अध्याय ३३

श्रीगणेशाय नमः ॥

हृदयडोल्हारा सुंदर ॥ मन बुद्धि चित्त अहंकार ॥ चारी चरण अक्षय परिकर ॥ दृढ जडले सर्वदा ॥१॥

धर्मार्थकाममोक्ष गंभीर ॥ हेचि चहूंकडे लाविले दार ॥ त्यांवरी भाव बैसकार ॥ अतिमवाळ पसरला ॥२॥

त्यावरी प्रेमाची गादी सुघड ॥ पाठीशीं धैर्याचें केलें लोड ॥ वरी आनंदचांदवा अखंड ॥ प्रकाशमय लाविला ॥३॥

ऐसिया डोल्हारियावरी समर्थ ॥ अखंड बैसवूं श्रीगुरुनाथ ॥ जो अवयवरहित अमूर्तमूर्त ॥ श्रीदेवदत्त दयाळू ॥४॥

ब्रह्मानंद मुरोनि समूळ ॥ तें ओतलें गुरुरुप निखळ ॥ जें षड्‌विकाररहित निर्मळ ॥ अचळ अमळ अढळ जें ॥५॥

ऐसा परात्पर सर्वादि निर्गुण ॥ तो द्वारकेमाजी होऊनि सगुण ॥ पांडवपालक नारायण ॥ भक्तकैवारी गोविंद ॥६॥

तेणें लीला दाविली बहुत ॥ बत्तिसावे अध्यायीं गतकथार्थ ॥ सुभद्राहरण करुनि पार्थ ॥ इंद्रप्रस्थासी पैं गेला ॥७॥

कृष्णकृपेचें बळ अभिनव ॥ शक्रप्रस्थी सुखी असती पांडव ॥ पुढें वृत्तांत जो जाहला अपूर्व ॥ तो श्रोते सर्व परिसोत ॥८॥

कमलोद्भवनंदन नारदऋषी ॥ एकदां आला यमसभेसी ॥ सूर्यसुतेम सन्मानूनि तयासी ॥ पूजा केली आदरें ॥९॥

तों यमसभेसी पंडुराज ॥ नारदें देखिला तेजःपुंज ॥ तो पुण्यदेह पावोनि सहज ॥ सुखरुप बैसला ॥१०॥

पंडु म्हणे नारदासी ॥ जरी स्वामी म्रुत्युलोका जासी ॥ तरी शक्रप्रस्थीं मम पुत्रांसी ॥ इतुकीच आज्ञा करावी ॥११॥

जरी कराल राजसूययज्ञ ॥ तरी मी इंद्रसभेसी बैसेन ॥ यम मज बहुत करितो मान ॥ परी माझें मन विटतसे ॥१२॥

येथें जिवांसी जाचणी होत ॥ कुंभीपाकादि यातना बहुत ॥ तेणें खेद पावे सदा चित्त ॥ न घडे परमार्थसाधन ॥१३॥

जरी राजसूययज्ञ पुत्र करी ॥ तरी पुरंदर आपणाशेजारीं ॥ ठाव देऊनि निर्धारीं ॥ नानापरी सुख देत ॥१४॥

मग बोले विरिंचिनंदन ॥ अवश्य धर्मासी मी सांगेन ॥ तत्काळ उठिला तेथून ॥ वीणा वाहून ऊर्ध्वपंथें ॥१५॥

मस्तकीं रुळती जटाभार ॥ गौरवर्णें जैसा शीतकर ॥ यज्ञोपवीत रुळे सुंदर ॥ उत्तरीयवस्त्र झळकतसे ॥१६॥

क्षीरसमुद्रीं धुतलें ॥ तैसें प्रावरणवस्त्र दिव्य शोभलें ॥ द्वादश टिळे सतेज मिरवले ॥ सिद्धपादुका सतेज युगुळीं ॥१७॥

दिव्य गंधीं दिव्य सुमनीं ॥ जो सदा पूजिजे देवगणीं ॥ ऐसा महाराज नारदमुणी ॥ इंद्रप्रस्थासी पैं आला ॥१८॥

धर्में देखिला नारदमुनी ॥ साष्टांग नमिला प्रेमेंकरुनि ॥ दिव्य सिंहासनीं बैसवूनी ॥ षोडशोपचारें पूजिला ॥१९॥

जोडूनियां दोन्हीं कर ॥ धर्म उभा राहिला समोर ॥ म्हणे आजि भाग्य थोर ॥ दृष्टीं देखिले नारदमुनि ॥२०॥

नारद म्हणे ते वेळां ॥ मज पंडुराज स्वर्गीं भेटला ॥ तेणें निरोप तुम्हांसी सांगितला ॥ राजसूययज्ञ करा वेगें ॥२१॥

त्या पुण्येंकरुनि सहज ॥ शक्राशेजारीं बैसे पंडुराज ॥ तुम्हीं पुत्र त्याचे तेजःपुंज ॥ करावें काज एवढें ॥२२॥

ऐसें धर्मरायासी सांगून ॥ ऊर्ध्वपंथें गेला ब्रह्मनंदन ॥ धर्मराजें बंधु बोलावून ॥ विचारासी बैसले ॥२३॥

म्हणे सुफळ न होतां पितृवचन ॥ व्यर्थ काय वांचोन ॥ त्याचें वृथा गेलें धर्मदान ॥ तपाचरण कायसें त्याचें ॥२४॥

वृथा गेला पितृवचनार्थ ॥ तो पुत्र नव्हे प्रत्यक्ष जंत ॥ तो वांचूनि भूभार व्यर्थ ॥ अनुपकारी अभागी ॥२५॥

पितृवचनीं उपजे त्रास ॥ सद्‌गुरुशीं करी द्वेष ॥ कुशब्द बोले मातेस ॥ तो अल्पायुषी जाणिजे ॥२६॥

भक्त देखतां करी उपहास ॥ साधूसी लावी नसते दोष ॥ सद्‌गुरुनि म्हणे तोच विशेष ॥ तो नर अल्पायुषी जाणिजे ॥२७॥

सत्पुरुषांची करी निंदा ॥ अपमानी जो ब्रह्मवृंदा ॥ विद्याबळें प्रवर्ते वादा ॥ तो नर अल्पायुषी जाणिजे ॥२८॥

निंदी सदा तीर्थक्षेत्रें ॥ असन्मानी हरिहरचरित्रें ॥ सर्वदा निंदी वेदपुराणशास्त्रें ॥ तो नर अल्पायुषी जाणिजे ॥२९॥

कायावाचामनें ॥ परपीडा हिंसा करणें ॥ भूतद्रोह करी जारण मारणें ॥ तो अल्पायुषी जाणिजे ॥३०॥

निंदी महापुरुषांचे ग्रंथ ॥ नसतेच काढी कुतर्क अर्थ ॥ विद्यामदें उन्मत्त ॥ त्यासी अधःपात सुटेना ॥३१॥

मी विष्णुभक्त आहें मोठा ॥ म्हणवूनि निंदी नीलकंठा ॥ तपस्वी देखोनि करी चेष्टा ॥ त्यासी अधःपात सुटेना ॥३२॥

श्रीहरीचें गुणकीर्तन ॥ जो अव्हेरी न करी श्रवण ॥ टाकी विष्णुभक्तां उच्छेदून ॥ त्यासी अधःपात सुटेना ॥३३॥

मी शिवभक्त अतिनिर्मळ ॥ जो विष्णुनिंदा करी चांडाळ ॥ नसते कुमार्ग स्थापी खळ ॥ त्यासी अधःपात सुटेना ॥३४॥

होतां साधूंचा अपमान ॥ संतोष वाटे मनांतून ॥ करी वृद्धांचें मानखंडण ॥ त्यासी अधःपात सुटेना ॥३५॥

सभेमाजी दुरुक्ती बोले ॥ जेणें भल्याचें हृदय उले ॥ जठर विष्ठेनें सदा माखलें ॥ त्यासी अधःपात सुटेना ॥३६॥

निर्नासिक आरसा न पाहे ॥ तोंवरी रुपाचा अभिमान वाहे ॥ म्हणे माझ्या तुलना न ये ॥ रतिवराही पाहतां ॥३७॥

मी एक जाणता सर्वज्ञ ॥ ऐसा सदा धडके अभिमान ॥ सकळ मूर्खांहूनि नीच पूर्ण ॥ कर्में करी त्यांतुल्य ॥३८॥

असोत हे आतां बोल ॥ जो पितृवचन न करी सुफळ ॥ तो अभागी केवळ ॥ महाखळ जाणावा ॥३९॥

नारदें सांगितलें येऊन ॥ कीं करावा राजसूयज्ञ ॥ तों बोलिले भीमार्जुन ॥ उत्तम वचन तें ऐका ॥४०॥

पृथ्वीचे राजे जिंकोन ॥ द्रव्य आणावें बळेंकरुन ॥ तरी सिद्धी पावेल सकळ यज्ञ ॥ बहुत कठिण कार्य दिसे ॥४१॥

तरी द्वारकानाथ श्रीकृष्ण ॥ जो अनाकदुंदुभिहृदयरत्‍न ॥ तो जगत्‌गुरु आलियाविण ॥ कार्यसिद्धि नव्हेचि ॥४२॥

मग श्रीकृष्णासी दिव्य पत्र ॥ पाठवी धर्मराज पंडुपुत्र ॥ दूत पाठविले सत्वर ॥ द्वारकाधीश बोलवावया ॥४३॥

तों जरासंधाचे बंदिशाळेप्रती ॥ पडिले बावीस सहस्त्र नृपती ॥ तिंहीं पत्र लिहिलें श्रीहरीप्रती ॥ आम्हांसी जगत्पति सोडवीं ॥४४॥

दोन्हीकडूनि आलीं पत्रें ॥ तीं स्वयें वाचिलीं वारिजनेत्रें ॥ मग काय केलें स्मरारिमित्रें ॥ तें विचित्र परिसा पां ॥४५॥

मनीं विचारी कमलोद्भवपिता ॥ आधीं जावें शक्रप्रस्था ॥ भेटूनि यावें पंडुसुतां ॥ कार्य तत्त्वतां साधावें ॥४६॥

तों इकडे धर्में काय केलें ॥ चहूं दिशांप्रति ते वेळे ॥ चौघे बंधु पाठविले ॥ राजयांप्रति जिंकावया ॥४७॥

सैन्य अपार मिळवून ॥ उत्तर दिशेशी गेला अर्जुन ॥ तेणें सकळ राजे जिंकोन ॥ द्रव्य अपार आणिलें ॥४८॥

पूर्वेसी पाठविला भीम ॥ तेणें थोर केला पराक्रम ॥ राजे जिंकोनि बळोत्तम ॥ द्रव्य आणिलें तेधवां ॥४९॥

दक्षिणेसी पाठविला सहदेव ॥ तेणें पुरुषार्थ करुनि अपूर्व ॥ भूपति जिंकोनियां सर्व ॥ आणिलें द्रव्य तेधवां ॥५०॥

पश्चिमेसी पाठविला नकुळ तेणें ॥ नृपति जिंकोनियां सकळ ॥ द्वारकेसी आला प्रबळ ॥ सैन्यासहित तेधवां ॥५१॥

नगराबाहेर राहोन ॥ हरीसी पत्र पाठविलें लिहोन ॥ माथाम धर्माची मुद्रिका करुन ॥ दूताहातीं धाडिलें ॥५२॥

श्रीरंगें पत्र उकलिलें देखा ॥ तों धर्माचा असे मस्तकीं शिक्का ॥ श्रीकृष्णें वंदिलें मस्तका ॥ हृदयीं धरिलें सप्रेम ॥५३॥

म्हणे मी अजित निर्गुण ॥ परी मज भक्तीं जिंकिलें पूर्ण ॥ मी सदा तयांआधीन ॥ त्यांचें वचन मानीत मी ॥५४॥

जे दाविती धनविद्यातपबळ ॥ त्यांसी नातुडे तमालनीळ ॥ मी भक्तांआधीन सदाकाळ ॥ जे प्रेमळ अंतरींचे ॥५५॥

अनंत जन्म तप केलें ॥ पांडवीं पूर्वींच मज जिंकिलें ॥ हरीनें द्रव्य अपार ते वेळे ॥ आणूनि दिधलें माद्रीसुता ॥५६॥

द्वारकेबाहेर येऊनि गोपाळ ॥ नकुळा भेटला तात्काळ ॥ नकुळें दृढ धरिलें पदकमळ ॥ जगद्वंद्याचें तेधवां ॥५७॥

नयनींचें अश्रुजीवन ॥ तेणें प्रक्षाळिले कृष्णचरण ॥ कंठ दाटला प्रेमेंकरुन ॥ जगज्जीवन हृदयीं धरी ॥५८॥

नकुळ म्हणे श्रीकरधरा ॥ ब्रह्मांडनायका भुवनसुंदरा ॥ कंसातका मधुसंहारा ॥ समरधीरा गोविंदा ॥५९॥

तुझा मी दासानुदास विश्वंभरा ॥ म्यां पत्राचे शिरीं केली मुद्रा ॥ विरिंचीजनका प्रतापरुद्रा ॥ अन्याय क्षमा करीं हा ॥६०॥

श्रीरंग म्हणे सखया ऐक ॥ तुम्हीं निजप्रेम देऊनि अलौकिक ॥ मज विकत घेतलें देख ॥ सत्य सत्य त्रिवाचा ॥६१॥

नकुळ द्वारकेमाजी नेला ॥ दिव्य वस्त्राभरणीं गौरविला ॥ द्रव्य अपार देत ते वेळां ॥ जें भोगींद्रासी न गणवेचि ॥६२॥

नकुळासी म्हणे राजीवनेत्र ॥ मजही धर्में धाडिलें पत्र ॥ मीही आतां येतों सत्वर ॥ पुढें जाय तूं वेगेंसीं ॥६३॥

आज्ञा घेऊनि माद्रीसुत ॥ इंद्रप्रस्थासी आला त्वरित ॥ धर्मासी वंदूनि समस्त ॥ वृत्तांत सांगे द्वारकेचा ॥६४॥

सद्गदित जाहला धर्म ॥ म्हणे आमचा ऋणी पुरुषोत्तम ॥ तंव तो विश्वमनोभिराम ॥ येता जाहला शक्रप्रस्थासी ॥६५॥

पुढें जाऊनि धर्मराजें ॥ वंदिलीं हरीचीं चरणांबुजें ॥ वर्तमान जाहलें तें सहजें ॥ सर्व कथिलें हरीप्रति ॥६६॥

एक जरासंध वेगळा करुन ॥ सर्व राजे जिंकिले पूर्ण ॥ मग बोले कंसप्राणहरण ॥ तरी यज्ञ कैसा होईल ॥६७॥

जरासंध परम सबळ ॥ मथुरेसी धरिला सतरा वेळ ॥ परी त्याच्या मरणाचा काळ ॥ समीप असे यावरी ॥६८॥

मग भीम आणि अर्जुन ॥ संगें घेऊनि जगज्जीवन ॥ सवेंचि त्रिवर्ग निघोन ॥ येते जाहलें मागधपुरा ॥६९॥

दुर्ग ढांसळूनि बळें ॥ आडमार्गें ग्रामांत गेलें ॥ तों भेरी निशाण देखिलें ॥ भीमें फोडिलें हाणोनि ॥७०॥

ब्राह्मणवेष तिघीं धरिले ॥ जरासंधाचे मंदिरासी गेले ॥ तों बळिहरण टाकावया वेळे ॥ बाहेर आला जरासंध ॥७१॥

तों देखिले तिघे ब्राह्मण ॥ जरासंध करी तयांसी नमन ॥ तंव ते न बोलती धरिलें मौन ॥ आशीर्वचन न देती ॥७२॥

जरासंधाचे यज्ञशाळेंत जाऊन ॥ मौनें बैसले तिघे जण ॥ राजा म्हणे कैसे ब्राह्मण ॥ कांहीं वचन न बोलती ॥७३॥

जरासंध म्हणे द्विज हो सांगा ॥ काय इच्छा असेल तें मागा ॥ हरि म्हणे युद्धभिक्षा देईं वेगा ॥ तिघांमधूनि एकाशीं ॥७४॥

जरासंध पाहे हस्त विलोकून ॥ तों देखे गोधांगुळीचिन्ह ॥ म्हणे हे नव्हेति ब्राह्मण ॥ महाक्षत्रिय आहेती ॥७५॥

जरासंध बोले वचन ॥ म्यां भिक्षा दिधली तुम्हांलागून ॥ परी तुम्ही तिघेजण ॥ आहां कोण सांगा तें ॥७६॥

मग स्वरुपें प्रगटविलीं तिघां जणीं ॥ तों भीम अर्जुन चक्रपाणी ॥ जरासंध हांसोनी ॥ काय बोले तेधवां ॥७७॥

हा गोवळा कपटी कंसारी ॥ ह्याशीं मी तों युद्ध न करीं ॥ अर्जुनही पाहतां समरीं ॥ दृष्टीं माझे भरेना ॥७८॥

कांहीं भीम तगेल मजशीं ॥ मी युद्ध करीन तयाशी ॥ मग नगरबाह्यप्रदेशीं ॥ चौघेजण चालिले ॥७९॥

युद्धभूमिका नीट करुन ॥ जरासंध आणि भीमसेन ॥ उभे ठाकले गदा पडताळून ॥ गगनीं सुरगण पाहती ॥८०॥

गदा खणखणां वाजती ॥बळें उद्भट हांका देती ॥ निराळीं प्रतिशब्द उठती ॥ दुमदुमिती देवयानें ॥८१॥

चक्रकार उडया घेती ॥ वर्मी गदाघाय हाणितीं ॥ सिंहावरी सिंह लोटती ॥ तैसे झगटती एकमेकां ॥८२॥

करुनि चक्रकार मंडळ ॥ तितुक्यांत युद्ध करिती कल्लोळ ॥ नऊ सहस्त्र नागांचें बळ ॥ दोघांसही समानचि ॥८३॥

जैसे मेरु आणि मांदार ॥ तैसे सबळ दोघे शूर ॥ कीं पूर्वीं शक्रसुत आणि सूर्यकुमर ॥ अलोट जैसे भीडती ॥८४॥

एकीकडे चमक दावूनी ॥ सवेंचि गदा हाणिती फिरोनी ॥ सर्वांग चूर होऊनी ॥ छिन्न भिन्न जाहलें ॥८५॥

वीरश्रीमदें माजले जेव्हां ॥ शरीरव्यथा नाठवे तेव्हां ॥ पार्थ आणि रुक्मिणीधवा ॥ अति आश्चर्य वाटत ॥८६॥

नव दिवस नव रात्री ॥ दोघेही ढळती वीर क्षत्री ॥ दोघे धांवतां दणाणे धरित्री ॥ उठे अंबरीं प्रतिशब्द ॥८७॥

अंतरीं विचारी क्षीराब्धिजावर ॥ जरासंध हा अनिवार ॥ भीमासी संकेतें सर्वेश्वर ॥ दाविता झाला तेधवां ॥८८॥

तृणकाडी हातीं धरुनी ॥ भीमासी दाविली चिरोनी ॥ धर्मानुजें तोचि संकेत जाणूनी ॥ तैसेंचि केलें तेधवां ॥८९॥

जरासंध बळें धरिला ॥ पायांतळीं घालूनि चिरिला ॥ दूरी भिरकावूनि दीधला ॥ परी सांधा जडला पुनरपि ॥९०॥

मागुती हांक देऊनि जरासंध ॥ भीमाशीं भिडे सुबद्ध ॥ सवेंचि संकेत दावी गोविंद ॥ धड विषम टाकीं कां ॥९१॥

मागुती भीमें उभा चिरिला ॥ एक भाग दक्षिणेकडे टाकिला ॥ दुजा उत्तरेकडे भिरकाविला ॥ प्राणासी मुकला जरासंध ॥९२॥

जाहला एकचि जयजयकार ॥ सुर वर्षती सुमनसंभार ॥ विजयी जाहला पंडुकुमर ॥ पार्थयदुवीर भेटती ॥९३॥

बंदिशाळा फोडिली तये वेळे ॥ बावीस सहस्त्र राजे सोदविले ॥ तितुकेही स्वस्थळा पाठविले ॥ वस्त्रें भूषणें देऊनियां ॥९४॥

राजभांडारीं द्रव्य असंख्यात ॥ तें इंद्रप्रस्था नेलें समस्त ॥ सहदेव जरासंधाचा सुत ॥ त्यासी राज्य दीधलें ॥९५॥

ऐसा पुरुषार्थ करुनी ॥ शक्रप्रस्था आले परतोनी ॥ द्वारकेसी गेला शारंगपाणी ॥ रथीं बैसोनि तेधवां ॥९६॥

ऐसे दिवस कांहीं लोटले ॥ धर्मराजा बंधूंप्रति बोले ॥ हें करभारद्रव्य आणिलें ॥ याचें सार्थक करावें ॥९७॥

पडिले द्रव्याचे पर्वत ॥ सहस्त्र गज भरुनि वेंचिलें नित्य ॥ तरी सहस्त्र वर्षेंपर्यंत ॥ द्रव्य न सरे सर्वथा ॥९८॥

सर्व सामग्री सिद्ध जाहली ॥ याग आरंभावा या वेळीं ॥ आप्त सोयिरे सुहृद सकळी ॥ पाचारावे यज्ञातें ॥९९॥

पाचारावे ब्राह्मण समस्त ॥ जे शापानुग्रहसमर्थ ॥ वेदोनारायण साक्षात ॥ नांदे हृदयीं जयांच्या ॥१००॥

सप्तपुर्‍या तीर्थें अगाधें ॥ जेथें वसती ब्रह्मवृंदें ॥ जे वेदांतज्ञानी ब्रह्मानंदें ॥ निजसुखें डुल्लती ॥१॥

शाण्णव कुळींचे भूपाळ ॥ आप्त सोयरे द्रुपदादि सकळ ॥ विराटादि महानृपाळ ॥ यज्ञालागीं पाचारा ॥२॥

द्वारकेसी आधीं पाठवावे दूत ॥ जगद्वंद्य आमुचें कुळदैवत ॥ तो स्वामी श्रीकृष्णनाथ ॥ रुक्मिणीसहित पाचारा ॥३॥

द्रोणाचार्य कृपाचार्य ॥ धृतराष्ट्र भीष्मादि महाआर्य ॥ जे केवळ ज्ञानसूर्य ॥ ते पाचारा आधीं येथें ॥४॥

दुर्योधनादि बंधु सर्व ॥ पाचारावे ते कौरव ॥ महाज्ञानी कृपार्णव ॥ आधीं येथें बोलवावा ॥५॥

ऐसी आज्ञा देतां धर्मभूपती ॥ लक्षानुलक्ष दूत धांवती ॥ धर्माची आज्ञा सर्वां सांगती ॥ नृप निघती वेगेंसीं ॥६॥

तों दैव उदेलें अद्‌भुत ॥ दूत न पाठवितांची अकस्मात ॥ निजभारेंसी वैकुंठनाथ ॥ नगराजवळी पातला ॥७॥

दूत धांवत आले धर्माजवळी ॥ सांगती जवळी आले वनमाळी ॥ कुंजरभेरी गर्जती निराळीं ॥ प्रतिशब्द गगनीं न समाये ॥८॥

ऐकतां धर्मराजा गहिंवरला ॥ दूत म्यां अजूनि नाहीं धाडिला ॥ अंतर ओळखोनि धांविन्नला ॥ स्वामी माझा मजलागीं ॥९॥

एक प्रेमें धरितां हरिपायीं ॥ मुळेंविण येतो लवलाहीं ॥ माझ्या भाग्यासी अंत नाहीं ॥ आला जांवई भीमकाचा ॥११०॥

बंधूंसहित धर्मराव ॥ नगराबाहेरी घेतसे धांव ॥ तों सेनेसहित इंदिराधव ॥ पंदुपुत्रीं देखिला ॥११॥

सवें सोळा सहस्त्र कामिनी ॥ मुख्य रुक्मिणी विश्वजननी ॥ छपन्न कोटी यादव श्रेणी ॥ तितुक्यांच्या कामिनी आलिया ॥१२॥

एक लक्ष साठ सहस्त्र कुमर ॥ कन्या स्नुषा आलिया समग्र ॥ चौदा सहस्त्र भेरी प्रचंद थोर ॥ गजपृष्ठावरी धडकती ॥१३॥

गज तुरंग पदाति रथ ॥ अनुपम अलंकारें मंडित ॥ ध्वज अपार लखलखित ॥ जेवीं पुकष्‍रीं सौदामिनी ॥१४॥

मित्राऐसीं शतपत्रें ॥ चंद्रमंडळातुल्य तळपती छत्रें ॥ नीळरक्तवर्ण विचित्रें ॥ संख्यारहित दिसती ॥१५॥

कुंचे चामरें झळकती ॥ गज महानादें किंकाटती ॥ हिर जडिले दांतोदांतीं ॥ कर्णीं डुल्लती मुक्तघोंस ॥१६॥

रत्‍नजडित पाखरा सुरेख ॥ घंटा गर्जती अधोमुख ॥ मग पाहतां ते कृष्णउपासक ॥ हरिनामें किंकाटती ॥१७॥

अतिरथी उद्धट वीर ॥ पाठीसीं चालती कृष्णकुमर ॥ महारणपंडित धनुर्धर ॥ प्रचंड वीर हरीचे ॥१८॥

गजस्कंधी बैसोनि बंदीजन ॥ हरिप्रताप वाखाणिती गर्जोन ॥ पुढें कनकवेत्रधारी धांवोन ॥ वाव करिती चालावया ॥१९॥

कृष्णाभोंवते राजे घनदाट ॥ आदळती मुकुटांसी मुकुट ॥ ऐसा द्वारकानाथ वरिष्ठ ॥ धर्मराजें देखिला ॥१२०॥

पांचही जणांसी ते काळीं ॥ क्षेम देत वनमाळी ॥ धर्में हरीचे अंघ्रिकमळीं ॥ मस्तक ठेविला आदरें ॥२१॥

हरि म्हणे तूं दीक्षित सहजीं ॥ तुझीच पूजा करावी आजी ॥ धर्में श्रीरंग नगरामाजीं ॥ मंदिरासी आणिला ॥२२॥

चौदा सहस्त्र मत्त वारण ॥ आणिल द्रव्य अलंकार भरोन ॥ नानारत्‍नवस्त्रीं पंडुनंदन ॥ द्वारकाधीश पूजिला ॥२३॥

तों सकळ देशींचे नृपवर ॥ घेऊनि पातले करभार ॥ अठ्ठयायशीं सहस्त्र ऋषीश्वर ॥ शिष्यांसहित पातले ॥२४॥

जरासंधाचे बंदी पडले ॥ बावीससहस्त्र राजे सोडविले ॥ तितुकेही यज्ञ पाहावया आले ॥ करभार घेऊनियां ॥२५॥

धनाच्या राशी अपार ॥ स्वर्गाहूनि पाठवी कुबेर ॥ त्रिदशांसहित सुरेश्वर ॥ विमानारुढ पाहतसे ॥२६॥

नव ग्रह सुप्रसन्न ॥ जयलाभ उभे कर जोडून ॥ श्रीरामभक्त बिभीषण ॥ आनंद पाहों पातला ॥२७॥

सप्त द्वीपें छप्पन्न देश ॥ नव खंडींचे नराधीश ॥ भीष्मद्रोणादि कौरवेश ॥ पुत्रांसहित धृतराष्ट्र ॥२८॥

जे जे आले नरेश्वर ॥ त्यांसी धर्में जावोनि समोर ॥ बहुत करोनियां आदर ॥ इंद्रप्रस्थासी आणिलें ॥२९॥

कोटि शिल्पकारीं अगोदर ॥ चंदनसदनें निर्मिलीं विचित्र ॥ सकळ ऋषिराजयांसी पवित्र ॥ तींच राहावया दिधलीं ॥१३०॥

धर्म म्हणे सहदेवातें ॥ धौम्य पुरोहिताचेनि अनुमतें ॥ जे जे सामग्री लागे यज्ञातें ॥ ते ते सिद्ध करीं सत्वर ॥३१॥

मग भीष्म आणि जगन्मोहन ॥ एकासनीं बैसवून ॥ कृष्णपदीं मस्तक ठेवून ॥ धर्मराज विनवीतसे ॥३२॥

जें जें मनीं इच्छिलें ॥ तें तें हरीनें पुरविलें ॥ सकळ राजे भृत्य जाहले ॥ द्रव्य संचलें असंभाव्य ॥३३॥

तरी येथें कार्य वांटिल्याविण ॥ सिद्धी न पावे कदा यज्ञ ॥ तरी कोणा योग्य कोण कारण ॥ तूं नारायण जाणसी ॥३४॥

आम्ही नेणतीं लेंकुरें श्रीरंगा ॥ आम्हांसही एक कार्य सांगा ॥ कंसांतका भक्तभवभंगा ॥ आज्ञा करावी सत्वर ॥३५॥

मग बोले श्रीकरधर ॥ मी चतुर नव्हें नृपवर ॥ नंदाचा गोरक्षक साचार ॥ मज हा विचार समजेना ॥३६॥

यावरी अर्जुनाचा सारथि होय ॥ हें तों जाणे भुवनत्रय ॥ धर्में धरिले दृढ पाय ॥ तरी मी काय करुं आतां ॥३७॥

हरि म्हणे मी एक कार्य करीन ॥ द्विजांचीं चरणांबुजें प्रक्षाळीन ॥ आणि उच्छिष्ट पात्रें काढीन ॥ इतुकें कारण मज दीजे ॥३८॥

ऋषींसी लागतील जे जे उपचार ॥ ते ते पुरवावे समग्र ॥ द्रोणआज्ञेनें द्रोणपुत्र ॥ अश्वत्थामा करो हें ॥३९॥

द्रव्य लागेल जें अपार ॥ तें विदुरें द्यावें समग्र ॥ राजपूजनासी चतुर ॥ संजय शिष्य व्यासाचा ॥१४०॥

अपार आल्या राजसेना ॥ त्यांसी भक्ष्यभोज्याची विचारणा ॥ हें कार्य सांगा दुःशासना ॥ अवश्य म्हणे धर्मराज ॥४१॥

ब्राह्मणांसी दक्षिणा सहज ॥ देईल द्रोणाचार्य महाराज ॥ जो प्रतापसूर्य तेजःपुंज ॥ वेदज्ञ आणि रणपंडित ॥४२॥

आणिताती राजे बहु धनें ॥ तीं दृष्टीसी पाहोनि दुर्योधनें ॥ मग भांडारीं ठेविजे यत्‍नें ॥ अवश्य म्हणे पंडुपुत्र ॥४३॥

यज्ञासी येतील नाना विघ्नें ॥ तितुकीं निवारावीं अर्जुनें ॥ ब्राह्मणांची प्रार्थना भीमसेनें ॥ भोजनवेळे करावी ॥४४॥

सुमनमाळा गंधाक्षता ॥ धूपादि परिमळद्रव्य तत्त्वतां ॥ हीं अर्पावीं समस्तां ॥ नकुळालागीं सांगितलें ॥४५॥

घृत मधु दधि पंचामृतें ॥ हीं सहदेवें वाढिजें एकचित्तें ॥ न्यून पूर्ण होईल तेथें ॥ गंगात्मजें विलोकिजे ॥४६॥

विप्रराजयांच्या बैसती पंक्ती ॥ त्यांसी वाढील द्रौपदी सती ॥ अन्नपूर्णा केवळ भगवती ॥ करील तृप्त समस्तां ॥४७॥

प्रतिविंध्यादि राजकुमर ॥ अत्यंत सुगंध करुनि नीर ॥ भोजनकर्त्यांसी वारंवार ॥ पुरविजे तयांनीं ॥४८॥

त्रयोदशगुणी विडे विचित्र ॥ एक तांबूल सहस्त्रपत्र ॥ हें धृष्टद्युम्नासी सांगा साचार ॥ युधिष्ठिर अवश्य म्हणे ॥४९॥

धर्मराया तूं यजमान ॥ भोंवते घेऊनि दिव्य ब्राह्मण ॥ यथासांग करीं यज्ञ ॥ जेणें त्रिभुवन धन्य म्हणे ॥१५०॥

ऋत्विज नेमिले चौघेजण ॥ कमलोद्भव मुख्य पूर्ण ॥ दुजा सत्यवतीहृदयरत्‍न ॥ वेदाब्जसूर्य केवळ जो ॥५१॥

तिजा ब्रह्मनंदन वसिष्ठ ॥ चौथा याज्ञवल्क्य वरिष्ठ ॥ हे चौघे ऋत्विज स्पष्ट ॥ धर्मराया योजीं कां ॥५२॥

राजा आणि भणंग दीन ॥ सर्वांसी अन्न समान ॥ हें मुख्य प्रभूचें लक्षण ॥ यज्ञ पूर्ण होय तेणें ॥५३॥

ऐसी आज्ञा देऊनि सकळां ॥ मग यज्ञासी आरंभ केला ॥ दीक्षाग्रहणीं धर्म बैसला ॥ विप्रांसहित मखाजवळी ॥५४॥

एक संवत्सरपर्यंत ॥ वसुधारा अखंड चालत ॥ जातवेद जाहला तृप्त ॥ न्यून पदार्थ एकही न दिसे ॥५५॥

विभाग पावोनि समस्त ॥ जयजयकारें देव गर्जत ॥ असंभाव्य पुष्पवृष्टि होत ॥ शक्रप्रस्थावरी पैं ॥५६॥

ऋषि राजे थोरलहान ॥ रत्‍नताटीं करिती भोजन ॥ षड्रस अन्न जेविती पूर्ण ॥ जें दुर्लभ सुरांतें ॥५७॥

तों विप्रांसी प्रार्थना करी भीमसेन ॥ बोले परम कठोर वचन ॥ म्हणे टाकाल जरी अन्न ॥ तरी बांधीन शेंडीसी ॥५८॥

उदरापुरतें मागोनि घ्यावें ॥ पात्रीं सांडितां बरें नव्हे ॥ म्हणे माझे स्वभाव ठावे ॥ तुम्हां आहेत सर्वही ॥५९॥

भीमाच्या धाकेंकरुन ॥ ब्राह्मण जेविती किंचित अन्न ॥ विप्र गेले शुष्क होऊन ॥ तें जगज्जीवनें जाणिलें ॥१६०॥

भीमासी म्हणे जगज्जीवन ॥ गंधमादनऋषि निपुण ॥ त्यासी सत्वर आणा बोलावून ॥ अगत्य कारण आहे त्याचें ॥६१॥

भीमाचे ठायीं अभिमान ॥ मीच एक बळें आगळा पूर्ण ॥ वृकोदर जात वेगेंकरुन ॥ गंधमादन आणावया ॥६२॥

तों वाटेसी जैसा महापर्वत ॥ वृद्धवेष धरुनि बहुत ॥ बैसला असे हनुमंत ॥ पुच्छ आडवें टाकूनियां ॥६३॥

त्यासी भीम बोले प्रौढी ॥ वानरा वाटेचें पुच्छ काढीं ॥ मज जाणें आहे तांतडी ॥ ऋषिदर्शनाकारणें ॥६४॥

तों हनुमंत बोले नम्र वचन ॥ भीमा मज आलें वृद्धपण ॥ हें पुच्छ जड जाहलें पूर्ण ॥ आतां माझेनी उचलेना ॥६५॥

तरी तूं बळिया भीमसेन ॥ एकीकडे ठेवीं पुच्छ उचलून ॥ अवश्य म्हणे कुंतीनंदन ॥ पुच्छ उचलूं पाहतसे ॥६६॥

नव सहस्त्र वारणांचें बळ ॥ तें भीमसेनें वेंचिलें सकळ ॥ परी पुच्छ न ढळे अढळ ॥ जैसा अचल पडियेला ॥६७॥

बळहत जाहला भीमसेन ॥ गदगदां हांसे वायुनंदन ॥ म्हणे धर्मानुजा गर्व सांडोन ॥ कृष्णभजनीं राहें तूं ॥६८॥

मग भीमें स्तवूनि हनुमंता ॥ म्हणे तूं आवडसी रघुनाथा ॥ दशास्यबळदर्पहंता ॥ सीताशोकहर्ता तूंचि पैं ॥६९॥

निरभिमानी भीमासी देखिलें ॥ मग पुच्छ हनुमंतें काढिलें ॥ गंधमादन पर्वतासी ते वेळे ॥ धर्मानुज पातला ॥१७०॥

दृष्टीं देखिला गंधमादन ॥ अंग जैसें दिव्य सुवर्ण ॥ परी तयासी सूकराचें वदन ॥ दुर्गंध पूर्ण येतसे ॥७१॥

भीमें केला नमस्कार ॥ उभा राहिला जोडूनि कर ॥ म्हणे तुम्हांसी पाचारी यादवेंद्र ॥ याग होत धर्मसदनीं ॥७२॥

मग बोले गंधमादन ॥ हें परमदुर्गंधि सूकरवदन ॥ मी तेथें न ये घेऊन ॥ उपहासिती सर्वही ॥७३॥

भीम म्हणे महाऋषी ॥ तुमची कांति सुवर्णाऐसी ॥ ऐसें तुमचें मुख व्हावयासी ॥ काय कारण सांग पां ॥७४॥

येरु म्हणे ऐक सावधान ॥ पूर्वीं मी होतो बहुत सधन ॥ सर्व दानें केलीं पूर्ण ॥ यथाविधीकरुनियां ॥७५॥

परी ब्राह्मणाचा जाय प्राण ॥ ऐसें बोलिलों कठोर वचन ॥ त्यालागीं जाहलें ऐसें वदन ॥ पंडुनंदना जाण पां ॥७६॥

भीमा तूं तरी सावधान ॥ नको बोलूं कठोर वचन ॥ मनांत दचकला भीमसेन ॥ आला परतोन इंद्रप्रस्था ॥७७॥

मग विप्रासी म्हणे तो तेव्हां ॥ स्वामी सावकाश जी जेवा ॥ न रुचे त्याचा त्याग करावा ॥ प्रसाद ठेवावा निजपात्रीं ॥७८॥

विप्र म्हणती नवल जाहलें ॥ यासी हे गुण कोणीं लाविले ॥ प्रार्थना करितो नम्र बोलें ॥ आमुचें फळलें भाग्य वाटे ॥७९॥

असो धर्माची संपदा बहुत ॥ देखतां दुर्योधन संतापत ॥ म्हणे याचा सहाकारी कृष्णनाथ ॥ याचेनि पूर्ण सर्व होय ॥१८०॥

श्रीकृष्णासी म्हणे दुर्योधन ॥ तुझें पांडवांवरी बहुत मन ॥ तूं एवढा देव होऊन ॥ समता नसे तुझे ठायीं ॥८१॥

पांडवांकडे धरिसी प्रीती ॥ तैसी आम्हांकडे नाहीं वृत्ती ॥ तूझे ठायीं द्वैत श्रीपती ॥ नवल मज वाटतसे ॥८२॥

हरि म्हणे दुर्योधना ॥ मी समसमान अवघियांसी जाणा ॥ एकासी अधिक एकासी उणा ॥ सर्वथा नाहीं विचारीं ॥८३॥

दरिद्री राजा हो कां रंक ॥ सर्वांसी समान जैसा अर्क ॥ किंवा गंगेचें उदक ॥ सर्वांसही सम जैसें ॥८४॥

की सर्वां धटीं समान अंबर ॥ कीं समान जैसा समीर ॥ कीं गगनीं उगवतां रोहिणीवर ॥ शीतळ जैसा सर्वांतें ॥८५॥

तैसा मी दुर्योधना जाण ॥ परी जे कां कुटिल जन ॥ ते सम विषम पूर्ण ॥ माझ्या ठायीं भाविती ॥८६॥

भक्त धरिती अत्यादर ॥ त्यांसी जवळी वाटें मी यादवेंद्र ॥ मी समीप असोनि साचार ॥ अभक्त दूरी भाविती ॥८७॥

त्याची पावावया प्रचीती ॥ दुर्योधनासी म्हणे यदुपती ॥ एक कारण आहे निश्चितीं ॥ तें तूं ऐक सुयोधना ॥८८॥

इतुके बैसले ब्राह्मण ॥ यांत एक सत्पात्र निवडोन ॥ लवकरी आणीं उत्तम दान ॥ देणें असे तयातें ॥८९॥

दुर्योधन चालिला पाहावया ॥ मग बोलाविलें धर्मराया ॥ द्विजांत एक नष्ट निवडूनियां ॥ वेगें आणीं आतांचि ॥१९०॥

धर्म पाहे जो ब्राह्मण ॥ तो केवळ दिसे सूर्यनारायण ॥ महातपस्वी पुण्यपरापण ॥ नष्ट एकही दिसेना ॥९१॥

परतोनि आला हरीपाशीं ॥ म्हणे हे अवघेचि पुण्यराशी ॥ अपवित्र गुण एकापाशीं ॥ न दिसे कोठें सर्वथा ॥९२॥

इकडे दुर्योधन शोधीत ॥ अवघी ऋषिमंडळी न्याहाळीत ॥ म्हणे एकही धड नाहीं त्यांत ॥ दूषणें बहुत दीसती ॥९३॥

हरीजवळी आला सत्वर ॥ म्हणे हे अवघेचि अपवित्र ॥ एकही न दिसे सत्पात्र ॥ दोषी सर्वत्र असती पैं ॥९४॥

दुर्योधनासी म्हणे जगज्जीवन ॥ तुझें हृदय कपटमलिन ॥ सदोषिया निर्दोष जाण ॥ त्रिभुवनीं दिसेना ॥९५॥

दुरात्मा जो दुर्बुद्धि खळ ॥ त्यासी अवघे दिसती अमंगळ ॥ दृष्टीं कोणी न दिसे निर्मळ ॥ पापें समूळ वेष्टिला ॥९६॥

वेश्येचिये नयनीं ॥ सकळ स्त्रिया दिसती जारिणी ॥ तैसा तूं दुरात्मा पापखाणी ॥ मलिन मनीं सर्वदा ॥९७॥

धर्मासी अवघे दिसती पुण्यवंत ॥ तेचि तुज दोषी भासत ॥ दुर्योधन न बोले तटस्थ ॥ जो अति उन्मत्त विषयांध ॥९८॥

असो एक वर्षपर्यंत ॥ राजसूययज्ञोत्साह होत ॥ तों नवल वर्तलें एक तेथ ॥ श्रोते सावचित्त ऐका पां ॥९९॥

जान्हवीचे तीरीं जाण ॥ कोणी एक तपस्वी ब्राह्मण ॥ अरण्यामाजी गुंफा बांधोन ॥ स्त्रियेसहित राहतसे ॥२००॥

परम तेजस्वी देदीप्यमान ॥ सदा करी शिवउपासन ॥ नित्य कैलासाहूनि विमान ॥ माध्यान्हसमयीं देत तया ॥१॥

तया विमानीं बैसोनि दोघें ॥ नित्य कैलासासी जाती वेगें ॥ शिवार्चन करिती निजांगें ॥ येती परतोनि आश्रमा ॥२॥

ऐसें असतां एकेकाळीं ॥ दोघें हिंडती वनस्थळीं ॥ विमान यावयाची वेळ जाहली ॥ पुष्पें तोडिलीं सवेग ॥३॥

तों एकांत वन देखोन ॥ कामातुर जाहला ब्राह्मण ॥ स्त्रियेसी म्हणे भोगदान ॥ देईं मज येथेंचि ॥४॥

तंव ते म्हणे भ्रतारासी ॥ चंडांशु आला माध्यान्हासी ॥ पुढें जाणें शिवपूजेसी ॥ हे गोष्टी मनीं धरुं नका ॥५॥

तुम्ही सर्व शास्त्रीं निपुण ॥ बरवें पहा विचारुन ॥ तंव तो कामें व्यापिला पूर्ण ॥ धूर्णित नयन जाहले ॥६॥

अंतर भरलें अनंगें ॥ पंथ सोडूनि जाय आडमार्गें ॥ तों काळसर्पें डंखिला वेगें ॥ प्राण गेला तत्काळ ॥७॥

अचेतन पडिलें शरीर प्रेत ॥ जवळी स्त्री आली धांवत ॥ अट्टहासें शोक करीत ॥ तों नारद तेथें पातला ॥८॥

नारद पुसे काय जाहलें ॥ येरीनें जें जाहलें तेंचि कथिलें ॥ नारद म्हणे काय केलें ॥ कां वचन मोडिलें भ्रताराचें ॥९॥

तंव ती म्हणे नारदमुनी ॥ कांहीं उपाय सांगा ये क्षणीं ॥ येरु म्हणे शक्रप्रस्थासी घेऊनी ॥ प्रेत जाईं सवेग ॥२१०॥

पुढें चाले नारदमुनी ॥ मागे येत प्रेत घेऊनी ॥ यज्ञमंडपांत आणूनी ॥ अकस्मात टाकिलें ॥११॥

यज्ञापाशीं टाकिलें प्रेत ॥ तेथें मिळाले श्रेष्ठ समस्त ॥ म्हणती पैल तें इंद्रप्रस्थ ॥ उचलीं कुणप वेगेंसी ॥१२॥

म्हणे सर्पदंश जाहला भ्रतारासी ॥ कोणी उठवा सत्वर यासी ॥ तरीच मख सुफळ पुण्यराशी ॥ देखोनि युधिष्ठिर घाबरला ॥१३॥

म्हणे यज्ञासी विघ्न ओढवलें ॥ जैसें दुग्धामाजी सैंधव पडलें ॥ स्वाहाकार खोळंबले ॥ हस्त आंखडिले ब्राह्मणीं ॥१४॥

धर्मराज झाला दीनवदन ॥ समस्तां विनवी कर जोडून ॥ कोणी तपस्तेज वेंचून ॥ उठवा शीघ्र कुणप हें ॥१५॥

तटस्थ पाहती सभाजन ॥ कोणी न बोलती वचन ॥ धर्मराज उदकें भरुनि नयन ॥ जगद्वंद्याकडे पाहे ॥१६॥

म्हणे कैवारिया भक्तवत्सला ॥ शेवटीं हा अनर्थ ओढवला ॥ जैसा विदेशाहूनि गांवा आला ॥ वेशींत नागविला तस्करीं ॥१७॥

हातासी जों लागावें निधान ॥ तों तेथें विवशी पडे येऊन ॥ मायबाप तूं जगज्जीवन ॥ तुझा यज्ञ तूं सांभाळीं ॥१८॥

मी किंकर तुझें दीन ॥ तूं सांभाळी आपुला यज्ञ ॥ मी यज्ञकर्ता म्हणवीन ॥ तरी जिव्हा झडो हे ॥१९॥

ऐकोनि धर्माचें करुणावचन ॥ गहिंवरले भक्तजन ॥ शिशुपाळादि कौरव दुर्जन ॥ हर्ष पूर्ण मानिती ॥२२०॥

खुणाविती एकासी एक ॥ बरें म्हणती झालें कौतुक ॥ चांडाळ दुरात्मे देख ॥ उणें पाहती भक्तांचें ॥२१॥

परी धर्माचा पाठिराखा थोर ॥ वैकुंठपुरींचा सुकुमार ॥ तो उणें पडों नेदी अणुमात्र ॥ कमलनेत्र कमलापति ॥२२॥

मेघ गंभीर गिरा गर्जोन ॥ बोले रुक्मिणीप्राणजीवन ॥ मन्मथजनक जनार्दन ॥ पांडवजनरक्षक ॥२३॥

म्हणे वेंचावें कांहीं निजतप ॥ तरीच उठेल हें कुपण ॥ यावरी विरिंचीचा बाप ॥ काय करिता जाहला ॥२४॥

पीतवसन श्रीकरधर ॥ सुरंग रुळे उत्तरीय वस्त्र ॥ मंदहास्य वारिज नेत्र ॥ प्रेताजवळी पातला ॥२५॥

हातीं घेतली रत्‍नजडित झारी ॥ सव्य करीं ओती पुण्यवारी ॥ कृष्णद्वेषी जे पापकारी ॥ हांसो लागले गदगदां ॥२६॥

शिशुपाळादि कौरव दुर्जन ॥ म्हणती हा काय आचरला पुण्य ॥ कौतुक तप केलें निर्वाण ॥ जन्मादारभ्य आजिवरी ॥२७॥

महाकपटी चोर जार ॥ गोवळ्यांचीं उच्छिष्टें खाणार ॥ एक म्हणती धरा धीर ॥ कौतुक पाहों उगेचि ॥२८॥

तों काय बोले मधुकैटभारी ॥ मी आजिपर्यंत ब्रह्मचारी ॥ तों अवघे हांसती दुराचारी ॥ हस्त हस्ती हाणोनियां ॥२९॥

ब्रह्मचर्यसंकल्प करुन ॥ ब्राह्मणाचे मुखीं जीवन ॥ कृष्णें घालितांचि खडबडून ॥ उठिला विप्र ते वेळीं ॥२३०॥

जाहला एकचि जयजयकार ॥ देव वर्षति सुमनसंभार ॥ प्रेमें दाटला युधिष्ठिर ॥ भक्त अपार स्तविती तेव्हां ॥३१॥

सकळ दुर्जन ते वेळीं ॥ अधोवदन जाहले सकळी ॥ आनंदली भक्तमंडळी ॥ पिटिली टाळी सकळिकीं ॥३२॥

असो उठिला तो ब्राह्मण ॥ धर्मे केलें त्याचें पूजन ॥ स्त्रीसहित गौरवून ॥ वस्त्रें भूषणें अर्पिली ॥३३॥

तों यज्ञामधूनि एक जंबुक ॥ अकस्मात निघाला एकाएक ॥ कुंडवेदिकेवरी बैसोनि देख ॥ पुढील भविष्य वाखाणी ॥३४॥

गर्जोनि बोले शब्द ॥ येथें एकाचा होईल शिरच्छेद ॥ पुढें दिसतो मोठा विरोध ॥ कलह अगाध माजेल ॥३५॥

येथूनि तेरा वर्षें अवधारा ॥ निर्वीर होईल वसुंधरा ॥ जितुके नृप आले धर्ममंदिरा ॥ तितुके पुढें आटती ॥३६॥

ऐसें तो जंबुक्र बोलिला ॥ तेथेंचि मग अदृश्य जाहला ॥ असो पुढें स्वाहाकार चालिला ॥ ब्राह्मण हस्तेंकरुनियां ॥३७॥

हें जैमिनिभारतींचें संमत ॥ श्रोतीं पाहिजे ऐसें यथार्थ ॥ श्रीकृष्णें उठविलें प्रेत ॥ हें कथानक तेथेंचि ॥३८॥

कथा हे गोड ऐकिली ॥ म्हणवूनि हरिविजयीं ॥ पुढें शिशुपाळाचें शिर वनमाळी ॥ छेदील तें परिसा आतां ॥३९॥

पुढिले अध्यायीं कथा सुरस ॥ द्रौपदी वाढील समस्तांस ॥ तेथें कौतुक एक विशेष ॥ जगन्निवास दाखवील ॥२४०॥

हरिविजय करितां श्रवण ॥ सर्वदा विजयी होईल पूर्ण ॥ एक ग्रंथासी करितां आवर्तन ॥ सकळ मनोरथ पुरतील ॥४१॥

संपत्ति विद्या पुत्र धन ॥ कामिक पावती करितां श्रवण ॥ हें श्रीविठ्ठलें वरदान ॥ पंढरियेसी दीधलें ॥४२॥

पंढरीनगरींच यथार्थ ॥ प्रकट जाहला हरिविजयग्रंथ ॥ श्रवणें सकळ संकट वारीत ॥ सत्य सत्य श्रोते हो ॥४३॥

श्रीधरवरदा अभंगा ॥ रुक्मिणीवल्लभा पांडुरंगा ॥ पांडवरक्षका भक्तभवभंगा ॥ अव्यय निःसंगा सुखाब्धि ॥४४॥

इति श्रीहरिविजयग्रंथ ॥ संमत हरिवंशभागवत ॥ परिसोत प्रेमळ पंडित ॥ त्रयस्त्रिंशतितमाध्याय गोड हा ॥२४५॥

श्रीकृष्णार्पणमस्तु॥अध्याय॥३३॥ओंव्या॥२४५॥