संपाची तयारी 5
“शिका शिका। स्पर्धेमध्ये तुम्ही टिका.”
“मिळवा ज्ञान। नुरेच मग ती कसली वाण.”
अशी वाक्ये किती तरी त्याने करून दिली. साक्षरतेचे महत्त्व सांगणारे फलक मिरवणुकीमध्ये असत. रोज सकाळी ज्ञानाची रुची जनतेत निर्मिण्यासाठी ते फेरी काढीत. गावात चैतन्य आले.
आणि तिसरे प्रहरी प्रदर्शन पाहायला तोबा गर्दी होई. म्हाता-या मायबहिणी येत. स्वयंसेवक चित्रे समजावून देत.
ती पहा एक म्हातारी. घना चित्राचा अर्थ समजावून देत आहे :
त्या चित्रात चार भाग आहेत. या इकडच्या चित्रात हा शेठजी लोडाजवळ दाखवण्यात आला आहे. नोकर त्याला वारा घालीत आहे. जवळ फळफळाव आहे. चैन आहे त्याची. आणि या दुस-या कोप-यात हा कामगार आहे. तो क्षयी झाला आहे. माशा भणभण करीत आहेत. घरात अंधार नि ओल. ना पोटभर खायला, ना नीट हवा, ना नीट उजेड. आणि हे खाली तिसरे चित्र. त्याला एक ज्योतिषी सांगतो, तुला शनीची पीडा आहे. दानधर्म कर, शनिवारी उपवास कर. बिचारा कोठून करील दानधर्म? आणि उपवास तर रोज घडत आहे! या चौथ्या कोप-यात हा सेवा दलाचा सैनिक आहे. हा सांगत आहे की शनी, मंगळ यांची नसते पीडा. ते आकाशातील ग्रह कशाला येतील छळायला? या मालकाने अधिक मजुरी दिली असती, रहायला नीट चाळी बांधल्या असत्या, आजारात पगारी रजा असती, तर हा कामगार आजारी पडता का! आकाशातील शनी छळतो की पृथ्वावरचा हा भांडवलशाहीचा शनी छळतो? कोणता शनी?”
ती म्हातारी शेतकरीण ऐकत हेती. तिच्. सुरकुतलेल्या चेह-यावर क्षणभर प्रकाश फुलला.
या शेठजीच्या चित्राकडे बोट करून ती म्हणाली, “हाच शनी आहे. हाच शनी आहे.”
“परंतु हा शनी कसा फसवतो ते कळले पाहिजे. अडाण्याला सारे लुटतात. सारे फसवतात. खरे ना आजीबाई?”
“मी सुद्धा शिकायला येईन.” ती म्हातारी म्हणाली.