल का ही शामाची योजना । मशिदींतील मम चंचल मना । स्थैर्य आणावयालागीं कल्पना । अघटित घटना बाबांची ॥१३२॥
असो ही जी उठली वृत्ति । तैसीच दाबूनि ठेविली चित्तीं । कथाश्रवणीं दुणावली आर्ती । तियेची पूर्ती संपाटूं ॥१३३॥
मग बाबांच्या गोष्टी वार्ता । थोडया थोडया सुरू होतां । आनंद वाटूं लागला चित्ता । भक्तवत्सलता पाहूनि ॥१३४॥
पुढें आणीक कथा सांगती । म्हणती एक देशामुखीण होती । तियेच्या पहा आलें चित्तीं । संतसंगती करावी ॥१३५॥
ऐकूनि साईबाबांची कीर्ति । संगमनेरचे लोकांसंगतीं । आली बाई शिरडीप्रती । दर्शनप्रीतीं बाबांच्या ॥१३६॥
खाशाबा देशमुखाची ही आई । नाम इयेचें राधाबाई । निष्ठा धरूइ साईंचे पायीं । दर्शन घेई साईंचें ॥१३७॥
दर्शन घडलें यथासाङ्ग । गेला मार्गींचा शीणभाग । जडला श्रीचरणीं अनुराग । कार्यभग आठवला ॥१३८॥
होती तियेच्या मनीं आर्त । गुरु करावे साईसमर्थ । करितील उपदेश यथार्थ । जेणें परमार्थ साधेल ॥१३९॥
बाई वयानें म्हातारी । निष्ठा अत्यंत बाबांवरी । मिळावा उपदेश कांहींतरी । निर्धार अंतरीं हा केला ॥१४०॥
बाबा जोंवरी मजला स्वतंत्र । देती न एकादा कानमंत्र । करिती न मज कृपापात्र । तोंवरी अन्यत्र जाणें ना ॥१४१॥
व्हावा साईमुखींचाच मंत्र । घेतां इतरत्र तो अपवित्र । श्रीसाई संताग्रणी पवित्र । अनुग्रहपात्र मज करो ॥१४२॥
करूनि ऐसा अंत:करणें । द्दढनिश्चय त्या बाईनें । वर्ज्य करूनि खाणें पिणें । घेऊनि धरणें बैसली ॥१४३॥
आधींच वयानें म्हातारी । पोटांत अन्न नाहीं तिळभरी । पाणीही पिईना घोटभरी । श्रद्धा भारी उपदेशीं ॥१४४॥
तीन दिवस अहर्निशीं । म्हातारी राहिली उपवाशी । बाबा उपदेस देतील जे दिशीं । प्रायोपवेशी तोंवरी ॥१४५॥
मंत्रोपदेश घेतल्याविणें । किमर्थ शिरडीचें जाणें जेणें । उतरल्या स्थळीं घेतलें । निर्वाण तिणें मांडिलें ॥१४६॥
अन्न पान केलें वर्जन । ऐसें तप तें तीन दिन । करितां कष्टली देशमुखीण । उदासीन बहु झाली ॥१४७॥
माधवरावांस विचार पडला । प्रकार हा तंव नाहीं भला । काय करावें या भवितव्याला । म्हातारी मरणाला भिईना ॥१४८॥
मग ते जाऊनि मशिदीसी । बैसते झाले बाबांपाशीं । नित्याचिया कुशलवृत्तासी । आदरेंशीं ते पुसत ॥१४९॥
"शामा आज काय विचार । ठीक आहेना समाचार । तो नारायण तेली चळला फार । गांजी अनिवार मजलागीं" ॥१५०॥
पाहोनि म्हातारीचा विचार । शामा आधींच कष्टी फार । कैसें करावें तरी साचार । पुसे निर्धार बाबांसी ॥१५१॥
हें काय गौडबंगाल देवा  । खेळ आपुला इतरां न ठावा । त्वां माणसें एकेक आणावीं गांवा । आम्हां पुसावा विचार ॥१५२॥
ती देशमुखीण वयतीत । अन्नपाण्याविरहित । राहिली तीन दिवस उपोषित । तुजवरी हेत धरुनि ॥१५३॥
म्हातारी ती परम हट्टी । तुझिया पायीं निष्ठा कट्टी । तूं तों तीस न पाहसी द्दष्टीं । करितोस कष्टी कां तीस ॥१५४॥
आधींच तें शुष्क काष्ट । दुराग्रही महा खाष्ट । अन्नवीण वाटतें स्पष्ट । प्राणचि नष्ट होतील ॥१५५॥
म्हणतील म्हातारी गेली दर्शना । उपदेशाची धरूनि बासना । साईबाबांसी नाहीं करूणा । केलें मरणाधीन तिला ॥१५६॥
बाबा घडों न द्या ऐसा प्रवाद । सांगोनि तिचा तिला हितवाद । कराना कां तिजवरी प्रसाद । हा अप्रमाद निरसा कीं ॥१५७॥
अंगांत नाहीं उरलें त्राण । कासावीस होतील प्राण । म्हातारी ती पावेल मरण । तुम्हांसी अपशरण येईल ॥१५८॥
म्हातारीचें दुर्धर व्रत । आम्हांसी पडली चिंता बहुत । दुर्दैवें म्हातारी जालिया मृत । गोष्ट अनुचित घडेल ॥१५९॥
म्हातारीनें मांडिला त्रागा । न करितां तिजवरी कृपानुरागा । दिसे न धडगत तिची मला गा । स्वमुखें सांगा तीस कांहीं ॥१६०॥
झाली सीमा अध्यायाची । पुढील श्रवणेच्छा श्रोतयांची । पुढील अध्यायीं पुरेल साची । प्रेमरसाची ती जोड ॥१६१॥
पुढें बाबांनीं प्रेमळपणें । उपदेश जो केला त्या म्हातारीकारणें । तयाचिया सादर श्रवणें । उठेल धरणें अविद्येचें ॥१६२॥
हेमाड साईपायीं शरण । श्रोतयां घाली लोटांगण । अल्पायासें भवतरण । कराया श्रवण तत्पर व्हा ॥१६३॥
स्वस्ति श्रीसंतसज्जनप्रेरिते । भक्तहेमाडपंतविरचिते । श्रीसाईसमर्थसच्चरिते । मदनुग्रहो नाम अष्टादशोऽध्याय: संपूर्ण: ॥

 ॥ श्रीसद्गुरुसाईनाथार्पणमस्तु ॥ शुभं भवतु ॥