मुमुक्षूंस उपदेश - ३२६१ ते ३२८०
३२६१
प्रपंच परमार्थ एकरुप होत । आहे ज्याचा हेत रामनामीं ॥१॥
परमर्थे साधें सहज संसार । येथेंक वेरझार नाहीं जना ॥२॥
सहज संसारें घडे परमार्थ । लौकिक विपरीत अपवाद ॥३॥
एका जनार्दनीं नाहीं तया भीड । लौकिकाची चाड कोण पुसे ॥४॥
३२६२
सुखे संसारा हा करी । वाचे उच्चारावा हरी ॥१॥
दुःखरूप हा संसार । रामनामें सुख साचार ॥२॥
रामनामाचें स्मरण । नाश पावे जन्ममरण ॥३॥
जयापाशीं नाम असे । नारायण तेथें वसे ॥४॥
एका जनार्दनीं नाम । संसार हा परब्रह्मा ॥५॥
३२६३
निवांत बैसें तूं अचळ । मन करुनी निश्चळ । नको कांहीं तळमळ । नाम गाय सर्वदा ॥१॥
सोडीं मागिलाची आस । दृढ मना घालीं कास । भक्तिभाव समरस । रामनामीं तूं धरीं ॥२॥
नको समाधी उन्मनी । धांवूं नको सैरा रानीं । एका जनार्दनाचे चरणीं । दृढभावें विनटे ॥३॥
३२६४
नित्य ध्यातां हरिचे चरण । करी भक्त दुःखहरण ॥१॥
चरणरज पवित्रता । सदा घ्यावेंचि माथा ॥२॥
लागला पाषाणा चरण । ती स्त्रीची जाली पावन ॥३॥
ऐसें चरणींचे मान । शरण एका जनार्दन ॥४॥
३२६५
स्वगोत्र परगोत्र यांचा भरंवसा । मानूं नये सहसा अरे मूढा ॥१॥
वेदींचें वचन वेदीं तें प्रमाण । एक नारायण सार जप ॥२॥
शास्त्रांचा प्रभाव शास्त्रिकांसी ठावा । उघड जपावा राममंत्र ॥३॥
न करी आळस नको पडों भरीं । एका जनार्दनीं हरी स्मरे देहीं ॥४॥
३२६६
चिंतातुर मन नसावें कदाकाळीं । हृदयीं नामावळी जप करी ॥१॥
श्रीअनंता माधवा गोविंदा । हाचि जप सदा चिंत्तामाजीं ॥२॥
वारंवार चिंतावीं देवाचीं पाउलें । जेणें जन्मजाळें उकलेल ॥३॥
एका जनार्दनीं आलासे प्रत्यय । सर्वभावें गाय नाम त्याचें ॥४॥
३२६७
गोविंद गोपाळ वदतां वाचे । पायीं यमदूताचें भय नाहीं ॥१॥
नित्य जया ध्यान गोविंद स्मरण । संसारबंधन तया नाहीं ॥२॥
उठतां बैसतां खेळतां हासतां । गोविंद गीतीं गातां मोक्ष जोडे ॥३॥
गोविंदाचें नाम सदा ती समाधी । एका जनार्दनीं उपाधी तुटली त्याची ॥४॥
३२६८
सांडा सांडा वायां छंद । धरा गोविंद मानसीं ॥१॥
नका भरुं आडरानी । सोडविता कोनी मग नाहीं ॥२॥
पडाल यमाचे पीडणीं । लक्ष चौर्‍यांयशीं पतनीं ॥३॥
एका जनार्दनीं शरण । एकपणें जनार्दन ॥४॥
३२६९
वेरझार खुंटे नाम वदतां वाचे । आणिक सायासाचें न करीं कोड ॥१॥
तुटे रे बंधन नोहेंचि पतन । वाचे जनार्दन जप करी ॥२॥
एका जनार्दनीं वाचे जपे नाम । आणिक दुर्गम साधन नको ॥३॥
३२७०
हित अनाहिताचीं असतीं वचनें । तेथें अनुमोदन देतां भलें ॥१॥
परमार्थाचे वचनीं द्यावें अनुमोदन । तेथें नारायण संतोषत ॥२॥
विषयिक वचना देतां अनुमोदन । तेणें नारायण क्रोध पावे ॥३॥
भक्तिप्रेम वचना द्यावें अनुमोदन । तेणें नारायण संतोषत ॥४॥
दुर्बुद्ध वचना देतां अनुमोदन । तेणे नारायण क्रोध पावे ॥५॥
संतांचें वचना द्यावें अनुमोदन । तेणें नारायण संतोषत ॥६॥
असंतांचें वचनीं द्यावें अनुमोदन । तेणें नारायण क्रोध पावे ॥७॥
एका जनार्दनाचे वचनीं द्यावें अनुमोदन । तेणें जनार्दन संतोषतो ॥८॥
३२७१
दाता तोचि म्हणावा । नामावांचोनि नेणें जीवा ॥१॥
थोर तोचि म्हणावा । नेणें भूताचा तो हेवा ॥२॥
लहान तोचि म्हणावा । काया वाचा भजे देवा ॥३॥
एका जनार्दनीं म्हणे । देवावांचुनी कांहीं नेणें ॥४॥
३२७२
उत्तम पुरुषाचें उत्तम लक्षण । जेथें भेद शून्य मावळला ॥१॥
भेदशुन्य जाला बोध स्थिरावला । विवेक प्रगटला ज्ञानोदय ॥२॥
जिकडे पाहे तिकडे उत्तम दरुशन । दया शांति पूर्ण क्षमा अंगीं ॥३॥
एका जनार्दनीं उत्तम हें पाप्ती । जेथें मावळती द्वैताद्वैत ॥४॥
३२७३
जेथें सत्त्वाचें प्राधान्य । जेथें सात्विकाचें आचरण । तो परलोक साधुन । साधूनी गेला ॥१॥
जेथें राजाचें प्राधान्य । त्याचें लोभी वसे मन । ज्ञान सांगे मुख्य करून । परि निष्ठा नाहीं ॥२॥
जेथें प्राधान्य तामस । तो द्वेषी आणि कर्कस । ज्ञान सांगे अपरोक्ष । परी अंतईं कठीण ॥३॥
जेथें प्राधान्य तूर्या । तेथें सत्त्व शांति दया । विवेक वैराग्य करूनियां । सर्वासीं भजे ॥४॥
जो वस्तु झाला केवळ । त्याचें अंतर निर्मळ । भूतमात्रीं दयाळ । सर्वापरी भजत ॥५॥
जेथें रज तम वसती । तेथें द्वेष लोभ नांदती । त्याचे संगें ज्ञानज्योती । विझोनि जाये ॥६॥
एका जनार्दनीं शरण । जेथें शुद्ध सत्वाचें प्राधन्य । तो वस्तुसी जाय । मिळोनि सहजीं सहज ॥७॥
३२७४
म्हणा तुम्हीं विष्णुदास । तेणें पुरे तुमची आस । काळा पडे त्रास । नामस्मरणें करूनी ॥१॥
उघडा मंत्र विठ्ठल हरी । सदा वाचे जो उच्चारी । होतसे बोहरी । पातकांसी तात्काळ ॥२॥
न लगे कांहीं साधन । वाचे म्हणा रामकृष्ण । एका जनार्दनीं शरण । कायावाचामनेंसी ॥३॥
३२७५
आपुला न टाकीं पां आचार । उपजले कुळींचा वेव्हार । स्वधर्म तो सार । पाळीं पाळीं बापा ॥१॥
त्यातें म्हणणें संसार । येर बोलणें असार । निष्ठावंत जे नर । देवाचि समान ॥२॥
अथीतासी द्यावें अन्न । गोब्राह्मणांचें पूजन । मुखीं नामस्मरण । तोचि एक संसारीं ॥३॥
सांडोनियां गृह दारा । धांव घेतली डोंगरा । अंतरीं भरला सारा । विषयीक भाव ॥४॥
बकाचे परि ध्यान । नको नको अनुष्ठान । एका जनार्दनीं मन । स्थिर करीं सर्वदा ॥५॥
३२७६
नित्य नैमित्तिक कर्मे आचरावीं । तिहीं तें पावावी चित्तशुद्धि ॥१॥
चित्त स्थिर होण्या करी उपासना । भजे नारायणा एका भावें ॥२॥
विवेक वैराग्य प्राप्ति तत्प्रसादें । चित्ता लागे वेध सद्‍गुरूचा ॥३॥
सदगुरुकृपेनें पूण बोध होय । नित्य त्याचें हृदयीं धरी ॥४॥
एका जनार्दनीं ठेवूनियां मन । मनाचें उन्मन पावलासे ॥५॥
३२७७
न कळे जयाचें विंदान । हरिहर नेणती महिमान । शिणलें शेषाचें वदन । तो तटस्थ राहिला ॥१॥
ऐसा आकळ त्रिभुवनीं । न कळे वेद शास्त्रां मनीं । पुराणांची आयणी । कुंठीत जाहली ॥२॥
तो सोपा नाममंत्रें । वाचे वर्णितां पवित्रें । एका जनार्दनीं वक्त्रें । म्हणा रामकृष्ण हरी ॥३॥
३२७८
कायावाचामनें छंद । धरा गोविंद ह्रुदयीं ॥१॥
नका जाऊं लिगाडामागें । ऐसें सांगे वेदशास्त्र ॥२॥
पुराण पठण यज्ञयाग । नोहे भाग कलीमाजीं ॥३॥
एका जनार्दनीं नाम सार । उतरील पार भवसागरीं ॥४॥
३२७९
निवांत श्रीमुख पहावें डोळेभरी । तेणें नुरे अंतरीं इच्छा कांहीं ॥१॥
चरणीं ते मिठी घालावे दंडवत । तेणें पुरे आर्त सर्व मनींचें ॥२॥
ध्यान ते दृष्टी भरूनि पहावें । आलिंगन द्यावें वेळोवेळां ॥३॥
हृदयकमळीं पहावा तैसा ध्यावा । एका जनार्दनीं विसावा सहजची ॥४॥
३२८०
शरणागत आलिया नुपेक्षी सर्वथा । ऐसा बोध चित्ता आहे माझ्या ॥१॥
सर्व भावें जावें नाम वाचे गावें । जिवलगा भेटावें विठोबासी ॥२॥
साधुसंत गाती आनंदें नाचती । क्षेम तयाप्रति द्यावें सुखें ॥३॥
एका जनार्दनीं पाहतां विठ्ठल । जन्ममरण निवारेल हेळामात्रें ॥४॥