श्लोक १५ ते २१

ऐसें शक्तीचें तें । तेज होतां लीन । जाय हारपोन । देहाकार ॥५६५॥
मग लोकांचिया । दृष्टीलागीं देख । होय तो निःशंक । अगोचर ॥५६६॥

एर्‍हवीं शरीर । पूर्वीसारिखे च । परी गमे साच । वायूचें तें ॥५६७॥

सोपटें काढोन । कर्दळीचा गाभा । किंवा जैसा उभा । करावा तो ॥५६८॥

किंवा नभालागीं । व्हावे हातपाय । तैसें चि तें होय । शरीर गा ॥५६९॥

तयासी सुलभ । आकाशीं संचार । म्हणोनि ‘खेचरं ’ । नांव देती ॥५७०॥

पार्था ऐसें रुप । पावतां साचार । दिसे चमत्कार । लोकांलागीं ॥५७१॥

साधक तो जातां । निघोनियां वेगें । पाउलें जीं मागें । उमटती ॥५७२॥

सेवेसी सादर । पाउलागणिक । सिद्धि अणिमादिक । उभ्या तेथें ॥५७३॥

परी आपणासी । तेणें काज काय । पुढील ती सोय । ऐक आतां ॥५७४॥

पृथ्वी आप तेज । देहींचिया देहीं । ऐशापरी पाहीं । लुप्त होती ॥५७५॥
पृथ्वीलागीं जळ । टाकी विरवून । जळा जिरवून । टाकी तेज ॥५७६॥

धनंजया तया । तेजालागीं जाण । लोपवी पवन । हृदयांत ॥५७७॥

मग तो पवन । एकला आपण । राहतो धरोन । देहाकार ॥५७८॥

पुढें पार्था तो हि । मूर्धन्याकाशांत । मिळोनियां जात । संपूर्णत्वें ॥५७९॥

आतां कुंडलिनी । नाम हें लोपोनि । ‘मारुत ’ म्हणोनि । ओळखिती ॥५८०॥

परी शिवरुपीं । जाय ना मिळोन । राहे शक्तिपण । तोंवरी तें ॥५८१॥

मग जालंधर । बंध उल्लंघून । सर्वथा भेदून । काकीमुख ॥५८२॥

मूर्धन्याकाशाच्या । पहाडावरती । चढोनि राहाती । होय तेथें ॥५८३॥

ॐकाराच्या पाठीं । देवोनियां पाय । तत्काळ ती जाय । मग पुढें ॥५८४॥

सारोनि पायरी । पश्यन्तीची मागें । पार्था जाऊं लागे । वरिवरी ॥५८५॥

मग सर्वभावे । नद्या जैशा रीती । मिळोनियां जाती । सागरातें ॥५८६॥

अर्धमात्रेची हि । सीमा ओलांडीत । मूर्धन्याकाशांत । मिळे तैसी ॥५८७॥

पार्था ब्रह्मरंध्रीं । मग स्थिरावोनि । बाहू पसरोनि । सोऽहंभाव ॥५८८॥

परब्रह्मालागीं । देवोनियां मिठी । तद्रूप शेवटीं। होय तेथें ॥५८९॥

महा -भूतांची तों । उरे चि ना वार्ता । ऐसीं एक होतां । शिव -शक्ति ॥५९०॥

आकाशासकट । सामरस्यीं तेथें । आटोनियां जातें । सकळ हि ॥५९१॥

मेघाचिया द्वारा । सागरापासोनि । पार्था झालें पाणी । वेगळें जें ॥५९२॥

तें चि नदीरुप । घेवोनियां जैसें । सागरीं प्रवेशे । पुनरपि ॥५९३॥

धनुर्धरा तैसा । पिंडाचिया मिषें । शिव चि प्रवेशे । शिवामाजीं ॥५९४॥

आतां दुजें होतें । तें चि एक झालें । एक चि कीं ठेलें । स्वतःसिद्ध ॥५९५॥

ऐसी वाटाघाट । करावया जाण । पार्थ साक्षी कोण । उरे तेथें ॥५९६॥

मूर्धन्याकाशाचा । चिदाकाशीं लय । ऐसी जी का होय । स्थिति पार्था ॥५९७॥

ती च ब्रह्म -स्थिति । स्वानुभवें साच । नित्य भोगी तो च । सिद्ध जाण ॥५९८॥

संवादाच्या गांवीं । वसे ना ही मात । जी का शब्दातीत । स्वभावें चि ॥५९९॥

वैखरी जी वाहे । ऐसा अभिमान । कीं हा निवेदीन । अभिप्राय ॥६००॥

ती हि ब्रह्मस्थिती -। पासोनियां पाहें । कैसी दूर राहे । सर्वथैव ॥६०१॥

मध्यसंधीमाजीं । मकार मात्रेचा । रिघाव तो साचा । होई चि ना ॥६०२॥

आणि शून्यालागीं । भेटावया जाण । एकला तो प्राण । अवघडे ॥६०३॥

परी तो शून्यीं । मिळोनियां जातां । आली निःशब्दता । शब्दालागीं ॥६०४॥

मग शून्याची हि । होतसे आटणी । पार्था महा -शून्यीं । संपूर्णत्वें ॥६०५॥

महा -शून्याचिया । डोहामाजीं आतां । जेथें नाहीं वार्ता । शून्याची हि ॥६०६॥

तेथें बोलची ह्या । कोठोनियां ठाव । हें तों सर्वथैव । अनिर्वाच्य ॥६०७॥

म्हणोनियां कानीं । ऐकतां येईल । किंवा सांपडेल । बोलामाजीं ॥६०८॥
ब्रह्मस्थिति तैसी । नव्हे ती साचार । जाण हें त्रिवार । सत्य बापा ॥६०९॥

स्वानुभवें ऐसी । ब्रह्मस्थिति प्राप्त । जिये काळीं होत । दैवयोगें ॥६१०॥

तिये वेळीं मग । व्हावें तदाकार । ऐसें चि हें सारे । जाणावें गा ॥६११॥

जाणणें तें पुढें । उरी चि ना पार्था । ह्या परी पावतां । तद्रूपता ॥६१२॥

म्हणोनि हे राहो । देखें धनंजया । किती बोलूं वायां । तें चि आतां ॥६१३॥

जेथोनियां ऐसें । होवोनि कुंठित । माघारें फिरत । शब्दजात ॥६१४॥

शिरे ना वारा हि । विचाराचा जेथें । आयुष्य संपतें । संकल्पाचें ॥६१५॥

उन्मनावस्थेचें । सौंदर्य जें साचें । तेविं तुरीयेचें । तारुण्य जें ॥६१६॥

जें का अमर्याद । अनादि चोखाळ । विश्वाचें जें मूळ । परब्रह्म ॥६१७॥

तेविं योगरुप । वृक्षाचें जें फळ । चैतन्य केवळ । आनंदाचें ॥६१८॥

आकाराचा प्रांत । मोक्षाचा एकांत । जें का विरहित । आदिअंत ॥६१९॥

महाभूताचें हि । पार्था जें का बीज । जेथोनियां तेझ । सूर्यातें हि ॥६२०॥

ऐसें माझें निज -। स्वरुप सहज । तें चि चतुर्भुज । अंकुरलें ॥६२१॥

भक्त -वृंदावरी । नास्तिकांकडोन । झालें आक्रमण । देखोनियां ॥६२२॥

अर्जुना निर्गुण -। स्वरुपाची भली । देखें प्रकटली । शोभा येथें ॥६२३॥

पार्था , महासुख । ऐसें शब्दातीत । निश्चयें चि प्राप्त । केलें ज्यांनीं ॥६२४॥

स्वयें सुखरुप । होवोनि ते ठेले । कृतकृत्य झाले । येणें मार्गे ॥६२५॥

सांगितलें आम्हीं । ऐसें हें साधन । अनुष्ठिती जाण । शरीरी जे ॥६२६॥

योगाभ्यासें शुद्ध । होवोनि ते भले । माझिया पावले । योग्यतेसी ॥६२७॥

देखें देहाकार । हीच कोणी मूस । तींत ब्रह्मरस । ओतोनियां ॥६२८॥

पार्था जणूं काय । घडविली मूर्ति । ऐसे चि दिसती । शरीरें ते ॥६२९॥

स्वानुभूति ऐसी । हृदन्तरीं फांके । तरी सर्व झांके । विश्व चि हें ॥६३०॥

तंव पार्थ म्हणे । बोलतां हें साच । संदेह नाहींच । येथें कांहीं ॥६३१॥

सांगितलें देवा । तुम्हीं जें साधन । ब्रह्म -प्राप्ति -स्थान । तें चि होय ॥६३२॥

म्हणोनियां तेथें । ब्रह्मसाक्षात्कार । घडेल साचार । जीवालागीं ॥६३३॥

चालविती दृढ । ऐसा योगाभ्यास । निश्चयें तयांस । ब्रह्म -प्राप्ति ॥६३४॥

हें चि आताम मज । भलें कळों आलें । जैसें सांगितलें । तुम्हीं देवा ॥६३५॥

योगाची ही गोष्ट । ऐकतां चि चित्त । होतसे जागृत । ज्ञानाठायीं ॥६३६॥

तरी येतां मग । प्रचीत ती तैसी । होईल ना कैसी । तल्लीनता ॥६३७॥

म्हणोनियां तुम्हीं । बोलिलें जें कांहीं । अन्यथा तें नाहीं । निःसंदेह ॥६३८॥

परी ऐकें देवा । विनंति ती येथ । देवोनियां चित्त । क्षणभरी ॥६३९॥

आतां तुवां जो हा । सांगितला योग । तो चि आला चांग । मना माझ्या ॥६४०॥

परी माझ्या ठायीं । योग्यतेची वाण । तरी अनुष्ठान । घडे कैसें ॥६४१॥

स्वभावें जें कांहीं । माझ्या अंगीं बळ । तेणें चि केवळ । जरी साधे ॥६४२॥

तरी सुखें हा चि । अभ्यासीन योग । जेणें कार्यभाग । अनायासें ॥६४३॥

किंवा देवा तुम्हीं । बोलिलें साधन । वाटलें कठीण । आचराया ॥६४४॥

तरी तें फिरुन । दुजें विचारीन । योग्यतेवांचून । साधेल जें ॥६४५॥

ऐसा चि उद्देश । अंतरीं म्हणोन । जाहलें कारण । पुसावया ॥६४६॥

मग म्हणे देवा । आतां द्यावें चित्त । ऐकिलें का येथ । पुसतसें ॥६४७॥

निरुपिली तुम्हीं । योग -साधना ही । सांग कोणतें हि । साधवेल ? ॥६४८॥

योग्यतेवांचून । किंवा ही साधना । साधेल ना कोणा । ऐसें आहे ? ॥६४९॥

तंव बोलें तेथ । देव कृष्णराय । पुससी हें काय । धनुर्धरा ॥६५०॥

हा तों योग -पंथ । थोर मोक्षदायी । परी जें जें कांहीं । आणिक हि ॥६५१॥

सर्वसाधारण । तें तरी साधन । योग्यतेवांचून । सिद्ध होय ? ॥६५२॥

परी योग्यपण । प्राप्तीच्या आधीन । सर्वथैव जाण । धनंजया ॥६५३॥

होवोनियां योग्य । करावें जें काज । फळे तें सहज । आरंभीं च ॥६५४॥

योग्यता ती काय । ऐसी वस्तु आहे । सहजें जी लाहे । बाजारांत ॥६५५॥

आणि योग्यतेची । असे काय खाण । कीं तेथें जावोन । आणावी ती ॥६५६॥

क्षणैक विरक्त । जाहला जो जेथ । तेविं नियमित । देह -धर्मी ॥६५७॥

ऐसा व्यवस्थित । राहे व्यवहारीं । तो चि अधिकारी । नोहे काय ? ॥६५८॥

लावोनि हा कस । करितां विचार । तुज हि साचार । योग्यता ही ॥६५९॥

अर्जुनाची ऐसी । फेडिली आशंका । प्रसंगे चि देखा । योगेश्वरें ॥६६०॥

मग देव म्हणे । ऐसी ही व्यवस्था । तुजलागीं पार्था । सांगितली ॥६६१॥

सांडोनि नियम । वागे जो यथेष्ट । अपात्र तो येथ । स्वभावें चि ॥६६२॥

जिह्रेचिया राहे । होवोनि अंकित । वाहे जो जीवित । निद्रेलागीं ॥६६३॥

तयालागीं येथें । नाहीं अधिकार । ऐसें चि साचार । बोलिलेंस ॥६६४॥

किंवा कारागारीं । दुराग्रहाचिया । ठेवी कोंडोनियां । क्षुधा -तृषा ॥६६५॥

तोडितो आहार । मारोनियां भूक । नांव नेघे देख । निद्रेचें जो ॥६६६॥

ऐसा बळकट । घेवोनियां हट्ट । सर्वथा मोकाट । नाचे जो का ॥६६७॥

न राहे तयाचा । देह हि स्वाधीन । योग तो कोठून । मग तेथें ॥६६८॥
म्हणोनियां अति । विषय -सेवन । तेथें नको मन । जाऊं देऊं ॥६६९॥

करावें सर्वथा । किंवा निरोधन । हें हि नको जाण । धनंजया ॥६७०॥

सेवावा आहार । परी परिमित । आणि क्रियाजात । तैसें चि तें ॥६७१॥

नये बोलूं फार । किंवा नको मौन । करावें भाषण । मोजकें चि ॥६७२॥

असावें नेमस्त । चालणें तें पाहीं । वेळीं निद्रेतें हि । मान द्यावा ॥६७३॥

जागणें तें तरी । व्हावें परिमित । येणें समधात । राहे देह ॥६७४॥

धनंजया ऐसें । युक्तीचिया हातें । सर्व इंद्रियांतें । देताम खाद्य ॥६७५॥

मग स्वभावतां । मन चि तें तेथ । करी वृद्धिंगत । संतोषातें ॥६७६॥

इंद्रियें तीं ऐसीं । होतां नियंत्रित । तंव अंतरांत । सुख वाढे ॥६७७॥

घडे तेथेम योग । स्वभावेम तयास । पडे ना सायास । साधनेचा ॥६७८॥

होतां भाग्योदय । उद्योगाचे मिषें । घरा येई जैसें । सर्वैश्चर्य ॥६७९॥

तैसा संयमी तो । पार्था जेव्हां होत । कौतुकें प्रवृत्त । योग्याभ्यासीं ॥६८०॥

स्वभावतां तेव्हां । आत्मसिद्धीची च । अनुभूति साच । येई तया ॥६८१॥

म्हणोनियां ऐसा । जो का भाग्यवंत । संयमें वर्तत । जगामाजीं ॥६८२॥

अर्जुना तो मोक्ष -। रुप सिहासनीं । विराजे निदानीं । निश्चयें चि ॥६८३॥

योगाचिया अंगा । जडे जैं संयम । प्रयाग -संगम । ऐसा घडे ॥६८४॥

त्या चि पुण्यक्षेत्रीं । करोनि निवास । जयाचें मानस । स्थिरावलें ॥६८५॥

योगयुक्त ऐसें । तया अभिधान । आणिक हि जाण । प्रसंगें तूं ॥६८६॥
निर्वातींचा दीप । तेवतो निवांत । राहे स्वस्थचित्त । तैसा चि तो ॥६८७॥

आतां मनोगत । जाणोनियां तुझें । आम्ही सांगतों जें । तुजलागीं ॥६८८॥

ऐक तें कौन्तेया । देवोनियां चित्त । जेणें तुझें हित । होय अंतीं ॥६८९॥

व्हावी योग -प्राप्ति । ऐसी इच्छा मनीं । न होसी साधनीं । परी दक्ष ॥६९०॥

काय अभ्यासाचेम । तुज वाटे भय । अवघड तो होय । म्हणोनियां ॥६९१॥

तरी पार्था , वायां । नको होऊं कष्टी । ऐकोनियां गोष्टी । इंद्रियांच्या ॥६९२॥

इंद्रियें हीं दुष्ट । दाविती बागूल । सर्वथा तो फोल । ऐसें जाण ॥६९३॥

देखें आयुष्यातें । करी जें का स्थिर । सारोनियां दूर । मृत्यूलागीं ॥६९४॥

तया औषधातें । जिह्रा शत्रुवत् ‍ । स्वभावें लेखीत । नाहीं काय ॥६९५॥

तैसें आत्म -हित । करोनि जें देतें । तें तें पाटे ह्यांतें । दुःखप्रद ॥६९६॥

नाहीं तरी काय । योगाभ्यासासम । साधन सुगम । दुजें आहे ? ॥६९७॥

म्हणोनियां दृढ । आसनादि भला । आम्हीं जो बोलिला । योगाभ्यास ॥६९८॥

तेणें इंद्रियांसी । लागला नियम । झालें तरी काम । स्वभावें चि ॥६९९॥

इंद्रिय -निग्रहें । होतां योगाभ्यास । चित्त चैतन्यास । भेटूं पाहे ॥७००॥

सोडोनि विषय । पाठिमोरें ठाके । आपण चि देखे । आपणासी ॥७०१॥

मग आत्मरुप । देखतांक्षणीं च । ओळखोनि ‘मी च । तत्त्व ’ म्हणे ॥७०२॥

स्वरुपाची ऐसी । होतां ओळखण । लाभतें संपूर्ण । सुख तया ॥७०३॥

स्वभावें चि मग । चित्त चैतन्यांत । मिळोनियां जात । सामरस्यें ॥७०४॥

जयाहूनि दुजें । आणिक तें नाहीं । इंद्रियां कधीं हि । नेणवे जें ॥७०५॥

ऐशा आत्मरुपीं । होवोनि तद्रूप । राहे आपोआप । आपण चि ॥७०६॥