Get it on Google Play
Download on the App Store

माझी प्राप्ति कोणाला होत नाहीं ?

मज जाणावयालागीं । अभिमानें कष्टले हठयोगीं । अहंतेनें नपावोनि माझी मार्गी । वंचले विभागी काळवंचनेच्या ॥६५॥

मज पावावयाकारणें । दाटोनि ते देहाभिमानें । स्वकर्मे शिखासूत्र त्यजणें । तें मज पावणें खुंटले त्यांचें ॥६६॥

नजिणतां कामक्रोधासी । एकाकी जाला संन्यासी । देहाभिमानें ग्रासिलें त्यासी । क्रोधलोभांसी स्वयें विकला ॥६७॥

संन्यासी स्वप्नी विषय देखे । तरी विरजाहोम केला हें लटिकें । तेणें अधोगती यथासुखें । विषयअभिलाखें आणिली घरां ॥६८॥

माझा निश्चयो नाहीं मनें । आह्मी सज्ञान ज्ञानाभिमानें । देह दंडितां पुरश्चरणें । क्रोधाचें नागवणें नागवी कामू ॥६९॥

मंत्राची बीजाक्षरें । चित्स्वरुपज्ञान गंभींरे । हें नेणोनी आपक निदसुरे । जपमाळाद्वारें भ्रमणीं पडिले ॥५७०॥

एकीं शाद्विकशास्त्रमूढीं । ज्ञातेपणाची उभविली गुडी । पडतां कामकोधांची धाडी । स्वयें चरफडी देहलोभें ॥७१॥

‘ शद्वादेवाऽपरोक्षधीः ’ । हे सत्य सच्छास्त्रोवती । शद्वी शब्दविद्या नेणती । यालागीं नपवती अपरोक्षसिद्धी ॥७२॥

सत्य कापुसाचीं वस्त्रें होतीं । परी कापूस नेणतां नागवे दिसती । तेवीं शद्वविज्ञानस्थिती । त्यां शाद्भिकां अंतीं अपरोक्ष कैचें ॥७३॥

चाटु नाना मधुररस वाढी । परी चाटु खातां नलभे गोडी । तेवीं शद्वें स्वानंदजोडी । चवी चोखडी शद्वी नाहीं ॥७४॥

या रितीं हे साधनधर्म । आचरतां नाना कर्म । माझे प्राप्तीचे निजवर्म । नेणती संभ्रम देहाभिमानी ॥७५॥

माझी पावावया निजप्राप्ती । अन्वयें करावी माझी भक्ती । व्यतिरेकें माझी स्वरुपस्थिती । सांगेन तुजप्रती गुह्य माझें ॥७६॥

तत्त्वजिज्ञासीं तत्त्वज्ञानें । अन्वयें सर्वत्र मज भजणें । व्यतिरेकें मज जाणणे । अविकारपणें तें ऐक ॥७७॥

सृष्टि आदि मी स्वयंभू असें । सृष्टिरुपें मी स्वयें आभासें । सृष्टीचे निःशेष नाशें । म्यां उरिजे अविनाशें अविकारित्वें ॥७८॥

अन्वय जाणणें जयातें । वस्तूपासोनि तत्वें समस्तें । उपजती तद्रूप निश्चितें । कार्यकारणत्वें अभिन्न ॥७९॥

श्वानारुढ खंडेरावो । सुवर्णाचा करविला पहाहो । तेथें पहातां श्वान आणि देवो । सुवर्णान्वयें अभिन्न ॥५८०॥

जेवीं तांब्याचा केला नाग । फणा पुच्छ मध्यभाग । पहातां तांबेंचि सर्वांग । तेवीं अन्वयें जग मद्रूप सर्व ॥८१॥

पेरिजे उंसाचीं पेरीं बरवीं । ते ऊंसपणें विरुढें हिरवीं । कांडोकांडीं निजस्वभावीं । वाढती आघवी ऊंसरुप ॥८२॥

तेवीं वस्तूपासोनियां जाण । माया महत्तत्व चिदघन । भूतें भौतिकें चिद्रूप पूर्ण । हें अन्वयलक्षण विरंची ॥८३॥

जेवीं घृताचिया कणिका । घृतेंशी नव्हती आणिका । तेवीं भूता आणि भौतिका । वेगळीक देखा मजसी नाहीं ॥८४॥

भगवदभक्तीनेंच माझी प्राप्ति

ऐशिया अन्वयस्थिती । भावें करितां भगवद्भक्ती । मी परमात्मा सर्वभूती । भजतां माजी प्राप्ती मद्भक्तां सुगम ॥८५॥

सर्वभूतीं भगवद्भजन । हें अंतरींचें गुह्य साधन । तो मज पढियंता संपूर्ण । जो भूतें चिदघन सदा देखे ॥८६॥

जो भूतें देखे चैतन्यघन । त्यासि मी परमात्मा आपण । जिवें करीं निंबलोण । त्याहूनि आन मज प्रिय नाहीं ॥८७॥

तो जेऊती वास पाहे । तो तो पदार्थ मी होतु जाये । तो जेथें जेथें ठेवी पाये । ते धरा मी होये धरणीधरु ॥८८॥

अन्वयभक्तीचें महिमान

अन्वयस्थितीच्या भक्तिपरतें । मज आन नाहीं पढियेतें । मजवेगळें नदेखे आपणातें । मद्रूप जगातें चिदन्वयें देखे ॥८९॥

नंद यशोदा श्रीकृष्ण । गोकुळें तीं मृत्तिका पूर्ण । तेवीं नामरुपविकारगुण । जग संपूर्ण चिन्मात्र ॥५९०॥

जें जें तत्त्व उपजे जाण । मायामहत्तत्वादि तिन्ही गुण । तें तें देखिजे चैतन्यघन । अन्वयभजन यानांव ॥९१॥

ऐशियापरी भगवद्भजन । सभाग्य पावती सज्ञान । ते भक्तिलागीं मी आपण । श्रीनारायण स्वयें विकलों ॥९२॥

ऐसें निःसीम ज्यांचें भजन । ते भक्त मजही पूज्य पूर्ण । श्रीसमवेत मीं आपण । त्यांचे श्रीचरण स्वयें वंदी ॥९३॥

माझिया भक्तांची महती । मी स्वयें जाणें श्रीपती । कां जे माझिये भक्तीची पूर्णप्राप्ती । भक्त जाणती भावार्थी ॥९४॥

ऐसिया अन्वयप्रतीतीकरी । भक्त समावले मजभीतरीं । मीही अनन्य आवडीकरी । भक्तसबाह्याभ्यंतरी स्वानंदें नांदें ॥९५॥

अन्वयें जें अवलोकन । या पदाच्या पोटीं भगवद्भजन । स्वयें बोलिला श्रीनारायण । तेंचि म्यां व्याख्यान सविस्तर केलें ॥९६॥

मागा स्वमुखें श्रीपती । बोलिला होता ब्रह्मयाप्रती । सांग सांगेन भगवद्भक्ती । तेचि ये श्लोकार्थी विशद केली ॥९७॥

तत्त्वजिज्ञासुलागीं जाण । स्वरुपप्राप्तीचें निजसाधन । देवो बोलिला भगवद्भजन । तेंचि निरुपण म्यां प्रगट केलें ॥९८॥

चतुःश्लोकी भागवत

एकनाथ महाराज
Chapters
सदगुरुवंदन गुरुमहिमा गुरुदास्याचें महिमान नाथांचें अनहंकारी आत्मनिवेदन श्रोत्यांना विनंती व कथासूत्र भगवदभजनाशिवाय ब्रह्मदेवालासुद्धां ज्ञानप्राप्ति नाहीं कामनारहित तपानें भगवत्प्राप्ति स्वरुपाची यथार्थ ओळख न झाल्यामुळें ब्रह्मदेव सृष्टिरचना करण्यास भांबावला किंकर्तव्यमूढ ब्रह्मदेवाचा भगवंताचा धांवा हरिकृपेशिवाय अनुताप नाहीं चित्तशुद्धीशिवाय हरीची भेट नाहीं अनुतापयुक्त ब्रह्मदेवाला तप ही दोन अक्षरें ऐकावयास आलीं तपाचें महिमान स्वयंचिंतनांतून ‘ तप ’ याचा अर्थ त्याला स्फुरला तप म्हणजे नेमकें काय ? कामक्रोधनिरसनार्थ ब्रह्मदेवानें तप आरंभिलें गुरुकृपेशिवाय आत्मज्ञान नाहीं वैकुंठमहिमा वैकुंठलोकाची स्थिति हरिभक्तांचे स्वरुप पतिव्रतांचें निवासस्थान स्वानंदधुंद रमेकडून हरिगुणसंकीर्तन श्रीविष्णूची स्तुति वैकुंठींचे मुख्य पार्षदगण अशा भगवंताजवळ सृष्टीच्या निर्मितीचें कार्य कसें चालतें तें ब्रह्मदेवाला दिसलें अहंकारशून्य ब्रह्मदेवांचे नारायणाला नमन नारायण ब्रह्मदेवाला वर देण्यास उद्युक्त तपस्सामर्थ्य ज्ञान देण्याला अधिकारी कोण आत्मज्ञान चार श्लोकांत नारायणानें शब्दबद्ध केलें. माया म्हणजे काय ? छाया माया यांचे नाते छाया व माया सदगुरुचरणसेवेनें मायेचा निरास होईल श्रोत्यांकडून ग्रंथाची स्तुति माझी प्राप्ति कोणाला होत नाहीं ? व्यतिरेकाचें लक्षण या मताचें सामर्थ्य समाधि म्हणजे काय ? ब्रह्मदेव अहंकारशून्य पूर्णबोधयुक्त झाला गुरुचें लक्षण चार श्लोकांत ब्रह्मदेवाला सुखी केलें ब्रह्मदेव सृष्टी करण्यास पात्र झाला जनार्दनकृपेनेंच आपणांस ही कथा श्रोत्यांना सांगता आली - एकनाथ ब्रह्मदेवाला प्रजापति कां म्हणतात ? पितृसेवेनें नारद ज्ञानी झाले भागवताची दहा लक्षणें सांगून ब्रह्मदेवानें नारदाला ज्ञानी केले भागवताची दहा लक्षणें नारद ब्रह्मज्ञानी झाल्यामुळें ब्रह्मदेवानें आनंदानें त्याला आपली ब्रह्मवीणा दिली गुरुकृपेशिवाय इतर साधनें व्यर्थ अशा अनुतापी व्यासांना नारदांचें दर्शन होतें श्रीव्यासांनीं आपला पुत्र शुकयोगींद्र यांना आपल्यासारखेंच ‘ ज्ञानी ’ केले ब्राह्मणाचें सामर्थ्य राजा परीक्षितीची योग्यता संताकडे क्षमायाचना भागवत सार