मुमुक्षूंस उपदेश - ३२२१ ते ३२४०
३२२१
विषयीं होऊनि उदास । सांडीं संसाराची आस ॥१॥
ऐसी मुक्ताची वासना । मुमुक्षु चिंती तुझ्या चरणा ॥२॥
ब्रह्माज्ञान लाळ घोटी । येरी वाउगी ती आटी ॥३॥
शब्द निःशब्द खुंटला । एका जनार्दनीं देखिला ॥४॥
३२२२
विषयवासना भाजी त्याचें मूळ । मग सुख कल्लोल प्राप्ति तुज ॥१॥
आशेचें काबाड कल्पना सगळी । अपटोनि मुळी टाकी परती ॥२॥
भेदाचें भांडें वैराग्याचें हातें । धुवोनि सरतें करी बापा ॥३॥
शांतीचेनि सवें धरीं वेगें सोय । एका जनार्दनीं पाय पावशील ॥४॥
३२२३
विकल्प वासना समूळ दे टाकुनी । मग तुज भजनी सुख बापा ॥१॥
आशापाश मोह सांडी तूं निराळा । भजन तें गोपाळा प्रिय वाटे ॥२॥
भेद अभेददाचें मूळ आधीं खंडी । भजन तें तोंडीं मग गोड ॥३॥
एका जनार्दनीं शुद्ध हे वासना । तैं नारायणा प्रिय भक्ति ॥४॥
३२२४
विषयाच्या व्यथें दुःख भोगितो अघोर । तया दुजा थार कोठें नाहीं ॥१॥
शुद्ध करूनि मन घ्यावें रामनाम । संतांचें पूजन क्रिया हेची ॥२॥
उपदेश किती सांगावा वेळोवेळां । अमंगळ अंधळा नेणे कांहीं ॥३॥
एका जनार्दनीं विषयाच्या संगें । कर्मकांड लागे भोगणे तेथें ॥४॥
३२२५
भुलले पामर नेणती ते शुद्धी । बुडतील भवनदीमाजीं जाणा ॥१॥
म्हणवोनि येत करूणा । परी संतचरनां न लागती ॥२॥
खरें खोटें ऐसें न कळेचि जीवा । कां न भीति भेवा यमाचिया ॥३॥
एका जनार्दनीं किती हें सागावेरं । उगवेना दावें गळां बंध ॥४॥
३२२६
देहबुद्धि सांडीं कल्पना दंडी । वासनेची शेंडी वाढवूं नको ॥१॥
तूं तें तूंचि पाहीं तूं तें पाही । पाहूनियां राही जेथीच्या तेथें ॥२॥
तूं तें तूंचि पाही जेथें देहो नाहीं । मीपणे कां वायां गुंतलासी ॥३॥
एका जनार्दनीं मीपण तूंपण । नाहीं नाहीं मज तुझीच आण ॥४॥
३२२७
निज दृष्टीवरी जाण । काम निवारी दारून ॥१॥
याचा नको घेऊं वारा । सैर सांडीं हा पसारा ॥२॥
कामक्रोधाचें हें बंड । याचें छेदी विवेकें तोंड ॥३॥
शांति क्षमा धरूनि आधीं । ब्रह्माज्ञान मग साधीं ॥४॥
हेंचि भक्तीचें लक्षण । सांगे एका जनार्दन ॥५॥
३२२८
सर्व भावें सुख असतां घेई अनुताप । मग करी संकल्प भजनाचा ॥१॥
ऐसा अनुताप घडतां मनासी । भजन तें सुखासी येत स्वभावेंची ॥२॥
एका जनार्दनीं अनुतापाविण । भजन प्रमाण नोहे देवा ॥३॥
३२२९
अनुताप नाहीं ज्यासी । विवेक नुमजे मानसीं ॥१॥
मुख्य पाविजे अनुताप । तेणें निरसे त्रिविधताप ॥२॥
अनुतापावांचुन । ब्रह्माज्ञान होय दीन ॥३॥
एका जनार्दनीं शरण । तैंच अनुताप बाणे पूर्ण ॥४॥
३२३०
वैराग्य अनुताप जाहलियावांचुन । रामनाम वदनीं न ये बापा ॥१॥
मुख्यत्वें कारण साधीं हें भजन । येणें समाधान होय बापा ॥२॥
विरक्ति देहीं जाहलियावांचुनीं । शांति समाधानी नये बापा ॥३॥
एका जनार्दनीं सत्संगावांचुनी । जन्माची आयणी न चुके बापा ॥४॥
३२३१
अनुतापावांचुनी नाम न ये मुखा । वाउगाचि देखा शीण होय ॥१॥
मुख्य तो संकल्प अनुताप वाहे । मग चित्त होय शुद्ध तेणें ॥२॥
अनुताप जाहलिया सहज समाधी । तुटेल उपाधी सहजचि ॥३॥
एका जनार्दनीं अनुतापें पाहे । मग देव आहे जवळी तया ॥४॥
३२३२
मुख्य पाहिजे अनुताप । हेंचि वैराग्याचें रूप ॥१॥
कोरड्या त्या ज्ञानगोष्टी । अनुताप नाहीं पोटीं ॥२॥
अनुतापाविण ज्ञान । कदा नोहे समाधान ॥३॥
एका जनार्दनीं तप । अनुताप हेंचि देख ॥४॥
३२३३
सावध पाहतां तुम्हीं ज्ञानाचें अज्ञान । मानूं तोचि म्हणे महंता महाधन ॥१॥
ज्ञानाचें अज्ञान कवण ज्ञाता फेडी । अनुतापाची जंव जीवीं नाहीं आवडी ॥२॥
नश्वर देह म्हणती ज्ञानेंच निंदिजे । तोचि देह घेउनी ज्ञातेपणे फुंजें ॥३॥
सच्चिदानंद माया या नांवें । याहुनी परती स्थिति तें तें ज्ञान जाणावें ॥४॥
एका जनार्दनीं अनुतापाची गोडी । ज्ञानाज्ञानाची तोडोनि सांडिली बेडी ॥५॥
३२३४
प्रकाश भासे सर्पाकार । सर्प नसोनि जेवीं दोर ॥१॥
कृष्ण वर्ण रक्त श्वेत । स्फटिकीं जेवीं भासत ॥२॥
ऐशी त्रिगुणांची मिळणी । शरण एका जनार्दनीं ॥३॥
३२३५
साधक सर्वदा पुसती । कोण बाधा चित्तवृत्ती ॥१॥
एकचि गुण जैं पुरता जोडे । तैं एकविधा वृत्ती वाढे ॥२॥
एकचि न जोडे गुणावस्था । यालागीं नोहे एकविधता ॥३॥
एका जनार्दनीं पूर्ण । चित्तचैतन्य संपुर्ण ॥४॥
३२३६
पहा कैसा देवाचा नवलावो । पाहे तिकडे अवघा देवो ॥१॥
पहाणें परतलें देवें नवल केलें । सर्वही व्यापिलें काय पाहों ॥२॥
पाहाणियाचा ठाव समूळ फिटला । अवघा देहीं दाटला देव माझ्या ॥३॥
एका जनार्दनीं कैसें नवल जाहलें । दिशाद्रुम दाटले देहें सहजीं ॥४॥
३२३७
तेजाचें जें तेज तेंचि परब्रह्मा । परम मंगलधाम त्यासी म्हणती ॥१॥
तेंचि नेमियेलें जोडोनियां कर । व्यापुनी चराचर भरलेसें ॥२॥
एका जनार्दनीं तोचि पुरुषोत्तम । मनासी आराम तया ठायीं ॥३॥
३२३८
चतुर्भुज श्याममुर्ति । शंखचक्र ते शोभती । पीतांबर वैजयंती । रुळती गळां ॥१॥
देव देखिला देखिला । तेणें संसाराचा ठावो पुशिला । विदेही तो भेटला । भक्त तयातें ॥२॥
दोघा होतांचि मिळणी । नुरे देव भक्तपणीं । फिटली आयणी । सर्व कोड कठीण ॥३॥
छंद पाहिजे नामाचा । निश्चयो काया मनें वाचा । एका जनार्दनीं त्याचा । देव होय अंकित ॥४॥
३२३९
ब्रह्मादिक देव त्यांचें रंगीं नाचती । सनकादिक त्याचें ध्रुपद धरिती ॥१॥
त्यापुढें गीत नृत्य करिती । त्यापुढें मानव केवीं ताल धरिती ॥२॥
हरि हरि हरि म्हणतां वाचे । हरिरंगीं नाचे तोचि धन्य ॥३॥
शास्त्राची व्युप्तत्ती प्रसन्न वागेश्वरी । ती सारजा मुख्य करी नृत्य तेथें ॥४॥
शास्त्र अभिमानें चढला ताठा । मुक्ति ते फुकटा अंतराले ॥५॥
एका जनार्दनीं स्वहितीं तूं नाचे । बोलणें अभावाचें बोलुं नको ॥६॥
३२४०
हरिकीर्तनालागीं प्रल्हाद गाढा । द्वंद्वाचा रगडा तेणें केला ॥१॥
कोरडिया काष्ठीं प्रगटले हरी । म्हणवोनि नृत्य करी तयापुढें ॥२॥
विणा वाहातु गातु नारदु नाचे । न कळे तयाचें महिमान ॥३॥
जनाभिमानें धरिली प्रतिष्ठा । वंचला करंटा मुक्तिसीच ॥४॥
साच अथवा लटिकें नाचतु रंगीं । अभिमान भंगी पैं होय ॥५॥
निरभिमानिया जवळीच देवो । एकाएकीं भावो जनार्दनीं ॥६॥