Get it on Google Play
Download on the App Store

अध्याय तिसरा

बुद्धि गमे श्रेष्ठ बहू कर्मापेक्षां जनार्दना तुजला ॥

पार्थ पुसे कां योजिशि युद्धा मज घोर कर्म करणेला ॥१॥

अनिश्‍चित भाषणे या मोहित माझ्याच करिशि बुद्धीला ॥

सांगे निश्‍चित एकच श्रेयस्कर सत्य होय जे मजला ॥२॥

भगवान वदे अनघा मोक्षाचे दोन मार्ग दावियले ॥

ज्ञान योग सांख्यांना योग्यांना कर्मयोग हे कथिले ॥३॥

कर्मारंभ न केला पुरुष तरी कर्ममुक्‍त नच होतो ॥

कर्म त्यागानेंही सिद्धीला निश्‍चये न मिळवीतो ॥४॥

क्षणही नसे कुणीही कर्माविण या जगामधे पाहे ॥

प्रकृतिचेच कर्माला प्रवृत्त गुण या जगांत करिती हे ॥५॥

कर्मेंद्रियास अवरुनि विषयांना मूर्ख जो मनांत धरी ॥

दांभीक सत्य तोचि जगती या खूण होय हीच खरी ॥६॥

इंद्रियनिग्रह पार्था प्रथम मनानें करुन कर्माला ॥

अनासवत आरंभी श्रेष्ठ गणावे अशाच पुरुषाला ॥७॥

धर्मविहित कर्मे करि कर्म अकर्मा परीस मान्य असे ॥

कर्मे नच जरि करिशी रक्षिसि मग तव शरीर हें कैसे ॥८॥

यज्ञार्थी जी कर्मे बांधु न शकती कधीच कर्त्याला ॥

यज्ञार्थी जी नसती बंधक होतीच आचरे त्याला ॥९॥

ऐसे आहे परि तूं यज्ञार्थी तरी अशाहि कर्मांना ॥

कौंतेय परि असावे अनासक्‍त तयास करितांना ॥१०॥

यज्ञ प्रजेस निर्मुनि धाता सांगे प्रजास वाढाया ॥

आराधुनि यज्ञाना ज्या योगे मनोरथ नच पुरति तया ॥११॥

संतुष्ट देव तुम्हा करिती यज्ञे तयास जर पुजिले ॥

परस्परा सुखवोनी मिळवा कल्याण या जगांत भले ॥१२॥

देवा यज्ञे तृप्‍ती देता ते इष्ट भोग देतात ॥

भोगी परत न देई ऐशाचे चोर नांव जगतांत ॥१३॥

विलयास पाप जाते यज्ञ दोश अन्न भक्ष संताचे ॥

आत्मार्थच शिजविती भक्षण ते दुष्ट करिती पापांचे ॥१४॥

यज्ञोत्प‍त्ती कर्मे पर्जन्या यज्ञ कारणी होतो ॥

पर्जन्य करी अन्ना अन्नाने जीवजन्म हा होतो ॥१५॥

प्रकृती पासुनि होते कर्मोत्पत्ती जगी असे समजा ॥

प्रकृतीस जन्म देते अविनाशी ब्रम्ह हे मनी उमजा ॥१६॥

यास्तव जगांत दिसते ब्रम्ह तयाला जगी असे नांव ॥

सदैव भरले आहे यज्ञात असा मनी धरी भाव ॥१७॥

ऐसे चालत आले त्या चक्राला पुढे न चालवितो ॥

पापी जन्म तयाचा इंद्रिय आसक्‍त व्यर्थ जगतीं तो ॥१८॥

आत्म्यांतच जो रमतो आत्म्या योगेच तृप्‍त जो झाला ॥

कर्तव्य जगी अपुले ऐसे जगती न उरत की त्याला ॥१९॥

करणे वा नच करणें दोहोमध्ये हि लाभ ना ज्याला ॥

तैसे कोणा करवी लाभ घडावा मनी नसें त्याला ॥२०॥

कर्तव्य कर्मा यास्तव आचर तू फलेच्छेस सोडून ॥

आसक्‍ति रहित कर्मे मिळतो पुरुषास परम निर्वाण ॥२१॥

जनकादिक भूपाना कर्माने सिद्धि सर्वही मिळती ॥

सन्मार्गा शिकवाया कर्म हेंच उक्‍त या तुला जगती ॥२२॥

श्रेष्ठ जगी ज्या मार्गे वागे तैसेच वागती जगती ॥

प्रमाण तो जें मानी देही सगळे तयास अनुसरती ॥२३॥

कर्तव्य मज न जगती मिळवाया त्रिभुवनी नुरे काही ॥

ऐसे असता पार्था कर्मे मी सर्वदा करित राही ॥२४॥

पार्था आळस सोडुनि कर्म करणेस मीच टाळीन ॥

अनुसरुनि वर्तना त्या वागतील या जगामधील जन ॥२५॥

कर्मा जर मी न करी जातीलच सर्व लोक विलयाला ॥

संकरकर मी होई जन हत्त्या मग घडेल की मजला ॥२६॥

भारत यास्तव कर्मे ज्ञान्यानें अज्ञासमच करावीं ॥

ज्ञान्याने आसक्‍ती अज्ञा सम नच कधीही धरावी ॥२७॥

ज्ञान्याने न करावा बुद्धि भेद अज्ञ कर्मसक्‍तांचा ॥

कर्मे योग्य करावी जेणे वाढेल भाव अज्ञांचा ॥२८॥

सत्त्व रज तम गुणानी प्रकृती कर्मास सर्व करवीते ॥

अज्ञ अहंकारानें म्हणतो मींच कीं करितसे त्याते ॥२९॥

गुण कर्म विभागांचा तत्त्वज्ञ कधी इंद्रियांत आसक्‍ती ॥

न धरीच महा बाहो कारन विषयाकडेच ती वळती ॥३०॥

प्रकृती गुणांनी बनले पूढ कर्म गुणामधे सदा रमती ॥

ऐशा त्या अल्पज्ञा सर्व हीं चाळवू नये जगती ॥३१॥

प्रकृती स्वभाव योगे कर्मे पार्था जगांत घडतात ॥

चित्ती हे समजोनी मजला ती सर्व समर्पावीत ॥३२॥

सोड फलाशा ममता पूर्णपणें अर्जुना विचार करी ॥

इच्छाज्वर ही सोडी होई निःशक ऊठ युद्ध करी ॥३३॥

मत्सरबुद्धी टाकुनि माझ्या आज्ञेनुसार वर्ततिते ॥

करिती कर्म तथापी तोडितीच कर्मबंधना जन ते ॥३४॥

सत्यास दोषणारे मत माझे जे प्रमाण ना धरिती ॥

अज्ञान मूर्ख चंचल समजे ते नाश पावले चित्तीं ॥३५॥

ज्ञानीही अनुसरतो प्रकृतिलाच जीव तीस अनुसरती ॥

हट्टाने आवरणे इंद्रियास फुकट होय या जगती ॥३६॥

प्रेम द्वेष मुळीचा इंद्रियांत भोग्य वस्तुशीं आहे ॥

वश न तयाला व्हावे मानवच शत्रूच कीं जगांतिल हे ॥३७॥

परधर्म अपुल्याहुनी सोपा तरि आत्मधर्म योग्य असे ॥

स्वधर्मी मरणे बरवें परधर्म भयद वरुन सभ्य दिसे ॥३८॥

पार्थ पुसे वार्ष्णेया इच्छा नसता मनुष्य आचरितो ॥

पाप तया करवीते सक्‍तीने कोण सांग करवीतो ॥३९॥

हा क्रोध काम उपजे भगवान वदे रजोगुणां मधुनी ॥

पापी अधाशी हा मान वैरीच समजून यास मनी ॥४०॥

धृम्‍रे अग्‍नी किंवा झाकावे दर्पणास धूलीने ॥

व्यापी ज्ञानानें हा गर्भ जसा लिप्‍त होय वारेनें ॥४१॥

कौंतेय काम अग्नी तृप्‍ति न होते कधीच यास असा ॥

वैर जगातिल याचे ज्ञानि जनाशी कधी न नष्ट असा ॥४२॥

मनबुद्धिइद्रियांचें मुरयपणे अधिष्ठान हो ऐसा ॥

त्यांच्या योगे ज्ञाना झाकी मोहीच मानवा सहसा ॥४३॥

इंद्रियनिग्रह यास्तव भारतकुल-श्रेष्ठ तू करी आधी ॥

शास्त्रे अनुभव यांचा ज्ञानाला घातकीच काम वधी ॥४४॥

ज्ञानास पदार्थाच्या देणारी इंद्रिये लघुच फार ॥

त्याहून सूक्ष्म मन हें बुद्धि तयाहून सूक्ष्म ती फार ॥४५॥

कार्याकार्यविचारी बुद्धीहुनि जो अतीच सूक्ष्मतर ॥

परमात्मा तू जाणे बुद्धीहून श्रेष्ठ जो असे फार ॥४६॥

बुद्धीहुन सूक्ष्म अशा परमात्म्या जाण हे महाबाहो ॥

शत्रूच काम वध जो आत्म संयमनानेंहि बद्ध नच हो ॥४७॥

सारांश

शा.वि.

ज्ञाना श्रेष्ठ गणी असे कथियले कर्माहुनी श्रीधरा ॥

तू माते मग का करी म्हणसि या युद्धास विश्‍वंभरा ॥

सांगे कृष्ण करीच कर्म कथिले धर्मेच जें अर्जुना ॥

निष्कामी घडतेच कर्म न शिवे जेव्हा फलेच्छा मना ॥१॥

समश्लोकी भगवद्‌गीता

संकलित
Chapters
प्रस्तावना समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय पहिला समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय दुसरा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय तिसरा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय चवथा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय पांचवा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय सहावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय सातवा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय आठवा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय नववा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय दहावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय अकरावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय बारावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय तेरावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय चौदावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय पंधरावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय सोळावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय सतरावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय अठरावा कोण तू----? अध्याय पहिला अध्याय दुसरा अध्याय तिसरा अध्याय चवथा अध्याय पांचवा अध्याय सहावा अध्याय सातवा अध्याय आठवा अध्याय नववा अध्याय दहावा अध्याय अकरावा अध्याय बारावा अध्याय तेरावा अध्याय चौदावा अध्याय पंधरावा अध्याय सोळावा अध्याय सतरावा अध्याय अठरावा