तुकाराम गाथा - अभंग संग्रह ४३०१ ते ४४००
४३०१
मुसळाचें धनु नव्हे हो सर्वथा । पाषाण पिळितां रस कैंचा ॥१॥
वांझे बाळा जैसें दुध नाहीं स्तनीं । गारा त्या अधणीं न सिजती ॥ध्रु.॥
नवखंड पृथ्वी पिके मृगजळें । डोंगर भेटे बळें असमानासी ॥२॥
नैश्वर ब्रम्ह तेव्हां होय ब्रम्ह । तुका म्हणे श्रम करुनी काय ॥३॥
४३०२
धन्या आतां काय करूं । माझें तान्हुलें लेकरूं ॥१॥
धन्या अवचित मरण आलें । मज कोणासी निरविलें ॥ध्रु.॥
माझें दारवंड नका पाडूं । त्याचे हात पाय तोडूं ॥२॥
एके हातीं धरली दाढी । घे कुर्‍हाडी दुजे हातीं ॥३॥
येरी घाव घालूं पाहे । तंव तो उठोनि उभा राहे ॥४॥
तुका म्हणे अवघीं चोरें । सेकी रामनाम सोइरें ॥५॥
४३०३
निरंजनीं आम्हीं बांधियेलें घर । निराकारीं निरंतर राहिलों आम्ही ॥१॥
निराभासीं पूर्ण जालों समरस । खंड ऐक्यास पावलों आम्ही ॥२॥
तुका म्हणे आतां नाहीं अहंकार । जालों तदाकार नित्य शुद्ध ॥३॥
४३०४
पांडुरंगें सत्य केला अनुग्रह । निरसोनि संदेह बुद्धिभेद ॥१॥
जीवशिवा सेज रचिली आनंदें । औठावे पदीं आरोहण ॥२॥
निजीं निजरूपीं निजविला तुका । अनुहाते बाळका हलरु गाती ॥३॥
४३०५
नाना मतांतरें शब्दाची वित्पत्ति । पाठांतरें होती वाचाळ ते ॥१॥
माझ्या विठोबाचें वर्म आहे दुरी । कैंची तेथें उरी देहभावा ॥ध्रु.॥
यज्ञयाग जप तप अनुष्ठान । राहे ध्येय ध्यान आलीकडे ॥२॥
तुका म्हणे होय उपरति चित्ति । अंगीं सप्रेमता येणें लागें ॥३॥
४३०६
नाहीं शब्दाधीन वर्म आहे दुरी । नव्हे तंत्रीं मंत्रीं अनुभव तो ॥१॥
हर्षामर्षा अंगीं आदळती लाटा । कामक्रोधें तटा सांडियेलें ॥ध्रु.॥
न सरे ते भक्ति विठोबाचे पायीं । उपरति नाहीं जेथें चित्ति ॥२॥
तुका म्हणे सुख देहनिरसनें । चिंतनें चिंतन तद्रूपता ॥३॥
४३०७
शोधूनि अन्वय वंश वंशावळी । परस्परा कुळीं उच्चारण ॥१॥
म्हणविलें मागें पुढें चाले कैसें । केला सामरस्यें अभिषेक ॥ध्रु.॥
एकछत्र झळके उन्मनी निशाणी । अनुहाताच्या ध्वनी गगन गर्जे ॥२॥
तुकया स्वामी स्थापी निजपदीं दासा । करूनि उल्हासा सप्रेमता ॥३॥
४३०८
प्रवृत्तिनिवृत्तीचे आटूनियां भाग । उतरिलें चांग रसायण ॥१॥
ज्ञानाग्निहुताशीं कडशिले वोजा । आत्मसिद्धिकाजा लागूनियां ॥ध्रु.॥
ब्रम्हीं ब्रम्हरस शीघ्र जाला पाक । घेतला रुचक प्रतीतीमुखें ॥२॥
स्वानुभवें अंगीं जाला समरस । साधनी निजध्यास ग्रासोग्रासीं ॥३॥
अरोग्यता तुका पावला अष्टांगीं । मिरविला रंगीं निजात्मरंगें ॥४॥
४३०९
काय बा करिशी सोवळें ओवळें । मन नाहीं निर्मळ वाउगें चि ॥१॥
काय बा करीसी पुस्तकांची मोट । घोकितां हृदयस्फोट हाता नये ॥ध्रु.॥
काय बा करीसी टाळ आणि मृदंग । जेथें पांडुरंग रंगला नाहीं ॥२॥
काय बा करीसी ज्ञानाचिया गोष्टी । करणी नाहीं पोटीं बोलण्याची ॥३॥
काय बा करीसी दंभलौकिकातें । हित नाहीं मातें तुका म्हणे ॥४॥
४३१०
स्वामी तूं ही कैसा न पडसी डोळां । सुंदर सांवळा घवघवीत ॥१॥
चतुर्भुज माळा रुळे एकावळी । कस्तुरी निडळीं रेखिलीसे ॥ध्रु.॥
शंख चक्रा गदा रुळे वैजयंती । कुंडलें तळपती श्रवणीं दोन्ही ॥२॥
तुका म्हणे स्वामी आतां दावीं पाय । पांडुरंग माय कृपावंते ॥३॥
४३११
आणीक कोणापुढें वासूं मुख सांग । कीं माझें अंतरंग कोण जाणे ॥१॥
पाहें तुजकडे येऊनि जाऊनी । पांडुरंगा मनीं विचारावें ॥ध्रु.॥
भय चिंता अवघे उद्योग सांडिले । आठवुनी पाउलें असें तुझीं ॥२॥
नका विसरूं मज वैकुंठनायका । विनवितो तुका बंदीजन ॥३॥
४३१२
सद्ग‍ूचे चरणीं ठेविला मस्तक । देउनियां हस्तक उठविलें ॥१॥
उठविलें मज देऊनियां प्रेम । भावाथॉ सप्रेमे नमस्कारीं ॥२॥
नमस्कारीं त्याला सद्ग‍ुरायाला । तुका म्हणे बोला नाम वाचें ॥३॥
४३१३
सद्ग‍ूने मज आशीर्वाद दिला । हरुष भरला हृदयीं माझे ॥१॥
हृदयींचा भाव कळला गुरूसी । आनंदउल्हासीं बोले मज ॥२॥
बोले मज गुरू कृपा तो करूनि । तुका म्हणे मनीं आनंदलों ॥३॥
४३१४
आनंदाचा कंद गाइयेला गीतीं । पाहियेला चित्ती देवराव ॥१॥
देवराव तो ही आहे नश्चियेसीं । अखंड नामासी बोलवितो ॥२॥
बोलवितो मज कृपा तो करूनि । तुका म्हणे मनीं धरा भाव ॥३॥
४३१५
सातादिवसांचा जरी जाला उपवासी । तरीं कीर्तनासी टाकुं नये ॥१॥
फुटो हा मस्तक तुटो हें शरीर । नामाचा गजर सोडूं नये ॥ध्रु.॥
शरीराचे होत दोनी ते ही भाग । परि कीर्तनाचा रंग सोडों नये ॥२॥
तुका म्हणे ऐसा नामीं ज्या निर्धार । तेथें निरंतर देव असे ॥३॥
४३१६
चला आळंदीला जाऊं । ज्ञानदेवा डोळां पाहूं ॥१॥
होतिल संताचिया भेटी । सुखाचिया सांगों गोष्टी ॥ध्रु.॥
ज्ञानेश्वर ज्ञानेश्वर । मुखीं म्हणतां चुकती फेर ॥२॥
तुम्हां जन्म नाहीं एक । तुका म्हणे माझी भाक ॥३॥
४३१७
चरणीं नमन सद्ग‍ूच्या पूर्ण । नित्य हरिगुण गाऊं सदा ॥१॥
गोवर्धन जेणें नखीं हो धरिला । काळ्या नाथिला महाबळी ॥ध्रु.॥
ऐसे हरिगुण गातो वाचेवरि । पतितासी तारी जनार्दन ॥२॥
तुका म्हणे हें चि सज्जना जीवन । वाचेसी स्मरण गोविंदाचें ॥३॥
४३१८
सद्ग‍ूवांचूनि प्रेतरूप वाणी । बोलती पुराणीं व्यासॠषि ॥१॥
म्हणोनि तयाचें पाहूं नये तोंड । निगुरा अखंड सुतकाळा ॥ध्रु.॥
कोणे परी तया नव्हे चि सुटका । देह त्याचा लटिका जाणा तुम्ही ॥२॥
तुका म्हणे ऐसीं बोलती पुराणें । संतांचीं वचनें मागिलां हो ॥३॥
४३१९
डिवेना डसेना बुझेना निर्मळ । परि अमंगळ स्वीकारीना ॥१॥
परंतु गर्धब अपवित्र जाणा । पर्वकाळीं दाना देऊं नये ॥ध्रु.॥
डिवी लात्री बुजे बहु नेदी दुध । मुखीं नाहीं शुद्ध विष्ठा खाय ॥२॥
परंतु ते गाय पवित्र हो जाणा । पर्वकाळीं दाना देऊजेते ॥३॥
ब्राम्हणें ब्राम्हणा सद्ग‍ू करावा । परि न करावा शूद्रादिक ॥४॥
तुका म्हणे देवें सांगितली सोय । म्हणोनि त्याचे पाय धरिले जीवें ॥५॥
४३२०
संसारींचें ओझें वाहता वाहाविता । तुजविण अनंता नाहीं कोणी ॥१॥
गीतेमाजी शब्द दुंदुभीचा गाजे । योगक्षेमकाज करणें त्याचें ॥ध्रु.॥
चतुर्भुजा करीं वारू शृंगारावे । सारथ्य करावें अर्जुनाचें ॥२॥
श्वपच अंत्यज भक्तिस्नेहें जाला । अचळपदीं केला ध्रुव तुका ॥३॥
४३२१
कवणदिस येइल कैसा । न कळे संपत्तीचा भरंवसा ॥१॥
चौदा चौकडिया लंकापति । त्याची कोण जाली गती ॥ध्रु.॥
लंकेसारिखें भुवन । त्याचें त्यासी पारखें जाण ॥२॥
तेहतीस कोटि बांदवडी । राज्य जातां न लगे घडी ॥३॥
ऐसे अहंतेनें नाडिले । तुका म्हणे वांयां गेले ॥४॥
४३२२
लटिका प्रपंच वांजेची संतति । तत्वज्ञा हे भ्रांति बाधूं नेणे ॥१॥
सूर्यबिंबीं काय अंधार रिघेल । मृगजळें तिंबेल नभ काईं ॥ध्रु.॥
तैसा दृश्यभास नाडळे चि डोळा । प्रकाशसोहळा भोगीतसे ॥२॥
भोग भोग्य भोक्ता नाडळे चि कांहीं । चैतन्यविग्रहीं पूर्णकाम ॥३॥
तुका ब्रम्हानंदीं आहे तुकब्रम्ह । प्रपंचाचें बंड न देखे डोळां ॥४॥
४३२३
न म्हणे वो आम्ही आपुलेनि चित्ती । निःशेष अतिप्रीति विषयीं तो ॥१॥
खोटा तो विटाळ । म्हणोनि गाबाळ सांडियेले ॥ध्रु.॥
भांगतमाखूचा चित्ताचा आदर । कोरडें उत्तर चाटावें तें ॥२॥
तुका म्हणे आम्ही नव्हों फजितखोर । तुटीचा व्यापार करावया ॥३॥
४३२४
अनाथाचा नाथ पतितपावन । दीनाचें रक्षण करीतसे ॥१॥
ऐसें जाणोनियां नामीं विश्वासलों । भीमातिरा आलों धांवत चि ॥ध्रु.॥
स्नान हें करितां त्रिताप निवाले । महाद्वारा आलें मन माझें ॥२॥
तेथें अनुमात्र रीग नव्हे याचा । परतलों साचा तेथूनियां ॥३॥
पुंडलिकापाशीं येऊनि पुसिलें । चिन्मय दाटलें जनार्दन ॥४॥
तुका म्हणे आतां दुजा देव नाहीं । बाप तरी आईं तो चि विठो ॥५॥
४३२५
ढालतलवारे गुंतले हे कर । म्हणे जुंझणार कैसा जुंझे ॥१॥
पेटी पडदळे सिले टोप ओझें । हें तों जालें दुजें मरणमूळ ॥ध्रु.॥
बैसविलें मला येणें अश्वावरी । धावूं पळूं तरी कैसा आतां ॥२॥
असोनि उपाय म्हणे हे अपाय । म्हणे हायहाय काय करूं ॥३॥
तुका म्हणे हा तों स्वयें परब्रम्ह । मूर्ख नेणे वर्म संतचरण ॥४॥
४३२६
किडा अन्नाचें मानुस । त्याचा म्हणविल्या दास ॥१॥
तें ही त्यासी उपेक्षीना । बोल आपुला सांडीना ॥ध्रु.॥
तो तूं नराचा नरेंद्र । तुजपासूनि इंद्र चंद्र ॥२॥
तुका म्हणे विश्वंभर । तुज वर्णी फणीवर ॥३॥
४३२७
कोटिजन्म पुण्यसाधन साधिलें । तेणें हाता आलें हरिदास्य ॥१॥
रात्रीं दिवस ध्यान हरीचें भजन । कायावाचामन भगवंतीं ॥ध्रु.॥
ऐसिया प्रेमळा म्हणताती वेडा । संसार रोकडा बुडविला ॥२॥
एकवीस कुळें जेणें उद्धरिलीं । हे तों न कळे खोली भाग्यमंदा ॥३॥
तुका म्हणे त्याची पायधुळी मळिे । भवभय पळे वंदितां चि ॥४॥
४३२८
उपजला प्राणी न राहे संसारीं । बैसला सेजारी काळ उसां ॥१॥
पाहा तो उंदीर घेउनि जाय बोका । तैसा काळ लोका नेत असे ॥ध्रु.॥
खाटिकाचे घरीं अजापुत्र पाहें । कसाबाची गाय वांचे कैसी ॥२॥
तुका म्हणे कांहीं करा काढाकाढी । जाती ऐसी घडी पुन्हा नये ॥३॥
४३२९
पंढरीस जाऊं म्हणती । यम थोर चिंता करि ती ॥१॥
या रे नाचों ब्रम्हानंदें । विठ्ठलनामाचिया छंदें ॥ध्रु.॥
धरिली पंढरीची वाट । पापें रिगालीं कपाट ॥२॥
केलें भीमरेचें स्नान । यमपुरी पडिले खान ॥३॥
दुरोनि देखिली पंढरी । पापें गेलीं दुरच्यादुरी ॥४॥
दुरोनि देखिलें राउळ । हरुषें नाचती गोपाळ ॥५॥
तुका म्हणे नाहीं जाणें । अखंड पंढरिराहणें ॥६॥
४३३०
पय दधि घृत आणि नवनीत । तैसें दृश्यजात एकपणें ॥१॥
कनकाचे पाहीं अलंकार केले । कनकत्वा आले एकपणें ॥ध्रु.॥
मृत्तिकेचे घट जाले नानापरी । मृत्तिका अवधारीं एकपणें ॥२॥
तुका म्हणे एक एक ते अनेक । अनेकत्वीं एक एकपणा ॥३॥
४३३१
पंधरा दिवसांमाजी साक्षात्कार जाला । विठोबा भेटला निराकार ॥१॥
भांबगिरिपाठारीं विस्त जाण केली । वृत्ति थिरावली परब्रम्हीं ॥ध्रु.॥
निर्वाण जाणोनि आसन घातलें । ध्यान आरंभिलें देवाजीचें ॥२॥
सर्प विंचू व्याघ्र आंगासी झोंबले । पीडूं जे लागले सकळिक ॥३॥
दीपकीं कर्पूर कैसा तो विराला । तैसा देह जाला तुका म्हणे ॥४॥
४३३२
अज्ञान हा देह स्वरूपीं मीनला । सर्व वोसावला देहपात ॥१॥
ज्ञानस्वरूपाची सांगड मिळाली । अंतरीं पाहिली ज्ञानज्योती ॥२॥
तुका म्हणे चत्ति स्वरूपीं राहिलें । देह विसावलें तुझ्या पायीं ॥३॥
४३३३
दामाजीपंताची रसद गुदरली । लज्जा सांभाळिली देवरायें ॥१॥
तयाचें चरित्र परिसा हो सादरें । करितों नमस्कार संतजना ॥ध्रु.॥
मंगळवेढा असे विस्त कुटुंबेंसी । व्यापारी सर्वांसी मान्य सदा ॥२॥
कर्म काय करी ठाणाचा हवाला । तों कांहीं पडला कठिण काळ ॥३॥
धान्याचीं भांडारें होतीं तीं फोडिलीं । पंढरी रक्षिली दुष्काळांत ॥४॥
दुबळें अनाथ तें हि वांचविलें । राष्टधांत ते जाली कीर्ति मोठी ॥५॥
मुजुम करीत होता कानडा ब्राम्हण । फिर्याद लिहून पाठविली ॥६॥
अविंदाचें राज्य बेदरीं असतां । कागद पाहतां तलब केली ॥७ ॥
दामाजीपंतासी धरोनि चालविलें । इकडे या विठ्ठलें माव केली ॥८॥
विकते धारणे सवाईंचें मोल । धान्याचें सकळ द्रव्य केलें ॥९॥
दामाजीपंताच्या नांवें अर्जदास्त । लिहून खलेती मुद्रा केली ॥१०॥
विठो पाडेवार भक्तां साहए जाला । वेदरासी गेला रायापासीं ॥११॥
जोहार मायबाप पुसती कोठील । तंव तो म्हणे स्थळ मंगळवेढें ॥१२॥
दामाजीपंतांनीं रसद पाठविली । खलेती ओतिली अर्जदास्त ॥१३॥
देखोनियां राजा संतोष पावला । म्हणे व्यर्थ त्याला तलब केली ॥१४॥
काय तुझें नांव पुसती यंत्रधारी । तो म्हणे बेगारी विठा कां जी ॥१५॥
पावल्याचा जाब द्यावा मायबाप । करोनि घेतों माप म्हणती ते ॥१६॥
पावल्याचा जाब दिधला लिहून । तसरीफ देऊन पाठविला ॥१७॥
छत्री घोडा शिबिका आभरणांसहित । दिला सवें दूत पाठवूनि ॥१८॥
वाटे चुकामुक जाली याची त्यांची । ते आले तैसे चि मंगळवेढा ॥१९॥
दामाजीपंतासी बेदरासी नेलें । राजा म्हणे जालें कवतुक ॥२०॥
काल गेला विठा बेगारी देऊन । तसरीफ देऊन जाब दिला ॥२१॥
काय तुमचें काज बोला जी सत्वर । बोलाजी निर्धार वचनाचा ॥२२॥
कैंचा विठा कोण पाठविला कधीं । काढोनियां आधीं जाब दिला ॥२३॥
पहातां चि जाब हृदय फुटलें । नयन निडारले राजा देखे ॥२४॥
सावळें सकुमार रूप मनोहर । माथां तेणें भार वाहियेला ॥२५॥
दामाजीपंतासी रायें सन्मानिलें । तो म्हणे आपुलें कर्म नव्हे ॥२६॥
आतां तुमची सेवा पुरे जी स्वामिया । शिणविलें सखया विठोबासी ॥२७॥
निरोप घेऊनि आला स्वस्थळासी । उदास सर्वासीं होता जाला ॥२८॥
दामाजीपंतांनीं सेविली पंढरी । ऐसा त्याचा हरि निकटवृत्ति ॥२९॥
तुका म्हणे विठो अनाथ कैवारी । नुपेक्षी हा हरि दासालागीं ॥३०॥
४३३४
पहिली माझी ओवी ओवीन जगत्र । गाईंन पवित्र पांडुरंग ॥१॥
दुसरी माझी ओवी दुजें नाहीं कोठें । जनीं वनीं भेटे पांडुरंग ॥ध्रु.॥
तिसरी माझी ओवी तिळा नाहीं ठाव । अवघा चि देव जनीं वनीं ॥२॥
चवथी माझी ओवी वैरिलें दळण । गाईंन निधान पांडुरंग ॥३॥
पांचवी माझी ओवी ते माझिया माहेरा । गाईंन निरंतरा पांडुरंगा ॥४॥
साहावी माझी ओवी साहा ही आटले । गुरूमूर्त भेटले पांडुरंग ॥५॥
सातवी माझी ओवी आठवे वेळोवेळां । बैसलासे डोळां पांडुरंग ॥६॥
आठवी माझी ओवी आठावीस योग । उभा चंद्रभागे पांडुरंग ॥७॥
नववी माझी ओवी सरलें दळण । चुकलें मरण संसारीचें ॥८॥
दाहावी माझी ओवी दाहा अवतारा । न यावें संसारा तुका म्हणे ॥९॥
४३३५
धरोनियां फरश करी । क्तजनाचीं विघ्नें वारी ॥१॥
ऐसा गजानन महाराजा । त्याचें चरणीं हालो लागो माझा ॥ध्रु.॥
सेंदुर शमी बहुप्रिय ज्याला । तुरा दुर्वांचा शोभला ॥२॥
उंदिर असे जयाचें वहन । माथां जडितमुगुट पूर्ण ॥३॥
नागयज्ञोपवीत रुळे । शुभ्र वस्त्र शोभित साजिरें ॥४॥
भावमोदक हराभरी । तुका भावें हे पूजा करी ॥५॥
४३३६
नाम आहे जयापाशीं । जेथें राहे तेथें चि काशी ॥१॥
ऐसा नामाचा महिमा । जाणे वाल्मीक शंकर उमा ॥ध्रु.॥
नाम प्रल्हादबाळ । जाणे पापी आजामेळ ॥२॥
नाम जाणे तो नारद । नामें ध्रुवा अक्षय पद ॥३॥
नाम गणिकेतें तारी । पशु गजेंद्र उद्धारी ॥४॥
नाम जाणे हणुमंत । जाणताति महासंत ॥५॥
नाम जाणे शुकमूर्ति । जाणे राजा परिक्षिती ॥६॥
नाम जाणे तुका । नाहीं संसाराचा धोका ॥७॥
४३३७
बहुतां जन्मां अंतीं जन्मलासी नरा । देव तूं सोइरा करीं आतां ॥१॥
करीं आतां बापा स्वहिताचा स्वार्थ । अनर्थाचा अर्थ सांडीं आतां ॥ध्रु.॥
सांडि आतां कुडी कल्पनेची वाट । मार्ग आहे नीट पंढरीचा ॥२॥
पंढरीस जावें सर्व सुख घ्यावें । रूप तें पाहावें विटेवरि ॥३॥
विटेवरि नीट आनंदाचा कंद । तुका नाचे छंद नामघोषें ॥४॥
४३३८
किती सांगों तरि नाइकति बटकीचे । पुढें सिंदळीचे रडतील ॥१॥
नका नका करूं रांडेची संगती । नेवोनी अधोपाती घालिल यम ॥२॥
तुका म्हणे जरी देवीं नाहीं चाड । हाणोनि थोबाड फोडिल यम ॥३॥
४३३९
उधानु काटीवरि चोपडुची आस । नवरा राजस मिरवतसे ॥१॥
जिव्हाळ्याचा काठी उबाळ्याच्या मोटा । नवरा चोहटा मिरवतसे ॥ध्रु.॥
तुळसीची माळ नवरीचे कंठीं । नोवरा वैकुंठीं वाट पाहे ॥२॥
तुका म्हणे ऐसी नोवर्‍याची कथा । परमार्थ वृथा बुडविला ॥३॥
४३४०
न कळे महिमा वेद मोनावले । जेथें पांगुळले मनपवन ॥१॥
चंद्र सूर्य ज्याचें तेज वागविती । तेथें माझी मती कोणीकडे ॥ध्रु.॥
काय म्यां वाणावें तुझ्या थोरपणा । सहस्रवदना वर्णवेना ॥२॥
तुका म्हणे आम्ही बाळ तूं माउली । कृपेची साउली करीं देवा ॥३॥
४३४१
संतचरणरज लागतां सहज । वासनेचें बीज जळोन जाय ॥१॥
मग रामनामीं उपजे आवडी । सुख घडोघडी वाढों लागे ॥ध्रु.॥
कंठीं प्रेम दाटे नयनीं नीर लोटे । हृदयीं प्रगटे रामरूप ॥२॥
तुका म्हणे साधन सुलभ गोमटें । परि उपतिष्ठे पूर्वपुण्यें ॥३॥
४३४२
विधवेसि एक सुत । अहर्निशीं तेथें चत्ति ॥१॥
तैसा तूं मज एकला । नको मोकलूं विठ्ठला ॥ध्रु.॥
सुपुत्रालागीं बाप । अवघे तेथें चि संकल्प ॥२॥
तुका म्हणे चित्ती । पतिव्रते जैसा पति ॥३॥
४३४३
म्हणे विठ्ठल पाषाण । त्याच्या तोंडावरि वाहाण॥१॥
नको नको दर्शन त्याचें । गलितकुष्ट भरो वाचे ॥ध्रु.॥
शाळिग्रामासि म्हणे धोंडा । कोड पडो त्याच्या तोंडा ॥२॥
भावी सद्ग‍ु मनुष्य । त्याचें खंडो का आयुष्य ॥३॥
हरिभक्ताच्या करी चेष्टा । त्याचे तोंडीं पडो विष्ठा ॥४॥
तुका म्हणे किती ऐकों । कोठवरी मर्यादा राखों ॥५॥
४३४४
स्वगाअचे अमर इच्छिताति देवा । मृत्युलोकीं व्हावा जन्म आम्हां ॥१॥
नारायणनामें होऊं जिवनमुक्त । कर्तिनीं अनंत गाऊं गीती ॥ध्रु.॥
वैकुंठींचे जन सदा चिंतिताति । कइं येथें येती हरिचे दास ॥२॥
यमधर्म वाट पाहे निरंतर । जोडोनियां कर तिष्ठतसे ॥३॥
तुका म्हणे पावावया पैल पार । नामंत्र सार भाविकासि ॥४॥
४३४५
व्यापक हा विश्वंभर । चराचर याचेनी ॥१॥
पंढरिराव विटेवरि । त्याचींच धरीं पाउलें ॥ध्रु.॥
अवघियांचा हा चि ठाव । देवोदेवीं सकळ ॥२॥
तुका म्हणें न करीं सोस । भेदें दोष उफराटे ॥३॥
४३४६
पसरोनि मुखें । कैसे धालों बा हारीखें ॥१॥
ब्रम्हादिका दुर्लभ वांटा । आम्हां फावला राणटां ॥ध्रु.॥
गोड लागे काय तरि। कृपावंत जाला हरि ॥२॥
उडती थेंबुटें । अमृताहुनि गोमटें ॥३॥
गोडाहुनि गोड । जिव्हा नाचे वाटे कोड ॥४॥
खुणावुनि तुका । दावी वर्म बोलों नका ॥५॥
४३४७
आमुचि मिरास पंढरी । आमुचें घर भीमातिरीं ॥१॥
पांडुरंग आमुचा पिता । रकुमाबाईं आमुचि माता ॥ध्रु.॥
भाव पुंडलीक मुनि । चंद्रभागा आमुची बहिणी ॥२॥
तुका जुन्हाट मिराशी । ठाव दिला पायांपाशीं ॥३॥
४३४८
गंगा गेली सिंधुपाशीं । जरी तो ठाव नेदी तिशी ॥१॥
तिणें जावें कवण्या ठाया । मज सांगा पंढरिराया ॥ध्रु.॥
जळ क्षोभलें जलचरां । माता बाळा नेदी थारा ॥२॥
तुका म्हणे आलों शरण । देवा त्वां कां धरिलें मौन्य ॥३॥
४३४९
बैसो आतां मनीं । आले तैसें चि वदनीं ॥१॥
मग अवघें चि गोड । पुरे सकळ हि कोड ॥ध्रु.॥
बाहेरील भाव । तैसा अंतरीं हि वाव ॥२॥
तुका म्हणे मणि । शोभा दाखवी कोंदणीं ॥३॥
४३५०
वेठी ऐसा भाव । न करी अहाच उपाव ॥१॥
रूप डसवी न जिवा । अवघा ये च ठायीं हेवा ॥ध्रु.॥
कृपणाचेपरि । लेखा पळनिमिषेवरि ॥२॥
तुका म्हणे आस । संनिध चि जगदीशा ॥३॥
४३५१
सर्वसुखा अधिकारी । मुखें उच्चारी हरिनाम ॥१॥
सर्वांगें तो सर्वोत्तम । मुखीं नाम हरीचें ॥ध्रु.॥
ऐशी उभारिली बाहे। वेदीं पाहें पुराणीं ॥२॥
तुका म्हणे येथें कांही । संदेह नाहीं भरवसा ॥३॥
४३५२
जो का निर्गुण निराकार । तेथें धरियेले अवतार ॥१॥
निर्गुण होता तो सगुणासि आला । भक्तिसाटीं प्रगटला ॥ध्रु.॥
जो का त्रिभुवनचाळक । तो हा नंदाचा बाळक ॥२॥
सोडविलें वसुदेवदेवकीसि । अवतार धरिला तिचे कुशी ॥३॥
मारियेला कंसराणा । राज्यीं स्थापिलें उग्रसेना ॥४॥
तुका म्हणे देवादिदेव । तो हा उभा पंढरिराव ॥५॥
४३५३
जुनाट हें धन अंत नाहीं पार । खात आले फार सरलें नाहीं ॥१॥
नारद हा मुनि शुक सनकादिक । उरलें आमुप तुम्हां आम्हां ॥ध्रु.॥
येथूनियां धना खाती बहु जन । वाल गुंज उणें जालें नाहीं ॥२॥
तुका म्हणे धना अंत नाहीं पार । कुंटित चार वाचा तेथें ॥३॥
४३५४
कोडियाचें गोरेपण । तैसें अहंकारीज्ञान ॥१॥
त्यासि अंतरीं रिझे कोण । जवळी जातां चळिसवाण ॥ध्रु.॥
प्रेतदेह गौरविलें । तैसें विटंबवाणें जालें ॥२॥
तुका म्हणे खाणें विष्ठा । तैशा देहबुद्धिचेष्टा ॥३॥
४३५५
पाया जाला नारू । तेथें बांधला कापूरु ।
तेथें बिबव्याचें काम । अधमासि तों अधम ॥१॥
रुसला गुलाम । धणी करीतो सलाम ।
तेथें चाकराचें काम । अधमासि तों अधम ॥ध्रु.॥
रुसली घरची दासी । धणी समजावी तियेसि ।
तेथें बटकीचें काम । अधमासि तों अधम ॥२॥
देव्हार्‍यावरि विंचू आला । देवपूजा नावडे त्याला ।
तेथें पैजारेचें काम । अधमासि तों अधम ॥३॥
तुका म्हणे जाती । जातीसाटीं खाती माती ॥४॥
४३५६
ब्राम्हणा न कळे आपुलें तें वर्म । गंवसे परब्रम्ह नामें एका ॥१॥
लहानथोरासि करितों प्रार्थना । दृढ नारायणा मनीं धरा ॥ध्रु.॥
सर्वांप्रति माझी हे चि असे विनंती । आठवा श्रीपती मनामाजी ॥२॥
केशव नारायण करितां आचमन । ते चि संध्या स्नान कर्म क्रिया ॥३॥
नामें करा नित्य भजन भोजन । ब्रम्हकर्म ध्यान याचे पायीं ॥४॥
तुका म्हणे हें चि निर्वाणींचें शस्त्र । म्हणोनि सर्वत्र स्मरा वेगीं ॥५॥
४३५७
नरदेह वांयां जाय । सेवीं सद्ग‍ूचे पाय ॥१॥
सांडोनियां अहंभाव । धरीं भक्ती पूजीं देव ॥ध्रु.॥
थोराचिये वाटे । जातां भवशोक आटे ॥२॥
प्रल्हादातें तारी । तुका म्हणे तो कंठीं धरीं ॥३॥
४३५८
संचित तैशी बुद्धि उपजे मनामधीं । सांगितलें सिद्धि नव जाय ॥१॥
ज्याचा जैसा ठेवा तो त्यापाशीं धांवे । न लगती करावे उपदेश ॥२॥
घेऊन उठती आपुलाले गुण । भविष्याप्रमाणें तुका म्हणे ॥३॥
४३५९
कुरंगीपाडस चुकलेसे वनीं । फुटे दुःखेंकरोनि हृदय त्याचें ॥१॥
तैसा परदेशी जालों तुजविण । नको हो निर्वाण पाहूं माझें ॥ध्रु.॥
अपराध्याच्या कोटि घालीं सर्व पोटीं । नको या शेवटीं उपेक्षूं गा ॥२॥
तुका म्हणे असों द्यावी माझी चिंता । कृपाळु अनंता पांडुरंगा ॥३॥
४३६०
धन्य जालों हो संसारीं । आम्ही देखिली पंढरी ॥१॥
चंद्रभागे करूं स्नान । पुंडलीकाचें दर्शन ॥ध्रु.॥
करूं क्षेत्रप्रदक्षिणा। भेटूं सत या सज्जनां ॥२॥
उभे राहूं गरुडपारीं । डोळेंभरुनी पाहों हरी ॥३॥
तुका म्हणे वाळवंटीं । महालाभ फुकासाटीं ॥४॥
४३६१
पंढरीचा वारकरी । खेपा वैकुंठबंदरीं ॥१॥
तया नाहीं आणखी पेणें । सदा वैकुंठीं राहाणें ॥ध्रु.॥
आला गेला केल्या यात्रा । उद्धरिलें कुळा सर्वत्रा ॥२॥
तुका म्हणे नाहीं । यासि संदेह कल्पांतीं ही ॥३॥
४३६२
सोडियेल्या गाईं नवलक्ष गोपाळीं । सवें वनमाळी चालियेला ॥१॥
सुदीन समय भाग्याचा उदय । चारावया गाईं वनामाजी ॥ध्रु.॥
गाईंगोपाळांच्या संगें चाली हरि । क्रीडा नानापरि खेळताति ॥२॥
काठी कांबळीया मोहरीया पोंवा । सिदोरी गांजिवा खांद्यावरि ॥३॥
गोधनें संवगडे खेळे नानापरी । आले भीमातीरीं वेणुनादा ॥४॥
तेथें उभा ठेला गोपाळांसहित । सिदोरिया सोडीत बैसे तेथें ॥५॥
तुका म्हणे ज्यांनीं आणिल्या भाकरी । नेऊनियां हरीपुढें देती ॥६॥
४३६३
ज्यां जैसी आवडी त्यां तैसा विभाग । देत पांडुरंग तृप्ति जाली ॥१॥
मुखींचें उच्छष्टि हिरोनियां खात । विस्मित विधाता देखोनियां ॥ध्रु.॥
दिलें जें गोपाळां तें नाहीं कोणासि । विस्मित मानसीं सुरवर ॥२॥
देव ॠषि मुनि सद्धि हे चारण । शिव मरुद्गण चंद्र सूर्य ॥३॥
तुका म्हणे आले सकळ हि सुरवर । आनंदें निर्भर पाहावया ॥४॥
४३६४
आले सुरवर नानापक्षी जाले । सकळ अवतरले श्वापदवेषें ॥१॥
श्वानखररूपी होऊनियां आले । उच्छष्टि कवळ वेचिताति ॥ध्रु.॥
होऊनियां दीन हात पसरिती । मागोनियां घेती उष्टावळी ॥२॥
अभिमान आड घालोनि बाहेरि । तयां म्हणे घ्या रे धणी ॥३॥
तुका म्हणे धणी लाधली अपार । तया सुखा पार काय सांगों ॥४॥
४३६५
एकमेकीं घेती थडका । पाडी धडका देऊनि ॥१॥
एकमेका पाठीवरि । बैसोनि करिती ढवाळी ॥ध्रु.॥
हाता हात हाणे लाही । पळतां घाईं चुकविती ॥२॥
तुका म्हणे लपणी चपणी । एका हाणी पाठीवरी ॥३॥
४३६६
चला वळूं गाईं । दूर अंतरल्या भाईं ॥१॥
खेळ खेळतां जाला शीण । कोण करी वणवण ॥ध्रु.॥
गाईं हकारी कान्हया । म्हणोनि लागती ते पायां ॥२॥
तुका म्हणे द्यावें । नाम संकीर्तन बरवें ॥३॥
४३६७
नाहीं संसाराची चाड । गाऊं हरिचें नाम गोड ॥१॥
हो का प्राणाचा ही घात । परि हा न सोडीं अनंत ॥ध्रु.॥
जन्मोजन्मीं हा चि धंदा । संतसंग राहो सदा ॥२॥
तुका म्हणे भाव । तो हा जाणा पंढरिराव ॥३॥
४३६८
हरीविण जिणें व्यर्थ चि संसारीं । प्रेत अळंकारीं मिरवत ॥१॥
देवाविण शब्द व्यर्थ चि कारण । भांड रंजवण सभेसि गा ॥ध्रु.॥
आचार करणें देवाविण जो गा । सर्पाचिया अंगा मृदुपण ॥२॥
तुका म्हणे काय बहु बोलों फार । भक्तीविण नर अभाग्य कीं ॥३॥
४३६९
जालासि पंडित पुराण सांगसी । परि तूं नेणसी मीं हें कोण ॥१॥
गाढवभरी पोथ्या उलथिशी पानें । परि गुरुगम्यखुणे नेणशी बापा ॥२॥
तुका कुणबियाचा नेणे शास्त्रमत । एक पंढरीनाथ विसंबेना ॥३॥
४३७०
स्वप्नींच्या व्यवहारा काळांतर लेखा । जागृतीसि रुका गांठ नाहीं ॥१॥
तेवीं शब्दज्ञानें करिती चावटी । ज्ञान पोटासाटीं विकों नये ॥ध्रु.॥
बोलाची च कढी बोलाचा ची भात । जेवूनियां तृप्त कोण जाला ॥२॥
कागदीं लिहिली नांवाची साकर । चाटितां मधुर केवीं लागे ॥३॥
तुका म्हणे जळो जळो त्याचें ज्ञान। यमपुरी कोण दंड साहे ॥४॥
४३७१
भूत नावरे कोणासी । पुंडलीकें खिळिलें त्यासी ॥१॥
समचरण असे विटे । कटिकर उभें नीट ॥ध्रु.॥
वाळुवंटीं नाचती संत । प्रेमामृतें डुल्लत ॥२॥
तुका म्हणे पुंडलीका । भक्तिबळें तूं चि निका ॥३॥
४३७२
आपुले वरदळ नेदा । एवढी गोविंदा कृपणता ॥१॥
यावर बा तुमचा मोळा । हा गोपाळा कळेना ॥ध्रु.॥
सेवा तरी घेतां सांग । चोरिलें अंग सहावेना ॥२॥
तुका जरी क्रियानष्ट । तरी कां कष्ट घेतसां ॥३॥
४३७३
भीमातिरींचा नाटक । यानें लावियेलें चेटक ॥१॥
मन बुद्धि जाली ठक । नेणे संसाराची टुक ॥ध्रु.॥
कैशी प्रसंगीक वाणी । प्रत्यादर कडसणी ॥२॥
तुका म्हणे मोठा ठक । जेथें तेथें उभा ठाके ॥३॥
४३७४
कां रे दाटोन होतां वेडे । देव आहे तुम्हांपुढें ॥१॥
ज्यास पाठ नाहीं पोट । करी त्रैलोक्याचा घोंट ॥ध्रु.॥
तुमची तुम्हां नाहीं सोय । कोणाचें काय जाय ॥२॥
तुका गातो नामीं । तेथें नाहीं आम्ही तुम्ही ॥३॥
४३७५
नव्हे हें कवित्व टांकसाळी नाणें । घेती भले जन भले लोक ॥१॥
लागलासे झरा पूर्ण नवनीतें । सेविलियां हित फार होय ॥२॥
तुका म्हणे देवा केला बलात्कार । अंगा आलें फार महंतपण ॥३॥
४३७६
सांवळें सुंदर पाहे दृष्टिभरि । ऐसें कांहीं करीं मन माझें ॥१॥
मना तुज ठाव दिला त्याचे पायीं । राहें विठाबाईंसवें सदा ॥ध्रु.॥
मना नको धरूं आणिकांचा संग । नाहीं पांडुरंग जयां मनीं ॥२॥
वरपंग भाव नको म्हणे तुका । करीं प्राणसखा नारायणा ॥३॥
४३७७
एकली वना चालली राना । चोरुनि जना घराचारी ॥१॥
कोणी नाहीं संगीसवें । देहभावें उदास ॥ध्रु.॥
जाउनि पडे दुर्घटवनीं । श्वापदांनीं वेढिली ॥२॥
मार्ग न चले जातां पुढें । भय गाढें उदेलें ॥३॥
मागील मागें अंतरलीं । पुढील चाली खोळंबा ॥४॥
तुका म्हणे चित्ती यासि । हृदयस्थासी आपुल्या ॥५॥
४३७८
पडली घोर रजनी । संगी कोणी नसे चि ॥१॥
पहा हो कैसें चालविलें । पिसें गोवलें लावूनि ॥ध्रु.॥
कोठें लपविलें तें अंग । होता संग दिला तो ॥ ।२॥
मज कधीं नव्हतें ठावें । दोही भावें वाटोळें ॥३॥
तुका म्हणे कैंची उरी । दोहीपरि नाडिलें ॥४॥
४३७९
उदार कृपाळ पतितपावन । ब्रिदें नारायणा जाती वांयां ॥१॥
वर्णिलासि श्रुति नेणे तुझा पार । राहे मौनाकार नेति ऐसें ॥ध्रु.॥
तेथें माझा धांवा पावे कोणीकडे । अदृष्ट हें पुढें वोडवलें ॥२॥
कोण ऐसा भक्त लाधला भाग्यासी । आठवण ऐसी द्यावी तुज ॥३॥
तुका म्हणे नको पाहों माझा अंत । जाणोनि हे मात उडी घालीं ॥४॥
४३८०
ज्याचें जैसें भावी मन । त्यासि देणें दरुषण ॥१॥
पुरवूं जाणे मनिंची खूण । समाधान करोनि ॥ध्रु.॥
आपणियातें प्रगट करी । छाया वरी कृपेची ॥२॥
तुका म्हणे केले दान । मन उन्मन हरिनामीं ॥३॥
४३८१
कां रे पुंड्या मातलासी । उभें केलें विठ्ठलासि ॥१॥
विस्त क्षीरसागरवासीं । आला उभा पंढरीसि ॥ध्रु.॥
भक्ती देखोनि निकट । देवें सोडिलें वैकुंठ ॥२॥
तुका म्हणे बळी । तूं चि एक भूमंडळीं ॥३॥
४३८२
शेवटींची विनंती । ऐका ऐका कमळापती ॥१॥
काया वाचा मन । चरणीं असे समर्पण ॥ध्रु.॥
जीवपरमात्मा ऐक्यासि । सदा वसो हृदयेंसीं ॥२॥
तुका म्हणे देवा । कंठीं वसावें केशवा॥३॥
४३८३
माझें परिसावें गार्‍हाणें । चत्ति द्यावें नारायणें ॥१॥
माझे हृदयींचें वर्म । देवा जाणशी तूं कर्म ॥ध्रु.॥
सबाह्यअंतरसाक्ष । ऐसा वेदीं केला पक्ष ॥२॥
तुका म्हणे नेणां । काय सांगों नारायणा ॥३॥
४३८४
गुरुचिया मुखें होइल ब्रम्हज्ञान । न कळे प्रेमखुण विठोबाची ॥१॥
वेदातें विचारा पुराणातें पुसा । विठोबाचा कैसा प्रेमभाव ॥२॥
तुका म्हणे सांडा जाणिवेचा शीण । विठोबाची खूण जाणती संत ॥३॥
४३८५
देव आतां आम्हीं केला असे ॠणी । आणिका वांचूनि काय गुंता ॥१॥
एकाचें आर्जव करू एकनिष्ठ । आणिकांचा बोभाट कामा नये ॥ध्रु.॥
बहुतांचे आर्जव केलिया खटपट । नाहीं हा शेवट शुद्ध होत ॥२॥
पुरता विचार आणोनी मानसीं । अंतरलों सर्वासि पई देखा ॥३॥
तुका म्हणे देवा चरणीं असो भाव । तेणें माझा जीव संतोष हा ॥४॥
४३८६
पापाची वासना नको दावूं डोळां । त्याहुनि अंधळा बराच मी ॥१॥
निंदेचें श्रवण नको माझे कानीं । बधिर करोनि ठेवीं देवा ॥ध्रु.॥
अपवित्र वाणी नको माझ्या मुखा । त्याजहुनि मुका बराच मी ॥२॥
नको मज कधीं परस्त्रीसंगति । जनांतुन माती उठतां भली ॥३॥
तुका म्हणे मज अवघ्याचा कांटाळा । तूं एक गोपाळा आवडसी ॥४॥
४३८७
कीर्तनाचा विकरा मातेचें गमन । भाड खाईं धन विटाळ तो ॥१॥
हरिभक्ताचि माता हे हरिगुणकीर्ति । इजवर पोट भरिती चांडाळ ते ॥ध्रु.॥
अंत्यज हा ऐसें कल्पांतीं करीना । भाड हे खाईंना जननीची ॥२॥
तुका म्हणे त्याचें दर्शन ही खोटें । पूर्वजांसि नेटें नरका धाडी ॥३॥
४३८८
पंढरी पावन जालें माझें मन । आतां करूं ध्यान विठोबाचें ॥१॥
आतां ऐसें करूं नाम गाऊं गीतीं । सुखाचा सांगाती विठो करूं ॥ध्रु.॥
संग करूं त्याचा तो सखा आमचा । अनंतां जन्मांचा मायबाप ॥२॥
परतोनि सोईं धरीं कां रे मना । विठ्ठलचरणा घालीं मिठी ॥३॥
घातलीसे मिठी नाही भक्तिभाव । उदार पंढरिराव तुका म्हणे ॥४॥
४३८९
येई गे विठ्ठले विश्वजीवनकले । सुंदर घननीळे पांडुरंगें ॥१॥
येई गे विठ्ठले करुणाकल्लोळे । जीव कळवळे भेटावया ॥ध्रु.॥
न लगती गोड आणीक उत्तरें । तुझें प्रेम झुरे भेटावया ॥२॥
तुका म्हणे धांव घालीं कृष्णाबाईं । क्षेम चाहूंबाही देई मज ॥३॥
४३९०
कटावरी कर कासया ठेविले । जननी विठ्ठले जीवलगे॥१॥
शंखचक्रगदाकमळमंडित । आयुधें मंडित कृष्णाबाईं ॥ध्रु.॥
क्षण एक धीर होत नाहीं चित्ति । केव्हां पंढरिनाथा भेटशील ॥२॥
तुका म्हणे हें चि करीं देई । तई च विश्रामा पावईंन ॥३॥
४३९१
आतां मोकलावें नव्हे हें उचित । तरी कृपावंत म्हणवावें ॥१॥
पूर्वा भक्त जाले सर्व आपंगिले । नाहीं उपेक्षिले तुम्हीं कोणी ॥ध्रु.॥
माझिया वेळेसि कां गा लपालासी । विश्व पोसितोसि लपोनियां ॥२॥
करावी म्हणावी सर्वां भूतीं दया । तरी भेटावया येईंन मी ॥३॥
तरी माझे हाती देई मनबुद्धि । जरि दयानिधि येशील तूं ॥४॥
तुका म्हणे तूं चि अवघा सूत्रधारी । माझी सत्ता हरी काय आहे ॥५॥
४३९२
माझें कोण आहे तुजविण देवा । मुकुंदा केशवा नारायणा ॥१॥
वाट पाहतसें कृपेच्या सागरा । गोपीमनोहरा पांडुरंगा ॥ध्रु.॥
साच करीं हरी आपुली ब्रिदावळी । कृपेनें सांभाळीं महाराजा ॥२॥
क्षमा करीं सर्व अपराध माझा । लडिवाळ मी तुझा पांडुरंगा ॥३॥
साह्य होसी तरी जाती साही वैरी । मग सुखें अंतरीं ध्यान तुझें ॥४॥
कृपा करोनि देई दया क्षमा शांती । तेणें तुझी भक्ति लाभईंल ॥५॥
माझें हें सामर्थ्य नव्हे नारायणा । जरी कांहीं करुणा येइल तुज ॥६॥
तुका म्हणे मज कैसें आपंगा जी । आपुलेंसें करा जी पांडुरंगा ॥७॥
४३९३
अपराध जाले जरी असंख्यात । तरी कृपावंत नाम तुझें ॥१॥
तुझें लडिवाळ तुज कृपा यावी । म्यां वाट पाहावी कवणाची ॥ध्रु.॥
मायबाप माझा रुक्मादेवीवर । हा दृढ निर्धार अंतरींचा ॥२॥
तुका म्हणे कोणे गोष्टीचें संकष्ट । न घालीं मज भेट नारायणा ॥३॥
४३९४
आधीं कां मज लावियेली सवे । आतां न राहावे तुजविण ॥१॥
पहिलें चि तोंडक कां गा नाहीं केलें । आतां उपेक्षिलें न सोडीं मी ॥ध्रु.॥
कृपेच्या सागरा न पाहें निर्वाण । जालों तुजवीण कासावीस ॥२॥
तुका म्हणे कोठें गुंतलेति हरी । येई झडकरी पांडुरंगा ॥३॥
४३९५
बा रे पांडुरंगा केव्हां येशी भेटी । जाहालों हिंपुटी तुजवीण ॥१॥
तुजवीण सखें न वटे मज कोणी । वाटतें चरणीं घालूं मिठीं ॥ध्रु.॥
ओवाळावी काया चरणांवरोनि । केव्हां चक्रपाणी भेटशील ॥२॥
तुका म्हणे माझी पुरवीं आवडी । वेगीं घालीं उडी नारायणा ॥३॥
४३९६
पंचाग्निसाधन करूं धूम्रपान । काय तीर्थाटण करूं सांग ॥१॥
सांग कोणे देशीं आहे तुझें गांव । घेऊनियां धांव येऊं तेथें ॥ध्रु.॥
सांग कांहीं वृत्त कोण करूं व्रत । जेणें कृपावंत होशील तूं ॥२॥
वाटतें सेवटीं जालासि निष्ठ । न देसी उत्तर तुका म्हणे ॥३॥
४३९७
तुजवीण तीळभरी रिता ठाव । नाहीं ऐसें विश्व बोलतसे ॥१॥
बोलियेले योगी मुनी साधु संत । आहेसि या आंत सर्वांठायीं ॥ध्रु.॥
मी तया विश्वासें आलों शरणागत । पूर्वीचें अपत्य आहें तुझें ॥२॥
अनंत ब्रम्हांडें भरोनि उरलासि । मजला जालासि कोठें नाहीं ॥३॥
अंतपार नाहीं माझिया रूपासि । काय सेवकासि भेट देऊं ॥४॥
ऐसें विचारिलें म्हणोनि न येशी । सांग हृषीकेशी मायबापा ॥५॥
तुका म्हणे काय करावा उपाय । जेणें तुझे पाय आतुडति ॥६॥
४३९८
काम क्रोध आड पडले पर्वत । राहिला अनंत पलीकडे ॥१॥
नुलंघवे मज न सांपडे वाट । दुस्तर हा घाट वैरियांचा ॥ध्रु.॥
आतां कैंचा मज सखा नारायण । गेला अंतरोन पांडुरंगा ॥२॥
तुका म्हणे व्यर्थ मोलाचें शरीर । गेलें हा विचार कळों आला ॥३॥
४३९९
नव्हे निष्ठावंत तुज काय बोल । सेवेविण मोल मागतसें ॥ध्रु.॥
न घडे भजन शुद्ध भावनिष्ठा । आपुल्या अदृष्टावरी बोल ॥ध्रु.॥
पूवाअ जाले भक्त असंख्य विरक्त । काम क्रोध अहंते निर्दाळिलें ॥२॥
ऐसी अंगवण नाहीं मज देवा । करीतसें हेवा भेटावयाचा ॥३॥
कृपा करोनियां पुरवीं असोसी । आपुल्या ब्रिदासी राखावया ॥४॥
तुका म्हणे एक बाळक अज्ञातें । त्यासि हे पोसित मायबापें ॥५॥
नाटाचे २
४४००
अगा ये मधुसूदना माधवा । अगा ये कमळापती यादवा ।
अगा श्रीधरा केशवा । अगा बांधवा द्रौपदीच्या ॥१॥
अगा विश्वव्यापका जनार्दना । गोकुळवासी गोपिकारमणा ।
अगा गुणनिधि गुणनिधाना । अगा मर्दना कंसाचिया ॥ध्रु.॥
अगा सर्वोत्तमा सर्वेश्वरा । गुणातीता विश्वंभरा ।
अगा निर्गुणा निराकारा । अगा आधारा दीनाचिया ॥२॥
अगा उपमन्यसहाकारा । अगा शयना फणिवरा ।
अगा काळकृतांत असुरा । अगा अपारा अलक्षा ॥३॥
अगा वैकुंठनिवासा । अगा अयोध्यापति राजहंसा ।
अगा ये पंढरिनिवासा । अगा सर्वेशा सहजरूपा ॥४॥
अगा परमात्मा परमपुरुषा। अगा अव्यया जगदीशा ।
अगा कृपाळुवा आपुल्या दासा । तोडीं भवपाशा तुका म्हणे ॥५॥