हिंदुस्थानवर्णन

चोहो वर्णातुन कोण मुशाफर वर्ण मला सांगा । तुम्हाला वर देते जागा ॥ध्रु०॥

विपवंश संपूर्ण दरिद्रे आजवर नाचवले, ब्रह्मकर्माला आचवले ॥

संकटी पडता पक्षी खगेंद्रे जसे काय वाचवले, सकळस तेजे नाचवले ॥

श्रीमंतांनी तसे थोर पदाला ब्राह्मण पोचवले, तया करी शत्रू वेचवले ॥चा०

जे उदार धीर देणार खबर घेणार क्षणामध्ये रूमची ॥

ते तर नव्हे आपले बेट राज बीज थेट कला दिसे तुमची ॥

नारो शंकर विंचुरकर बोला लौकर धरते करी दुमची ॥चा०॥

ओढेकर नायगावकर पुरंधरे पानशांतिल आपुण ।

तुम्ही अमात्य की राजाज्ञा प्रतिज्ञा पुरवा कपट वाणुण ॥

प्रतिनिधी सचिव सुमंत न झालो श्रीमंत दिसती गुण ॥चा०॥

रणशूर पुरे पटवर्धन सर्वदा युद्ध साधन । नाही रास्त्यामध्ये निर्धन, भरपुर भांडारी धन ॥

किती नानाचे शोधन दश दिशा करी बंधन ॥चा० मसलती राजकारणी सखाराम बापू हो ॥

रामाजीपंती वेढिला जंजिरा टापु हो ॥ हरीपंत म्हणती सृष्टित स्वराज्य स्थापू हो

॥चा० त्रिंबकराव राव भाऊसाहेबांचे मामा रावजीजी ॥

हर वक्त विसाजी कृष्ण हजर प्रभु कामा राव जी जी ॥

रामचंद्र गणेश वांछितात नित संग्रामा राव जी जी ॥चा०॥

कृष्ण राव बल्लाळ, कोळी भिल रामोशांचे काळ, पारोळकर काळाचे महाकाळ ॥

चा० रणांगणी बुंदेले मजबुत ॥ घोडे स्वार शिपाई कलबुत ॥ केले गिराशाचे ताबुत ॥

चा० संस्थान शाबूत लढाया रोज नाही नागा, वसविल्या ब्रह्मपुर्‍या बागा ॥१॥

क्षत्रीय मंडळित मुख्य घराणे उदेपुरचे, सुरजमल जाट भरतपुरचे ॥

अश्वमेध कलियुगात केला जयसिंग जैपुरचे, भारमलसिंग जोतपुरचे ॥

बळिभद्रसिंग आणिक सुरूपसिम्ग श्रींगी राजापुरचे, प्रभंजनसिंग कुंजपुरचे ॥चा०

पुरी चेतसिंग काशीचे कर्मनाशीचे इंद्रजितसिंग ॥

हरि भक्त हाती जमाल प्रभु नेपाळचे रणजित सिंग ॥

पडे बर्फ सदा काहूर सुभा लाहूरचे दळजितसिंग ॥चा० अजमेरचे सुरतसिंग मस्तकी लिंग शिवाचे सदा ॥

नरवरचे हरि हरमल एक दिल अचळ संपदा ॥

रजपूत चितोडकर मर्द गर्दअफिमेत न टळती कदा ॥ चा० झरण्या परण्याचे वीर, संग्रामसिंग रणधीर ॥

देती राघोगडास्तव शीर, दुर्जनसिंग गुण गंभीर ॥ मानसिंग तरलाचे तीर, गोहदेस ठेवला खंजीर ॥ चा०

ओंकार मलराठोड लेक मोठ्याने हो ॥

अर्जुनसिंग रामसिंग हरिप खोट्याचे हो ॥ जालमसिंग भिमसिग बुंदिकोट्याचे हो ॥चा०

केशरीगिसदत्त्याचे ब्राह्मणभक्त राव जी जी ॥

वैकुंठसिंग मथुरेचे बहुत वीरक्त राव जी जी ॥

मलसिंग बाहुबळे रक्षिती बाच्छाई तक्त राव जी जी ॥

चाल॥ सबलसिंग मेवाडचे ॥ रुद्रसिंग जमिदार मारवाडचे ॥ हटेसिंग हजारी छत्तिस गडचे ॥चाल॥

अशेले स्वइच्छ फिरती किती ॥भरपूर अमल झोकिती ॥ वळखिल्या वळख टाकिती ॥चाल॥

अशा आहेत लोकांच्या रिती म्हणून येऊ नये रागा, एखादी गोष्ट येते भागा ॥२॥

वंश हजारो हजार ज्यांचे सुरतपाक बेटे, चपळ जसे वाघिणीचे पेटे ॥ नगरशेट मसुदाबादेचे वतनदार शेटे, घालिती पैकेकरी खेटे ॥

सधम गुमस्ते पदरी बांधिती शिरी मंदिल फेटे, गळ्यामध्ये लिंग गोफ गेठे ॥चाल॥

आग्र्याचे केशवलाल द्रव्य आजकाल तयांचे सदनी ॥

आल्या याचकास सत्कार पाट बस्कर मिठाक्षर वदनी ॥ परनारी सहोदर सद्य प्रफुल्लित ह्रदय विषयसुख सदनी ॥चाल॥

उज्जनचे गोकुळदास जन्मतो प्रवास करते भले ॥ गढे मळचे हंसराज बंधु जसे राजपतीने शोभले ॥

झाले मातब्बर सौद्यात होन हौद्यात सहज लाभले ॥चाल॥ आदि ठिकाण भागानगर, लागले सभोवते आगर ॥

जाई जुई शेवंती तगर, खेळती तळ्यामधी मगर ॥ सारी अलम शहरची सुगर, ना अडे एकमेकांबिगर ॥चाल॥

बेदरचे मलापा मुलुख फिरस्ते वाणि हो ॥

शिवपूजन त्रिकाळी करून सत्य वदे वाणि हो ॥

पदोपदी सांब संभाळी समयनिर्वाण हो ॥चाल॥

भावार्थि सुराप्पा श्रीरंगपुर पट्टणचे रावजी जी ॥

धट लावून मोजिती द्रव्य मोधी पल्टाचे रावजी जी ॥चाल॥

चंद्राप्पा सोंदे बिनुरचे ॥ विराप्पा दर्भशयन इंदुरचे ॥ गुराप्पा गुरु मछली बंदरचे ॥चाल॥

नावे इतुक्याची घेतलि पहा पहा यातुन तुम्ही कुणी आहा ॥

भीड सोडून कळवा राहा ॥ करीन पती परिचय हा माझे मर्जिनुरूप वागा, तदार्पण मग दौलत पागा ॥३॥

राज्य संमधी पडले प्रसंगी जिव खर्चुन कामी, मराठे लोक नामी नामी ॥

धारकरी साहेब सुभेसरदार सरंजामी, नांदती आपआपल्या ग्रामी ॥

अमरसिंग जाधव शुचिर्भुत अति अंतर्यामी. घाडगे निसंग संग्रामी ॥चाल॥

रणनवरे नवरे थोरात खरड खैरात फडतरे कवडे ॥ पाटणकर निंबाळकर भुते भापकर झेंडे बालकवडे ॥

जगताप दरेकर बुळे ताकपिर मुळे दिघे वाघचवडे ॥चाल॥ धायबर बाबर धायगुडे पायगुडे सोनवणी घागरे ॥

माहाडिक शिर्के दाभाडे गोड सावंत धुळप नागरे ॥ सितोळ्यांची मोठी वेल सवाई सरखेल सबळ आंगरे ॥चाल॥

आधी सुभेदार होळकर, नंतर पवार धारकर ॥ जगजीवनराव माणकर, मुळी चव्हाण दहिगावकर ॥

आपतुळे पिसाळ वाईकर, ढमढेरे तळेगावकर ॥चाल॥

धनी छत्रपती महाराज तख्त सातारा हो ॥

करवीर चंदिचंदावर अहो दातरा हो ॥

शिंद्यात पुरुष एक एक निवडतो ताराहो ॥

नागपुरचे भोसले होशियार घोड्याचे राव जी जी ॥

गायकवाडा मोहोरे इष्कि कंडी तोड्यांचे राव जी जी ॥

शिरी आकलकोटी लाविती तुरे गोंड्याचे राव जी जी ॥चाल॥

म्हणे मुशाफर गडे ॥ आम्ही तर राज्याचे संवगडे ॥

ऐकून सुंदर पायापडे ॥चाल॥

गुणिजन गंगुहैबती पुरे ॥ मनी कवन तयांचे मुरे ॥

किती महादेव वाखा पुरे ॥

सुगर प्रभाकर म्हणे पंचीपशी काही बक्षिस मागा, कवी नाही कुणी कवनी जागा ॥४॥