अध्याय ७

श्रीगणेशाय नमः

जयजयाजी पंकजाक्षा ॥ कमलापते कमलपत्राक्षा ॥ अवगुणरुपा गुणसर्वेशा ॥ महादक्षा रघुत्तमा ॥१॥

हे कमळमित्रकुळभूषणा ॥ रावणांतका रघुनंदना ॥ पुढें बोलवीं ग्रंथरचना ॥ जेणें श्रोतयां सुख वाटे ॥२॥

मागिले अध्यायीं कथा सुरस ॥ काळिका देवी मच्छिंद्रास ॥ प्रसन्न होऊनि वरदानास ॥ साबरीविद्या आतुली ॥३॥

तेथूनि आला हरेश्वरासी ॥ गदातीर्थस्नानउद्देशीं ॥ स्नान करुनि पर्वतासी ॥ प्रदक्षिणा आरंभिली ॥४॥

सर्वेचि येतां मच्छिंद्रनाथ ॥ तों वीरभद्र पातला स्नाना तेथ ॥ मानववेषी जोगी कृत्य ॥ त्रिशूळ डमरु धनुष्यादि ॥५॥

शैली शिंगी नाद अदभुत ॥ नाद नोहे तो आंगम व्यक्त ॥ साधकहिताचा स्वार्थअर्थ ॥ परिणाम सूचवी ॥६॥

अहो ती शिंगी नोहे देवता ॥ साधकजनांची कामदुहिता ॥ पूर्ण करावया परिणाम अर्था ॥ बोधरवि प्रवेशती ॥७॥

रज तम सत्त्व तृतीय गुण ॥ महामारक अति कठिण ॥ ते त्रिवर्ग करिती खडतरपण ॥ ऐक्य केला त्रिशूळ तो ॥८॥

यापरी आगमनिगमबीजें ॥ सारव्यक्त तेजापुंजें ॥ तयाची पंथिका दावी करांबुजे ॥ विशाळ डमरु विराजला ॥९॥

सगुणकथा सप्तधातु ॥ गुणीं भरला गुणातीतु ॥ नवरंगरसांत झाला व्यक्तु ॥ हरिगुणींचि भक्तु होईना कां ॥१०॥

कामक्रोधषडगुणविकार ॥ सत्त्वस्थाचे शत्र अनिवार ॥ तयां जिंकितां विवेक फार ॥ शरगांडीव विराजलें ॥११॥

अहो शर नोहे ते जाण युक्ती ॥ कामक्रोधांतें देत मुक्ती ॥ गांडीव नोहे तें विषयभक्ती ॥ ज्ञानशरीं विराजलें ॥१२॥

अगा शर न म्हणूं ते ज्ञानदिवटी ॥ अज्ञानतमींचें मनीं वीरभद्र येतसे स्नानालागून ॥ तों मार्गी मच्छिंद्रातें पाहून ॥ उभा केला हटकोनी ॥१५॥

करुनि उभे नमनानमन ॥ म्हणे स्वामी तुम्ही कोण ॥ येरु म्हणे मच्छिंद्र अभिघान ॥ निजदेहा मिरवीतसे ॥१६॥

येरु म्हणे कवण पंथीं ॥ अभ्यास मिरवितसां जगाप्रती ॥ मच्छिंद्र म्हणे जोगीये नीती ॥ नाथपंथीं मिरवीतों ॥१७॥

येरु म्हणे कोण दर्शन ॥ मच्छिंद्र म्हणे जोगीमहिमान ॥ शैली कंथा मुद्रा भूषण ॥ निजाअंगीं मिरवीतसें ॥१८॥

वीरभद्र म्हणे मुद्रा सान ॥ न घालितां फाडिले कान ॥ येरु म्हणे गुरुप्रसादें करुन ॥ मंथनीं निर्मिला हा एक ॥१९॥

वीरभद्र म्हणे काय पाखंड ॥ व्यर्थचि उगलें वाढवूनि बंड ॥ जगामाजी मिरवितां काळें तोड ॥ योग्यायोग्य दिसेना ॥२०॥

तरी आंता योगद्रुमा ॥ मुद्रा सोडीं ह्या नसती उत्तमा ॥ नाहीं तरी शिक्षा पावसी नेमा ॥ ठाई ठाई महाराजा ॥२१॥

अगा तव गुरु ऐसा कोण ॥ वेदविधिच्या प्राज्ञेंकरुन ॥ पूर्ण आगळीक पंथ निर्मून ॥ जगामाजी मिरवितो ॥२२॥

अगा स्वबुद्धी तर्क करुन ॥ भलतेंचि मत करी स्थापन ॥ तो प्राज्ञिक नव्हे मुर्खाहून ॥ शतमूर्ख म्हणावा ॥२३॥

ऐसी ऐकतां भद्रगोष्टी ॥ मच्छिंद्र संतप्त झाला पोटीं ॥ म्हणे मशका खाटी ॥ वल्गना करिसी अपार ॥२४॥

अरे शतमुर्खाहूनि मूर्ख ॥ म्हणूनि बोलसी दुःखदायक ॥ परमात्मा क्षोमवूनि पातक ॥ भार वाहिला निजमौळी ॥२५॥

अरे आत्मा क्षोभतां पराचा ॥ पापभार होत ब्रह्मांडींचा ॥ तस्मात् तव गुरु कैंचा ॥ दुजा गुरु विलोकीं ॥२६॥

अरे नष्टा दुर्जन अधमा ॥ तव दर्शने स्नान करणें आम्हां ॥ आतां उगाचि जाय आपुल्या कामा ॥ शिक्षा पावसील मम हस्ते ॥२७॥

ऐशापरी मच्छिंद्रनाथाचें भाषण ॥ ऐकतां वीरभद्राचें क्षोभलें मन ॥ म्हणे भ्रष्टा तुझा प्राण ॥ आतांचि घेईन ये काळीं ॥२८॥

मग करीं कवळूनि सायकासन ॥ सत्वर रगडूनि लाविला गुण ॥ निर्वाण अर्धचंद्र बाण ॥ तूणीरांतूनि काढिला ॥२९॥

तें पाहूनिं मच्छिंद्रनाथ ॥ म्हणे पतित झालासी उन्मत्त ॥ अरे उद्धटा आपुलें अहित ॥ जनांमाजी मिरविसी ॥३०॥

अरे सायकासन सिद्ध करुन ॥ सोंग दाविसी मजलागून ॥ परी हें बरवें नोहे मरण ॥ ये काळीं पावसी ॥३१॥

अरे ऐसें सोंग मजकारण ॥ कित्येक झाल अवलोकून ॥ बहुरुप्याचें खडतरपण ॥ शूरत्व रणीं मिरवेना ॥३२॥

कीं अजाकंठींचे लंबस्तन ॥ परी नातुडे त्यांत दुग्धपान ॥ तेवीं तूं दाखविसी हावभाव करुन ॥ परी क्षणैक क्षीण होसील कीं ॥३३॥

वीरभद्र म्हणे मूर्खा एक ॥ तूतें दावीन यमलोक ॥ तव आयुष्य सरलें सकळिक ॥ म्हणूनि येथें आलासी ॥३४॥

तरी मी तूतें काळक्षय ॥ प्रगट झालों आहें प्रत्यक्ष ॥ तरी तव गुरु प्रतापदक्ष ॥ कैसा आहे पाहूं दे ॥३५॥

मच्छिंद्र म्हणे मशकासाठी ॥ मेरु मिळवील काय नगांची कोटी ॥ कीं महाक्षीराब्धी घेऊनि नरोटीं ॥ भीक मागेल पोटातें ॥३६॥

मूर्खा ऐक वचनार्थ ॥ मम गुरुचा मौळीं वरद हस्त ॥ तेणें होतसे शरणागत ॥ मानव दानव देवादि ॥३७॥

तेथें अर्मका तुझा पाड ॥ किमर्थ आधीं मिरविसी कोड ॥ महासविता तप्त उजेड ॥ खद्योतातें मिरवेना ॥३८॥

वीरभद्र म्हणे तूं काय करिशी मरणकाळीं फांटा फुटला तुजसा ॥ आतां क्षणोंचि भूमीपाशीं ॥ करीन नव्हतासि ऐसें ॥३९॥

अरे तव ग्रीवेतें काळपाश ॥ आधींच पावलें आयुष्य नाश ॥ म्हणूनि मूर्खा तूतें हौस ॥ ये वादा स्फुरलासी ॥४०॥

ऐसें म्हणूनि वीरभद्रानें ॥ गुणीं सज्जिलें अस्त्रविंदान ॥ म्हणे भ्रष्टा सावधान ॥ राममंत्र जल्पीं कां ॥४१॥

मच्छिंद्र म्हणे राममंत्र ॥ तूतें वाटला अपवित्र ॥ परी तेणोंचि सुखी पंचवक्र ॥ दुःखलेशी मुकलासे ॥४२॥

अरे राममंत्रें वाल्या तरला ॥ तें नाम तारील आतांचि मजला ॥ परी सावध तूं होई कां वहिला ॥ राममंत्रावेगळा ॥४३॥

ऐसें म्हणूनि कक्षे झोळी ॥ विलोकूनि भस्म करीं कवळी ॥ मग शस्त्रास्त्रीं तेणें काळीं ॥ वज्रस्थापना जल्पतसे ॥४४॥

पूर्ण प्रयोग घालूनि धाटीं ॥ भोंवती फिरवी भस्मचिमुटी ॥ तेणें करुनि वज्रदाटी ॥ दाही दिशा मिरवीतसे ॥४५॥

आणीक करीं कवळूनि भस्म ॥ यासी विलोकी योगद्रुम ॥ तों वीरभद्रें सायकें परम ॥ निर्वाण बाण सोडिला ॥४६॥

तो बाण येतां किंकाटत ॥ दृष्टीं पाहे मच्छिंद्रनाथ ॥ मग आपुले मानी मनांत ॥ बाण आहे तृणासम ॥४७॥

ऐसें म्हणूनि स्तब्धदृष्टी ॥ उभा करीं कवळूनि भस्मचिमुटी ॥ तवं तो बाण नभापोटीं ॥ संचरुनि उतरतसे ॥४८॥

मच्छिंद्रनाथातें लक्षून ॥ खालीं उतरतसे घ्यावया प्राण ॥ तों सबळ बळें वज्र येऊन ॥ प्रहार करितें पैं झाले ॥४९॥

तरी तें वज्र वरिष्ठ ॥ आदळतांचि बाण झाला पिष्ट ॥ तें पाहूनि वीरभद्र वरिष्ठ ॥ परम चित्तीं क्षोभला ॥५०॥

मग शक्तिअस्त्र देदीप्यमान ॥ योजिता झाला रुद्रनंदन ॥ सज्ज करुनि सायकसंधान ॥ साधूनियां प्रेरिलें ॥५१॥

सर्वेचि काढूनि दुसरा बाण ॥ नागास्त्र तयावरी स्थापून ॥ तोही चुंबीत पावला गगन ॥ पाठोपाठ शक्तींच्या ॥५२॥

परी ती शक्ती बलाढ्य बहुत ॥ स्वर्गी मिरवे शब्द करीत ॥ ऐकतां शब्द भयभीत ॥ सकळ मही झाली असे ॥५३॥

दिग्गज पळती रानोरान ॥ शेष न ठेवी आपुली मान ॥ वराह पाहूनि अति निर्वाण ॥ दंतानें मही सरसावी ॥५४॥

कूर्म करीतसे सबळ पृष्ठी ॥ पाहूं पातले देव विमानदाटीं ॥ तेही पाहूनि कपाटपोटीं ॥ संचरुनि पळताता ॥५५॥

देवविमानीं हडबड ॥ पाहूनि उडुगण पळती पाड ॥ सोडूनि आपुले कार्य उघड ॥ नभामाजी सरळले ॥५६॥

देव मानव यक्ष दैत्य ॥ म्हणती पावला प्रळयमृत्यु ॥ ही शक्ति नोहे प्रळय समस्त ॥ मही बुडवील वाटतसे ॥५७॥

सबळ बळिष्ठ ती मही कांपत ॥ तेणें नगकडयांची खांचणी होत ॥ मायलेक चुकुनि निश्वित ॥ रुदन करिती हंबरडे ॥५८॥

सहस्त्र विजूंचा कडकडाट ॥ दावूनि शब्द अनिवारलोट ॥ नभमंडळ पाहूनि नीट ॥ शक्ती भेदिली वज्रातें ॥५९॥

तेणें वज्र अति क्षीण ॥ होऊनि पडलें गगनाहून ॥ पुढें मच्छिंद्राचा लक्षूनि प्राण ॥ हरावया येतसे ॥६०॥

यावरी नागास्त्र निःशक्त ॥ तें पाहूनि मच्छिंद्रनाथ ॥ त्वरें कवळूनि भस्म चिमुटींत ॥ रुद्रास्त्र प्रेरीतसे ॥६१॥

त्यासवोंचि योजूनि खगेद्र अस्त्रांत ॥ पाठोपाठीं प्रेरीत ॥ परी रुद्रास्त्र झालें व्यक्त ॥ रुद्र एकादश प्रतापी ॥६२॥

एकादशरुद्रचूडामणी ॥ शक्तीतें तल्लीन करी कवळूनी ॥ तेणें हस्त पाद मूर्धनी ॥ क्षीण हाऊनि पडियेली ॥६३॥

शक्ती पडतां खचूनि महीं ॥ रुद्र मिरवले अदृश्य देहीं ॥ येरीकडे खगेंद्र अही ॥ अस्त्रा अस्त्र भक्षीतसे ॥६४॥

तेणें नागास्त्र त्वरित ॥ अदृश्य झालें युद्धरहित ॥ यावरी अस्त्र विनतासुत ॥ तेंही झालें अदृश्य ॥६५॥

यावरी वीरभद्र प्रतापतरणी ॥ वातास्त्र प्रेरिता झाला गगनीं ॥ तें मच्छिंद्रनाथ विलोकुनी ॥ पर्वतास्त्र सोडितसे ॥६६॥

तेणें कोंडिला अवघा वात ॥ मग वज्रास्त्र प्रेरी महारुद्रसुत ॥ तेणेंकरुनि चूर्ण पर्वत ॥ अदृश्यपणीं मिरवला ॥६७॥

यापरी प्रतापी वीरभद्र त्वरित ॥ प्रेरिता झाला अग्न्यस्त्र ॥ ते पाहूनि मच्छिंद्रनाथ ॥ जलदास्त्र प्रेरीतसे ॥६८॥

त्यानें सकळ अग्नि विझवून ॥ करितें झालें अदृश्य गमन ॥ यावरी वीरभद्रें कामास्त्र सोडून ॥ कामव्यथा योजीतसे ॥६९॥

त्यावरी विरक्तनाथ मच्छिंद्र ॥ प्रेरिता झाला रत्यस्त्र ॥ तेणेंकरुनि काम पळत ॥ सुख पावला रतिसंगें ॥७०॥

यावरी वीरभद्र दक्ष ॥ प्रेरिता झाला महोरगास्त्र ॥ तें पाहूनि मच्छिंद्रनाथ ॥ संजिवनी प्रेरितसे ॥७१॥

वीरभद्र तो वैश्वानर ॥ प्रेरिता झाला दानवास्त्र ॥ मच्छिंद्रनाथ अति तत्पर ॥ देवास्त्र प्रेरितसे ॥७२॥

मग अस्त्र तें बळवंत ॥ देव दानव प्रगटले अमित ॥ ते पाहूनियां उभयतांतें ॥ स्वग्रीवा तुकविती ॥७३॥

परस्परें धन्य धन्य ॥ वदोनि हदयीं करिती मान ॥ गदगदोनि हास्यवचन ॥ एकमेका बोलती ॥७४॥

वीरभद्र म्हणे सकळे महीं ॥ वीर जिंकिले भद्रयुद्धें प्रवाही ॥ परी सच्छिंद्रा तुजसमान ये देहीं ॥ देखिला नाहीं कोणीच ॥७५॥

मच्छिंद्र म्हणे वरदहस्त ॥ पुढें पहा भद्रजात ॥ येरी म्हणे अविनाशवंत ॥ गुरु आहे माझा कीं ॥७६॥

वीरभद्र तुकावूनि मान ॥ म्हणे गुरु तुझा आहे प्राज्ञ ॥ आणि तूंहि त्यांत अससी धन्य ॥ प्राज्ञीकवंत सद्यशा ॥७७॥

ऐसें देवास्त्र युक्तप्रयुक्त ॥ दानव वरुनि सकळ शांत ॥ अदृश्यपणीं स्वस्थानांत जाऊनियां पोचलें ॥७८॥

यावरी वीरभद्र ब्रह्मास्त्र ॥ प्रेंरिता झाला अति पवित्र ॥ तें पाहूनियां वरदपात्र ॥ विध्यस्त्र प्रेरितसे ॥७९॥

तें प्रगटतां चतुभुंजमूर्ती ॥ विधी लागे चरणाप्रती ॥ यावरी कार्तिकास्त्र भद्रजातीं ॥ सोडिता झाला तत्क्षणीं ॥८०॥

तें पाहूनियां दत्तवरदपाणी ॥ स्त्रीअस्त्र सोडित गगनीं ॥ तें बोलतां लावण्यखाणीं ॥ स्वामीलागी विहिताती ॥८१॥

तणेंकरुनि कार्तिकास्त्र ॥ तत्क्षणीं पावलें शांत ॥ यावरी भद्र तो काळास्त्र ॥ प्रेरिता झाला तत्क्षणीं ॥८२॥

तें पाहुनि मच्छिंद्रनाथ ॥ मायाप्रळयी प्रेरिलें अस्त्र ॥ तेणें काळ भक्षूनि पवित्र ॥ पंचतवकवळीतसे ॥८३॥

तें पाहूनि सकळ देव ॥ करितें झालें मच्छिंद्रस्तव ॥ म्हणती महाराजा युगभाव ॥ सकळ नाश पावेल कीं ॥८४॥

म्हणती महाराजा कलिभाग ॥ पुढे आहे अनंतयुग ॥ तों आजि तुम्ही सकळ याग ॥ विनाशरुपी पाहतां कीं ॥८५॥

तरी आतां कृपा करुन ॥ मायाप्रळय घ्या आवरुन ॥ मग देववाणी श्रवणीं ऐकून ॥ वासनीक अस्त्र प्रेरितसे ॥८६॥

तेणें मायाप्रळय हरला ॥ मायाउत्पत्तिप्रयोग राहिला ॥ मग सकळ विमानें उतरुनि महीला ॥ देव नमिति मच्छिंद्रा ॥८७॥

ब्रह्मा विष्णु आणि रुद्र ॥ स्तवनें केला शांत मच्छिंद्र ॥ मग संनिध बोलावूनि वीरभद्र ॥ करीं कर ओपिती ॥८८॥

म्हणती कविनारायण मच्छिंद्राथ ॥ तरी आपण होऊन ॥ कीं मच्छिंद्राची कामना कोण ॥ ती मीच पूर्ण करीन ॥ वरदचित्तेंकरुनिया ॥९०॥

धन्य आहे मच्छिंद्रनाथ ॥ युद्धीं कुशल प्रतापवंत ॥ धन्य श्रीगुरु मिळाला त्यातें ॥ प्रतापवंत आगळा तो ॥९१॥

मजसमान युद्धनेमीं ॥ पातलों यासी युद्धभूमीं ॥ परी न देखों युद्धसंगमीं ॥ मच्छिंद्रासमान पुरुषार्थ ॥९२॥

म्यां पूर्वी रावण बळी भांडोन ॥ सुखें देवीवर रणीं आणूनि ॥ किन्नर गंधर्व थकित जाण ॥ नाहीं पुढें ठेले मम युद्धीं ॥९३॥

कल्पांतभैरव मातें नाम ॥ देते झालें सुरासुर उत्तम ॥ माझें जिंकावया युद्धकर्म ॥ मिळाला नाहीं कोणीच ॥९४॥

परी आजी खातरी कृत्याकृत्य ॥ केली असे मच्छिंद्रनाथें ॥ मग करी कवळूनि हदयाते ॥ धरिता झाला सप्रेम ॥९५॥

म्हणे महाराजा योगद्रुमा ॥ वेधक कामना असेल तुम्ही ॥ तरी ती सांगूनि रुदीत्तमा ॥ वरदसुखा पहुडवीं ॥९६॥

येरु म्हणे बा महाराजा ॥ एक अर्थ तूं करुनि माझा ॥ परी त्यातें फळ देऊनिया जा ॥ लोकोपकारीं मिरवावें ॥९७॥

जैसे एक वायूचे आधीन यथार्थ ॥ वर्षाकाळीं मेघ वर्षे जलातें ॥ तेणें तुष्ट होय क्षितींत ॥ चराचर अवघेंही ॥९८॥

तन्न्यायें कामना चित्तीं ॥ विकार सांडी वरली मती ॥ तरी कार्यगंधाच्या बैसोनि अर्थी ॥ लोकोपकारीं मिरवावें ॥९९॥

तरी तो अर्थ म्हणाल कोण ॥ महाराजा करा श्रवण ॥ म्यां कामनी वरिला विद्याकाम ॥ साबरीविद्या महाराजा ॥१००॥

तरी त्या मंत्रबोलासमान ॥ आपण वहिवाटा ये देहीं धर्म ॥ त्वरें जाऊनि जगाचा काम ॥ मंत्रापाठीं पुरवावा ॥१॥

एवं वर ओपूनि मातें ॥ लोट लोटवा कृपासरिते ॥ मग अवश्य म्हणे मच्छिंद्रातें ॥ कार्य सहसा करीन मी ॥२॥

ऐसें बोलूनि वरदयुक्ती ॥ करतळा देत प्रसन्नचित्तीं ॥ यापरी सकळ देव बोलती ॥ प्रसन्न होऊनि तयातें ॥३॥

म्हणती वीरभद्रें दिधला वर ॥ तया साह्य असों आम्ही समग्र ॥ मंत्रपोटीं कार्य थोर ॥ आम्ही करुं सहसाही ॥४॥

ऐसें बोलूनि वरदयुक्ती ॥ मग मच्छिंद्र म्हणे नमस्कार सर्वाप्रती ॥ रुद्र ब्रह्मा चक्रवर्ती ॥ भावेकरुनि नमियेला ॥५॥

विष्णुपदीं ओपितां मौळी ॥ तोही त्याते कृपें न्याहाळी ॥ परम प्रेमें हदयकमळीं ॥ धरिता झाला स्नेहाळ तो ॥६॥

म्हणे वत्सा पूर्णकोटी ॥ जेथें पडतां जीव संकटीं ॥ माझें स्मरण करितां ओंठीं ॥ दृश्य होईना त्या ठाया ॥७॥

दृश्य होतां संकटराशी ॥ निवारीन मी निश्वयेंसी ॥ मग चक्रअस्त्र देऊनि त्यासी ॥ तुष्ट मानसीं केला तो ॥८॥

यापरी नंदीश उमानाथ ॥ तोही प्रसन्न होऊनि त्यातें ॥ प्रेमें कवळूनि हदयातें ॥ त्रिशूळास्त्र ओपितसे ॥९॥

यापरी नाभितनया नमितां ॥ तोही वदे प्रसन्नचित्ता ॥ शापादपि सविता ॥ संजोगिलें तयासी ॥११०॥

जें वाणीनें निघे अक्षर ॥ तें होय साचोकार ॥ शुभाशुभ कर्मावर ॥ फळें पावती गोमटीं ॥११॥

ऐसें वदूनि विधिराज ॥ तुष्ट केला तपोभुज ॥ यापरी शक्र नमी ओज ॥ तोही वर आपीतसे ॥१२॥

मग वज्रास्त्र कां पूर्ण ॥ त्यातें दिधलें कृपा करुन ॥ मग अस्त्रमंत्र सांगून ॥ वज्रहस्त ओपिला ॥१३॥

यावरी नमितां देव कुबेर ॥ तोही होऊनियां उदार ॥ सिद्धि देऊनि समग्र ॥ दासी केल्या तयाच्या ॥१४॥

यावरी वरुण भावें नमितां ॥ तोंही प्रसन्न होऊनि चित्ता ॥ आपास्त्रमंत्रभोक्ता ॥ केला असे त्वरेनें ॥१५॥

त्या मंत्राचा होतां पाठ ॥ आपोआप धरेत नीर उठे ॥ सकळ सारितां लोटूनि लोट ॥ दिशें दिशे मिरविती ॥१६॥

यापरी नमितां द्विमूर्धनी ॥ तोही आल्हादे चित्तकामनीं ॥ वर दिधला मंत्रअग्नी ॥ स्मरण होतां प्रगटावें ॥१७॥

यापरी नमितां देव अश्विनी ॥ तोही देत मंत्रमोहनी ॥ असो सर्व देवीं वरदपाणी ॥ एकएकांनीं ओपिला ॥१८॥

मग आपुलालें आसन योजून ॥ सिद्ध करिते झाले गमन ॥ यावरी मच्छिंद्र कर जोडून ॥ विनवीतसे सकळिकां ॥१९॥

म्हणे महाराजा स्वर्गवासी ॥ मातें कामना वेधली कीं जीवासी ॥ मणकर्णिकास्नान मानवांसी ॥ आदर चित्तीं वाटतसे ॥१२०॥

तरी मातें करावया स्नान ॥ न्याल जरी कृपेंकरुन ॥ तरी येऊनियां कामना पूर्ण ॥ करीन आपुली महाराजा ॥२१॥

ऐसी ऐकूनि वचनयुक्ती ॥ सकळ प्रसन्न झाले चित्तीं ॥ मग स्वयें विमानीं वाहूनि श्रीपती ॥ घेऊनियां चालिला ॥२२॥

विमानयानें आपुले बहुत ॥ त्वरें पातलें वैकुंठनाथ ॥ मग आपुले आसनीं मच्छिंद्रनाथ ॥ नेऊनियां बसविला ॥२३॥

आसनीं शयनी भोजनीं ॥ एकत्रपणीं वर्ते चक्रपाणी ॥ सकळ देव पातले स्वस्थानी ॥ मच्छिंद्र वैकुंठीं राहिला ॥२४॥

मग नित्य मनकर्णिकेचें स्नान ॥ मच्छिंद्रनाथ येत करुन ॥ यावरी पूर्ण समाधिकारण ॥ पाहूं ऐसें वाटतसे ॥२५।

मग विष्णूसी म्हणे मच्छिंद्रनाथ येत करुन ॥ यावरी पूर्णजन्मांत ॥ तयां गोचर करावें ॥२६॥

अवश्य म्हणूनी नारायण ॥ मेरुपाठारीं केलें गमन ॥ मग दाही समाधी दृष्टी पाहून ॥ संतुष्ट झाला मानसीं ॥२७॥

नवनारायणांच्या समाधी नव ॥ दहावी समाधी वासुदेव ॥ ऐसा पाहूनि मनोभाव ॥ पुनः येत वैकुंठी ॥२८॥

असो एक संवत्सर वैकुंठनाथ ॥ ठेविता झाला प्रीतिवंत ॥ मग पाचारुनि उमाकांत ॥ नेता झाला कैलासीं ॥२९॥

येथेंही एक संवत्सरपर्यत ॥ राहता झाला मच्छिंद्रनाथ ॥ स्थितिवृत्तीं स्नेह बहुत ॥ वाढविले शिवाचे ॥१३०॥

यावरी कोण एके दिवशी ॥ इंद्र येऊनि कैलासासीं ॥ भावें नसूनि महादेवासी ॥ मच्छिंद्रनाथा नेतसे ॥३१॥

यावरी तीन मास अमरावतीं ॥ राहता झाला योगपती ॥ तेथेंही अत्यंत वाढवूनि प्रीती ॥ निरोपातें मागतसे ॥३२॥

तों विधीनें नारद पाठवून ॥ नेलें सत्यलोकाकारण ॥ तेथेंही षण्मास राहून ॥ विधिराज तोषविला ॥३३॥

यापरी सकळ देव येऊनि तेथ ॥ घेऊनि जाती मच्छिंद्रनाथ ॥ एक एक दिन करुनि तीर्थ ॥ सकळ देवांसी तोषविलें ॥३४॥

सुरगण गंधर्व किन्नर यक्ष ॥ पितृगणादि अर्यमा दक्ष ॥ सकळ करुनि प्रीतीनें प्रत्यक्ष ॥ तोचि एक मिरवला ॥३५॥

असो सप्तवर्षेपर्यत ॥ स्वर्गी राहिला मच्छिंद्रनाथ ॥ सकळांचा गौरव घेऊनि अतिथ ॥ पुसुनिया निघतसे ॥३६॥

मग सकळ निघूनि स्वर्गवासी ॥ बोळविती मच्छिंद्रासी ॥ विमानीं वाहूनि मृत्युलोकासी ॥ आणूनियां घातलें ॥३७॥

असो देव गेले स्वस्थानासी ॥ येरीकडे मच्छिंद्र पृथ्वीसी ॥ पुनः चालिला तीर्थाटणासी ॥ करावया अत्यादरें ॥३८॥

भ्रमण करितां शुद्धमहीसी ॥ जाता झाला केकाडदेशीं ॥ तें परम स्थान पश्विमदेशीं ॥ वज्रवन पाहिलें ॥३९॥

तंव त्या ठायीं वज्रभगवती ॥ महादैवत प्रतापशक्ती ॥ भावें नमूनि अंबिकामूर्ति ॥ तीर्थस्नान करीतसे ॥१४०॥

तेथें तीनशें साठ कुंडें असती ॥ परी उष्णोदकें भरलीं असती ॥ तें पाहूनि परम चित्तीं ॥ आश्वर्यातें मानीतसे ॥४१॥

आश्वर्य मनांत योजूनि करीत ॥ कीं उष्णोदकें कुंडें भरित ॥ तरी तयांची राहणी पुसुनि कोणास ॥ आपण कुंडें निर्मावीं ॥४२॥

निर्मूनि ये परी सर्वाहून ॥ परमागळें उष्णोदक जीवन ॥ मग सकळ तीर्थात करुनि स्नान ॥ भगवतीठाया पातला ॥४३॥

पाचारुनि तीर्थाच्या पुजार्‍यासी ॥ वृत्तांत पुसीला उष्णोदकासी ॥ विचारितां सांगे त्यासी ॥ उष्णोदककारण तें ॥४४॥

म्हणे पूर्वी वसिष्ठें यज्ञ केला ॥ तेव्हां सकळ देव पातले स्नानाला ॥ त्यांनीं निर्मूनि उष्णोदकाला ॥ कुंडें केली आपुलालीं ॥४५॥

उष्णोदकीं स्नानाकरितां तात्कालिक ॥ निर्मिते झाले सकळिक ॥ आपुली नामें अलोलिक ॥ कुंडांलागीं ठेविलीं ॥४६॥

द्वादश वरुषें द्वादश दिवस ॥ समस्त राहिले त्या ठायास ॥ यज्ञ पावलिया पूर्णतेस ॥ सकळ गेले स्वस्थाना ॥४७॥

तीं कुंडें अद्यापपर्यंत ॥ स्थानोस्थानीं आहेत ॥ ऐसें ऐकूनि मच्छिंद्रनाथ ॥ म्हणे योजिलें करावें ॥४८॥

मग सरस्वतीसरितापात्रीं ॥ जी उंचवट जागा तया क्षेत्रीं ॥ पाहुनि वाटिका पवित्र नेत्रीं ॥ वरुणमंत्र जल्पतसे ॥४९॥

आपास्त्रमंत्र उच्चार पूर्ण ॥ होतांचि प्रविष्ट झालें जीवन ॥ भोगावतीचें उदक काढून ॥ अग्निमंत्र जल्पतसे ॥१५०॥

अग्निमंत्र उच्चार होतां ॥ प्रवाहीं लागला हुताशन तत्त्वतां ॥ तेणेंकरुनि हुताशनतप्तता ॥ पावती झाली ते समयीं ॥५१॥

शिववरदकरीं त्रिशूळ हातीं ॥ तो बुडाकडोनि टाकिला महामाथीं ॥ तेणेंकरुनि जीवन तप्त कुंडाप्रती ॥ महीलागीं विराजलें ॥५२॥

भोगावतीचें उत्तम उदक ॥ प्रगट होतां अलोलिक ॥ आपण स्नान करोनि शुचिक ॥ करी भगवती मातेतें ॥५३॥

भोगावतीचें उत्तम जीवन ॥ अंबिकेप्रति होतां स्नान ॥ मग ती मच्छिंद्रा प्रत्यक्ष होऊन ॥ बोलती झाली सम्यक ॥५४॥

म्हणे जिवलगा मच्छिंद्रनाथा ॥ धन्य तूं प्रतापवंता ॥ भोगावतीजीवनातें मातें ॥ स्नान घातलें योगींद्रा ॥५५॥

तरी येथें एक मास ॥ वस्तीस वसावें सावकाश ॥ मग बोळवीन स्वस्थचित्तास ॥ तुजलागीं पुढारां ॥५६॥

अवश्य म्हणोनि मच्छिंद्रनाथ ॥ राहता झाला मास तेथ ॥ मग रुचल्या अर्थी बोले देवीतें ॥ बोलूनि काळ क्रमीतसे ॥५७॥

यावरी कोणे एके दिवशीं ॥ मच्छिंद्र म्हणे अंबिकेसी ॥ वज्रबाई नाम तुजसी ॥ काय म्हणूनि सांगा हें ॥५८॥

माता म्हणे तपोधना ॥ वसिष्ठ करिता जाहला हवना ॥ तैं शक्र पातला स्थाना ॥ यालागीं महाराजा ॥५९॥

तंव समास्थानीं सकळ ऋषी ॥ बैसले होते महातापसी ॥ तों इंद्र पातला देवकटकेंसीं ॥ समास्थानीं बैसावया ॥१६०॥

सभेंत येतां शचीनाथें ॥ उत्थापन दिधलें नाहीं त्यातें ॥ म्हणूनि क्षोभें अमरनाथ ॥ वज्र लागीं प्रेरितसे ॥६१॥

तें पाहूनियां दाशरथी राम ॥ शक्तिमंत्रें दर्भ मंत्रून ॥ सोडिता झाला वज्राकारण ॥ बहु तांतडी लगबगें ॥६२॥

मग त्या दर्भी मंत्रप्रयुक्ती ॥ मी प्रगट झालें महाभगवती ॥ वज्र गिळूनि उदरआहुती ॥ करीती झालें ते समयीं ॥६३॥

यावरी शक्रें राम तो बोलून ॥ पूर्ण केला समाधान ॥ मग श्रीरामाचें स्तबन करुन ॥ वज्र पुन्हां मागितलें ॥६४॥

मग तो प्रसन्न होऊनि चित्तीं ॥ वज्र दीधलें मागुती ॥ मग सकळ ऋषिदेवी मजप्रती ॥ नांव ऐसें स्थापिलें ॥६५॥

यज्ञ जाहला समाप्ती ॥ सकळ गेले स्नानाप्रती ॥ परी श्रीरामें येऊनि ते क्षितीं ॥ मातें स्थापिलें अद्यापि ॥६६॥

ती भोगवती येथें श्रेष्ठा ॥ माझी केली प्राणप्रतिष्ठा ॥ तें भोगावतीचें उदक श्रेष्ठा ॥ मिळालें होते मजलागीं ॥६७॥

किंवा आतां तुझें हातीं ॥ स्नाना पावली भोगावती ॥ परी रामाहूनि कृपामूर्ती ॥ तुवां अधिक केले बा ॥६८॥

रामें न्हाणिलें शीतोदकें ॥ तुवां न्हाणिलें उष्णोदकें ॥ आणि अखंडित पुण्यश्लोकें ॥ भोगावती दिधली त्वां ॥६९॥

असो ऐशी संवादयुक्ती ॥ झाल्याअंती त्या उभयतीं ॥ उपरी मासाची झाली भरती ॥ नाथ पुसूनी निघाला ॥१७०॥

उत्तरदेशीं करितां गमन ॥ अयोध्यें जातां तपोधन ॥ द्वारावती तीर्थ करुन ॥ अयोध्येसी पातला ॥७१॥

ती कथा बहु सुरस ॥ होईल ती स्वीकारा पुढिलें अध्यायास ॥ धुंडीसुत नरहरिवंश ॥ मालू सांगे गुरुकृपें ॥७२॥

स्वस्ति श्रीभक्तिकथासार ॥ गोरक्षकाव्य किमयागार ॥ सदा परिसोत भाविक चतुर ॥ सप्तमाध्याय गोड हा ॥१७३॥

अध्याय ॥७॥ ओव्या ॥१७३॥

श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ श्रीदत्तात्रेयार्पपणमस्तु ॥ शुभं भवतु ॥

॥ नवनाथभक्तिसार सप्तमाध्याय समाप्त ॥