महाराष्ट्रातील जुन्या परंपरा

भोंडला, ज्याला महाराष्ट्राच्या विविध भागांमध्ये हादगा किंवा भुलाबाई म्हणूनही ओळखले जाते, नवरात्रीच्या पहिल्या दिवशी सुरू होते आणि कोजागिरी पौर्णिमा पर्यंत चालते. जुन्या दिवसांमध्ये, तरुण मुली दररोज, प्रत्येक दिवशी वेगवेगळ्या घरी एकत्र येतात, उत्सव साजरा करण्यासाठी आणि आनंद साजरा करण्यासाठी एकत्र भेटतात. पाटीवर किंवा रांगोळीने काढलेल्या हत्तीच्या चित्राभोवती मुली नाचतात.

अश्विन महिन्यात हस्त नक्षत्राला सुरुवात होते आणि मग पुढे सोळा दिवस कोजागिरी पौर्णिमेपर्यंत हदगा साजरा केला जातो.

भोंडलाशी संबंधित गाणी खोडकर आणि हलक्या मनाची असतात...! या गाण्यांमध्ये सहसा सासूची चेष्टा करतात. हा सण रोजच्या धकाधकीच्या रांधा वाढयातून विरंगुळा म्हणून विवाहित स्त्रियांसाठी आहे. त्यांच्या वैवाहिक आयुष्यात बऱ्याचदा त्यांना  त्यांच्या सासरी अनेकदा कठोरपणे वागणूक दिली जाते. या त्यांच्या जाचाला जरा मस्करीची आणि चेष्टेची झालर देऊन गाणी गाऊन नाचून आपलं दुःख विसरतात. 

दिवसाच्या शेवटी,सगळे एक खिरापत खातात. जो सामान्यतः प्रसाद म्हणून शिजवलेला नाश्ता किंवा गोड पदार्थ असतो. हि खिरापत किंवा प्रसाद म्हणजे सगळे मिळून आणलेला खाऊ एका भांड्यात एकत्र करतात त्या आधी  शेवटचा खेळ म्हणजे सगळ्यांच्या खिरापतीमध्ये काय आहे हे ओळखायचं.  

काही वर्षांपूर्वीपर्यंत, भोंडला हा वार्षिक धार्मिक विधी होता, जो संपूर्ण महाराष्ट्रात घरोघरी साजरा केला जात होता, जरी स्त्रियांनी इतक्या लहान वयात लग्न करणे बंद केले तरीही आता, सर्व दिवस साजरे करणाऱ्या मुली मिळणे हे दृश्य दुर्मिळ आहे.

काही जण वर्षातल्या एका दिवशी मेळावा आयोजित करून परंपरा जिवंत ठेवण्याचा प्रयत्न करतात. भोंडल्याची गाणी आणि संदेश काळाच्या कसोटीवर उतरले नाहीत आणि आजच्या स्त्रियांसाठी ते आता संबंधित राहिले नाहीत. आता, घरापासून दूर असलेल्या समुदायांसाठी एकत्र येऊन साजरी करण्याचे एक कारण ठरले आहे.

भोंडलाने मुळात लवकर लग्न केलेल्या तरुणींना दिलासा देण्यास सुरुवात केली, पण आता ही तर्क खरी ठरत नाही. कदाचित महाराष्ट्रीयांची एक नवीन पिढी म्हणून आपण ते आपल्याशी आणि आपल्या जीवनाशी आजच्या काळाशी संबंधित बनवू शकतो.