Get it on Google Play
Download on the App Store

राजा परीक्षितीची योग्यता

राजा परीक्षितीची योग्यता

या परीक्षितीचा अधिकार । पाहतां दिसे अतिसुंदर । धर्माहोनी धैर्य थोर । वीर्यशौर्यधर विवेकी पैं ॥५९॥

कृष्ण असतां धर्म भ्याला । कलीभेणें पाठी पळाला । हा कलीसी ग्रासुनी ठेला । धैर्यै आथिला अधिकारी ॥९६०॥

चक्र घेऊनी निजहस्ती । ज्यासी गर्भी रक्षी श्रीपती । त्याचे अधिकाराची स्थिती । वानावी पां किती वाचाळता ॥६१॥

जेणें गर्भी रक्षिलें निजस्थितीं । त्यातें परीक्षी सर्वांभूती । यालागी नांव परीक्षिती । येथवर प्रीती हरिचरणीं ॥६२॥

अर्जुनवीर्य निर्व्यंग । सुभद्रामहीचें गर्भलिंग । तो अधिकाररत्नउपलिंग । उभयपक्षीं चांग जन्मला शुद्ध ॥६३॥

राजा आणि सविवेक । सत्त्ववृद्धि आणि सात्त्विक । ब्रह्मज्ञानालागीं त्यक्तोदक । असे अतिनेटक परमार्थी ॥६४॥

परमार्थाचा योग्य अधिकारी म्हणून या राजाला श्रीशुकांनी भागवत सांगितलें - उपदेशाची परंपरा

ऐसें देखोनी परीक्षितीसी । कृपा उपजली श्रीशुकासी । मग बैसवोनी सावकाशीं । श्रीभागवत त्यासी निरोपिलें ॥६५॥

दुजें दवडून दृश्य दृष्टी । अति गुप्ततेपरिपाठीं । हरिब्रह्मयांची गुह्यगोष्टी । बोले कर्णपुटीं अतिएकांतीं ॥६६॥

तेंचि ब्रह्मयानें नारदासी । बैसोनियां एकांतवासी । दुजें नपडतां दृष्टीसी । अतिगुप्ततेसी उपदेशिलें ॥६७॥

तेंचि नारदमहामुनीश्वरीं । अतिगुप्त सानें कुसरी । एकांतीं सरस्वतीचे तीरीं । व्यासासी करी निजबोध ॥६८॥

तेंचि श्रीव्यासें अतिनिगुती । बैसवूनियां एकांतीं । श्रीभागवत श्रीशुकाप्रती । यथार्थस्थिती उपदेशिलें ॥६९॥

एवं परंपरा उपदेशस्थिती । गुप्तरुपें जे आली होती । तेचि प्रगट जगाप्रती । शुक परीक्षिती परमार्थ सांगे ॥९७०॥

हे त्यागाची निजवोज । सप्तरात्रें साधावया काज । ब्रह्मशापें ऋषिसमाज । मेळवूंनियां सहज त्यक्तोदक जाहला ॥७१॥

ब्रह्मशापनियमावधी । अंतीं संकटविषयसंधी । तेथें पावला ब्रह्मनिधी । ज्ञानक्षीराब्धी शुकयोगींद्र ॥७२॥

श्रीशुकमुखानें भागवत श्रवण करुन परीक्षिति ब्रह्मज्ञानी झाला

मरतया अमृतपान । दुष्काळीं जेवीं मिष्टान्न । अवर्षणीं वर्षे घन । तेवीं आगमन श्रीशुकाचें ॥७३॥

भक्तिनवरत्नतारुं बुडतां । धर्मधैर्याचा स्तंभ पडतां । तो परीक्षिती शापें पीडितां । झाला रक्षिता शुकयोगींद्र ॥७४॥

तेणें बैसवुनी ऋषिवर्यपंक्ती । तारावयातें परीक्षिती । प्रगट परिसतां त्रिजगतीं । श्रीभागवतार्थी शुक वक्ता ॥७५॥

धन्य वक्ता तो श्रीशुक । श्रवणे विसरवी तान्हभूक । त्यक्तोदका झालें पूर्णसुख । कथापीयूष परमामृतें ॥७६॥

ब्रह्मशापें सर्प दंशतां । मरणभयाची कथावार्ता । विसरवुनियां नरनाथा । पूर्णपरमार्था त्यासी लावी ॥७७॥

तें हें श्रीभागवत संपूर्ण । दशलक्षणीं सुलक्षण । श्रीशुकें करवुनी श्रवण । परीक्षिती पूर्ण ब्रह्म केला ॥७८॥

जेवीं दोराचें सापपण । दोरीच मिथ्या होय जाण । तेवीं देहाचें देहपण । देहस्था मीपण जाणतां मिथ्या ॥७९॥

देह असो अथवा जावो । आह्मी पूर्णपरब्रह्म आहों । यापरी परीक्षिती पहाहो । केला निः संदेहो श्रवणमात्रें ॥९८०॥

चतुःश्लोकी भागवत

एकनाथ महाराज
Chapters
सदगुरुवंदन गुरुमहिमा गुरुदास्याचें महिमान नाथांचें अनहंकारी आत्मनिवेदन श्रोत्यांना विनंती व कथासूत्र भगवदभजनाशिवाय ब्रह्मदेवालासुद्धां ज्ञानप्राप्ति नाहीं कामनारहित तपानें भगवत्प्राप्ति स्वरुपाची यथार्थ ओळख न झाल्यामुळें ब्रह्मदेव सृष्टिरचना करण्यास भांबावला किंकर्तव्यमूढ ब्रह्मदेवाचा भगवंताचा धांवा हरिकृपेशिवाय अनुताप नाहीं चित्तशुद्धीशिवाय हरीची भेट नाहीं अनुतापयुक्त ब्रह्मदेवाला तप ही दोन अक्षरें ऐकावयास आलीं तपाचें महिमान स्वयंचिंतनांतून ‘ तप ’ याचा अर्थ त्याला स्फुरला तप म्हणजे नेमकें काय ? कामक्रोधनिरसनार्थ ब्रह्मदेवानें तप आरंभिलें गुरुकृपेशिवाय आत्मज्ञान नाहीं वैकुंठमहिमा वैकुंठलोकाची स्थिति हरिभक्तांचे स्वरुप पतिव्रतांचें निवासस्थान स्वानंदधुंद रमेकडून हरिगुणसंकीर्तन श्रीविष्णूची स्तुति वैकुंठींचे मुख्य पार्षदगण अशा भगवंताजवळ सृष्टीच्या निर्मितीचें कार्य कसें चालतें तें ब्रह्मदेवाला दिसलें अहंकारशून्य ब्रह्मदेवांचे नारायणाला नमन नारायण ब्रह्मदेवाला वर देण्यास उद्युक्त तपस्सामर्थ्य ज्ञान देण्याला अधिकारी कोण आत्मज्ञान चार श्लोकांत नारायणानें शब्दबद्ध केलें. माया म्हणजे काय ? छाया माया यांचे नाते छाया व माया सदगुरुचरणसेवेनें मायेचा निरास होईल श्रोत्यांकडून ग्रंथाची स्तुति माझी प्राप्ति कोणाला होत नाहीं ? व्यतिरेकाचें लक्षण या मताचें सामर्थ्य समाधि म्हणजे काय ? ब्रह्मदेव अहंकारशून्य पूर्णबोधयुक्त झाला गुरुचें लक्षण चार श्लोकांत ब्रह्मदेवाला सुखी केलें ब्रह्मदेव सृष्टी करण्यास पात्र झाला जनार्दनकृपेनेंच आपणांस ही कथा श्रोत्यांना सांगता आली - एकनाथ ब्रह्मदेवाला प्रजापति कां म्हणतात ? पितृसेवेनें नारद ज्ञानी झाले भागवताची दहा लक्षणें सांगून ब्रह्मदेवानें नारदाला ज्ञानी केले भागवताची दहा लक्षणें नारद ब्रह्मज्ञानी झाल्यामुळें ब्रह्मदेवानें आनंदानें त्याला आपली ब्रह्मवीणा दिली गुरुकृपेशिवाय इतर साधनें व्यर्थ अशा अनुतापी व्यासांना नारदांचें दर्शन होतें श्रीव्यासांनीं आपला पुत्र शुकयोगींद्र यांना आपल्यासारखेंच ‘ ज्ञानी ’ केले ब्राह्मणाचें सामर्थ्य राजा परीक्षितीची योग्यता संताकडे क्षमायाचना भागवत सार