GIT: म्हणजे नेमके काय?

खरे तर GIT म्हणजे Version Control And Source Code Management System
Version म्हणजे आवृत्ती. मग कशाची आवृत्ती? आपण GIT म्हणजे फक्त Software प्रोजेक्ट्स संदर्भातच वापरली जाणारी प्रणाली असे ऐकले असेल. पण या क्षेत्रात जरी ती मोठ्या प्रमाणात वापरली जात असेल तरी कोणत्याही प्रकारची फ़ाईल आपण GIT मध्ये संलग्न करून वापरू शकतो. म्हणजेच GIT ही Document Control System म्हणूनही वापरली जाते. Software प्रोजेक्ट्स बाबतीत बोलायचे झाल्यास, आपण लिहिलेला कोड (code) एकत्रितपणे पण प्रत्येक वेळी नव्या आवृत्तीप्रमाणे संचय करणारी एक व्यवस्था म्हणजे GIT.

आता उदाहरण द्यायचे झाल्यास, समजा, २ लोक एकाच प्रोजेक्टवर काम करत आहेत. मग आता जर एकाने काही काम केले आणि दुसऱ्याने काही आणखी काम केले तर आपल्याला ह्या दोन गोष्टी एकत्र करायला काय करावे लागेल? एका ठिकाणाहून Copy आणि दुसरीकडे Paste:) बरोबर ना? मग ह्या प्रकारात इकडे-तिकडे काहीतरी गोंधळ होतात आणि चालणारे software चालेनासे होते. त्याचप्रमाणे जर बदल केलेली प्रत्येक आवृत्ती आपणांस सांभाळायची असेल तर काय? एकाच ठिकाणी दोघांना बदल करायचा असेल, तर काय? आता केलेले बदल नाहीसे करून पूर्ववत करायचे असेल तर? एका तयार आवृत्तीपासून परत २-३ वेगळ्या आवृत्ती करायच्या असल्यास काय? असे अनेक प्रश्न आहेत ज्यांचे उत्तर आहे GIT!
म्हणजे वर दिलेले सर्व घटनाक्रम लक्षात घेऊन त्या सर्व बाबींसकट तुमच्या source code ची काळजी घेणारी ही एक प्रणाली आहे.

जशी GIT ही एक प्रणाली आहे त्याचप्रमाणे आणखी काही प्रणालीदेखील अस्तित्वात आहेत जसे की, SVN, Mercurial इ. मात्र या लेखमालेत आपण GIT विषयीच शिकणार आहोत.

GIT च्या इतिहासाविषयी थोडेसे:
GIT प्रणाली तयार होण्यामागे एक गोष्ट दडलेली आहे. आपल्याला माहित आहे की Linux कर्नल हे Open Source आणि अतिशय व्यापक प्रोजेक्ट आहे. ह्या प्रोजेक्टवर अनेक जण काम करत असल्याने लहान लहान तुकड्यामध्ये ते विकसीत झाले.Linux च्या सुरवातीच्या बऱ्याच काळात (१९९१ ते २००२) वेळोवेळी केलेले बदल archived फाईल्सच्या माध्यमात संग्रहीत केले जात. २००२ मध्ये मात्र यासाठी linux community, BitKeeper नावाची एक Propritory DVCS System वापरु लागले. २००५ मध्ये मात्र Linux आणि ही कंपनी यांत वाद झाल्याने ही मोफत सेवा बंद करण्यात आली. आणि हीच गोष्ट Linux Community, प्रामुख्याने लायनस टोरव्हॉल्ड्स (Linus Torvalds) Linux चा जनक, ह्यांना GIT निर्माण करण्यास प्रेरक ठरली व GIT चा जन्म झाला.
ही सुविधा तयार करताना प्रामुख्याने खलील बाबींचा विचार करणात आला:

• Speed (वेग)
• Simple design (साधं-सोप्पं design )
• Strong support for non-linear development (thousands of parallel branches)
• Fully distributed
• Able to handle large projects like the Linux kernel efficiently (speed and data size)

२००५ पासून linux ही वापरण्यासाठी अतिशय सुलभ आणि वरील सर्ब बाबी अंतर्भूत असलेली सक्षम प्रणाली म्हणूनच सर्वमान्य आहे.
GIT हे मोफत उपलब्ध असून GNU( General Public License) च्या अंतर्गत वितरीत केले जाते.

GIT कसे वापरायचे, त्यासाठी कोणकोणते मार्ग उपलब्ध आहेत हे आपण पुढील भागात पाहू.