श्लोक ११ ते १५

अवजानन्ति मां मूढा मानुषीं तनुमाश्रितम् ‍ ।

परं भावमजानन्तो मम भूतमहेश्वरम् ‍ ॥११॥

काय सांगूं फार । भिवोनि भवासी । अंतरीं इंच्छिसी । माझी प्राप्ति ॥२७५॥

तरी तुज खूण । दिली दाखवून । करीं ती जतन । सोऽहंभावें ॥२७६॥

जैसें कोणी बोले । चांदणें । पिवळें । बिघडतां डोळे । काविळीनें ॥२७७॥

तैसें माझ्या शुद्ध । स्वरूपाचे ठायीं । देखती ते पाहीं । नाना दोष ॥२७८॥

किंवा कोणी ज्वरें । बिघडतां मुख । म्हणे कडू विख । दुधातें हि ॥२७९॥

तैसे लेखिती ते । मज देहयुक्त । देहधर्मातीत । असतां मी ॥२८०॥

म्हणोनियां तुज । सांगें वारंवार । न पडो विसर । खुणेचा ह्या ॥२८१॥

नाहीं तरी स्थूल - । द्दष्टि स्वीकारितां । पाहणें तें तार्था । जाय वायां ॥२८२॥

स्थूल -द्दष्टीनें जे । पाहूं जाती मातें । न दिसें तयांतें । यथार्थत्वें ॥२८३॥

जैसें स्वप्नामाजीं । पिनोनि अमृत । नाहीं कोणी होत । चिरंजीव ॥२८४॥

आतां मातें द्दढ । जाणिलें म्हणोनि । बोलती जे कोणी । स्थूलद्दष्टि ॥२८५॥

तयां मूढांचें तें । ज्ञान चि अर्जुना । जाण सत्य -ज्ञाना । आड ठाके ॥२८६॥

जळीं नक्षत्रांचा । जाहला आभास । मानोनि तयांस । हिरेमोतीं ॥२८७॥

जैसा हंसें केला । आपुला चि घात । लोभें उदकांत । शिरोनियां ॥२८८॥

जाह्रवी म्हणोन । मृग -जळापाशीं । ठाकतां कोणासी । काय लाभ ? ॥२८९॥

सांगें कल्प -वृक्ष । म्हणोनि बाभूळ । पूजितां निष्फळ । नव्हे का तें ? ॥२९०॥

सर्पालागीं रत्न - । हार दुपदरी । मानोनियां करीं । घेऊं धांवे ॥२९१॥

किंवा जैसा कोणी । गारगोटया वेंची । पंक्ति हिरेयांची । समजोनि ॥२९२॥

ना तरी निधान । लाधलें म्हणोन । निखारे बांधोन । घेई खोळीं ॥२९३॥

किंवा कूपीं सिंह । जेविं उडी घाली । नेणोनि साउली । आपुली च ॥२९४॥

तेविं प्रपंचांत । पाद्दूं जाती मातें । ठेवोनियां तेथें । द्दढबुद्धि ॥२९५॥

तयांनीं चंद्रासी । धरावयासाठीं । बिंबा दिली मिठी । जळांतील ॥२९६॥

आणि तयांचा तो । निश्चय हि वायां । गेला धनंजया । जाण ऐसें ॥२९७॥

पिवोनियां कांजी । मग अमृताचा । परिणाम साचा । पाहूं जावें ॥२९८॥

तैसें नाशिवंत । स्थूलाकारीं तेथें । भरंवसा चित्तें । बांधोनियां ॥२९९॥

मज अव्ययातें । पहावया जाती । तयां माझी प्राप्ति । कैसी होय ॥३००॥

पूर्वेचिया वाटे । निघोनि साचार । पश्चिम -सागर । भेटे काय ? ॥३०१॥

किंवा कोंडेयाचें । करोनि कांडण । लाभेल कोठोन । दाणा तेथें ? ॥३०२॥

तैसें पंचमहा - । भूतांचें सकळ । विकारलें स्थूळ । विश्व जें हें ॥३०३॥

तयाचिया ज्ञानें । स्वरूप निर्मळ । कैसें आकळेल । सांग माझें ॥३०४॥

काय धनंजया । पिवोनियां फेन । उदक -प्राशन । केलें होय ? ॥३०५॥

भ्रांतमनोधमें । होवोनि मोहित । मज प्रपंचांत । पाहती ते ॥३०६॥

मग जन्म -मृत्यु । इत्यादिक स्थिति । त्या हि मजप्रति । भाविती ते ॥३०७॥

मज अनाम्यातें । ठेविती तो नाम । अक्रियासी कर्म । आरोपिती ॥३०८॥

मानिती ते मज । देहधर्मयुक्त । देहाविरहित । ऐसा जो मी ॥३०९॥

उपाधिरहिता । मज उपचार । कल्पिती आकार । निराकारा ॥३१०॥

विधि - विवर्जिता । मज व्यवहार । लाविती साचार । आचारादि ॥३११॥

वर्णहीना वर्ण । गुणातीता गुण । आणिक चरण । अचरणा ॥३१२॥

अहस्तातें मज । हस्त हि कल्पिती । मापाया पाहती । अमापातें ॥३१३॥

आणि सर्वांठायीं । असोनि हि जाण । कल्पिति ते स्थान । मज एक ॥३१४॥

निद्रितासी जैसें । पडोनियां स्वप्न । दिसे उपवन । शेजेमाजीं ॥३१५॥

तैसें आवडे तें । देती मज रूप । स्वभावें अरूप । असोनि मी ॥३१६॥

अकर्णातें कर्ण । अचक्षूसी नेत्र । अगोत्रातें गोत्र । कल्पिती ते ॥३१७॥

अव्यक्तासी व्यक्ति । अनार्तासी आर्ति । स्वयंतृप्ता तृप्ति । भाविती गा ॥३१८॥

अनावरणातें । मज प्रावरण । योजिती भूषण । अभूषणा ॥३१९॥

आदिकारणातें । देखती कारण । घडविती जाण । सहजातें ॥३२०॥

असोनि मी नित्य । माझें आवाहन । आणि विसर्जन । करिती ते ॥३२१॥

करिती ते प्राण - । प्रतिष्ठा माझी च । असोनि मी साच । स्वयंसिद्ध ॥३२२॥

असोनि मी नित्य । एक स्वयंसिद्ध । बाल्यादि संबंध । मानिती ते ॥३२३॥

मज अद्वैतातें । आणिती द्वैतांत । घालिती कर्मांत । कर्मातीता ॥३२४॥

भोगितों मी भोग । ऐसें पंडुसुता । असोनि अभोक्ता । बोलती ते ॥३२५॥

मज अकुळाचें । वर्णिती ते कुळ । विसरोनि मूळ । स्वरूपातें ॥३२६॥

मज शाश्वताचें । कल्पोनि निधन । दुःखें आक्रंदन । करिती ते ॥३२७॥

सर्वांतरा मज । वैर -मित्रत्वादि । विविध उपाधि । कल्पिती गा ॥३२८॥

नित्य निजानंदीं । निरंतर जाण । पूर्ण रममाण । असें जो मी ॥३२९॥

तया मज नाना । सुखांची कामना । ऐसी च भावना । करिती ते ॥३३०॥

सर्वांठायीं माझी । सारखी च व्याप्ती । असोनि म्हणती । एकदेशी ॥३३१॥

कोपोनियां एका । मारीतसें ठार । घेतसें कैवार । आणिकाचा ॥३३२॥

चराचरीं आत्मा । असोनि मी एक । ऐसें चि ते देख । रूढविती ॥३३३॥

काय सांगूं फार । धनंजया येथ । धर्म जे प्राकृत । मानवाचे ॥३३४॥

ते चि माझ्या ठायीं । कल्पिती समस्त । ऐसें विपरीत । ज्ञान त्यांचें ॥३३५॥

घडवूनि मृर्ति । ठेविती ती पुढें । करिती बापुडे । भक्ति माझी ॥३३६॥

भंगतां ती मग । गेलें देवपण । ऐसें समजोन । टाकिती ते ॥३३७॥

ऐशापरी पार्था । मानवी आकार । देती ते साचार । मजलागीं ॥३३८॥

म्हणोनि तयांचें । ज्ञान चि तें जाण । टाकितें झांकोन । सत्य ज्ञाना ॥३३९॥

मोघाशा मोघकर्माणी मोघज्ञाना विचेतसः ।

राक्षसीमासुरीं चैव प्रकृतीम मोहिनीं श्रिताः ॥१२॥

धनंजया येथें । काय ते जन्मून । वर्षाकाळावीण । मेघ जैसे ॥३४०॥

किंवा जैशा मृग - । जळाच्या लहरी । पहाव्या त्या तरी । दुरूनि च ॥३४१॥

ना तरी जादूचे । जैसे अलंकार । किंवा घोडेस्वार । मृत्तिकेचे ॥३४२॥

ना तरी गंधर्व - । नगरीचें जैसें । आकाशीं आभासे । गांवकूस ॥३४३॥

साबरीचीं झाडें । वाढालीं सरळ । फळ ना पोकळ । आंतुनि हि ॥३४४॥

किंवा शेळियेचे । गळां जैसे स्तन । होती दुग्धावीण । निरर्थक ॥३४५॥

शेवरीसी जैसीं । फळें आलीं वायां । द्यावया घ्यावया । येती ना तीं ॥३४६॥

तैसें चि तें तयां । मूढांचें जीवन । निरर्थक जाण । धनंजया ॥३४७॥

आणि तयांचा जो । कर्म -व्यवहार । सर्वथा धिःकार । असो त्याचा ॥३४८॥

आंधळ्यासी जैसें । सांपडावें मोतीं । मर्कटाचे हातीं । नारिकेल ॥३४९॥

तैसें अध्ययन । तयांनीं जें केलें । वायां चि तें गेलें । ऐसें जाण ॥३५०॥

काय सांगूं फार । तयांचीं तीं शास्त्रें । जैसीं हातीं शस्त्रें । बालिकेच्या ॥३५१॥

तैसें ज्ञान आणि । कर्म हि तें वायां । जाहलें गा तयां । निर्बुद्धांचें ॥३५२॥

तमोगुणरूपी । राक्षसी ती जाण । टाकी जी गिळोन । सद्‍बुद्धीतें ॥३५३॥

आणि विवेकाचा । उरूं नेदी ठाव । हिंडे जी सदैव । अविद्येंत ॥३५४॥

त्या चि प्रकृतीच्या । जाहले स्वाधीन । सर्वथा होवोन । भ्रांत -चित्त ॥३५५॥

हिंसारूपी जीभ । जियेच्या मुखांत । लोळते लाळेंत । आशेचिया ॥३५६॥

आणि संतोषाचे । घेवोनि चघळ । बैसे सर्वकाळ । चघळीत ॥३५७॥

निघोनि बाहेरी । श्रवणापर्यंत । दीर्घ ओष्ठप्रांत । चाटीतसे ॥३५८॥

ऐसी जी प्रमाद - । पर्वताची दरी । प्रकृति आसुरी । मत्त सदा ॥३५९॥

जियेचिया मुखीं । द्वेषाचिया दाढा । करिती चुराडा । प्रबोधाचा ॥३६०॥

अगस्तीसी जैसें । कुंभ -प्रावरण । तैसी जी झांकोन । टाकी मृढां ॥३६१॥

त्या चि प्रकृतीच्या । मुखामाजीं जाण । पडले होवोन । भूत -बळी ॥३६२॥

भ्रांतीचिया कुंडीं । बुडोनि ते गेले । खांचीं अडकले । अज्ञानाच्या ॥३६३॥

विचाराचा हात । लाभे ना तयांस । नुरे मागमोस । तयांचा गा ॥३६४॥

तरी वृथा बोल । असोत हे आतां । कासयासी कथा । विमूढांची ? ॥३६५॥

विस्तारें तयांचें । करोनि वर्णन । कां गा द्यावा शीण । वाचेलागीं ॥३६६॥

ऐकोनि हें ऐसें । देवाचें भाषण । अर्जुनें हि मान । डोलविली ॥३६७॥

मग देव म्हणे । ऐक संतगोष्टी । वाचेसि विश्रांति । मिळे जेथें ॥३६८॥

महात्मानस्तु मां पार्थ दैवीं प्रकृतिमाश्रिताः ।

भजन्त्यनन्यमनसो ज्ञात्वा भूतादिमव्ययम् ‍ ॥१३॥

क्षेत्र -संन्यासी मी । होवीनि रहात । शुद्ध मानसांत । जयांचिया ॥३६९॥

जयांलागीं पाहें । निद्रेंत हि कैसें । पार्था , सेवितसे । वैराग्य तें ॥३७०॥

आणि जयांचिया । वासनेमाझारीं । धर्म राज्य करी । निरंतर ॥३७१॥

ऐशापरी आस्था । आणिक सद्‍भाव । विवेकी स्वभाव । जयांचा गा ॥३७२॥

ज्ञानगंगेमाजीं । करोनियां स्नान । सर्वथा पावन । जाहले जे ॥३७३॥

जयांचिया रूपें । पालवली शांति । पावले जे तृप्ति । पूर्णतेनें ॥३७४॥

जे का धैर्यरूप । मंडपाचें खांब । निघाले कीं कोंब । ब्रह्मालागीं ॥३७५॥

ब्रह्मानंदरूपी । सागरीं तुडुंब । बुडवोनि कुंभ । काढिले जे ॥३७६॥

नित्य भक्तिसुखीं । होवोनि तल्लीन । लेखिती जे हीन । मुक्तीतें हि ॥३७७॥

आणि जयांचिया । सहज -कर्मांत । राहिली जिवंत । दिसे नीति ॥३७८॥

सर्वेंद्रियांठायीं । अर्जुना , जयांनीं । चढविलीं लेणीं । शांतिरूप ॥३७९॥

सर्वकाळ मज । सर्वव्यापपकातें । व्यापोनि रहातें । चित्त ज्यांचें ॥३८०॥

धनंजया , ऐसे । महत जे साचे । दैवी प्रकृतीचें । भाग्य जे का ॥३८१॥

चढत्या वाढत्या । प्रेमें सर्वकाळ । जाणोनि सकळ । मद्रूप चि ॥३८२॥

महात्मे ते माझें । करिती भजन । परी दुजेपण । सांडोनियां ॥३८३॥

सेवितो ते मातें । होवोनियां मी च । कौतुक तें साच । ऐक आतां ॥३८४॥

सततं कीर्तयन्तो मां यतन्तश्च द्दढव्रताः ।

नमस्यन्तश्र्च मां भक्त्या नित्ययुक्त उपासने ॥१४॥

प्रायाश्चितांचें तों । संपलें चि काम । ऐसें चाले नाम - । संकीर्तन ॥३८५॥

नामसंकीर्तनीं । नाचतां रंगोन । पातकें जळोन । गेलीं सारीं ॥३८६॥

तीर्थांचें माहात्म्य । लोपलें सहज । जाहले निस्तेज । यम -दम ॥३८८॥

यम म्हणे आतां । काय नियमावें । कोणा आवरावें । म्हणे दम ॥३८९॥

काय खावें दोष । नाहीं राहिला च । बोलती ऐसें च । सर्व तीर्थें ॥३९०॥

करिती ते सर्व । दुःखपरिहार । माझिया साचार । नाम -घोषें ॥३९१॥

अवघें चि जग । मग दुमदुमोन । टाकिती भरोन । महा -सुखें ॥३९२॥

न होतां पहाट । देती जे प्रकाश । न देतां पीयूष । वांचविती ॥३९३॥

नाचरितां योग । अष्टांग -साधन । कैवल्य -दर्शन । घडविती ॥३९४॥

राजा -रंक ऐसा । मानिती ना भेद । ठेविती संबंध । सारिखा च ॥३९५॥

कैसे सान -थोरां । सर्वांसी साचार । होती ते माहेर । आनंदाचें ॥३९६॥

गांठी एखादा च । वैकुंठाची पेठ । अवघें वैकुंठ । केलें ह्यांनीं ॥३९७॥

नामघोषाचिया । गौरवें संपूर्ण । विश्व चि पावन । केलें ऐसें ॥३९८॥

पाहें धनंजया । सूर्यासारखी च । तेजस्विता साच । ह्यांचे ठायीं ॥३९९॥

परी सूर्य तो हि । मावळे हा दोष । अखंड प्रकाश । असे ह्यांचा ॥४००॥

मासान्तरीं चंद्र । एकदां संपूर्ण । हे तों परिपूर्ण । निरंतर ॥४०१॥

मेघ ते उदार । परी ओसरती । अपुरे पडती । उपमेसी ॥४०२॥

ऐशा महात्म्यांचें । कृपापूर्ण सिंह । ऐसें निःसंदेह । म्हणूं ये गा ॥४०३॥

शतावधि जन्म । उपासितां मातें । एक वेळ येतें । हातासी जें ॥४०४॥

ऐसें माझें नाम । जयांचिये वाचे - । पुढें नित्य नाचे । प्रेमभरें ॥४०५॥

तो मी एकवेळ । नसें वैकुंठांत । नाहीं सांपडत । भानु -बिंबीं ॥४०६॥

वरी एकवेळ । योग्यांचें हि मन । जाईं उल्लंघून । पलीकडे ॥४०७॥

परी जे का माझा । अखंड बरवा । करिती पांडवा । नाम -घोष ॥४०८॥

हारपतां मज । शोधावें तेथें च । तयांपासीं साच । सांपडें मी ॥४०९॥

माझे गुण गातां । कैसे तृप्त झाले । पाहूं विसरले । देश -काळ ॥४१०॥

नाम -संकीर्तनीं । होवोनि तल्लीन । सुखावले पूर्ण । स्वरूपीं च ॥४११॥

कृष्ण विष्णु हरि । गोविंद हीं नामें । गर्जोनियां प्रेमें । वारंवार ॥४१२॥

नामसंकीर्तना - । माझारीं उदंड । करिती उघड । आत्मचर्चा ॥४१३॥

असो हा विस्तार । धनुर्धरा ऐक । ह्यापरी कित्येक । भक्त माझे ॥४१४॥

मज निर्गुणाचे । गण गात गात । हिंडती जगांत । आवडीनें ॥४१५॥

आणिक ते आतां । ऐक पंडुसुता । स्वभावें दक्षता । ठेविती जे ॥४१६॥

पंचप्राण आणि । मन हे सांगाती । मार्ग दाखविती । जयांलागीं ॥४१७॥

यम -नियमांचें । कांटेरी कुंपण । बाहेरी लावोन । सभोंवतीं ॥४१८॥

आंत मूळबंध - । रूपी कोट भला । जयांनीं रचिला । बळकट ॥४१९॥

तयावरी मग । प्राणायामारूप । कार्यकर्ती तोफ । चढविली ॥४२०॥

तेणें ऊर्ध्वमुख । होतां कुंडलिनी । प्रकाश लक्षूनि । नीट तिचा ॥४२१॥

मन -पवन -बळें । सत्रावीचें तळें । हस्तगत केलें । एकाएकीं ॥४२२॥

पहा तेथें कैसा । प्रत्याहारें मग । पराक्रम चांग । गाजविला ॥४२३॥

विकारमात्राची । लावोनियां वाट । वळविलीं आंत । सर्वेंद्रियें ॥४२४॥

धारणा -तुरंगीं । दाटोनियां तेथ । केलीं एकत्रित । महा -भूतें ॥४२५॥

मग संकल्पाचें । चतुरंग दळ । सकळ समूळ । नष्ट केलें ॥४२६॥

तंव ‘ जय झाला ’ । ऐसें पुकारीत । ध्यानाची नौबत । झडूं लागे ॥४२७॥

तन्मयावस्थेचें । एकछत्र कैसें । तिये वेळीं दिसे । झळाळत ॥४२८॥

समाधिश्रियेचें । स्वानुभूतिमय । अखंड जें होय । राज्यसुख ॥४२९॥

पट्टाभिषेक तो । सुखाचा त्या भला । तयांलागीं झाला । सामरस्यें ॥४३०॥

अर्जुना , गहन । माझें हें भजन । आणिक सांगेन । ऐक आतां ॥४३१॥

वस्त्रांमाजीं दोन्ही । पालवांपर्यंत । असे ओतप्रोत । एक तंतु ॥४३२॥

तैसा चराचरीं । मीच असें एक । ऐसें चि व्यापक । ज्ञान ज्यांचें ॥४३३॥

ब्रह्मयापासोनियां । कीटकापर्यंत । जाणोनि समस्त । रूप माझें ॥४३४॥

मग सान थोर । ऐसा भेदभाव । सजीव निर्जीव । नेणोनियां ॥४३५॥

देखिल्या वस्तूमी । मी च ती म्हणोन । उजू लोटांगण । घालिती ते ॥४३६॥

आपुलें महत्त्व । तरी विसरोन । पुढील नेणोन । योग्यायोग्य ॥४३७॥

भेटे जी जी व्यक्ति । तियेचिया पायां । पडावें हें तयां । आवडे गा ॥४३८॥

उंच स्थानाहून । पडलें जें जळ । गांठीतसे तळ । आपोआप ॥४३९॥

तैसें भूतजात । नमावें लवोन । स्वभाव चि जाण । तयांचा हा ॥४४०॥

फळभारें जैसी । वृक्षाची डहाळी । ओथंबते खालीं । सहजें चि ॥४४१॥

तैसे जीवांपुढे । होवोनियां लीन । तयांसी वंदन । करिती ते ॥४४२॥

नम्रपणा ही च । तयांची संपत्ति । गर्वहीन स्थिति । अखंडित ॥४४३॥

आणि जयमंत्रें । सर्व हि तें धन । समर्पिती जाण । माझ्याठायीं ॥४४४॥

गळोनियां गेले । मान -अपमान । होतां चि नमन । ऐशापरी ॥४४५॥

म्हणोनियां पाहें । जाहले मदूप । कैसे आपोआप । एकाएकीं ॥४४६॥

ऐसे एकरूप । होवोनि साचार । मज निरंतर । उपासिती ॥४४७॥

अर्जुना , ही ऐसी । माझी थोर भक्ति । येथें तुजप्रति । निवेदिली ॥४४८॥

आतां अवधारीं । आणिक भक्तांतें । यजिती जे मातें । ज्ञान -यज्ञें ॥४४९॥

तयांची ती रीति । तुज असे ठावी । वर्णिली जी पूर्वीं । प्रसंगें चि ॥४५०॥

तंव पार्थ म्हणे । तुझ्या कृपेनें च । जाणतसें साच । सर्व हि तें ॥४५१॥

परी अमृताचें । वाढितां जेवण । म्हणेल का कोण । पुरे ऐसें ? ॥४५२॥

ऐकोनि हे बोल । देवें ओळखिलें । ज्ञानीं लगटलें । चित्त ह्याचें ॥४५३॥

संतोषून मग । लागे डोलावया । पुन्हां बोलावया । सरसावे ॥४५४॥

म्हणे भलें केलें । तुवां पंडुसुता । एर्‍हवीं सर्वथा । अवेळ हा ॥४५५॥

परी ज्ञानाठायीं । आस्था असे तुज । बोलविते मज । ती च येथें ॥४५६॥

तों चि पार्थ बोले । भक्त -प्रियकरा । चांदणें चकोरा - । साठीं च का ॥४५७॥

चांदण्याचा तरी । ऐसा चि स्वभाव । चराचर सर्व । शांतवावें ॥४५८॥

करिती चकोर । चंद्राकडे चोंच । तृप्ति आपुली च । करावया ॥४५९॥

तैसी आमुची ती । विनवणी किता । देव कृपामूर्ति । स्वभावें चि ॥४६०॥

करी मेघराज । जगालागीं तृप्त । तेथें काय आर्त । चातकाचें ! ॥४६१॥

परी चूळभरी । गंगोदकासाठीं । गंगेची च भेटी । घ्यावी लागे ॥४६२॥

तैसें असो आर्त । थोडें की बहुत । सांगावें समस्त । देवासी च ॥४६३॥

तंव म्हणे देव । स्वस्थ राहें पार्था । पाहोनियां आस्था । संतोषलों ॥४६४॥

तयावरी आतां । साहवेल स्तुति । ऐसी कांहीं स्थिति । उरली ना ॥४६५॥

जाण सावधान । करिसी श्रवण । तें चि आमंत्रण । वक्तृत्वासी ॥४६६॥

देवोनियां तया । ऐसें प्रोत्साहन । देव नाराया । काय बोले ॥४६७॥

ज्ञानयज्ञेन चाप्यन्ये यजन्तो मामुपासते ।

एकत्वेन पृथक्त्वेन बहुधा विश्वतोमुखम् ‍ ॥१५॥

म्हणे ऐक ज्ञान - । यज्ञाचें लक्षण । तुज निवेदीन । यथार्थत्वें ॥४६८॥

मूळ -संकल्प हा । यज्ञ -स्तंभ तेथें । पंचमहाभूतें । मंडप तो ॥४६९॥

भेद तो चि पशु । जयाचें हनन । करिती बांधोन । यज्ञ -स्तंभा ॥४७०॥

विशेष जे गुण । शब्द -स्पर्शादिक । इंद्रियें आणिक । पंचप्राण ॥४७१॥

साहित्य सामुग्री । यज्ञाची ही जाण । आणिक अज्ञान । तें चि तूप ॥४७२॥

मनबुद्धिरूप । यज्ञीय कुंडांत । पेटे धगधगीत । ज्ञान -वह्नि ॥४७३॥

सुख -दुःखादिक - । द्वन्द्वीं समचित्त । जाण शोभिवंत । वेदिका ती ॥४७४॥

विवेकबुद्धीचें । प्रावीण्य जें तेथें । मंत्र -विद्येचें तें । थोरपण ॥४७५॥

स्त्रुक् ‍ स्त्रुव पळ्या । शांतिरूप दोन । जीव यजमान । ज्ञान -यज्ञीं ॥४७६॥

घेवोनि तो आत्म - । प्रचीतीचें पात्र । जपे मह -मंत्र । विवेकाचा ॥४७७॥

ऐसा ज्ञानरूप । अग्नि -होत्रें जाण । नाहींसा करोन । टाकी भेद ॥४७८॥

यजिता यजन । ऐसी भाषा लोपे । घृत तें हि संपे । अज्ञानाचें ॥४७९॥

आत्मसमरसीं । अवभृ -स्नान । जीव -यजमान । करी जेव्हां ॥४८०॥

तेव्हां महाभूतें । शब्दादि विषय । आणिक इंद्रिय - । गण सर्व ॥४८१॥

न म्हणे हीं भिन्न । जाणे अभिन्नता । ब्रह्मतादात्म्यता । पावोनियां ॥४८२॥

जैसा कोणी एक । पाहें पंडु -सुता । निद्रेंतून येतां । जागृतीसी ॥४८३॥

म्हणे स्वप्नांतील । विचित्र ती सेना । जाहलों होतों ना । स्वयें मी च ॥४८४॥

स्वप्नांतील सेना । नव्हती ती साच । एकला एक च । होतों तेथें ॥४८५॥

तैसें सर्व विश्व । तया याज्ञिकास । येई प्रत्ययास । एकपणें ॥४८६॥

मग जीव -भाव । संपोनि आब्रह्म । भरे परमात्म - । भरे बोधें पूर्ण ॥४८७॥

ज्ञान -यज्ञें ऐसे । भजती कित्येक । जाणोनियां एक - । पणें सर्व ॥४८८॥

आतां अर्जुना , हें । अनादिक अनेक । नामरूपादिक । तें हि भिन्न ॥४८९॥

ऐशापरी भेद । विश्वीं जरी नाना । तरी तें भेदे ना । ज्ञान त्यांचें ॥४९०॥

भिन्न भिन्न गात्रें । एका चि देहाचीं । एक चि मरीची । नाना रश्मि ॥४९१॥

ना तरी साचार । शाखा सान थोर । परी तरुवर । एकला चि ॥४९२॥

तैसीं नाना नामें । नानाविध व्यक्ति । आणिक त्या वृत्ति । वेगळाल्या ॥४९३॥

ऐसीं भिन्न भिन्न । भूतें तरी साच । मज एकाचीं च । जाणती ते ॥४९४॥

ऐसा ज्ञान -यज्ञ । आचरती चांग । वेगळाले भाग । स्वीकारोनि ॥४९५॥

परी जाणते ते । म्हणोनि तयांचें । ज्ञान एकत्वाचें । भेदे चि ना ॥४९६॥

किंवा जेव्हां जेथें । देखती जें कांहीं । मजविण नाहीं । हा चि बोध ॥४९७॥

पाहें बुडबुडा । जाय जेथें जेथें । आहे तया तेथें । उदक चि ॥४९८॥

मग तो तैसा चि । राहे किंवा विरे । तरी तें हि सारें । उदकीं च ॥४९९॥

वातें उडवितां । मृत्तिकेचे कण । काय पृथ्वीपण । जाय त्यांचें ? ॥५००॥

आणि मागुतीं ते आले जरी खालीं । तरी तयां झेली । धरणी च ॥५०१॥

तैसें हवें तेथें । हवें त्या स्थितींत । पार्था , वस्तुजात । असो नसो ॥५०२॥

परी सर्वपणें । मी च तें समस्त । ऐसी च प्रचीत । असे त्यांची ॥५०३॥

धनंजया , माझी । जेवढी ही व्याप्ति । तेवढी प्रतीति । तयांची हि ॥५०४॥

ऐसें ते मद्रूप । होवोनि अनेक । नानाकारीं देख । वावरती ॥५०५॥

पांहू जातां सदा । सूर्य -बिंब जैसें । सन्मुख चि दिसे । सर्वांलागीं ॥५०६॥

तैसें सर्वव्यापी । तयांचें तें ज्ञान । सर्वांसी म्हणोन । सन्मुख ते ॥५०७॥

तयांचिया ज्ञान । नाहीं पाठपोत । नभीं सर्वगत । वायु जैसा ॥५०८॥

तैसा तेवढा चि । तयांचा सद्भाव । जेवढा मी देव । परिपूर्ण ॥५०९॥

म्हणोनि तयांचें । होतसे भजन । न करितां जाण । स्वभावें चि ! ॥५१०॥

एर्‍हवीं सकळ । मी च तरी मज । भजे ना सहज । कोण कोठें ? ॥५११॥

परी जयांलागी । नाहीं ऐसें ज्ञान । न घडे भजन । तयांसी गा ॥५१२॥

असो ज्ञान -यज्ञ । करोनि उचित । यजिती ते भक्त । सांगितले ॥५१३॥

होतसे अर्पण । सकळांचें द्वारा । मज सर्वेश्वरा । सर्व कांहीं ॥५१४॥

नित्य निरंतर । ऐसें चि हें जाण । सहज भजन । घडतसे ॥५१५॥

परी मतिमंद । नेणती हें कांहीं । म्हणोनियां नाहीं । माझी प्राप्ति ॥५१६॥