अध्याय १६
ब्रह्मदेवकृत सृष्टीची उत्पत्ति
(गीति)
ऐकुनि कथा विधीची, आनंदें भूप तो पुसे मुनितें ।
चतुरानन वरदानें, सृष्टी रचिली कशी मला कथि तें ॥१॥
भृगु भूपतीस सांगति, चतुरानन लागला स्वकार्यास ।
मानसपुत्रां सातां, निर्मुन सांगे स्वकर्म कार्यास ॥२॥
तेव्हां मानसपुत्रीं, आधीं केलें तपास मुक्त्यर्थ ।
कमलोद्भवें विलोकुन पुनरपि निर्मी कुमारकार्यार्थ ॥३॥
त्या पुत्रांना सांगे निर्मा तुम्ही प्रजेस इत्यर्थ ।
त्या पुत्रांनीं कैसें वर्तन केलें कथा मला अर्थ ॥४॥
त्यांनीं तप तें केलें, ज्ञानी झाले म्हणोन विस्मरले ।
हें पाहुनी विधीनें, आपण अपुलें स्वकार्य पतकरिलें ॥५॥
स्वमुखापासुन त्यानें विप्राग्नीसी अधीं जनित केलें ।
बाहू जंघांपासुन योद्धे वाणी असेहि निर्मियले ॥६॥
चरणांपासुन केलें, क्षुद्रांनाही तसेंच निर्माण ।
यापरि चारी वर्णां, निर्मुनि भू ही पदींच निर्माण ॥७॥
हृदयापासुन शशिला, सूर्याचें जनन नेत्र हें स्थान ।
कर्ण तयाचे भूपा, प्राण तसा वायुही जन-स्थान ॥८॥
नाभीपासुन ख जनीं, शीर्षिं तसा स्वर्ग तो असे निर्मी ।
निरलस असा विधी हा, रतला भूपा चतूर त्या कर्मी ॥९॥
यापरि जगता जनिलें, तदुपरि सागर तशाच सरिताही ।
तैसेंच पर्वतादी, निर्मियल्या तरुलतादि सहिता ही ॥१०॥
कांहीं अवधी जातां, निद्रित विष्णू असून कर्णी त्या ।
कैटभ मधू असे हे, पिशिताशन दोन दुष्ट निर्मुनि त्या ॥११॥
विष्णुसुतासी त्यांनीं पीडा दिधली असह्य ती फार ।
तैसेंच निंदिलेंही, देव, मुनी, साधु शास्त्रवेद वर ॥१२॥
दैत्यें पीडित केली, सृष्टि तशी ती वसुंधरा राया ।
शेषहि कांपे तेव्हां, राक्षस हे धावले विधी खाया ॥१३॥
विष्णूला मोहोनी, निद्रादेवीं तयास वश केलें ।
कमलासनें तियेचें, स्व-भयास्तव कीं स्तवास बहु केलें ॥१४॥
प्रार्थुन म्हणे तियेला, सावध करि हा हरी महा-मायें ।
मधु-कैटभ नाशाया साठीं मोहित करी तया मायें ॥१५॥
या दोघांनीं माझी, पूर्वीच्या जन्मकाल अवधींत ।
तपसा बहूत केली, दिधले वर मीं अनेक हे त्यांत ॥१६॥
माझे वरप्रदानें राक्षस हे मातले बहू देवी ।
त्यांच्या वधार्थ हरिला, मुक्त करीं गे म्हणें तुला देवी ॥१७॥