Get it on Google Play
Download on the App Store

समाधि म्हणजे काय ?

समाधि म्हणजे काय ?

सर्वत्र जे समसाम्यता । यानांव समाधी तत्त्वतां । परी तटस्यादि काष्ठावस्था । समाधि सर्वथा नव्हे ब्रह्मा ॥६१॥

समाधिमाजी जो तटस्थ । तो जाणावा वृत्तियुक्त । वृत्ति असतां समाधिस्थ । तें मी अनंत सत्य नमनी ॥६२॥

मूर्छित वृत्ति असतां पोटीं । समाधि ह्नणणें गोष्ट खोटी । जेथ अहं सोहं विराल्या गांठी । ते समाधि गोमटी मी मस्तकी वंदीं ॥६३॥

ज्वर असता नाडी आंत । आरोग्य स्नान तोचि घात । तेवीं वृत्ती असतां, समाधिस्थ । तो जाण निश्चित आत्मघाती ॥६४॥

सर्वभूती निजात्मता । तिसी पावोनि जाली सर्व समता । ते बोलतीचालती समाधिअवस्था । मजही सर्वथा मानिली ॥६५॥

ऐसी सर्वत्र समताबुद्धी । त्या नांव परसमाधी । ते म्यां तुज गुरुकृपें त्रिशुद्धी । यथाविधी प्रबोधिली ॥‍६६॥

या समाधीच्या समदृष्टीं । संकल्पें सृजी ब्रह्मांडकोटी । विकल्पें संहारितां शेवटी । कर्तेपण पोटी उठोंविसरे ॥६७॥

निजसमाधी समसाम्यता । देखोनि पळाली देहअहंता । तेथ मी एक सृष्टीचा कर्ता । या स्फुरणाची वार्ता स्फुतें केला हों ? ॥६८॥

सिंधुमाजी पडिलें सैधव घन । विरे तंव स्फुरे रवेपण । तें विरालिया संपूर्ण । ‘ मी झालों जीवन ’ हेंहि नराहे ॥६९॥

तेवीं मज एक होती बद्धता । आतां पावलों मुक्तता । येहिविषींची कथावार्ता । तुज सर्वथा स्फुरेना ॥६७०॥

ऐशीया पूर्णसमता । सृष्टी तुज करितां हरितां । आंगीं नलागे मोहममता । सत्य सर्वथा स्वयंभू ॥७१॥

देशकालेंस्वभावता कल्पविकल्पमहाकल्पांता । सृष्टिसर्जनाची मोहममता । तुज सर्वथा बाधीना ॥७२॥

हें मी तुज सांगों काये । अनुभव तूंचि पाहे । जें तुज पूर्णत्व प्रकाशिलें आहे । तेथें होय नव्हे रिघेना ॥७३॥

चतुःश्लोकी भागवत

एकनाथ महाराज
Chapters
सदगुरुवंदन गुरुमहिमा गुरुदास्याचें महिमान नाथांचें अनहंकारी आत्मनिवेदन श्रोत्यांना विनंती व कथासूत्र भगवदभजनाशिवाय ब्रह्मदेवालासुद्धां ज्ञानप्राप्ति नाहीं कामनारहित तपानें भगवत्प्राप्ति स्वरुपाची यथार्थ ओळख न झाल्यामुळें ब्रह्मदेव सृष्टिरचना करण्यास भांबावला किंकर्तव्यमूढ ब्रह्मदेवाचा भगवंताचा धांवा हरिकृपेशिवाय अनुताप नाहीं चित्तशुद्धीशिवाय हरीची भेट नाहीं अनुतापयुक्त ब्रह्मदेवाला तप ही दोन अक्षरें ऐकावयास आलीं तपाचें महिमान स्वयंचिंतनांतून ‘ तप ’ याचा अर्थ त्याला स्फुरला तप म्हणजे नेमकें काय ? कामक्रोधनिरसनार्थ ब्रह्मदेवानें तप आरंभिलें गुरुकृपेशिवाय आत्मज्ञान नाहीं वैकुंठमहिमा वैकुंठलोकाची स्थिति हरिभक्तांचे स्वरुप पतिव्रतांचें निवासस्थान स्वानंदधुंद रमेकडून हरिगुणसंकीर्तन श्रीविष्णूची स्तुति वैकुंठींचे मुख्य पार्षदगण अशा भगवंताजवळ सृष्टीच्या निर्मितीचें कार्य कसें चालतें तें ब्रह्मदेवाला दिसलें अहंकारशून्य ब्रह्मदेवांचे नारायणाला नमन नारायण ब्रह्मदेवाला वर देण्यास उद्युक्त तपस्सामर्थ्य ज्ञान देण्याला अधिकारी कोण आत्मज्ञान चार श्लोकांत नारायणानें शब्दबद्ध केलें. माया म्हणजे काय ? छाया माया यांचे नाते छाया व माया सदगुरुचरणसेवेनें मायेचा निरास होईल श्रोत्यांकडून ग्रंथाची स्तुति माझी प्राप्ति कोणाला होत नाहीं ? व्यतिरेकाचें लक्षण या मताचें सामर्थ्य समाधि म्हणजे काय ? ब्रह्मदेव अहंकारशून्य पूर्णबोधयुक्त झाला गुरुचें लक्षण चार श्लोकांत ब्रह्मदेवाला सुखी केलें ब्रह्मदेव सृष्टी करण्यास पात्र झाला जनार्दनकृपेनेंच आपणांस ही कथा श्रोत्यांना सांगता आली - एकनाथ ब्रह्मदेवाला प्रजापति कां म्हणतात ? पितृसेवेनें नारद ज्ञानी झाले भागवताची दहा लक्षणें सांगून ब्रह्मदेवानें नारदाला ज्ञानी केले भागवताची दहा लक्षणें नारद ब्रह्मज्ञानी झाल्यामुळें ब्रह्मदेवानें आनंदानें त्याला आपली ब्रह्मवीणा दिली गुरुकृपेशिवाय इतर साधनें व्यर्थ अशा अनुतापी व्यासांना नारदांचें दर्शन होतें श्रीव्यासांनीं आपला पुत्र शुकयोगींद्र यांना आपल्यासारखेंच ‘ ज्ञानी ’ केले ब्राह्मणाचें सामर्थ्य राजा परीक्षितीची योग्यता संताकडे क्षमायाचना भागवत सार