श्लोक ५१ ते ६०

पार्था , योगी तरी । वर्तती कर्मात । परी अनासक्त । कर्म -फलीं ॥४५२॥

म्हणोनियां तयां । पाहें धनुर्धरा । नाहीं येरझारा । गर्भवास ॥४५३॥

मग जें शाश्वत । ब्रह्मानन्दें पूर्ण । पावती तें स्थान । योग -युक्त ॥४५४॥

जिये वेळीं मोह । सोडोनि देशील । वैराग्य ठसेल । अंतरांत ॥४५५॥

तिये वेळीं तैसा । तूं हि पंडु -सुता । होशील सर्वथा । योगयुक्त ॥४५६॥

निर्दोष गहन । मग आत्मज्ञान । प्रकटेल जाण । धनंजया ॥४५७॥

तुझिया मनाचे । संकल्प -विकल्प । तेणें आपोआप । थांबतील ॥४५८॥

ऐसी साम्यावस्था । पावतां आणिक । जाणायाचें देख । नुरे कांहीं ॥४५९॥

किंवा पार्था , पूर्वी । जाणिलें जें कांहीं । तेथें नको तें हि । आठवाया ॥४६०॥

इंद्रियांच्या संगे । बुद्धि जी चंचल । पुन्हां स्थिरावेल । आत्मरुपीं ॥४६१॥

आत्मसुखीं बुद्धि । होतां चि निश्चळ । पावसी सकळ । योग -स्थिति ॥४६२॥

पार्थ म्हणे तेव्हां । कृपानिधें देवा । सर्व हा सांगावा । अभिप्राय ॥४६३॥

विचारावें आतां । तुज सविस्तर । ऐसें वारंवार । मनीं येतें ॥४६४॥

मग तो अच्युत । तयालागीं बोले । विचारीं जें भलें । वाटे तुज ॥४६५॥

पार्था , सांगें तुझ्या । मनींची जिज्ञासा । सुखें हवा तैसा । प्रश्न करीं ॥४६६॥

ऐकोनि हे बोल । पार्थ म्हणे देवा । कैसा ओळखावा । स्थितप्रज्ञ ॥४६७॥

स्थिरबुद्धि ऐसें । बोलती कोणास । जाणावया त्यास । काय खूण ॥४६८॥

भोगी ब्रह्मानंदीं । अखंड समाधि । राहोनि उपाधि - । माजीं जो का ॥४६९॥

कोणे रुपीं कैसा । प्रपंचीं तो राहे । देवा , सांगावें हें । सर्व कांहीं ॥४७०॥

म्हणे पार्था ऐक झणीं । बळी काम जो का मनीं ॥४७२॥

तो चि आणी अडथळा । करी स्व -सुखावेगळा ॥४७३॥

जीव सदा नित्य तृप्त । परी गुंते विषयांत ॥४७४॥

ऐसा जयाचा प्रभाव । तया ‘काम ’ ऐसें नांव ॥४७५॥

सर्वथा तो काम जाई । आत्मतुष्ट मन राही ॥४७६॥

तो चि स्थितप्रज जाण । तुज सांगितली खूण ॥४७७॥

नाना दुःखें झालीं प्राप्त । तरी खेद ना चित्तांत ॥४७८॥

आणि सुखाचिया हावे - । माजीं गुंते ना स्वभावें ॥४७९॥

पार्था तयाचिया ठायीं । काम क्रोध सहजें नाहीं ॥४८०॥

नेणे भयातें केव्हां हि । परिपूर्णपणें राही ॥४८१॥

भाव बाणला अभेद । ऐसा जो का अमर्याद ॥४८२॥

ज्यानें सोडिली उपाधि । तो चि जाण स्थिरबुद्धि ॥४८३॥

उच्च -नीच ऐसा पार्था । भेदाभेद न करितां ॥४८४॥

सारिखा चि सकलांस । देई पूर्णैदु प्रकाश ॥४८५॥

तैसा ठेवी समभाव । सर्वा भूतीं जो सदैव ॥४८६॥

ऐसी अखंड समता । भूतमात्रीं सदयता ॥४८७॥

आणि येवो कैसी वेळ । चित्त होई ना चंचल ॥४८८॥

कांही भलें प्राप्त झालें । तरि हर्षे जो ना डोले ॥४८९॥

आणि पावतां वाईट । विषादे ना ज्याचें चित्त ॥४९०॥

ऐसा हर्ष -शोकादिक । द्वन्द्वांतून मुक्त देख ॥४९१॥

आत्मबोधें परिपूर्ण । तो चि प्रज्ञायुक्त जाण ॥४९२॥

जैसा हर्षला कासव । सोडी मोकळे अवयव ॥४९३॥

इच्छावशें आवरोन । घेई आपुले आपण ॥४९४॥

तैसीं सर्व इंद्रियें तीं । ज्याच्या आज्ञेंत वागती ॥४९५॥

ज्याचीं इंद्रियें स्वाधीन । तो चि स्थितप्रज्ञ जाण ॥४९६॥

पार्था आणिक हि एक । ऐक सांगेन कौतुक ॥४९७॥

भोग त्यजावया पाहें । सज्ज झाले जे निग्रहें ॥४९८॥

इंद्रियांतें आवरिती । परी गोडी न सांडिती ॥४९९॥

तयां साधकां घेरिती । ते चि भोग नाना रीती ॥५००॥

जेविं वृक्षाची पालवी । वरीवरी च खुटावी ॥५०१॥

आणि मूळीं द्यावें जळ । तरि कैसा तो मरेल ॥५०२॥

कीं तो जळाच्या आधारें । जैसा अधिक विस्तारे ॥५०३॥

तैसे गोडीच्या प्रभावें । भोग वाढती स्वभावें ॥५०४॥

बळें इंद्रियांपासोन । भोग टाकिले तोडोन ॥५०५॥

तोडिले ते जाती जरी । सुटे ना ती गोडी तरी ॥५०६॥

असे कीं हा रस जाण । इंद्रियांचा जीव प्राण ॥५०७॥

म्हणोनियां तयावीण । होती इंद्रियें निःप्राण ॥५०८॥

पार्था , साधका साचार । होतां ब्रह्म -साक्षात्कार ॥५०९॥

रसाचें हि नियमन । मग स्वभावें संपूर्ण ॥५१०॥

देहभाव ते नासती । भोग इंद्रिये विसरती ॥५११॥

सोऽहं -भावाचा प्रत्यय । येतां ऐसी स्थिति होय ॥५१२॥

नाहीं तरी हें अर्जुना । साधनानें साधूं ये ना ॥५१३॥

इंद्रियांते आवरोन । वागती जे रात्रंदिन ॥५१४॥

यम -नियमांचे कुंपण । तयांभोंवतें घालोन ॥५१५॥

अभ्यासाची देखरेख । नित्य ठेविती जे देख ॥५१६॥

राहती जे धनंजया । मन मुठीं धरोनियां ॥५१७॥

तयांतें हि भोग ओढी । ऐसी इन्दियांची प्रौढी ॥५१८॥

करोनियां कासावीस । छळिती तीं साधकास ॥५१९॥

जैसी मांत्रिकातें जाण । भूल घालिते डाकीण ॥५२०॥

ऋद्धि -सिद्धीच्या निमित्तें । प्राप्त होती भोग त्यातें ॥५२१॥

मग इंद्रियांच्या द्वारा । सुरु होय त्यांचा मारा ॥५२२॥

लाचावलें मन तेथें । तरी अधिकाधिक गुंते ॥५२३॥

मग पार्था काय सांगूं । अभ्यासीं तें होय पंगु ॥५२४॥

ऐसें इंद्रियांचें बळ । करी चित्तातें चंचल ॥५२५॥