Get it on Google Play
Download on the App Store

अध्याय १२

श्रीगजानन ॐकार-स्वरुप

 (पृथ्वी)

ऋषींस कथिती कथा सुत फल-श्रुती ती विधी ।

श्रवोन वदले बहू मुदित व्यास ते त्या विधी ॥

पितामह तुझीं सुधावचन प्राशुनी मच्छ्र्ती ।

पुनीत बहु जाहली परि नसे श्रुती तृप्त ती ॥१॥

कथी महति मंत्र तो आणिक मंत्र कोणी अधीं ।

कशापरिहि पावली यश मिळोन सांगे अधीं ॥

भृगू कथिति भूप जो व्यथित पातला आश्रमीं ।

तयास कथिती कथा विधि तशीच व्यासास मी ॥२॥

विधी म्हणति त्या तुझ्यासम असे खरा शिष्य हा ।

म्हणून कथितों तुला स्व-मुख मंत्र ऐकें महा ॥

असें प्रथित नाम हें जपत ॐम एकाक्षरी ।

गणेश भगवान हा धरि शिरींच एकाक्षरी ॥३॥

करी प्रथम पूजना मनिषकार्य साधे पहा ।

जपास बसतां अधीं दृढ धरीच विश्वास हा ॥

जपास बसण्यास तूं स्थल निवान्त योजीं बरें ।

अशापरि करी तपा फल मिळेल बा सत्वरें ॥४॥

हरी सकल विघ्रही करिं कृपा बरी तूं मुनी ।

सुरा असुर चारणीं गुहक नाग यक्षीं मनीं ॥

तसेंच भजती अधीं सकल देवही किन्नर ।

तसेच भजती अधीं सुरसगायकी तत्पर ॥५॥

(गीति)

कवणा कसा गजानन, झाला व्यासा प्रसन्न इतिहास ।

ऐसे स्वस्थ मनानें, श्रवण करी ठेवि प्रेम विश्वास ॥६॥

(साकी)

प्रलयकाल हा होतां जेव्हां पर्वतही उडतात ।

सूर्यतपानें सारे जलधी शुष्क शुष्क होतात ॥७॥

॥धृ०॥ सुन सुन वृत्तासी, भूपति या कालासी ।

नंतर अग्नी प्रकटुनि अवनी दग्ध करी उद्‌ध्वस्त ॥

वायू आणिक सूर्य अग्नि हीं सकल करी तीं फस्त ॥८॥

नंतर नीरद नाम तयाचें "संवर्तक" हें त्याचें ।

गजशुंडे-इव वर्षुनि उदकें जलमय करि सृष्टी चें ॥९॥

ऐशापरि हीं भूतें सारीं सृष्टीच्या नाशास ।

अनुक्रमानें बहु क्षोभुनी तत्पर हीं समयास ॥१०॥

अशा प्रसंगीं परमात्मा हा अणु-रुपां धरितो ।

नाम गजानन कोठें तरिही स्थीर होउनी वसतो ॥११॥

अशा स्थितींतहि बहुत काल हा अंधःकारीं असतो ।

सर्व विश्व हें औदासीन्यें पिडितसे बघतो ॥१२॥

(दिंडी)

सख्या व्यासा हें ॐकार-रुप ।

नादब्रह्माही युक्त मायरुप ॥


उभयसंयोगें जगत निर्मियेलें ।

तोचि परमात्मा गणाधीश झाले ॥१३॥

तयापासुन हे त्रिगुण जन्म होती ।

तसे त्रैमूर्ती जन्म पावताती ॥

अशा रीतीनें प्रलयकाल होतां ।

पुन्हा गणपति कीं जनन करी त्राता ॥१४॥

अशा मायेनें ब्रह्मादि देव झाले ।

कोण कवणा कार्यास जनित केलें ॥

कोण जनिता हा बोध नसे झाला ।

अशा पर्यायें उगम नसे झाला ॥१५॥

स्वजनिं त्याचा शोध करायासी ।

एकविंशति स्वर्ग फिरे ऐसीं ॥

पुढति महिवरती शोध बहू केला ।

सप्त पाताळें शोधितां नसे झाला ॥१६॥

म्हणुनि त्यांनीं बा तीव्र तपा केलें ।

सहस्त्र वरुषें कीं कष्ट बहू केले ॥

परी त्यांना ही नसे प्राप्त झाले ।

म्हणुनि अवनीसी परत तसे आले ॥१७॥

(पृथ्वी)

समुद्र सरिता वनें सकल हीं तडागीं भले ।

तसेच गिरिही बहू फिरुन ते अती श्रांतले ॥

परंतु जनिता कुठें श्रमुनियां नसे लाभला ।

म्हणून करिती पुनः बहु तपास त्या निर्मला ॥१८॥

अशा समयिं त्या नभीं अमित तेज तें पाहिलें ।

तयास बघतांच ते नयनही दिपों लागले ॥

म्हणून नभ हे तिघे फिरुनि ते श्रमी जाहले ।

अशी करुण ही स्थिती बघुन त्यां प्रभू भेटले ॥१९॥

(शार्दूलविक्रीडित)

रुपानें हरिलें मना पद-नखें रातोत्पलें लाजलीं ।

काया ती बघतां रवी-वरुण-भा तैसी दिसों लागली ॥

त्याचें जें कटिसूत्र हेंचि पिवळें तेजागळें मेरुसी ।

भासे ज्या कर ते चतुर्थ असती त्यामाजि शस्त्रें अशीं ॥२०॥

हस्ती ज्या असती असित्रिशुलही धन्वादि शक्ती अशी ॥

नासा सुंदर ही असे करि जशी शुंडेपरी ही अशी ॥

कांती त्या मुखमंडला तिथि-शशि भासे तया आगळी ।

ज्याला एकचि दंत हा हरवितो वाराहदंतावळी ॥२१॥

शुंडाग्रास बघून भीत असती ऐरावतादी गज ।

तेजस्वी बहुसूर्य-भा-इव असे ज्याचा किरीट ध्वज ॥

वस्त्रांनीं हरिला प्रकाश अवघा तारांगणाचा जसा ।

ब्रह्मादी स्तविती गजानन तदा ध्यानीं मनीं हा असा ॥२२॥