अध्याय सातवा
श्री भगवानुवाच
पार्था मन मम ठायी आधारहि धरुनी योगाला ॥
आचरितां केवी मिळशी ऐक निःसंशय पूर्णपणें मजला ॥१॥
शास्त्रीय ज्ञान तसे ब्रह्मज्ञानहि अनुभविक सांगेना ॥
ज्ञातच ती तुज होता समजा याचे जगांत उरले ना ॥२॥
एकदाच सहस्त्री मिळवाया पुरुष सिद्धिला झटतो ॥
सहस्त्र सिद्धात अशा क्वचितचि तत्वता मजसि जाणे तो ॥३॥
माझ्या प्रकृतीमध्ये बुद्धी मन अहंकार ही ताठ ॥
भूमी वायू अग्नी जल गगन असें प्रकार हे आठ ॥४॥
महाबाहु ही कनिष्ट माझी प्रकृती श्रेष्ठ दुजी आहे ॥
जीव भूत ती प्रकृती जी या जगतास सर्वदा वाहे ॥५॥
या दोघा प्रकृती-नी भूते निर्माण सर्वही होती ॥
जग सर्व निर्मितो मी संहारहि मजकडून ती होतीं ॥६॥
श्रेष्ठ मजहून दुजे धनंजय मुळी नसेच या जगती ॥
विश्‍व सर्व मज मध्ये एका सूत्रांत मणि जसे असती ॥७॥
कौंतेय जली रस मी ॐ कार श्रुतींत सूर्य चंद्राची ॥
प्रभा शब्द गगनीचा पौरुषहि पुरुषाचे असे मी ची ॥८॥
पृथ्वीतिल सुगंध मी आग्नीचे तेजही मीच आहे ॥
भूतांचे जीवन मी तापसांचे ही मीच तप आहे ॥९॥
सनातन बीज मजसी भूतांचे पार्थ असें तूं समज ॥
बुद्धिमतांची बुद्धि तेजस्वी जनांचेंच मी तेज ॥१०॥
बल मी बलवानांचे वासना विषयसक्‍ति वगळून ॥
धर्मा न आड येई भारत तो भूत काम मी जाण ॥११॥
सात्त्विक राजस तामस सर्वहि मजपासुनीच हें समज ॥
मजमध्ये सर्वहि ते त्यांमध्यें मी नाहीं हें उमज ॥१२॥
त्रिगुणात्मक वस्तुनी हें सर्वहि विश्‍व मोहिले आहे ॥
कोणी न ओळखी मज अव्यय मी त्रिगुण बाहय आहे हें ॥१३॥
त्रिगुणात्मक मम माया दिव्य अति कठीण ही तरायाला ॥
मजलाच शरण्येती तेचि तरति दुस्तराहि मायेला ॥१४॥
मायेने ज्ञान-नष्ट होऊनि जे बुद्धि आसुरी वरिती ॥
नराधम दुराचारी मूढचि ते मजसि शरण न येती ॥१५॥
अर्जुन भरत श्रेष्ठा पुण्यात्मे भजक चार वर्गाचे ॥
रोगी मोक्षेच्छूही द्रव्येच्छू ज्ञानियाच जातीचे ॥१६॥
सम भावे ज्ञानी जो नित्य भजे मजसि जाण एकाला ॥
श्रेष्ठ तोच मी त्याला, आवडतो तोहि मजसि आवडला ॥१७॥
श्रेष्ठ भक्‍त चार परी ज्ञानी आत्मा असेच मज वाटे ॥
उत्तम गति मी, माझा आश्रय करि चित लावि मम वाटे ॥१८॥
अनंत जन्मा नंतर विश्‍वहि जाणार वासुदेवात ॥
ज्ञानी हे जाणोनी मज मिळे दुर्लभ मीच अत्यंत ॥१९॥
प्रकृती बद्ध होउनि मोह वशहि बहुत वासनानी जे ॥
भजती ईच्छित देवा नियमे प्रेरित वासनांनी जे ॥२०॥
ज्या ज्या उपास्य देवा श्रद्धेनें पूजणेस इच्छी जो ॥
भक्‍ती त्याची करितो दृढ मी त्या देवतेस तोच भजो ॥२१॥
श्रद्धा दृढ होता मग इच्छित देवास तोच अधिक भजे ॥
निर्मी काम्य फले मी देतो मी त्यास इच्छितो तो जे ॥२२॥
नाशवंत फल मिळतें मूढ मज अन्य देव पूजकाना ॥
भजती मजला ऐसे मम भक्‍त मिळविती मज न अन्यांना ॥२३॥
अविनाशी अनुपम ही अव्यक्‍त श्रेष्ठ निर्गुणा मजला ॥
निर्बुद्ध न ओळखुनी म्हणती ते सगुण रुप की मजला ॥२४॥
स्पष्ट मम रुप न दिसे आच्छादित मीच योग मायेंत ॥
अव्यय अनादि मजला यास्तव नाहींत मूर्ख ओळखत ॥२५॥
मी जाणे जीवांना गेले होणार तेवि असणारे ॥
अर्जुना न ओळखतो मजला विश्‍वामधील कोणी रे ॥२६॥
भारत अरि ताप न या गोंधळती भूतमात्र मोहानें ॥
द्वेषेच्छेनें होतीं दुःख सुखें यांत जन्म-तो त्यानें ॥२७॥
पुण्यवान् पुरुषांचीं पापें लय पावती तेच मुक्‍त ॥
दोहोतुन ही होती दृढनिश्‍चयें होति तेच मम भक्‍त ॥२८॥
जरा मरण सुटणेला आश्रय माझा करुन जे झटती ॥
अध्यात्म सत्य ब्रह्मा कर्माचे पूर्ण जाणते होती ॥२९॥
मि अधिभूत अधि दैव अधि यज्ञहि मी असेच जाणति ते ॥
अनन्य चित्तें ऐसें प्राणांतीही आठविती माते ॥३०॥
सारांश
शा.वि.
सृष्टी ही सगळी घडे प्रकृतिनें माझ्याच हे अर्जुना ॥
आकाशांतील शब्द मी रसजलीं सर्वांत मी हें जना ॥
मायाबद्ध अशा न मी कळत जे ज्ञानी मला जाणती ॥
ते तापत्रय जिंकिती सतत जे चित्तीं मला चिंतिती ॥१॥