Get it on Google Play
Download on the App Store

समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय पहिला

आर्या

धृतराष्ट्र संजयाते सांग-वदे युद्ध इच्छु दोघे ते ॥

मम सुत तसेच पांडव धर्म कुरुक्षेत्रि काय करिती ते ॥१॥

संजय भूपास वदे दुर्योधन पांडुसैन्य रचनेचे ॥

व्यूहा पाही जाई द्रोणाचार्या कडे म्हणे साचे ॥२॥

गुरुजी सैन्य पहा हे रचिले तव बुद्धिवान शिष्यानें ॥

धृष्टद्युम्न जयाला म्हणती त्या द्रुपद राजपुत्रानें ॥३॥

भीमार्जुनसम येथें शूर धनुर्धर तसेच रणधीर ॥

सात्यकि विराट तैसा रणधीर महारथ द्रुपद वीर ॥४॥

धृष्टद्युम्न तसा तो चेकितान वीर काशिराजाही ॥

कुंतिभोज पुरुजित ते नरपुंगव शैब्य थोर राजाही ॥५॥

विक्रांत उत्तमौजा वीर युधामन्यु तोहि बहु धीर ॥

पाच सुत द्रौपदिचे अभिमन्यूसह महारथी थोर ॥६॥

कौरव वीर गुरुजी कथितो नांवेच मुख्य वीरांची ॥

ऐकोन शांत चित्ते यावी तुम्हांस कल्पना त्यांची ॥७॥

गुरुजी पितामह तसे कर्ण कृप असे सदा विजयि जो तो ॥

अश्‍वत्थामा विकर्ण भूरिश्रव सोमदत्त पुत्रहि तो ॥८॥

माझ्या हितार्थ जीवहि सोडाया जे तयार वीर असे ॥

असती बहु शस्त्रास्त्रे घेउनि हाती रणांगणी सरसे ॥९॥

तात्पर्य कौरवांचे दळ अगणित भीष्म रक्षिती ज्याते ॥

अपुरेच पांडवांचें पार्थाग्रज रक्षिता असे त्यातें ॥१०॥

यास्तव सैन्य विभागी भागाधीशे अघाडिला व्हावे ॥

ऐशी रचना करुनी सर्वानी भीष्म गुरुस रक्षावें ॥११॥

उत्साह सुयोधनाला यावा म्हणूनीच वृद्ध भीष्मानें ॥

रणसूचक वाजविला दर केला सिंहनाद जोरानें ॥१२॥

तेव्हां दळांत भेरी शंख पणव गोमुखादि आनक ही ॥

वाद्यांच्या नादांनें दुमदुमले नभ तसे दिशा दाही ॥१३॥

श्‍वेताश्‍वरथीं बसुनी माधव अर्जुन रणांगणीं आले ॥

त्यानी सिद्ध आहो हे दावाया शंख थोर वाजविले ॥१४॥

पांचजन्य कृष्णाने देवदत्त अर्जुनेंच वाजविला ॥

भीम-कर्म भीमानें थोर असा पौंड्र शंख तो फुकिला ॥१५॥

अनंतविजय युधिष्ठिर वाजवि भूपति तसाच तो नकुला ॥

सुघोष तव सहदेवे मणिपुष्पक दर प्रबल वाजविला ॥१६॥

धृष्टद्युम्न शिखंडी महारथि काश्य जो धनुर्धारी ॥

अजिंक्य सात्यकि तैसे द्रौपदिचे पांच पुत्र रथधारी ॥१७॥

सौभद्र महाबाहू द्रुपद विराटहि तसेच रणधीर ॥

हें राजा धृतराष्ट्रा वाजविती सर्व वीर दिव्य दर ॥१८॥

भूमी नभ दोन्ही ही दुमदुमली थोर शंख नादानें ॥

कौरव हृदये तुटली हरिणांची जेवि सिंहनादानें ॥१९॥

कौरव तयार असुनी शस्त्राघाता मुहूर्त होणार ॥

पाहून कपिध्वजही सज्ज करी नीट आत्मचापशर ॥२०॥

भूपामय कृष्णातें पार्थ वदे दोन सैन्य मध्यांत ॥

न्यावे रथास माझ्या पळवी अश्‍वास अच्युता त्वरित ॥२१॥

तो वरि निरीक्षितो मी युद्धेच्छू वीर कोण समरात ॥

दुर्बुद्धी दुर्योधन परि त्याचेही करावयास हित ॥२२॥

हेतू हाचि धरोनी आले असती रणात जे धीट ॥

संग्राम मी कुणाशी करणे तें पाहू दे मला नीट ॥२३॥

संजय सांगे ऐसे वचन गुडाकेश बोलला जेव्हा ॥

नेलाच हृषीकेशें रथ दोन दळ मध्यस्थळी तेव्हा ॥२४॥

पितामह द्रोणादी भूपाल इतर रणात जे होते ॥

त्यांना दावुन सांगे पार्थ पहा कौरवादि जमले ते ॥२५॥

जमले भाचे पुत्रहि वडील आजे तसेच नातूही ॥

आचार्य मित्र मामा तेथें जे इतर आप्‍तजन तेही ॥२६॥

श्‍वशुर स्नेही बंधू दोही सैन्यामधील रणवीर ॥

आले युद्ध कराया कुंति-सुतें सोडिला तदा धीर ॥२७॥

ऐशा त्या स्वजनाना युद्धार्थी त्या रणांत पाहून ॥

कृष्णाला पार्थ वदे प्रेमानें कंठ फार दाटून ॥२८॥

शक्‍ती जम गात्रांची गेली मुख सर्व कोरडे पडले ॥

कंप शरीरा आला अंगीं रोमांचही तसे उठले ॥२९॥

गांडीव करामधुनी गळते हा देह तप्‍त कीं झाला ॥

शक्‍ति न उभे रहाया वाटे होईच या भ्रम मनाला ॥३०॥

सारीच केशवाही दुश्‍चिन्हें मज मनास दिसतात ॥

स्वहित मला नच वाटे समरीं या स्वजन आप्‍त वधणेंत ॥३१॥

नाही इच्छा कृष्णा विजयाची राज्यभोग सौख्याची ॥

मरतीच आप्‍त मग ती जीवित राज्यादि काय कामाची ॥३२॥

ज्याच्यासाठी राज्या इच्छावे भोग सर्व मिळवावे ॥

प्राण धनेच्छा सोडुनि समरी युद्धार्थते उभे व्हावे ॥३३॥

आचार्य पुत्र मामा वडील आजे तसेच बंधू ही ॥

सासरे मेहुणे हे समरीं नातू तसेच ते स्नेही ॥३४॥

इच्छी मी न बघाया शस्त्रे जी मारिती मज रणी तो ॥

त्रैलोक्य राज्य नलगे पृथ्वीचें काय होय मजला तो ॥३५॥

मारुनि कौरवांना लाभ जनार्दन मिळेल काय तरी ॥

साठाच पातकांचा असती ते आततायि वध्य जरी ॥३६॥

या कौरव बंधूना मारावे हें अयोग्य पांडुसुता ॥

आप्‍तवधाने माधव सांग कसें सौख्य मिळवु तें आता ॥३७॥

लोभमय बुद्धि यांची न दिसे यांना कुलक्षयज पाप ॥

मित्र द्रोहानेही घडते तैसेच जे महापाप ॥३८॥

कुलक्षये घडणारे दोषाला पूर्ण जाणणारांनीं ॥

आम्ही जनार्दना मग टाळु नये कां तयास सर्वानी ॥३९॥

कुचधर्म सनातन ही विलया जाती कुलक्षया होता ॥

कुलहि अधर्मी बुडतें धर्म सनातन असा लया जाता ॥४०॥

कृष्णा धर्म लयाला जातो तेव्हा कुलस्त्रिया भकती ॥

उन्मार्गी त्या होता तत्कालीं वर्ण संकरा करिती ॥४१॥

संकर नरका नेई कुलनाशका तसा सकल कुलाला ॥

पिंडादि लुप्‍त होता मिळति अधोगति गताहि पितराला ॥४२॥

ऐशा संकर-कारी कुल घातक लोक सर्व दोषानी ॥

कुलधर्म नष्ट होती जाती धर्म सनातनहि त्यांनीं ॥४३॥

कुलधर्म लुप्‍त होता जाती जन निश्‍चयेंच नरकास ॥

आम्ही जनार्दना हे ऐकत आलो समस्तही दिवस ॥४४॥

मोठे पाप कराया इच्छाही क्षुद्र राज्य सौख्याची ॥

करिते प्रवृत्त आम्हा आप्‍तवधा गोष्ट फार दुःखाची ॥४५॥

शस्त्र करात न घेई प्रतिकारहि उलट मी नच करीन ॥

कौरव शस्त्रें माझा करिती वध तोहि सौख्य मानीन ॥४६॥

संजय सांगे अर्जुन वदुनी ऐसे रथातिल स्थानीं ॥

बसला विषण्ण चित्तें चापशरादी समस्त फेकूनी ॥४७॥

सारांश

शा.वि.

युद्धेच्छु करु पांडवासह कुरुक्षेत्री जमा जाहले ॥

त्या वृत्ता मज सांग संजय असे भूपेच आज्ञापिलें ॥

आप्‍ताना वधुनी कुलक्षय घडे ऐसे मनी अर्जुना ॥

वाटे, चापशरास टाकून वदे इच्छी न मी या रणा ॥१॥

समश्लोकी भगवद्‌गीता

संकलित
Chapters
प्रस्तावना समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय पहिला समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय दुसरा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय तिसरा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय चवथा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय पांचवा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय सहावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय सातवा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय आठवा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय नववा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय दहावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय अकरावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय बारावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय तेरावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय चौदावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय पंधरावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय सोळावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय सतरावा समश्लोकी भगवद्गीता अध्याय अठरावा कोण तू----? अध्याय पहिला अध्याय दुसरा अध्याय तिसरा अध्याय चवथा अध्याय पांचवा अध्याय सहावा अध्याय सातवा अध्याय आठवा अध्याय नववा अध्याय दहावा अध्याय अकरावा अध्याय बारावा अध्याय तेरावा अध्याय चौदावा अध्याय पंधरावा अध्याय सोळावा अध्याय सतरावा अध्याय अठरावा