तुकाराम गाथा - अभंग संग्रह ४२०१ ते ४३००

४२०१

संसार करिती मोठ्या महत्वानें । दिसे लोका उणें न कळे त्या ॥१॥

पवित्रपण आपुलें घरच्यासी च दिसे । बाहेर उदास निंदिताती ॥ध्रु.॥

आपणा कळेना आपले अवगुण । पुढिलाचे दोषगुण वाखाणिती ॥२॥

विषयाचे ध्यासें जग बांधियेलें । म्हणोनि लागले जन्ममृत्यु ॥३॥

तुका म्हणे माझें संचित चि असें । देवाजीचें पिसे सहजगुण ॥४॥

४२०२

गव्हाराचें ज्ञान अवघा रजोगुण । सुखवासी होऊन विषय भोगी ॥१॥

त्यासी ज्ञानउपदेश केला । संगेंविण त्याला राहावेना ॥२॥

तुका म्हणे संग उत्तम असावा । याविण उपावा काय सांगों ॥३॥

४२०३

भाग्यालागी लांचावले । देवधर्म ते राहिले ॥१॥

कथे जातां अळसे मन । प्रपंचाचें मोटें ज्ञान ॥ध्रु.॥

अखंडप्रीति जाया । नेणे भजनाच्या ठाया ॥२॥

कथाकीर्तन धनाचें । सर्वकाळ विषयीं नाचे ॥३॥

तुका म्हणे पंढरिराया । ऐसे जन्मविले वांयां॥४॥

४२०४

पतिव्रतेची कीर्ती वाखाणितां । सिंदळईंच्या माथां तिडिक उठे ॥२॥

आमुचें तें आहे सहज बोलणें । नाहीं विचारून केलें कोणीं ॥ध्रु.॥

अंगें उणें त्याच्या बैसे टाळक्यांत । तेणें ठिणग्या बहुत गाळीतसे ॥२॥

तुका म्हणे आम्ही काय करणें त्यासी । ढका खवंदासी लागतसे ॥३॥

४२०५

आहे ऐसा देव वदवावी वाणी । नाहीं ऐसा मनीं अनुभवावा ॥१॥

आवडी आवडी कळिवराकळिवरी । वरिली अंतरी ताळी पडे ॥ध्रु.॥

अपूर्व दर्शन मातेपुत्रा भेटी । रडूं मागे तुटी हर्षयोगें ॥२॥

तुका म्हणे एकें कळतें दुसरें । बरियानें बरें आहाचाचें आहाच ॥३॥

४२०६

हे चि माझे चित्ती । राहो भावप्रीति । विठ्ठल सुषुप्ती । जागृति स्वप्नासी ॥१॥

आणिक नाहीं तुज मागणें । राज्यचाड संपत्ति धन । जिव्हे सुख तेणें । घेतां देहीं नाम तुझें ॥ध्रु॥

तुझें रूप सर्वाठायीं । देखें ऐसें प्रेम देई । न ठेवावा ठायीं । अनुभव चित्तीचा ॥२॥

जन्ममरणाचा बाध । समुळूनि तुटे कंद । लागो हा चि छंद । हरि गोविंद वाचेसी ॥३॥

काय पालटे दरुषणें । अवघें कोंदाटे चैतन्य । जीवशिवा खंडण । होय ते रे चिंतितां ॥४॥

तुका म्हणे या चि भावें । आम्हीं धालों तुझ्या नामें । सुखें होत जन्म । भलते याती भलतैसीं ॥५॥

४२०७

मौन कां धरिलें विश्वाच्या जीवना । उत्तर वचना देई माझ्या ॥१॥

तूं माझें संचित तूं चि पूर्वपुण्य । तूं माझें प्राचीन पांडुरंगा ॥ध्रु.॥

तूं माझें सत्कर्म तूं माझा स्वधर्म । तूं चि नित्यनेम नारायणा ॥२॥

कृपावचनाची वाट पाहातसें । करुणा वोरसें बोल कांहीं ॥३॥

तुका म्हणे प्रेमळाच्या प्रियोत्तमा । बोल सर्वोत्तमा मजसवें ॥४॥

४२०८

काय करूं आतां धरुनियां भीड । निःशंक हें तोंड वाजविलें ॥१॥

नव्हे जगीं कोणी मुकियाचा जाण । सार्थक लाजोनी नव्हे हित ॥ध्रु.॥

आलें तें उत्तर बोलें स्वामीसवें । धीट नीट जीवें होऊनियां ॥२॥

तुका म्हणे मना समर्थासीं गांठी । घालावी हे मांडी थापटूनि ॥३॥

४२०९

माझिया तो जीवें घेतला हा सोस । पाहें तुझी वास भेटावया ॥१॥

मातेविण बाळ न मनी आणिका । सर्वकाळ धोका स्तनपाना ॥ध्रु.॥

वोसंगा निघाल्या वांचूनि न राहे । त्याचें आर्त माय पुरवीते ॥२॥

तुका म्हणे माते भक्तां तूं कृपाळ । गिळियेले जाळ वनांतरीं ॥३॥

४२१०

ते काय पवाडे नाहीं म्यां ऐकिले । गोपाळ रक्षिले वनांतरीं ॥१॥

मावेचा वोणवा होऊनि राक्षस । लागला वनास चहूंकडे ॥ध्रु.॥

गगनासी ज्वाळा लागती तुंबळ । गोधनें गोपाळ वेडावलीं ॥२॥

तुका म्हणे तेथें पळावया वाट । नाहीं वा निपट ऐसें जालें ॥३॥

४२११

धडकला अग्नि आह्या येती वरी । गोपाळ श्रीहरी विनविती ॥१॥

अरे कृष्णा काय विचार करावा । आला रे वोणवा जळों आतां ॥ध्रु.॥

अरे कृष्णा तुझें नाम बळिवंत । होय कृपावंत राख आतां ॥२॥

तुका म्हणे अरे कृष्णा नारायणा । गोपाळ करुणा भाकितिले ॥३॥

४२१२

अरे कृष्णा आम्ही तुझे निज गडी । नवनीत आवडी देत होतों ॥१॥

अरे कृष्णा आतां राखेंराखें कैसें तरीं । संकटाभीतरीं पडियेलों ॥ध्रु.॥

वरुषला इंद्र जेव्हां शिळाधारीं । गोवर्धन गिरी उचलिला ॥२॥

तुका म्हणे तुझे पवाडे गोपाळ । वर्णिती सकळ नारायणा ॥३॥

४२१३

अरे कृष्णा तुवां काळया नाथिला । दाढे रगडिला रिठासुर ॥१॥

अरे कृष्णा तुवां पुतना शोषिली । दुर्बुद्धि कळली अंतरींची ॥ध्रु.॥

गोपाळ करुणा ऐसी नानापरी । भाकिती श्रीहरी तुजपुढें ॥२॥

तुझें नाम कामधेनु करुणेची । तुका म्हणे त्यांची आली कृपा ॥३॥

४२१४

चहुंकडूनियां येती ते कलोळ । सभोंवते जाळ जवळि आले ॥१॥

सकुमार मूर्ति श्रीकृष्ण धाकुटी । घोंगडी आणि काठी खांद्यावरि ॥ध्रु.॥

लहान लेंकरूं होत ते सगुण । विक्राळ वदन पसरिलें ॥२॥

चाभाड तें एक गगनीं लागलें । एक तें ठेविलें भूमीवरि ॥३॥

तये वेळे अवघे गोपाळ ही भ्याले । तुकें ही लपालें भेऊनियां ॥४॥

४२१५

श्रीमुख वोणवा गिळीत चालिलें । भ्यासुर वासिलें वदनांबुज ॥१॥

विक्राळ त्या दाढा भ्यानें पाहावेना । धाउनी रसना ज्वाळ गिळी ॥ध्रु.॥

जिव्हा लांब धांवे गोळा करी ज्वाळ । मोटें मुखकमळ त्यांत घाली ॥ २॥

तुका म्हणे अवघा वोणवा गीळिला। आनंद जाहाला गोपाळांसी ॥३॥

४२१६

गोपाळ प्रीतीनें कैसे विनविती । विक्राळ श्रीपती होऊं नको ॥१॥

नको रे बा कृष्णा धरूं ऐसें रूप । आम्हां चळकांप सुटलासे ॥ध्रु.॥

होई बा धाकुटा शाम चतुर्भूज । बैसोनियां गुज सुखें बोलों ॥२॥

वोणव्याच्या रागें गिळिशील आम्हां । तुका मेघशामा पायां लागे ॥३॥

४२१७

सांडियेलें रूप विक्राळ भ्यासुर । झालें सकुमार कोडिसवाणें ॥१॥

शाम चतुर्भुज मुकुट कुंडलें । सुंदर दंडलें नव बाळ ॥ध्रु.॥

गोपाळ म्हणती कैसें रे बा कृष्णा । रूप नारायणा धरियेलें ॥२॥

कैसा वाढलासी विक्राळ जालासी । गटगटा ज्वाळांसी गिळियेलें ॥३॥

तुका म्हणे भावें पुसती गोपाळ । अनाथवत्सल म्हणोनियां ॥४॥

४२१८

बा रे कृष्णा तुझें मुख कीं कोमळ । कैसे येवढे ज्वाळ ग्रासियेले ॥१॥

बा रे कृष्णा तुझी जिव्हा कीं कोवळी । होईंल पोळिली नारायणा ॥ध्रु.॥

बैसें कृष्णा तुझें पाहूं मुखकमळ । असेल पोळलें कोणे ठायीं ॥२॥

घोंगडिया घालीं घालूनियां तळीं । वरी वनमाळी बैसविती ॥३॥

तुका म्हणे भावें आकळिला देव । कृपासिंधुराव त्रैलोक्याचा ॥४॥

४२१९

एक म्हणती मुख वासीं नारायणा । पाहों दे वदना डोळेभरि ॥१॥

वासुनियां मुख पहाती सकळ । अवघे गोपाळ व्योमाकार ॥ध्रु.॥

म्हणती गोपाळ बेटे हो हा देव । स्वरूपाचा ठाव न कळे याच्या ॥२॥

तुका म्हणे अवघे विठोबाभोंवते । मळिाले नेणते लहानथोर ॥३॥

४२२०

एक म्हणती कृष्णा वासिलें त्वां मुख । तेव्हां थोर धाक पडिला आम्हां ॥१॥

गिळो लागलासी अग्नीचे कल्लोळ । आम्ही चळचळां कांपतसों ॥ध्रु.॥

ज्वाळांबरोबरि गळिशील आम्हां । ऐसें मेघशामा भय वाटे ॥२॥

तुका म्हणे ऐसे भाग्याचे गोपाळ । फुटकें कपाळ आमुचें चि ॥३॥

४२२१

गोपाळांचें कैसें केलें समाधान । देउनि आलिंगन निवविले ॥१॥

ज्वाळाबरोबरि तुम्हां कां ग्रासीन । अवतार घेणें तुम्हांसाटीं ॥ध्रु.॥

निर्गुण निर्भय मी सर्वांनिराळा । प्रकृतिवेगळा गुणातीत ॥२॥

चिन्मय चिद्रूप अवघें चिदाकार । तुका म्हणे पार नेणे ब्रम्हा ॥३॥

४२२२

ऐसा मी अपार पार नाहीं अंत । परि कृपावंत भाविकांचा ॥१॥

दुर्जनां चांडाळां करीं निर्दाळण । करीं संरक्षण अंकितांचें ॥ध्रु.॥

भक्त माझे सखे जिवलग सांगाती । सर्वांग त्यांप्रति वोडवीन ॥२॥

पीतांबरछाया करीन त्यांवरी । सदा त्यांचे घरीं दारी उभा ॥३॥

माझे भक्त मज सदा जे रातले । त्यांघरीं घेतलें धरणें म्यां ॥४॥

कोठें हें वचन ठेविलें ये वेळे । तुका म्हणे डोळे झांकियेले ॥५॥

४२२३

भ्रतारेंसी भार्या बोले गुज गोष्टी । मज ऐसी कष्टी नाहीं दुजी ॥१॥

अखंड तुमचें धंद्यावरी मन । माझें तों हेळण करिती सर्व ॥ध्रु.॥

जोडितसां तुम्ही खाती हेरेंचोरें । माझीं तंव पोरें हळहळीती ॥२॥

तुमची व्याली माझे डाई हो पेटली । सदा दुष्ट बोली सोसवेना ॥३॥

दुष्टव्रुति नंदुली सदा द्वेष करी । नांदों मी संसारीं कोण्या सुखें ॥४॥

भावा दीर कांहीं धड हा न बोले । नांदों कोणां खालें कैसी आतां ॥५॥

माझ्या अंगसंगें तुम्हांसी विश्रांति । मग धडगति नाहीं तुमची ॥६॥

ठाकतें उमकतें जीव मुठी धरूनि । परि तुम्ही अजूनि न धरा लाज ॥७॥

वेगळे निघतां संसार करीन । नाहीं तरी प्राण देतें आतां ॥८॥

तुका म्हणे जाला कामाचा अंकित । सांगे मनोगत तैसा वर्ते ॥९॥

४२२४

कामाचा अंकित कांतेतें प्रार्थित । तूं कां हो दुश्चित्त निरंतर ॥१॥

माझीं मायबापें बंधु हो बहिण । तुज करी सीण त्यागीन मी ॥ध्रु.॥

त्यांचें जरि तोंड पाहेन मागुता । तरि मज हत्या घडो तुझी ॥२॥

सकाळ उठोन वेगळा निघेन । वाहातों तुझी आण निश्चयेंसी ॥३॥

वेगळें निघतां घडीन दोरे चुडा । तूं तंव माझा जोडा जन्माचा कीं ॥४॥

ताईंत सांकळी गळांचि दुलडी । बाजुबंदजोडी हातसर ॥५॥

वेणीचे जे नग सर्व ही करीन । नको धरूं सीण मनीं कांहीं ॥६॥

नेसावया साडी सेलारी चुनडी । अंगींची कांचोळी जाळिया फुलें ॥७॥

तुका म्हणे केला रांडेनें गाढव । मनासवें धांव घेतलीसे ॥८॥

४२२५

उजळितां उजळे दीपकाची वाती । स्वयंभ ते ज्योति हिर्‍या अंगीं ॥१॥

एकीं महाकष्टें मेळविलें धन । एकासी जतन दैवयोगें ॥ध्रु.॥

परिमळें केलें चंदनाचे चिन्ह । निवडी ते भिन्न गाढव तो ॥२॥

तुका म्हणे जया अंगीं हरिठसा । तो तरे सहसा वंद्य होय ॥३॥

४२२६

बारावर्षे बाळपण । तें ही वेचलें अज्ञानें ॥१॥

ऐसा जन्म गेला वांयां । न भजतां पंढरिराया ॥ध्रु.॥

बाकी उरलीं आठ्याशीं । तीस वेचलीं कामासी ॥२॥

बाकी उरलीं आठावन्न । तीस वेचली ममतेनें ॥३॥

बाकी उरलीं आठावीस । देहगेह विसरलास ॥४॥

तुका म्हणे ऐसा झाडा । संसार हा आहे थोडा ॥५॥

४२२७

सोवळा तो जाला । अंगीकार देवें केला ॥१॥

येर करिती भोजन । पोट पोसाया दुर्जन ॥ध्रु.॥

चुकला हा भार । तयाची च येरझार ॥२॥

तुका म्हणे दास । जाला तया नाहीं नास ॥३॥

४२२८

आजि शिवला मांग । माझें विटाळलें आंग ॥१॥

यासी घेऊं प्रायश्चित्त । विठ्ठलविठ्ठल हृदयांत ॥ध्रु.॥

जाली क्रोधासी भेटी । तोंडावाटे नर्क लोटी ॥२॥

अनुतापीं न्हाऊं । तुका म्हणे रवी पाहूं ॥३॥

४२२९

ठाव तुम्हांपाशीं । जाला आतां हृषीकेशी ॥१॥

न लगे जागावें सतत । येथें स्वभावें हे नीत ॥ध्रु.॥

चोरट्यासी थारा । येथें कैंचा जी दातारा ॥२॥

तुका म्हणे मनें । आम्हां जालें समाधान ॥३॥

४२३०

पाळियेले लळे । माझे विठ्ठले कृपाळे ॥१॥

बहुजन्माचें पोषणें । सरतें पायांपाशीं तेणें ॥ध्रु.॥

सवे दिली लागों । भातें आवडीचें मागों ॥२॥

तुका म्हणे भिन्न । नाहीं दिसों दिलें क्षण ॥३॥

४२३१

जो या गेला पंढरपुरा । आणीक यात्रा न मानी तो ॥१॥

सुलभ माय पंढरिराणा । पुरवी खुणा अंतरींच्या ॥ध्रु.॥

जन्मांतरिंच्या पुण्यरासी । वारी त्यासी पंढरी ॥२॥

बाहेर येतां प्राण फुटे । रडें दाटे गहिवरें ॥३॥

दधिमंगळभोजन सारा । म्हणती करा मुरडींव ॥४॥

मागुता हा पाहों ठाव । पंढरिराव दर्शनें ॥५॥

तुका म्हणे भूवैकुंठ । वाळुवंट भींवरा ॥६॥

४२३२

न मिळती एका एक । जये नगरीचे लोक ॥१॥

भलीं तेथें राहूं नये । क्षणें होईंल न कळे काय ॥ध्रु.॥

न करितां अन्याय । बळें करी अपाय ॥२॥

नाहीं पुराणाची प्रीति । ठायींठायीं पंचाइती ॥३॥

भल्या बुर्‍या मारी । होतां कोणी न निवारी ॥४॥

अविचार्‍या हातीं । देऊनि प्रजा नागविती ॥५॥

तुका म्हणे दरी । सुखें सेवावी ते बरी ॥६॥

४२३३

शिकवणें नाक झाडी । पुढील जोडी कळेना ॥१॥

निरयगांवीं भोग देता । तेथें सत्ता आणिकांची ॥ध्रु.॥

अवगुणांचा सांटा करी । ते चि धरी जीवासी ॥२॥

तुका म्हणे जडबुद्धि । कर्मशुद्धी सांडवीं ॥३॥

४२३४

गोपीचंदन मुद्रा धरणें । आम्हां लेणें वैष्णवां ॥१॥

मिरवूं अळंकार लेणें । हीं भूषणें स्वामीचीं ॥ध्रु.॥

विकलों ते सेवाजीवें । एक्या भावें एकविध ॥२॥

तुका म्हणे शूर जालों । बाहेर आलों संसारा ॥३॥

४२३५

विषयांचे लोलिंगत । ते फजीत होतील ॥१॥

न सरे येथें यातिकुळ । शुद्ध मूळबीज व्हावें ॥ध्रु.॥

शिखासूत्र सोंग वरि । दुराचारी दंड पावे ॥२॥

तुका म्हणे अभिमाना । नारायणा न सोसे ॥३॥

४२३६

वडिलें दिलें भूमिदान । तें जो मागे अभिळासून ॥१॥

अग्रपूजेचा अधिकारी । श्रेष्ठ दंड यमा घरीं ॥ध्रु.॥

उभयकुल समवेत । नर्का प्रवेश अद्भुत ॥२॥

तप्तलोहें भेटी । तुका म्हणे कल्पकोटी ॥३॥

४२३७

लटिकी ग्वाही सभेआंत । देतां पतित आगळा ॥१॥

कुंभपाकीं वस्ती करूं । होय धुरु कुळेसी ॥ध्रु.॥

रजस्वला रुधिर स्रवे । तें चि घ्यावें तृषेसी ॥२॥

तुका म्हणे जन्मा आला । काळ जाला कुळासी ॥३॥

४२३८

आचरे दोष न धरी धाक । परीपाक दुःखाचा ॥१॥

चांडाळ तो दुराचारी । अंगीकारी कोण त्या ॥ध्रु.॥

नव्हे संतान वोस घर । अंधकार कुळासी ॥२॥

तुका म्हणे त्याचें दान । घेतां पतन दुःखासी ॥३॥

४२३९

कीविलवाणा जाला आतां । दोष करितां न विचारी ॥१॥

अभिळाषी नारी धन । झकवी जन लटिकें चि ॥ध्रु.॥

विश्वासिया करी घात । न धरी चित्ति कांटाळा ॥२॥

तुका म्हणे नाहीं आला । वृथा गेला जन्मासी ॥३॥

४२४०

घेऊं नये तैसें दान । ज्याचें धन अभिळाषी ॥१॥

तो ही येथें कामा नये । नर्का जाय म्हणोनि ॥ध्रु.॥

विकी स्नानसंध्या जप । करी तप पुढिलांचें ॥२॥

तुका म्हणे दांभिक तो । नर्का जातो स्वइच्छा ॥३॥

४२४१

सदा नामघोष करूं हरिकथा । तेणें सदा चित्ति समाधान ॥१॥

सर्वसुख ल्यालों सर्व अलंकार । आनंदें निर्भर डुलतसों ॥ध्रु.॥

असों ऐसा कोठें आठव ही नाहीं । देहीं च विदेही भोगूं दशा ॥२॥

तुका म्हणे आम्ही जालों अग्निरूप । लागों नेदूं पापपुण्य आतां ॥३॥

४२४२

वरिवरि बोले युद्धाचिया गोष्टी । परसैन्या भेटी नाहीं जाली ॥१॥

पराव्याचे भार पाहुनियां दृष्टी । कांपतसे पोटीं थरथरां ॥ध्रु.॥

मनाचा उदार रायांचा जुंझार । फिरंगीचा मार मारीतसे ॥२॥

धन्य त्याची माय धन्य त्याचा बाप । अंगीं अनुताप हरिनामें ॥३॥

तुका म्हणे साधु बोले खर्गधार । खोचती अंतरें दुर्जनाचें ॥४॥

४२४३

गंधर्वनगरीं क्षण एक राहावें । तें चि पैं करावें मुळक्षत्र ॥१॥

खपुष्पाची पूजा बांधोनि निर्गुणा । लक्ष्मीनारायणा तोषवावें ॥ध्रु.॥

वंध्यापुत्राचा लग्नाचा सोहळा । आपुलिया डोळां पाहों वेगीं ॥२॥

मृगजळा पोही घालुनि सज्ञाना । तापलिया जना निववावें ॥३॥

तुका म्हणे मिथ्या देहेंद्रियकर्म । ब्रम्हार्पण ब्रम्ह होय बापा ॥४॥

४२४४

तुझा म्हणविलों दास । केली उच्छिष्टासी आस ॥१॥

मुखीं घालावा कवळ । जरी तूं होशील कृपाळ ॥२॥

सीण भाग माझा पुसें । तुका म्हणे न करीं हांसें ॥३॥

४२४५

काय मागें आम्ही गुंतलों काशानीं । पुढें वाहों मनीं धाक देवा ॥१॥

कीर्ति चराचरीं आहे तैसी आहे । भेटोनियां काय घ्यावें आम्हां ॥ध्रु.॥

घेउनी धरणें बैसती उपवासी । हट आम्हांपासीं नाहीं तैसा ॥२॥

तातडी तयांनीं केली विटंबणा । आम्हां नारायणा काय उणें ॥३॥

नाहीं मुक्तिचाड वास वैकुंठींचा । जीव भाव आमुचा देऊं तुज ॥४॥

तुका म्हणे काय मानेल तें आतां । तूं घेई अनंता सर्व माझें ॥५॥

४२४६

जालों बळिवंत । होऊनियां शरणागत ॥१॥

केला घरांत रिघावा । ठायीं पाडियेला ठेवा ॥ध्रु.॥

हाता चढे धन । ऐसें रचलें कारण ॥२॥

तुका म्हणे मिठी । पायीं देउनि केली लुटी ॥३॥

४२४७

दासीचा जो संग करी । त्याचे पूर्वज नर्का द्वारीं ॥१॥

ऐसे सांगों जातां जना । नये कोणाचिया मना ॥ध्रु.॥

बरें विचारूनी पाहें । तुज अंतीं कोण आहे ॥२॥

तुका म्हणे रांडलेंका । अंतीं जासिल यमलोका ॥३॥

४२४८

गुळ सांडुनि गोडी घ्यावी । मीठ सांडुनि चवि चाखावी ॥१॥

ऐसा प्रपंच सांडुनि घ्यावा । मग परमार्थ जोडावा ॥ध्रु.॥

साकरेचा नव्हे ऊंस । आम्हां कैंचा गर्भवास ॥२॥

बीज भाजुनि केली लाही । जन्ममरण आम्हांसि नाहीं ॥३॥

आकारासी कैंचा ठाव । देह प्रत्यक्ष जाला वाव ॥४॥

तुका म्हणे अवघें जग । सर्वां घटीं पांडुरंग ॥५॥

४२४९

आमुचें दंडवत पायांवरि डोईं । व्हावें उतराईं ठेवूनियां ॥१॥

कराल तें काय नव्हे जी विठ्ठला । चत्ति द्यावें बोला बोबडिया ॥२॥

तुका म्हणे आम्ही लडिवाळें अनाथें । म्हणोनि दिनानाथें सांभाळावें ॥३॥

४२५०

भाग्यवंत आम्ही विष्णुदास जगीं । अभंग प्रसंगीं धैर्यवंत ॥१॥

नाही तें पुरवीत आणुनि जवळी । गाउनी माउली गीत सुखें ॥ध्रु.॥

प्रीति अंगीं असे सदा सर्वकाळ । वोळली सकळ सुखें ठायीं ॥२॥

आपुल्या स्वभावें जैसे जेथें असों । तैसे तेथें दिसों साजिरे चि ॥३॥

वासनेचा कंद उपडिलें मूळ । दुरितें सकळ निवारिलीं ॥४॥

तुका म्हणे क्तजनाची माउली । करील साउली विठ्ठल आम्हां ॥५॥

४२५१

तीर्थे फळती काळें जन्में आगळिया । संतदृष्टी पाया हेळामात्रें ॥१॥

सुखाचे सुगम वैष्णवांचे पाय । अंतरींचा जाय महाभेव ॥ध्रु.॥

काळें हि न सरे तपें समाधान । कथे मूढजन समाधिस्थ ॥२॥

उपमा द्यावया सांगतां आणीक । नाहीं तिन्ही लोक धुंडाळितां ॥३॥

तुका म्हणे मी राहिलों येणें सुखें । संतसंगें दुःखें नासावया ॥४॥

४२५२

संतजना माझी यावया करुणा । म्हणउनी दीन हीन जालों ॥१॥

नेणें योग युक्ती नाहीं ज्ञान मति । गातसें या गीती पांडुरंगा ॥ध्रु.॥

भाव भक्ती नेणें तप अनुष्ठान । करितों कर्तिन विठ्ठलाचें ॥२॥

ब्रम्हज्ञान ध्यान न कळे धारणा । एका नारायणा वांचूनियां ॥३॥

तुका म्हणे माझा विटोबासी भार । जाणे हा विचार तो चि माझा ॥४॥

४२५३

ऐसें काय उणें जालें तुज देवा । भावेंविण सेवा घेसी माझी ॥१॥

काय मज द्यावा न लगे मुशारा । पहावें दातारा विचारूनि ॥ध्रु.॥

करितों पाखांडें जोडूनि अक्षरें । नव्हे ज्ञान खरें भक्तिरस ॥२॥

गुणवाद तुझे न बोलवे वाणी । आणिका छळणी वाद सांगें ॥३॥

तरी आतां मज राखें तुझे पायीं । देखसील कांहीं प्रेमरस ॥४॥

तुका म्हणे तुज हांसतील लोक । निःकाम सेवक म्हणोनियां ॥५॥

४२५४

भोंदावया मीस घेऊनि संतांचें । करी कुटुंबाचें दास्य सदा ॥१॥

मनुष्याचे परी बोले रावा करी । रंजवी नरनारी जगामध्यें ॥ध्रु.॥

तिमयाचा बैल करी सिकविलें । चित्रींचें बाहुलें गोष्टी सांगे ॥२॥

तुका म्हणे देवा जळो हे महंती । लाज नाहीं चित्ती निसुगातें ॥३॥

४२५५

अंगीं घेऊनियां वारें दया देती । तया भक्ता हातीं चोट आहे ॥१॥

देव्हारा बैसोनि हालविती सुपें । ऐसीं पापी पापें लिंपताती ॥ध्रु.॥

एकीबेकीन्यायें होतसे प्रचित । तेणें लोक समस्त भुलताती ॥२॥

तयाचे स्वाधीन दैवतें असती । तरी कां मरती त्यांचीं पोरें ॥३॥

तुका म्हणे पाणी अंगारा जयाचा । भक्त कान्होबाचा तो ही नव्हे ॥४॥

४२५६

कोणा एकाचिया पोरें केली आळी । ठावी नाहीं पोळी मागें देखी ॥१॥

बुझाविलें हातीं देउनी खापर । छंद करकर वारियेली ॥ध्रु.॥

तैसें नको करूं मज कृपावंता । काय नाहीं सत्ता तुझे हातीं ॥२॥

तुका म्हणे मायबापाचें उचित । करावें तें हित बाळकाचें ॥३॥

४२५७

पंढरपुरींचें दैवत भजावें । काया वाचा जावें शरण त्या ॥१॥

मनीं ध्यान करी अहंता धरूनी । तया चक्रपाणी दूर ठेला ॥ध्रु.॥

मान अभिमान सांडुनियां द्यावे । अवघ्यां नीच व्हावें तरी प्राप्त ॥२॥

तुका म्हणे हें चि कोणासी सांगावें । सादर होउनि भावें भजें देवा ॥३॥

४२५८

अधमाचें चत्ति अहंकारीं मन । उपदेश शीण तया केला ॥१॥

पापियाचें मन न करी आचार । विधवे शृंगार व्यर्थ केला ॥ध्रु.॥

अधमाचें चत्ति दुश्चित्त ऐकेना । वांयां सीण मना करूं काय ॥२॥

गर्धबासी दिली चंदनाची उटी । केशर लल्हाटीं शुकराच्या॥३॥

पतिवंचकेसी सांगतां उदंड । परि तें पाषांड तिचे मनीं ॥४॥

तुका म्हणे तैसें अभावीं सांगतां । वाउगा चि चित्ति सीण होय ॥५॥

४२५९

किती उपदेश करावा खळासी । नावडे तयासी बरें कांहीं ॥१॥

शुद्ध हे वासना नाहीं चांडाळाची । होळी आयुष्याची केली तेणें ॥ध्रु.॥

नाहीं शुद्ध भाव नायके वचन । आपण्या आपण नाडियेलें ॥२॥

तुका म्हणे त्यासी काय व्याली रांड । करितो बडबड रात्रदिस ॥३॥

४२६०

संत देखोनियां स्वयें दृष्टी टाळी । आदरें न्याहाळी परस्त्रीसी ॥१॥

वीट ये कर्णासी संतवाक्यामृता । स्त्रीशब्द ऐकतां निवे कर्ण ॥ध्रु.॥

कथेमाजी निज वाटे नित्यक्षणीं । स्त्रियेचे कीर्तनीं प्रेमें जागे ॥२॥

तुका म्हणे तुम्ही क्रोधासी न यावें । स्वभावा करावें काय कोणीं ॥३॥

४२६१

मणि पडिला दाढेसी मकरतोंडीं । सुखें हस्तें चि काढवेल प्रौढीं ॥१॥

परि मूर्खाचें चत्ति बोधवेना । दुधें कूर्मीच्या पाळवेल सेना ॥ध्रु.॥

सकळ पृथ्वी हिंडतां कदाचित । ससीसिंगाची प्राप्त होय तेथें ॥२॥

अतिप्रयत्नें गाळितां वाळुवेतें । दिव्य तेलाची प्राप्त होय तेथें ॥३॥

अतिक्रोधें खवळला फणी पाही । धरूं येतो मस्तकीं पुष्पप्रायी ॥४॥

पहा ब्रम्हानंदें चि एकीं हेळा । महापातकी तो तुका मुक्त केला ॥५॥

४२६२

भोळे भाविक हे जुनाट चांगले । होय तैसें केलें भक्तिभावें ॥१॥

म्हणउनि चिंता नाहीं आम्हां दासां । न भ्यो गर्भवासा जन्म घेतां ॥ध्रु.॥

आपुलिया इच्छा करूं गदारोळ । भोगूं सर्वकाळ सर्व सुखें ॥२॥

तुका म्हणे आम्हां देवाचा सांगात । नाहीं विसंबत येर येरां ॥३॥

४२६३

आतां तरी माझी परिसा वीनवती । रखुमाईंच्या पति पांडुरंगा ॥१॥

चुकलिया बाळा न मारावें जीवें । हित तें करावें मायबापीं ॥२॥

तुका म्हणे तुझा म्हणताती मज । आतां आहे लाज हे चि तुम्हां ॥३॥

४२६४

नाही बळयोग अभ्यास कराया । न कळे ते क्रिया साधनाची ॥१॥

तुझिये भेटीचें प्रेम अंतरंगीं । नाहीं बळ अंगीं भजनाचें ॥ध्रु.॥

काय पांडुरंगा करूं बा विचार । झुरतें अंतर भेटावया ॥२॥

तुका म्हणे सांगा वडिलपणें बुद्धी । तुजविण दयानिधी पुसों कोणां ॥३॥

४२६५

जिहीं तुझी कास भावें धरियेली । त्यांची नाहीं केली सांड देवा ॥१॥

काय माझा भोग आहे तो न कळे । सुखें तुम्ही डोळे झांकियेले ॥ध्रु.॥

राव रंक तुज सारिके चि जन । नाहीं थोर लहान तुजपाशीं ॥२॥

तुका म्हणे मागें आपंगिलें भक्तां । माझिया संचिता कृपा नये ॥३॥

४२६६

पहावया तुझा जरि बोलें अंत । तरि माझे जात डोळे देवा ॥१॥

स्तंबीं तुज नाहीं घातलें प्रल्हादें । आपुल्या आनंदें अवतार ॥ध्रु.॥

भक्ताचिया काजा जालासी सगुण । तुज नाहीं गुण रूप नाम ॥२॥

ऐसा कोण देवा अधम यातीचा । निर्धार हा साचा नाहीं तुझा ॥३॥

तुका म्हणे बोले कवतुकें गोष्टी । नेदीं येऊं पोटीं राग देवा ॥४॥

४२६७

प्रगट व्हावें हे अज्ञानवासना । माझी नारायणा हीनबुद्धि ॥१॥

खाणीवाणी होसी काष्टीं तूं पाषाणीं । जंतु जीवाजनीं प्रसद्धि हा ॥ध्रु.॥

ज्ञानहीन तुज पाहें अल्पमति । लहान हा चित्ती धरोनियां ॥२॥

परि तूं कृपाळ होसी देवराणा । ब्रिदें तुझीं जना प्रसिद्ध हें ॥३॥

उतावीळ बहु भक्तांचिया काजा । होसी केशीराजा तुका म्हणे ॥४॥

४२६८

जरी तुझा मज नसता आधार । कैसा हा संसार दुर्‍हावला ॥१॥

ऐसा बळी कोण होइल पुरता । जो हे वारी चिंता आशापाश ॥ध्रु.॥

मायामोहफांसा लोकलाजबेडी । तुजवीण तोडी कोण एक ॥२॥

हें तों मज कळों आलें अनुभवें । बरें माझ्या जीवें पांडुरंगा ॥३॥

तुका म्हणे यास तूं चि माझा गोही । पुरी भाव नाहीं जना लोका ॥४॥

४२६९

तुजविण चाड आणिकांची कांहीं । धरीन हें नाहीं तुज ठावें ॥१॥

तरणउपाय योगक्षेम माझा । ठेवियेला तुझ्या पायीं देवा ॥ध्रु.॥

कोण मज आळी काय हे तांतडी । सोनियाची घडी जाय दिस ॥२॥

तुझिया नामाचें ल्यालोंसें भूषण । कृपा संतजन करितील ॥३॥

तुका म्हणे जाला आनंदाचा वास । हृदया या नास नव्हे कधीं ॥४॥

४२७०

हें चि सुख पुढे मागतों आगळें । आनंदाचीं फळें सेवादान ॥१॥

जन्मजन्मांतरीं तुझा चि अंकिला । करूनि विठ्ठला दास ठेवीं ॥ध्रु.॥

दुजा भाव आड येऊं नेदीं चत्तिा । करावा अनंता नास त्याचा ॥२॥

अभय देऊनि करावें सादर । क्षण तो विसर पडों नेदीं ॥३॥

तुका म्हणे आम्ही जेजे इच्छा करूं । ते ते कल्पतरू पुरविसी ॥४॥

४२७१

तुज केलिया नव्हे ऐसें काईं । डोंगराची राईं क्षणमात्रें ॥१॥

मज या लोकांचा न साहे आघात । देखणें प्रचित जीव घेती ॥ध्रु.॥

सहज विनोदें बोलियेलों गोष्टी । अरंभी तों पोटीं न धरावी ॥२॥

दीनरूप मज करावें नेणता । याहुनी अनंता आहें तैसा ॥३॥

तुका म्हणे जेणें मज तूं भोगसी । तें करीं जनासीं चाड नाहीं ॥४॥

४२७२

ऐसा सर्व भाव तुज निरोपिला । तूं मज एकला सर्वभावें ॥१॥

अंतरींची कां हे नेणसील गोष्टी । परि सुखासाटीं बोलविसी ॥ध्रु.॥

सर्व माझा भार तुज चालवणें । तेथें म्यां बोलणें काय एक ॥२॥

स्वभावें स्वहित हिताचें कारण । कौतुक करून निवडिसी ॥३॥

तुका म्हणे तूं हें जाणसी गा देवा । आमुच्या स्वभावा अंतरींच्या ॥४॥

४२७३

लोखंडाचे न पाहे दोष । शिवोन परीस सोनें करी ॥१॥

जैसी तैसी तरीं वाणी । मना आणी माउली ॥ध्रु.॥

लेकराचें स्नेहे गोड । करी कोड त्यागुणें ॥ ॥

मागें पुढें रिघे लोटी । साहे खेटी करी तें ॥३॥

तुका विनंती पांडुरंगा । ऐसें सांगा आहे हें ॥४॥

४२७४.

पर्वकाळीं धर्म न करी नासरी । खर्ची राजद्वारीं द्रव्यरासी ॥१॥

सोइर्‍याची करी पाहुणेर बरा । कांडवी ठोंबरा संतांलागीं ॥ध्रु.॥

बाइलेचीं सर्व आवडीनें पोसी । मातापितरांसी दवडोनी ॥२॥

श्राद्धीं कष्टी होय सांगतां ब्राम्हण । गोवार मागून सावडीतो ॥३॥

नेतो पानें फुलें वेश्येला उदंड । ब्राम्हणासी खांड नेदी एक ॥४॥

हातें मोर्‍या शोधी कष्ट करी नाना । देवाच्या पूजना कांटाळतो ॥५॥

सारा वेळ धंदा करितां श्रमेना । साधूच्या दर्शना जातां कुंथे ॥६॥

हरिच्या कीर्तनीं गुंगायासि लागे । येरवीं तो जागे उगला चि ॥७॥

पुराणीं बैसतां नाहीं रिकामटी । खेळतो सोंगटी अहोरात्रीं ॥८॥

देवाच्या विभुती न पाहे सर्वथा । करी पानवथा नेत्रभिक्षा ॥९॥

गाईंला देखोनी बदबदां मारी । घोड्याची चाकरी गोड लागे ॥१०॥

ब्राम्हणाचें तीर्थ घेतां त्रास मोटा । प्रेमें घेतो घोंटा घटघटां ॥११॥

तुका म्हणे ऐसे प्रपंचीं गुंतले । जन्मोनि मुकले विठोबासी ॥१२॥

४२७५

आम्ही रामाचे राऊत । वीर जुंझार बहुत ॥१॥

मनपवनतुरंग । हातीं नामाची फिरंग ॥ध्रु.॥

वारू चालवूं चहूंखुरीं । घाला घालूं यमपुरी ॥२॥

तुका म्हणे पेणें । आम्हां वैकुंठासी जाणें ॥३॥

४२७६

पवित्र तें कुळ पावन तो देश । जेथें हरिचे दास घेती जन्म ॥१॥

कर्मधर्म त्याचे जाला नारायण । त्याचेनी पावन तिन्ही लोक ॥ध्रु.॥

वर्णअभिमानें कोण जाले पावन । ऐसें द्या सांगून मजपाशीं ॥३॥

अंत्यजादि योनि तरल्या हरिभजनें । तयाचीं पुराणें भाट जालीं ॥३॥

वैश्य तुळाधार गोरा तो कुंभार । धागा हा चांभार रोहिदास ॥४॥

कबीर मोमीन लतिब मुसलमान । शेणा न्हावी जाण विष्णुदास ॥५॥

काणोपात्र खोदु पिंजारी तो दादु । भजनीं अभेदू हरिचे पायीं ॥६॥

चोखामेळा बंका जातीचा माहार । त्यासी सर्वेश्वर ऐक्य करी ॥७॥

नामयाची जनी कोण तिचा भाव । जेवी पंढरीराव तियेसवें ॥८॥

मैराळा जनक कोण कुळ त्याचें । महिमान तयाचें काय सांगों ॥९॥

यातायातीधर्म नाहीं विष्णुदासा । निर्णय हा ऐसा वेदशास्त्रीं ॥१०॥

तुका म्हणे तुम्ही विचारावे ग्रंथ । तारिले पतित नेणों किती ॥११॥

४२७७.

नामासारिखी करणी । हे तों न दिसे त्रिभुवनीं ॥१॥

सिलंगणीचें सोनें । ठेवूं नये तें गाहाण ॥ध्रु.॥

आदित्याचीं झाडें । काय त्याचा उजड पडे ॥२॥

तुका म्हणे देवा । ब्रिदें सोडोनियां ठेवा ॥३॥

४२७८

येऊनि संसारा काय हित केलें । आयुष्य नासिलें शिश्नोदरा ॥१॥

विषय सेवितां कोण तृप्त जाला । इंधनीं निवाला अग्नि कोठें ॥ध्रु.॥

देखोनी मृगजळ भांबावलीं वेडीं । विचाराची थडी न टाकिती ॥२॥

ऐसियां जीवांसी सोय न लाविसी । निष्ठ‍ कां होसी कृपाळुवा ॥३॥

तुका म्हणे देवा अगाध पैं थोरी । सर्वांचे अंतरीं पुरलासी ॥४॥

४२७९

समर्थाचे सेवे बहु असे हित । विचार हृदयांत करुनी पाहें ॥१॥

वरकडोऐसा नव्हे हा समर्थ । क्षणें चि घडित सृष्टी नाशें ॥ध्रु.॥

ज्याची कृपा होतां आपणा ऐसें करी । उरों नेदी उरी दारिद्राची ॥२॥

ऐशालागीं मन वोळगे अहर्निशीं । तेणें वंद्य होशी ब्रम्हांदिकां ॥३॥

तुका म्हणे हें चि आहे पैं मुद्दल । सत्य माझा बोल हा चि माना ॥४॥

४२८०

पिकलिये सेंदे कडुपण गेलें । तैसें आम्हां केलें पांडुरंगें ॥१॥

काम क्रोध लोभ निमाले ठायीं चि । सर्व आनंदाची सृष्टि जाली ॥ध्रु.॥

आठव नाठव गेले भावाभाव । जाला स्वयमेव पांडुरंग ॥२॥

तुका म्हणे भाग्य या नांवें म्हणीजे । संसारीं जन्मीजे या चि लागीं ॥३॥

४२८१

येऊनि नरदेहा विचारावें सार । धरावा पैं धीर भजनमार्गा ॥१॥

चंचळ चत्तिासी ठेवूनियां ठायीं । संतांचिये पायीं लीन व्हावें ॥ध्रु.॥

भावाचा पैं हात धरावा नश्चियें । तेणें भवभय देशधडी ॥२॥

नामापरतें जगीं साधन सोपें नाहीं । आवडीनें गाई सर्वकाळ ॥३॥

तुका म्हणे धन्य वंश त्या नराचा । ऐसा नश्चियाचा मेरु जाला ॥४॥

४२८२

षडधसीं रांधिलें खापरीं घातलें । चोहोटा ठेविलें मध्यरात्रीं ॥१॥

त्यासी सदाचारी लोक न शिवती । श्वानासी निश्चिती फावलें तें ॥ध्रु.॥

तैसें दुष्टकर्म जालें हरिभक्ता । त्यागिली ममता विषयासक्ति ॥२॥

इहपरलोक उभय विटाळ । मानिती केवळ हरिचे दास ॥३॥

तुका म्हणे देवा आवडे हे सेवा । अनुदिनीं व्हावा पूर्ण हेतु ॥४॥

४२८३

बीज भाजुनि केली लाही । आम्हां जन्ममरण नाहीं ॥१॥

आकाराशी कैंचा ठाव । देहप्रत्यक्ष जाला देव ॥ध्रु.॥

साकरेचा नव्हे उस । आम्हां कैंचा गर्भवास ॥२॥

तुका म्हणे औघा योग । सर्वां घटीं पांडुरंग ॥३॥

४२८४

वैकुंठींचा देव आणिला भूतळा । धन्य तो आगळा पुंडलीक ॥१॥

धारष्टि धैर्याचा वरिष्ठ भक्तांचा । पवित्र पुण्याचा एकनिष्ठ ॥ध्रु.॥

पितृसेवा पुण्यें लाधला निधान । ब्रम्ह सनातन अंगसंगें ॥२॥

अंगसंगें रंगें क्रीडा करी जाणा । ज्या घरीं पाहुणा वैकुंठींचा ॥३॥

धन्य त्याची शक्ति भक्तीची हे ख्याति । तुका म्हणे मुक्ति पायीं लोळे ॥४॥

४२८५

मृगाचिये अंगीं कस्तुरीचा वास । असे ज्याचा त्यास नसे ठाव ॥१॥

भाग्यवंत घेती वेचूनियां मोलें । भारवाही मेले वाहतां ओझें ॥ध्रु.॥

चंद्रामृतें तृप्तिपारणें चकोरा । भ्रमरासी चारा सुगंधाचा ॥२॥

अधिकारी येथें घेती हातवटी । परीक्षावंता दृष्टी रत्न जैसें ॥३॥

तुका म्हणे काय अंधळिया हातीं । दिले जैसें मोतीं वांयां जाय ॥४॥

४२८६

आलिया संसारीं देखिली पंढरी । कीर्ति महाद्वारीं वानूं तुझी ॥१॥

पताकांचे भार नामाचे गजर । देखिल्या संसार सफळ जाला ॥ध्रु.॥

साधुसंतांचिया धन्य जाल्या भेटी । सांपडली लुटी मोक्षाची हे ॥२॥

तुका म्हणे आतां हें चि पैं मागणें । पुढती नाहीं येणें संसारासी ॥३॥

४२८७

ऐसे कैसे जाले भोंदू । कर्म करोनि म्हणति साधु ॥१॥

अंगा लावूनियां राख । डोळे झांकुनी करिती पाप ॥ध्रु.॥

दावुनि वैराग्याची कळा । भोगी विषयाचा सोहळा ॥२॥

तुका म्हणे सांगों किती । जळो तयांची संगती ॥३॥

४२८८

कोणी निंदा कोणी वंदा । आम्हां स्वहिताचा धंदा ॥१॥

काय तुम्हांसी गरज । आम्ही भजूं पंढरिराज ॥ध्रु.॥

तुम्हांसारिखें चालावें । तेव्हां स्वहिता मुकावें ॥२॥

तुका म्हणे हो कां कांहीं । गळ दिला विठ्ठल पायीं ॥३॥

४२८९

तुझे नामें दिनानाथा । आम्ही उघडा घातला माथा ॥१॥

आतां न धरावें दुरी । बोल येईंल ब्रीदावरी ॥ध्रु.॥

पतित होतों ऐसा ठावा । आधीं कां न विचारावा ॥२॥

तुका म्हणे तुझे पायीं । आम्ही मिरास केली पाहीं ॥३॥

४२९०

रक्त श्वेत कृष्ण पीत प्रभा भिन्न । चिन्मय अंजन सुदलें डोळां ॥१॥

तेणें अंजनगुणें दिव्यदृष्टि जाली । कल्पना निवाली द्वैताद्वैत ॥ध्रु.॥

देशकालवस्तुभेद मावळला । आत्मा निर्वाळला विश्वाकार ॥२॥

न जाला प्रपंच आहे परब्रम्ह । अहंसोहं ब्रम्ह आकळलें ॥३॥

तत्वमसि विद्या ब्रम्हानंद सांग । तें चि जाला अंगें तुका आतां ॥४॥

४२९१

नीत सांडोनि अवनीत चाले । भंडउभंड भलतें चि बोले ॥१॥

त्यांत कोणाचें काय बा गेलें । ज्याचें तेणें अनहित केलें ॥ध्रु.॥

ज्यासि वंदावें त्यासी निंदी । मैत्री सांडोनि होतसे दंदी ॥२॥

आन यातीचे संगती लागे । संतसज्जनामध्यें ना वागे ॥३॥

केल्याविण पराक्रम सांगे । जेथें सांगे तेथें चि भीक मागे ॥४॥

करी आपुला चि संभ्रम । परि पुढें कठीण फार यम ॥५॥

तुका म्हणे कांहीं नित्यनेम । चित्ती न धरी तो अधम ॥६॥

४२९२

मानूं कांहीं आम्ही आपुलिया स्वइच्छा । नाहीं तरि सरिसा रंकरावो ॥१॥

आपुल्या उदास आहों देहभावीं । मग लज्जाजीवीं चाड नाहीं ॥२॥

तुका म्हणे खेळों आम्ही सहजलीळे । म्हणोनी निराळे सुख दुःख ॥३॥

४२९३

बोले तैसा चाले । त्याचीं वंदीन पाउलें ॥१॥

अंगें झाडीन अंगण । त्याचें दासत्व करीन ॥ध्रु.॥

त्याचा होईंन किंकर। उभा ठाकेन जोडोनि कर ॥२॥

तुका म्हणे देव । त्याचे चरणीं माझा भाव ॥३॥

४२९४

पाण्या निघाली गुजरी । मन ठेविलें दो घागरीं । चाले मोकऑया पदरीं । परी लक्ष तेथें ॥१॥

वावडी उडाली अंबरीं । हातीं धरोनियां दोरी । दिसे दुरिच्या दुरी । परी लक्ष तेथें ॥ध्रु.॥

चोर चोरी करी । ठेवी वनांतरीं । वर्ततसे चराचरीं । परी लक्ष तेथें ॥२॥

व्यभिचारिणी नारी । घराश्रम करी । परपुरुष जिव्हारीं । परी लक्ष तेथें ॥३॥

तुका म्हणे असों भलतिये व्यापारीं । लक्ष सर्वेश्वरीं । चुकों नेदी ॥४॥

४२९५

जनाचिया मना जावें कासियेसी । माझी वाराणसी पांडुरंग ॥१॥

तेथें भागीरथी येथें भीमरथी । अधिक म्हणती चंद्रभागा ॥ध्रु.॥

तेथें माधवराव येथें यादवराज । जाणोनियां भाव पुंडलिकाचा ॥२॥

विष्णुपद गया ते चि येथें आहे । प्रत्यक्ष हें पाहे विटेवरी ॥३॥

तुका म्हणे हे चि प्रपंच उद्धरी । आतां पंढरपुरी घडो बापा ॥४॥

४२९६

नको येऊं लाजे होय तूं परती । भजों दे श्रीपती सखा माझा ॥१॥

तुझे संगतीनें मोटा जाला घात । जालों मी अंकित दुर्जनाचा ॥२॥

तुका म्हणे रांडे घेइन काठीवरी । धनी सहाकारी राम केला ॥३॥

४२९७

भक्तिॠण घेतलें माझें । चरण गाहाण आहेत तुझे ॥१॥

प्रेम व्याज देई हरी । माझा हिशेब लवकरी करीं ॥ध्रु.॥

माझें मी न सोडीं धन । नित्य करितों कीर्तन ॥२॥

तुझें नाम आहे खत । सुखें करी पंचाईंत ॥३॥

तुका म्हणे गरुडध्वजा । यासी साक्ष श्रीगुरुराजा ॥४॥

४२९८

फिरविलें देऊळ जगामाजी ख्याति । नामदेवा हातीं दुध प्याला ॥१॥

भरियेली हुंडी नरसी महत्याची । धनाजीजाटाचींसेतें पेरी ॥ध्रु.॥

मिराबाईंसाटीं घेतों विष प्याला । दामाजीचा जाला पाढेवार ॥२॥

कबीराचे मागीं विणूं लागे सेले । उठविलें मूल कुंभाराचें ॥३॥

आतां तुम्ही दया करा पंढरिराया । तुका विनवी पायां नमीतसे ॥४॥

४२९९

हे चि वेळ देवा नका मागें घेऊं । तुम्हांविण जाऊं शरण कोणा ॥१॥

नारायणा ये रे पाहें विचारून । तुजविण कोण आहे मज ॥ध्रु.॥

रात्रहि दिवस तुज आठवूनि आहें । पाहातोसी काये सत्व माझें ॥२॥

तुका म्हणे किती येऊं काकुलती । कांहीं माया चित्ती येऊं द्यावी ॥३॥

४३००

इंद्रावणा केलें साकरेचें आळें । न सांडी वेगळें कडुपण ॥१॥

कावळ्याचें पिलूं कौतुकें पोशिलें । न राहे उगलें विष्ठेविण ॥ध्रु.॥

क्षेम देतां अंगा गांधेलाची पोळी । करवी नादाळी महाशब्द ॥२॥

तुका म्हणे ऐसे न होती ते भले । घालिती ते घाले साधुजना ॥३॥