Get it on Google Play
Download on the App Store

अध्याय चौदावा

श्री भगवानुवाच

देहांती ज्या ज्ञाने सर्वहि मुनि परम सिद्धिला गेले ॥

पुनरपि ते मी कथितो सर्व ज्ञानात थोर जे गणिले ॥१॥

या ज्ञान आश्रयाने जे मम रुपास पावले असती ॥

त्या जगदुत्पत्तीला जन्म नसे दुःख ना प्रलय अंती ॥२॥

मोठे ब्रह्म प्रकृती मम योनी गर्भ ठेवितो जीत ॥

प्राणी सर्व तयांची भारत उत्त्पत्ति होतसे तीत ॥३॥

निर्माण जी शरीरें होती कौंतेय सर्व योनीत ॥

ब्रह्म महद्योनित या मी जनक बीज तयास की देत ॥४॥

गुण तीन सत्व रज तम येती प्रकृती मधून जन्माला ॥

देहीच बांधिताती महा बाहो अव्ययहि देहयाला ॥५॥

प्रकाशक सत्व निर्मळ निष्पापा रोगहारी ही आहे ॥

सुख ज्ञान संगानें टाकी बांधून देहधारी हे ॥६॥

विषय प्रीती रज तो तृष्णा आसक्‍ति यास जनक हि तो ॥

कर्म लोभे कौंतेया बंद्धन देहीस हाच की होतो ॥७॥

अज्ञान जन्म तम हा भारत मोहात गुंतवी देही ॥

प्रमाद निद्रा आळस देहीस देहात बांधितो हाही ॥८॥

सत्व सुखी आसक्‍ती भारत रज लोभकार कर्माचा ॥

ज्ञाना आच्छादन तम उत्पादक तोच की प्रमादाचा ॥९॥

रज तम अशक्‍त असता श्रेष्ठ होय सत्व तेवि रज होतो ॥

सत्व तमोगुण दबता सत्य रज दबता श्रेष्ठ तम होतो ॥१०॥

देहात इंद्रियात हि उपजे प्रकाश ज्ञानहि तैसे ॥

तेव्हा समजावे की सत्व गुणावृद्धि झाहली ऐसे ॥११॥

भरतर्षभा रजो गुण वृद्धी होता प्रवृत्ति लोभ तसा ॥

इच्छा अशांति उपजे कर्मा आरंभ हेतुही तैसा ॥१२॥

कुरुनंदन तम वृद्धी समयी अज्ञान मंदता येई ॥

बेसावध पण आंगी मोहोत्पती तयासवे होई ॥१३॥

प्रबळ सत्त्वगुण असता मरतो तो मनुज अमल लोकाला ॥

मिळवी ज्ञानी उत्तम ऐसे जन मिळवितात की ज्याला ॥१४॥

प्रवळ रजात मरे तो येतो जन्मास कर्म संग्यात ॥

बलवान तमी मरता पावे तो जन्म मूढ योनीत ॥१५॥

फल सात्विक कर्माचे असते सात्विक तसेच निर्मल ते ॥

दुःख फल राजसाचे फल जे अज्ञान तामसाचे ते ॥१६॥

ज्ञान निघे सत्वगुणीं राजस गुण लोभ जनक तो आहे ॥

प्रमाद मोह अज्ञान येती जन्मा तमात सर्वच हे ॥१७॥

सात्विक उच्चगतीला राजस जातीच मध्यमा लोका ॥

निकृष्ठ कर्मे कर्त्या मिळे अधोगति तमोगुणी लोका ॥१८॥

कर्ता गुणाविण दुजा नाही ज्ञान्यास समज तो जेव्हां ॥

गुणातीत तो समजे माझ्या रुपास मिळवि तो तेव्हां ॥१९॥

देहाच्या संघाने होणार्‍या तीन या गुणा तरुनी ॥

देही मोक्षा पावे जत्म मृत्यु जरा दुःख ही सुटुनी ॥२०॥

अर्जुन उवाच

तीन गुणाना तरतो चिन्हें त्याची प्रभो कशी असती ॥

आचार तया कैसा तो तरे गुणास ती कशी रीती ॥२१॥

श्री भगवानुवाच

जो न द्वेषी पांडव प्रकृती प्रकाश मोह ही येता ॥

इच्छा न करी यांची यापैकीं एकही मुळी नसता ॥२२॥

स्थीर उदासीन जसा तीन गुणे वृत्ति नाचळे काही ॥

गुण आपुले स्वभावे चळती जाणोन समच जो राही ॥२३॥

सुख दुःखी सम राहे माती कांचन दगड समच मानी ॥

ज्याला स्तुती निंदा सम धीर जो प्रिय अप्रियहि सम मानी ॥२४॥

मानापमान समही मित्र पर पक्ष जयास सम असती ॥

उद्योग सर्व टाकी ऐशाला गुणातीत की म्हणती ॥२५॥

अनन्य भावे भक्‍ती करुनी जो मजसि सर्वदा भजतो ॥

सर्वगुणा तरुनी तो मोक्षपदा योग्य मनुज की होतो ॥२६॥

अमृत अधिकार ऐशा ब्रह्माचे शाश्‍वत धर्म तयांचे ॥

मीच ते वसतिस्थान आत्यंतिक जे अशाहि सौख्याचे ॥२७॥

सारांश

शा.वि.

माता ती प्रकृती पिता समज मी यानी घडे विश्‍व हे ॥

तीन्ही सत्व रजादि तामस जिवा त्या बांधती गूण हे ॥

तो तोडी त्रिगुणा भजे मजसि जो भावे अनन्या अशा ॥

मद्रूपी मिळतो प्रिया प्रिय नसे ज्या भावना ही तशा ॥१॥

समश्लोकी भगवद्‌गीता

संकलित
Chapters
प्रस्तावना समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय पहिला समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय दुसरा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय तिसरा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय चवथा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय पांचवा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय सहावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय सातवा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय आठवा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय नववा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय दहावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय अकरावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय बारावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय तेरावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय चौदावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय पंधरावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय सोळावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय सतरावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय अठरावा कोण तू----? अध्याय पहिला अध्याय दुसरा अध्याय तिसरा अध्याय चवथा अध्याय पांचवा अध्याय सहावा अध्याय सातवा अध्याय आठवा अध्याय नववा अध्याय दहावा अध्याय अकरावा अध्याय बारावा अध्याय तेरावा अध्याय चौदावा अध्याय पंधरावा अध्याय सोळावा अध्याय सतरावा अध्याय अठरावा