जून १७ - परमार्थ

कोर्टातली शपथ ज्याप्रमाणे लोक खरी मानत नाहीत , त्याप्रमाणे प्रपंचात काही लोक लबाडीने वागतात , आणि ‘ हा व्यवहार आहे ’ असे म्हणतात ; हा काही नेटका प्रपंच नव्हे . प्रपंचात जर समाधान झाले नाही , तर तो नेटका नाही झाला . प्रपंचाची दिशा ज्याची चुकली , त्याने नाही परमार्थ साधला . ज्याला प्रपंच करता येत नाही , त्याला बुवापणाही नाही करता येणार ! कर्ज फार झाले म्हणून प्रपंच सोडला , यात कोणता स्वार्थत्याग आहे ? प्रपंचाचा त्याग केला म्हणजे काय केले , तर जंगलात जाऊन बसला . थंडी वाजू लागली तेव्हा काटक्या गोळा करुन शेकोटी केली . जागा साफ केली , तुळशी लावल्या , झोपडी बांधली . पण भिक्षेला जाताना झोपडीची काळजी केली , तर मग घरादारानेच काय केले होते ? प्रपंचाचे बंधन सुटावे लागते ; जबरदस्तीने सोडून कुठे सोडता येते ? हा प्रपंच , हा संसार , जर भगवंतानेच उत्पन्न केला आहे , तर तो कोणाला तरी सुटेल काय ? जो आसक्तीच्या आश्रयाखाली राहतो त्याला संसार आहे असे समजावे . तुकोबांना आणि ज्ञानेश्वरमहाराजांनासुद्धा संसार , प्रपंच होता ; पण त्यामध्ये त्यांची आसक्ती नव्हती , म्हणून त्यांना तो बाधला नाही .

पेन्शन घेतल्यावर परमार्थ करु , हे म्हणणे बरोबर नाही . या गडबडीतच , प्रपंचाच्या झटापटीतच परमार्थ साधावा . सावधानता कशाची ठेवायची ? तर मी जन्माला आलो तेव्हा जे कबूल केले , ते करण्याची सावधगिरी ठेवायची . प्रपंच करताना लक्ष भगवंताकडे ठेवा . विषयात गुंग झालो , भगवंताचा विसर पडू लागला , ही संधी साधावी आणि त्या वेळी भगवंताचे स्मरण ठेवावे . आपण विषयाला जसे शरण गेलो तसे भगवंताला शरण जावे . चित्त शुद्ध करुन विचार करावा , आणि मी विषयाला किती शरण गेलो हे पाहावे . विषयापासून वेगळे व्हावे , म्हणजे हे पाहता येते . व्यसनी माणसाने , व्यसनापूर्वी मी कसा वागत होतो याचा विचार करावा . मारुतिरायाच्या दर्शनाला पूर्वी मी जात होतो , आता विषयात त्याची आठवणही येत नाही , याला काय करावे ? नोकरीत नाही का तुम्ही वरिष्ठाला शरण जात ? मग जे पोटाकरता करता ते भगवंताकरता का नाही करीत ? भगवंताला शरण जाणे सर्वांत सोपे आहे ; त्याला निराळ्या कोणत्याही वस्तूची जरुरी नाही लागत . माझ्या मनांत येईल तेव्हा भगवंताला शरण जाता येईल . भगवंताला शरण जाणे म्हणजे ‘ मी त्याचा झालो ’ असे म्हणणेच होय . ‘ मी रामाचा झालो , जे जे होते ते रामइच्छेने होते ’ असे जो म्हणतो त्याला निराळी सावधगिरी ठेवावी लागत नाही .