Get it on Google Play
Download on the App Store

गाथा ३००१ ते ३३००

3001
 कांहीं विपित्त अपत्यां । आतां अमुचिया होतां । काय होइऩल अनंता । पाहा बोलों कासया ॥1॥
 बरें अनायासें जालें। सायासेंविण बोले चाले । काबाड चुकलें । केलें कष्टावेगळें ॥ध्रु.॥
 बरा सांपडलासी वोजा । वर्मावरी केशीराजा । बोलायासी तुझा । उजुरचि नाहींसा ॥2॥
 तुकयाबंधु ह्मणे दगा । बरा दिला होता बागा । झडकरी चलागा । चांग दैवें पावलों ॥3॥

3002
 देवा तुजपें माझ्या पूर्वजांचें ॠण । आहे तें कां नेदिसी अझून ।
 अवगलासीं झोंडपणें । परी मी जाण जीवें जिरों नेदीं ॥1॥
 कळों येइऩल रोकडें । उभा करिन संतांपुढें ।
 तुझें काय एवढें । भय आपुलें मागतां ॥ध्रु.॥
 आजिवरी होतों नेणता । तों तुज फावलें रे अनंता ।
 कवडीचा तो आतां । पडों नेदीन फेर ॥2॥
 ठेविला ये जीवनीं जीव । ह्मणे तुकयाचा बंधव ।
 माझा गळा तुझा पाव । एके ठायीं बांधेन ॥3॥

3003
 मागें असताशी कळला । उमस घेऊं नसता दिला।
 तेणें चि काळें केला । असता अवघा निवाडा ॥1॥
 इतका न लगता उशीर । न धरितों भीडभार ।
 सिद्धासी वेव्हार । कासयासी लागला ॥ध्रु.॥
 असोनियां माल खरा । किती केल्या येरझारा ।
 धरणें ही दिवस तेरा । माझ्या भावें घेतलें ॥2॥
 अझुन तरी इतक्यावरी । चुकवीं जनाचार हरी ।
 तुकयाबंधु ह्मणे उरी । नाहीं तरी नुरे कांहीं ॥3॥

3004
 आतां न राहें क्षण एक । तुझा कळला रे लौकिक। नेदीं हालों एक । कांहीं केल्यावांचूनि ॥1॥
 संबंध पडिला कोणाशीं। काय डोळे झांकितोसी । नेइऩन पांचांपाशीं । दे नाहींतरी वोढूनि॥ध्रु.॥
 सुखें नेदीस जाणवलें । नास केल्याविण उगलें । तरि तें ही विचारिलें । आह्मी आहे तुज आधीं ॥2॥
 असें च करूनि किती । नागविलीं नाहीं नीती । तुकयाबंधु ह्मणे अंतीं । न सोडिसी ते खोडी॥3॥

3005
 तुज ते सवे आहे ठावें । घ्यावें त्याचें बुडवावें । परि ते आह्मांसवें आतां न फावे कांहीं ॥1॥
 नव्हों सोडायाचे धणी । कष्टें मेळविलें करोनि । पाहा विचारोनी । आढी धरोनि काम नाहीं॥ध्रु.॥
 अवघे राहिले प्रकार । जालों जीवासी उदार । असा हा निर्धार । कळला असावा असेल ॥2॥
 आतां निदसुर नसावें । गाठ पडली कुणब्यासवें । तुकयाबंधु ह्मणे राखावें । देवा महत्व आपुलें॥3॥

3006
 बहु बोलणें नये कामा । वाउगें तें पुरुषोत्तमा । एकाचि वचनें आह्मां । काय सांगणें तें सांग ॥1॥
 देणें आहे कीं भांडाइऩ । करणें आहे सांग भाइऩ । आतां भीड कांहीं । कोणी न धरी सर्वथा ॥ध्रु.॥
 मागें गेलें जें होउनी । असो तें धरित नाहीं मनीं । आतां पुढें येथूनि । कैसा काय विचार ॥2॥
 सारखी नाहीं अवघी वेळ । हें तों कळतें सकळ । तुकयाबंधु ह्मणे खळखळ । करावी ते उरेल ॥3॥

3007
 आतां हें न सुटे न चुके । बोल कां दवडिसी फिके।
जन लोक पारिखें । अवघें केलें म्यां यासाटीं ॥1॥
 नये सरतां नव्हे भलें । तुझें लक्षण कळलें ।
 बैसलासी काढिलें । देहाचें मुळीं दिवाळें ॥ध्रु.॥
 दिसतोसी बरा बोल कोंवळे । गुण मैंदाचे चाळे ।
 दिसताती ये वेळे । काय करूं विसंबोनि ॥2॥
 तुकयाबंधु ह्मणे देखतां । अंध बहिर ऐकतां ।
 कैसें व्हावें आतां । इतकियाउपरी॥3॥

3008
 तिहीं ताळीं हेचि हाक । ह्मणती पांढरा स्फटिक ।
 अवघा बुडविला लौकिक । सुखें चि भीके लाविलीं ॥1॥
 थोंटा नांव शिरोमणी । नाहीं जोडा त्रिभुवनीं ।
 ह्मणोनि शाहाणे ते कोणी। तुझे दारीं बैसतिना ॥ध्रु.॥
 निर्गुण निलाजिरा निनांवा । लंड झोंड कुडा देवा ।
 नागवणा या नांवा । वांचूनि दुजा नाइकों ॥2॥
 सर्वगुणें संपन्न । कळों आलासी संपूर्ण ।
 तुकयाबंधु ह्मणे चरण । आतां जीवें न सोडीं ॥3॥

3009
 तो चि प्रसंग आला सहज । गुज धरितां नव्हे काज। न संडितां लाज । पुढें वोज न दिसे ॥1॥
 तूं तर न होसी शाहाणा। नये सांगतों तें ही मना । आपण आपणा । आतां प्रयत्न देखावा ॥ध्रु.॥
 न पुरवी पाहातां वाट । द्यावें प्रमाण चोखट । कास घालूनियां नीट । चौघाचार करावा ॥2॥
 आतां श्रमाचें कारण । नव्हे व्हावें उदासीन । न पडे तयाविण । गांठी तुकयाबंधु ह्मणे॥3॥

3010
 हळूहळू जाड । होत चालिलें लिगाड । जाणवेल निवाड । न करिसी परी पुढें ॥1॥
 मी तों सांगून उतराइऩ । जालों आतां तुज काइऩ । कळों येइऩल भाइऩ । तैसा करीं विचार ॥ध्रु.॥
 मागें युगें अठ्ठाविस । जालीं दिवसाचा दिवस । मुदल व्याज कासावीस। होसी देवा ये कामें ॥2॥
 तुकयाबंधु ह्मणे राखें । आतां टाकीं तुझीं तीं सुखें । जगजाहिर ठाउकें । जालें नाहीं खंडलेंसें ॥3॥

3011
 पत्र उचटिलें प्रेत्नें । ग्वाही कराया कारणें । नाहींतरी पुण्यें । तुझ्या काय उणें आह्मां ॥1॥
 नांव तुझें चि करोनि । आहों सुखें पोट भरोनि । केली जाणवणी । ह्मणउनि नाहीं ह्मणसील॥ध्रु.॥
 आतां इतकियाउपरी । दे नको भलतें करीं । ह्मणती ॠणकरी । आमुचा इतकें उदंड ॥2॥
 तुकयाबंधु जागा । अळवावया पांडुरंगा। केला कांहीं मागायाची नव्हती गरज ॥3॥

3012
 माझ्या भावें केली जोडी । न सरेसी कल्पकोडी । आणियेलें धाडी । घालुनि अवघें वैकुंठ ॥1॥
 आतां न लगे यावें जावें । कोठें कांहीं च करावें । जन्मोजन्मीं खावें । सुखें बैसोनसें जालें ॥ध्रु.॥
 असंख्य संख्या नाहीं पार । आनंदें दाटलें अंबर । न माये अपार । त्रिभुवनीं सांटवितां ॥2॥
 अवघें भरलें सदोदित । जाले सुखाचे पर्वत । तुकयाबंधु ह्मणे परमार्थ । धन अद्भुत सांपडलें ॥3॥
3013
 आतां चुकलें देशावर । करणें अकरणें सर्वत्र । घरासी आगर । आला सकळसिद्धींचा ॥1॥
 जालों निधाइऩ निधानें। लागलें अनंतगुणरत्न । जन्माचें वििच्छन्न । दुःख जालें दारिद्र॥ध्रु.॥
 तारूं सागरिंचें अवचितें । हेंदोवलें आलें येथें । ओढिलें संचितें । पूर्वदत्तें लाधलें ॥2॥
 तुकयाबंधु ह्मणे सीमा । नाहीं आमुचिया दैवा। आतां पुरुषोत्तमा । ऐसा सवदागर सांपडला ॥3॥

3014
 सांपडलें जुनें । आमुच्या वडिलांचें ठेवणें । केली नारायणें । कृपा पुण्यें पूवाअचिया ॥1॥
 सुखें आनंदरूप आतां । आह्मी आहों याकरितां । निवारली चिंता । देणें घेणें चुकलें ॥ध्रु.॥
 जालें भांडवल घरिंचें । अमुप नाम विठ्ठलाचें । सुकृत भावाचें । हें तयानें दाविलें ॥2॥
    तुकयाबंधु ह्मणे फिटला । पांग नाहीं बोलायाला। चाड दुसरी विठ्ठ्ला । वांचूनियां आणीक ॥3॥ ॥37॥

3015
 काम क्रोध अहंकार नको देहीं । आशा तृष्णा माया लज्जा चिंता कांहीं ।
 वास पंढरीचा जन्म सदा देइप । आणीक दुजें मागणें तुज नाहीं ॥1॥
 कृपा देइप दान हरि मज कृपा देइप दान । नासीं त्रिमिर दाखवीं चरण ।
 आर्त पुरवावें भेटी देऊन । नको उपेक्षूं आलिया शरण ॥ध्रु.॥
 नाम अखंड हृदयीं राहो वाणी । न पडो विसर क्षण ज्यागृतिं स्वप्नीं ।
 संतसमागम ऐसा दे लावुनि । आणीक दुजें कांहीं नेणें तुजवांचूनि ॥2॥
 पंथपुरिंचा रविसुत पुरे आतां । आड करावा भवसिंधु ऐसा नव्हता ।
 नाहीं आडताळा त्रैलाक्यामाजी सरता । विनवी तुकयाबंधु चरणीं ठेवूनि माथा ॥3॥

3016
 तटाचे जातीला नाहीं भीड भार । लाता मारी थोर लाहान नेणे ॥1॥
 परी तो त्या विशेष मानुष होऊन । करी खंड मान वडिलांचा ॥ध्रु.॥
 बेरसा गाढव माया ना बहीण । भुंके चवीविण भलतें चि ॥2॥
 तुकयाबंधु ह्मणे बोकड मातलें । न विचारी आपुले तोंडीं मुते ॥3॥

3017
 मायझवा खर गाढवाचें बीज । तें ऐसें सहज कळों येतें ॥1॥
 आपमानिलें जेणें श्रेष्ठाचें वचन । ते चि त्याची खुण ओळखावी ॥ध्रु.॥
 मद्यपीर पुरा अधम यातीचा । तया उपदेशाचा राग वांयां ॥2॥
 तुकयाबंधु ह्मणे पिसाळलें सुनें । आप पर तेणें न विचारावें ॥3॥

3018
 मत्स्यकूर्मशेषा कोणाचा आधार । पृथिवीचा भार वाहावया ॥1॥
 काय धाक आह्मां कासयाची चिंता । ऐसा तो असतां साहाकारी ॥ध्रु.॥
 शंखचक्रगदा आयुधें अपार । वागवितो भार भHांसाटीं ॥2॥
 पांडवां जोहरी राखिलें कुसरी । तो हा बंधुचा कैवारी तुकयाच्या ॥3॥

3019
 राम ह्मणतां कामक्रोधांचें दहन । होय अभिमान देशधडी ॥1॥
 राम ह्मणतां कर्म तुटेल भवबंधन । नये श्रम सीण स्वप्नास ही ॥ध्रु.॥
 राम ह्मणे जन्म नाहीं गर्भवास । नव्हे दारिद्रास पात्र कधीं ॥2॥
 राम ह्मणतां यम शरणागत बापुडें । आढळ पद पुढें काय तेथें ॥3॥
 राम ह्मणतां धर्म घडतील सकळ । त्रिमिर पडळ नासे हेळा ॥4॥
 राम ह्मणतां ह्मणे तुकयाचा बंधु । तरिजेल भवसिंधु संदेह नाहीं ॥5॥

3020
 मरोनि जाइऩन गुणनामावरूनि । तुझ्या चक्रपाणी मायबापा ॥1॥
 चुकविलीं दुःखें मायेचा वोळसा । तोडोनियां आशापाश तेणें ॥ध्रु.॥
 केली काया तनु हिंवसी शीतळ । चिंतातळमळ नाहीं ऐसी ॥2॥
 काळें तोंड काळ करूनि राहिलें । भूतमात्र जालें सज्जनसखें ॥3॥
 तुकयाबंधु ह्मणें अवघ्या देशदिशा । मुH रे परेशा तुझ्या पुण्यें ॥4॥

3021
 आतां मागतों तें ऐक नारायणा । भावपूर्वक मनापासूनियां॥1॥
 असों दे मोकळी जिव्हा जरि गाइल गुण । नाहीं तरी खिळुन टाकीं परती ॥ध्रु.॥
 मातेचिया परी देखती परनारी। ठेवीं नेत्र तरी नाहीं तरि नको ॥2॥
 तरी बरें कांटाळा करिती निंदास्तुतीचा । नाहीं तरि कानांचा ही देख प्रेत्न ॥3॥
 सकळ इंिद्रयांचा निग्रह करूनि एक । राखवीं पृथक तोडोनि भ्रम ॥4॥
 तुकयाबंधु ह्मणे ते चि वाट प्राणां । पडता नारायणा विसर तुझा॥5॥

3022
 नमस्कारी भूतें विसरोनि याती । तेणें आत्मिस्थती जाणीतली ॥1॥
 परउपकारीं वेचियेल्या शHी । तेणें आत्मिस्थती जाणीतली ॥ध्रु.॥
 द्वयें द्वैतभाव नाहीं जया चित्तीं । तेणें आत्मिस्थती जाणीतली ॥2॥
 जयाचिये वाचे नये निंदास्तुती । तेणें आत्मिस्थती जाणीतली ॥3॥
 उचित अनुचित जाणे धर्मनीती । दृढ भाव भिH मानव तो ॥4॥
 तुकयाबंधु ह्मणे वरकड ते येर । संसाराचे खर भारवाही ॥5॥

3023
 चवदा भुवनें लोक तिन्हीं दाढे जो कवळी । संपुष्ट तो संबळीमध्यें देखा ॥1॥
 उत्पित्तसंहारकरिता जो पाळण । तो नंदा नंदन ह्मणवीतसे ॥ध्रु.॥
 असुर तोडरी दैत्यांचा काळ । जाला द्वारपाळ बळीचा तो ॥2॥
 लक्षुमीचा स्वामी क्षीराच्या सागरा । उिच्छष्टकवळा पसरी मुख ॥3॥
 तुकयाबंधु ह्मणे चतुरांचा रावो । भावें तो पाहा हो केला वेडा ॥4॥

3024
 कोण या पुरुषार्थाची गति । आणियेला हातोहातीं ।
 जाहाज पृथ्वीपति । केली ख्याती अद्भुत ॥1॥
 भला रे पुंडलिका भला। महिमा नव जाये वणिऩला ।
 दगा देउनि अवघियांला । सांटविलें अविनाश ॥ध्रु.॥
 केलें एके घरीं केणें । भरलीं सदोदित दुकानें ।
 दुमदुमिलीं सुखानें । हे भाग्याची पंढरी ॥2॥
 तुकयाबंधु ह्मणे किल्ल्या। संताचे हातीं दिल्या ।
 आंगावेगळें आपुल्या । टाकुनि जाला मेहेमान ॥3॥

3025
 पाहा हो कलिचें महिमान । असत्यासी रिझलें जन।
 पापा देती अनुमोदन । करिती हेळण संतांचे ॥1॥
 ऐसें अधर्माचें बळ । लोक झकविले सकळ ।
 केलें धर्माचें निर्मूळ । प्रळयकाळ आरंभला ॥ध्रु.॥
 थोर या युगाचें आश्चर्य । ब्रह्मकर्म उत्तम सार ।
 सांडूनियां द्विजवर । दावलपीर स्मरताती ॥2॥
 ऐसे यथार्थाचे अनर्थ । जाला बुडाला परमार्थ ।
 नाहीं जाली ऐसी नीत । हा हा भूत पातलें ॥3॥
 शांति क्षमा दया । भावभिH सित्क्रया ।
 ठाव नाहीं सांगावया । सkवधैर्य भंगिलें ॥4॥
 राहिले वर्णावर्णधर्म । अन्योन्य विचरती कर्म ।
 ह्मणवितां रामराम । श्रम महा मानिती॥5॥
 थेर भोरपाचे विशीं । धांवती भूतें आविसा तैसीं ।
 कथा पुराण ह्मणतां सिसी । तिडीक उठी नक†याचे ॥6॥
 विषयलोभासाटीं । सवाथॉसीं प्राण साटी ।
 परमार्थी पीठ मुठी। मागतां उठती सुनींसीं॥7॥
 धनाढए देखोनि अनामिक । तयातें मनिती आवश्यक ।
 अपमानिले वेदपाठक । सािkवक शास्त्रYा संपन्न ॥8॥
 पुत्र ते पितियापाशीं । सेवा घेती सेवका ऐसी ।
 सुनांचिया दासी । सासा जाल्या आंदण्या॥9॥
 खोटें जालें आली विंवसी । केली मर्यादा नाहींसी ।
 भ्रतारें तीं भार्यासी । रंक तैसीं मानिती ॥10॥
 नमस्कारावया हरिदासां । लाजती धरिती कांहीं गर्वसा ।
 पोटासाटीं खौसा । वंदिती मलिंछाच्या॥11॥
 बहुत पाप जालें उचंबळ । उत्तम न ह्मणती चांडाळ।
 अभक्ष भिक्षती विटाळ । कोणी न धरी कोणाचा ॥12॥
 कैसें जालें नष्ट वर्तमान । एकादशीस खाती अन्न ।
 विडे घेऊनि ब्राह्मण। अविंदवाणी वदताती ॥13॥
 कामिनी विटंबिल्या कुळवंती। वदनें दासीचीं चुंबिती ।
 सोवऑयाच्या स्फीती । जगीं मिरविती पवित्रता ॥14॥
 मद्यपानाची सुराणी । नवनीता न पुसे कोणी ।
 केळवती व्यभिचारिणी । दैन्यवाणी पतिव्रता ॥15॥
 केवढी दोषाची सबळता। जाली पाहा हो भगवंता ।
 पुण्य धुडावोनी संता । तीर्थां हरी आणिली ॥16॥
 भेणें मंद जाल्या मेघवृिष्ट । आकांतली कांपे सृिष्ट ।
 देव रिगाले कपाटीं । आटाआटी प्रवर्तली ॥17॥
 अपीक धान्यें दिवसें दिवसें। गाइऩ ह्मैसी चेवल्या गोरसें ।
 नगरें दिसती उध्वंसें । पिकलीं बहुवसें पाखांडें ॥18॥
 होम हरपलीं हवनें । यYायाग अनुष्ठानें ।
 जपतपादिसाधनें । आचरणें भ्रष्टलीं ॥19॥
 अठरा यातींचे व्यापार। करिती तस्कराइऩ विप्र ।
 सांडोनियां शुद्ध शुभ्र । वस्त्रें निळीं पांघरती ॥20॥
 गीता लोपली गायत्री । भरले चमत्कार मंत्रीं ।
 अश्वाचियापरी। कुमारी विकिती वेदवHे ॥21॥
 वेदाध्ययनसंहितारुचि । भकाद्या करिती तयांची ।
 आवडी पंडितांची। मुसाफावरी बैसली ॥22॥
 मुख्य सवाौत्तम साधनें । तीं उच्छेदुनि केलीं दीनें ।
 कुडीं कापटें महा मोहनें। मिरविताती दुर्जन ॥23॥
 कळाकुशळता चतुराइऩ । तर्कवादी भेद निंदेठायीं ।
 विधिनिषेधाचा वाही । एक ही ऐसीं नाडलीं ॥24॥
 जे संन्यासी तापसी ब्रह्मचारी। होतां वैरागी दिगांबर निस्पृही वैराग्यकारी।
 कामक्रोधें व्यापिले भारी। इच्छाकरीं न सुटती ॥25॥
 कैसें विनाशकाळाचें कौतुक । राजे जाले प्रजांचे अंतक ।
 पिते पुत्र सहोदर। एकाएक शत्रुघातें वर्त्तती ॥26॥
 केवढी ये रांडेची अंगवण । भ्रमविलें अवघें जन ।
 याती अठरा चा†ही वर्ण । कदऩम करूनि विटाळले ॥27॥
 पूवाअहोतें भविष्य केलें । संतीं ते यथार्थ जालें ।
 ऐकत होतों ते देखिलें।प्रत्यक्ष लोचनीं ॥28॥
 आतां असो हें आघवें । गति नव्हे कळीमध्येंवागवरावें ।
 देवासी भाकोनि करुणावें । वेगें स्मरावें अंतरीं ॥29॥
 अगा ये वैकुंठानायका । काय पाहातोसि या कौतुका ।
 धांव कलीनें गांजिलें लोकां । देतो हाका सेवक तुकयाचा ॥30॥

3026
 केली हार्णाळां अंघोळी । येऊनि बैसलों राउळीं॥1॥
 अजिचें जाले भोजन । राम कृष्ण नारायण ॥2॥
    तुकयाबंधु ह्मणे नास । नाहीं कल्पांती जयास ॥3॥ ॥12॥

3027
 तुजलागीं माझा जीव जाला पिसा । अवलोकितों दिशा पांडुरंगा ॥1॥
 सांडिला वेव्हार माया लोकाचार । छंद निरंतर हा चि मनीं ॥ध्रु.॥
 आइकिलें कानीं तें रूप लोचन । देखावया सीण करिताति ॥2॥
 प्राण हा विकळ होय कासावीस । जीवनाविण मत्स्य तयापरी ॥3॥
 तुका ह्मणे आतां कोण तो उपाव । करूं तुझे पाव आतुडे तो ॥4॥

3028
 कोणे गांवीं आहे सांगा हा विठ्ठल । जरी ठावा असेल तुह्मां कोणा ॥1॥
 लागतसें पायां येतों लोटांगणीं । मात तरी कोणी सांगा याची ॥ध्रु.॥
 गुण रूप याचे वाणिती या संतां । मज क्षेम देतां सुख वाटे ॥2॥
 सर्वस्वें हा जीव ठेवीन चरणीं । पांडुरंग कोणी दावी तया ॥3॥
 तुका ह्मणे गाइऩवत्सा तडातोडी । तैसी जाते घडी एकी मज ॥4॥

3029
 एकाचिये सोइऩ कवित्वाचे बांधे । बांधिलिया साध्य काय तेथें ॥1॥
 काय हातीं लागे भुसाचे कांडणीं । सत्यासी दाटणी करुनि काय ॥ध्रु.॥
 कवित्वाचे रूढी पायां पाडी जग । सुखावोनि मग नरका जाय ॥2॥
 तुका ह्मणे देव केल्याविण साहे । फजिती आहे लटिक्या अंगीं ॥3॥

3030
 भल्याचें दरुषण । तेथें शुभ चि वचन ॥1॥
 बोलावी हे धर्मनीत । क्षोभें होत नाहीं हित ॥ध्रु.॥
 मर्यादा ते बरी । वेळ जाणावी चतुरीं ॥2॥
 तुका ह्मणे बहु । लागे ऐसें बरें मऊ ॥3॥

3031
 आवडीनें धरिलीं नांवें । िप्रयभावें चिंतन ॥1॥
 वेडा जाला वेडा जाला । लांचावला भHीसी ॥ध्रु.॥
 निचाडएा चाड धरी । तुळसी करीं दळ मागे ॥2॥
 धरिला मग न करी बळ । तुका ह्मणे कळ पायीं ॥3॥

3032
 कंठीं राहो नाम । अंगीं भरोनियां प्रेम ॥1॥
 ऐसें द्यावें कांहीं दान । आलों पतित शरण ॥ध्रु.॥
 संतांचिये पायीं । वेळोवेळां ठेवीं डोइऩ ॥2॥
 तुका ह्मणे तरें । भवसिंधु एका सरें॥3॥

3033
 विठ्ठल विठ्ठल येणें छंदें । ब्रह्मानंदें गर्जावें ॥1॥
 वाये टाळ टाऑयाटाळी । होइल होळी विघ्नांची ॥ध्रु.॥
 विठ्ठल आद्ये अवसानीं । विठ्ठल मनीं स्मरावा ॥2॥
 तुका ह्मणे विठ्ठलवाणी। वदा कानीं आइऩका ॥3॥

3034
 पंढरीचे वारकरी । ते अधिकारी मोक्षाचे ॥1॥
 पुंडलिका दिला वर । करुणाकरें विठ्ठलें ॥ध्रु.॥
 मूढ पापी जैसे तैसे। उतरी कासे लावूनि ॥2॥
 तुका ह्मणे खरें जालें । एका बोलें संतांच्या ॥3॥

3035
 अमृताचीं फळें अमृताची वेली । ते चि पुढें चाली बीजाची ही ॥1॥
 ऐसियांचा संग देइप नारायणा । बोलावा वचना जयांचिया ॥ध्रु.॥
 उत्तम सेवन सितळ कंठासी । पुष्टी कांती तैसी दिसे वरी ॥2॥
 तुका ह्मणे तैसें होइजेत संगें । वास लागे अंगें चंदनाच्या ॥3॥

3036
 पंढरीसी जा रे आलेनो संसारा । दीनाचा सोयरा पांडुरंग ॥1॥
 वाट पाहे उभा भेटीची आवडी । कृपाळूं तांतडी उतावीळ ॥ध्रु.॥
 मागील परिहार पुढें नेहे सीण । जालिया दर्षणें एकवेळा ॥2॥
 तुका ह्मणे नेदी आणिकांचे हातीं । बैसला तो चित्तीं निवडेना ॥3॥

3037
 न कळे तें कळों येइऩल उगलें । नामें या विठ्ठलें एकाचिया ॥1॥
 न दिसे तें दिसों येइऩल उगलें । नामें या विठ्ठलें एकाचिया ॥ध्रु.॥
 न बोलों तें बोलों येइऩल उगलें । नामें या विठ्ठलें एकाचिया ॥2॥
 न भेटे तें भेटों येइऩल आपण । करितां चिंतन विठोबाचें ॥3॥
 अलभ्य तो लाभ होइऩल अपार । नाम निरंतर ह्मणतां वाचे ॥4॥
 तुका ह्मणे आसH जीव सर्वभावें । तरतील नांवें विठोबाच्या ॥5॥

3038
 बहुजन्में केला लाग । तो हा भाग लाधलों ॥1॥
 जीव देइन हा बळी । करीन होळी संसारा ॥ध्रु.॥
 गेलें मग नये हाता । पुढती चिंता वाटतसे ॥2॥
 तुका ह्मणे तांतड करूं । पाय धरूं बळकट ॥3॥

3039
 भिHप्रेमसुख नेणवे आणिकां । पंडित वाचकां Yाानियांसी ॥1॥
 आत्मनिष्ठ जरी जाले जीवन्मुH । तरी भिH सुख दुर्लभ त्यां ॥2॥
 तुका ह्मणे कृपा करिल नारायण । तरि च हें वर्म पडे ठायीं ॥3॥

3040
 दुधाळ गाढवी जरी जाली पाहे । पावेल ते काय धेनुसरी ॥1॥
 कागाचिया गळा पुष्पाचिया माळा । हंसाची तो कळा काय जाणे ॥ध्रु.॥
 मर्कटें अंघोळी लावियेले टिळे । ब्राह्मणाचे लीळे वर्तूं नेणे ॥2॥
 जरी तो ब्राह्मण जाला कर्मभ्रष्ट । तुका ह्मणे श्रेष्ठ तिहीं लोकीं ॥3॥

3041
 देव भHालागीं करूं नेदी संसार । अंगें वारावार करोनि ठेवी ॥1॥
 भाग्य द्यावें तरी अंगीं भरे ताठा । ह्मणोनि करंटा करोनि ठेवी ॥ध्रु.॥
 स्त्री द्यावी गुणवंती नसती गुंते आशा । यालागीं कर्कशा पाठी लावी ॥2॥
 तुका ह्मणे मज प्रचित आली देखा । आणीक या लोकां काय सांगों ॥3॥

3042
 वाघें उपदेशिला कोल्हा । सुखें खाऊं द्यावें मला॥1॥
 अंतीं मरसी तें न चुके । मज ही मारितोसी भुके ॥ध्रु.॥
 येरू ह्मणे भला भला । निवाड तुझ्या तोंडें जाला ॥2॥
 देह तंव जाणार । घडेल हा उपकार ॥3॥
 येरू ह्मणे मनीं । ऐसें जावें समजोनि ॥4॥
 गांठी पडली ठका ठका । त्याचा धर्म बोले तुका ॥5॥

3043
 जेथें आठवती स्वामीचे ते पाय । उत्तम ते ठाय रम्य स्थळ ॥1॥
 रान अथवा घर एकांत लोकांत । समाधान चित्त तें ते घडी ॥ध्रु.॥
 धन्य तो हा काळ सरे आनंदरूप । वाहातां संकल्प गोविंदाचे ॥2॥
 तुका ह्मणे लाभकाळ ते चि जीणें । भाग्य नारायण उत्तम तें ॥3॥
3044
 तुज न भें मी किळकाळा । मज नामाचा जिव्हाळा॥1॥
 माझा बिळया नेणसी कोण । संतां साहे नारायण ॥ध्रु.॥
 शंख वधिला सागरीं । वेद घेउनि आला चारी ॥2॥
 कूर्में दैत्य वधिला जेठी । हात पाय लपवी पोटीं ॥3॥
 वाराहरूप धरिलें गाढें । धरा प्रतापें धरिली दाढे ॥4॥
 हिरण्यकश्यप विदारिला । भH प्रल्हाद रिक्षला ॥5॥
 वामन जाला दिनानाथ । बळी पाताळीं घातला दैत्य॥6॥
 छेदुनियां सहस्र भुजा । कामधेनु आणिली वोजा ॥7॥
 शिळा प्रतापें सागरीं तारी । स्थापी बिभीषण रावण मारी ॥8॥
 मारोनियां कंसराव । पिता सोडविला वसुदेव ॥9॥
 पांचाळीसी गांजितां वैरी । वस्त्रें आपण जाला हरी ॥10॥
 गजेंद्र स्मरे राम राम। त्यासी पाववी वैकुंठधाम ॥11॥
 तुका ह्मणे हरिरूप जाले । पुन्हा जन्मा नाहीं आले ॥12॥

3045
 सर्वा भूतीं द्यावें अन्न । द्रव्य पात्र विचारोन । उपतिष्ठे कारण । तेथें बीज पेरीजे ॥1॥
 पुण्य करितां होय पाप । दुग्ध पाजोनि पोशिला साप । करोनि अघोर जप । दुःख विकत घेतलें ॥ध्रु.॥
 भूमी पाहातां नाहीं वेगळी । माळ बरड एक काळी । उत्तम निराळी । मध्यम कनिष्ठ ॥2॥
 ह्मणोनि विवेकें । कांहीं करणें निकें । तुका ह्मणे फिकें । रुची नेदी मिष्टान्न ॥3॥

3046
 देवावरी भार । वृित्त अयाचित सार ॥1॥
 देह देवाचे सांभाळी । सार योजे यथाकाळीं ॥ध्रु.॥
 विश्वासीं निर्धार । विस्तारील विश्वंभर ॥2॥
 तुका ह्मणे व्हावें । बळ एक चि जाणावें ॥3॥

3047
 वर्त्ततां बासर । काय करावें शरीर ॥1॥
 ठेवा नेमून नेमून । माझें तुमचे पायीं मन ॥ध्रु.॥
 नेदाविया वृत्ती । कोठें फांकों चि श्रीपती ॥2॥
 तुका ह्मणे भले । जन्मा येऊनियां जाले ॥3॥

3048
 केली प्रYाा मनाशीं । तइप मी दास सत्यत्वेशीं । नेइऩन पायांपाशीं । स्वामी मूळ पंढरिये ॥1॥
 तोंवरी हें भरीं पोट । केला तो मिथ्या बोभाट । नाहीं सांपडली वाट । सइराट फिरतसें ॥ध्रु.॥
 ज्यावें आदराचें जिणें । स्वामी कृपा करी तेणें । पािळल्या वचनें । सख्यत्वाचा अनुभव ॥2॥
 घडे तैसें घडो आतां । मायबापाची सत्ता। तुका ह्मणे चिंता । काय पाहें मारगा ॥3॥

3049
 नेत्र झाकोनियां काय जपतोसी । जंव नाहीं मानसीं भावप्रेम ॥1॥
 उघडा मंत्र जाणा राम कृष्ण ह्मणा । तुटती यातना गर्भवास ॥ध्रु.॥
 मंत्र यंत्र कांहीं करिसी जडी बुटी । तेणें भूतसृष्टी पावशील ॥2॥
 सार तुका जपे बीजमंत्र एक । भवसिंधुतारक रामकृष्ण ॥3॥
3050
 संत मारगीं चालती । त्यांची लागो मज माती ॥1॥
 काय करावीं साधनें । काय नव्हे एक तेणें ॥ध्रु.॥
 शेष घेइऩन उिच्छष्ट । धाय धणीवरी पोट ॥2॥
 तुका ह्मणे संतां पायीं । जीव ठेविला निश्चयीं ॥3॥

3051
 जैसें तैसें बाळ मातेसी आवडे । बोलतां बोबडे शब्द गोड ॥1॥
 आपुले आवडी लेववी खाववी । पाहोनियां जीवीं सुख वाटे ॥2॥
 तुका ह्मणे काय देऊं परिहार । काय ते साचार जाणतसें ॥3॥

3052
 देवाचिया वस्त्रा स्वप्नीं ही नाठवी । िस्त्रयेसी पाठवी उंच साडी ॥1॥
 गाइऩचें पाळण नये चि विचारा । अश्वासी खरारा करी अंगें ॥ध्रु.॥
 लेकराची रास स्वयें धांवें क्षाळूं ॥ न ह्मणे प्रक्षाळूं द्विजपायां ॥2॥
 तुका ह्मणे त्याच्या तोंडावरि थुंका । जातो यमलोका भोगावया ॥3॥

3053
 उरा लावी उर आळंगितां कांता । संतासी भेटतां अंग चोरी ॥1॥
 अतीत देखोनि होय पाठमोरा । व्याहएासी सामोरा जाय वेगीं ॥ध्रु.॥
 द्विजा नमस्कारा मनीं भाव कैचा । तुकाऩचे दासीचा लेंक होय ॥2॥
 तुका ह्मणे तुह्मी क्रोधासी न यावें । स्वभावा करावें काय कोणीं ॥3॥

3054
 ब्रह्मYाान जरी कळें उठाउठी । तरि कां हिंपुटी वेदशास्त्रें ॥1॥
 शास्त्रांचे भांडण जप तीर्थाटणें । उर्वीचें भ्रमण या च साटीं ॥ध्रु.॥
 याचसाटीं जप याचसाटीं तप । व्यासें ही अमुप ग्रंथ केले ॥2॥
 या च साटीं संतपाय हे सेवावे । तरि च तरावें तुका ह्मणे ॥3॥

3055
 गायत्री विकोन पोट जे जािळती । तया होय गति यमलोकीं ॥1॥
 कन्येचा जे नर करिती विकरा । ते जाती अघोरा नरकपाता ॥ध्रु.॥
 नाम गाऊनियां द्रव्य जे मागती । नेणों तयां गति कैसी होय ॥2॥
 आमुचा सांगाती आहे तो श्रीहरि । न लगे दुराचारी तुका ह्मणे ॥3॥

3056
 साधूच्या दर्शना लाजसी गव्हारा । वेश्येचिया घरा पुष्पें नेसी ॥1॥
 वेश्या दासी मुरळी जगाची वोंवळी । ते तुज सोंवळी वाटे कैशी ॥2॥
 तुका ह्मणे आतां लाज धरीं बुच्या । टांचराच्या कुच्या मारा वेगीं ॥3॥

3057
 राउळासी जातां त्रास मानी मोठा । बैसतो चोहोटां आदरेशीं ॥1॥
 न करी स्नान संध्या ह्मणे रामराम । गुरुगुडीचे प्रेम अहनिऩशी ॥ध्रु.॥
 देवाब्राह्मणासी जाइऩना शरण । दासीचे चरण वंदी भावें ॥2॥
 सुगंध चंदन सांडोनियां माशी । बसे दुगपधीशीं अतिआदरें॥3॥
 तुका ह्मणे अरे ऐक भाग्यहीना । कां रे रामराणा विसरसी ॥4॥

3058
 दुर्बुिद्ध ते मना । कदा नुपजो नारायणा ॥1॥
 आतां ऐसें करीं । तुझे पाय चित्तीं धरीं ॥ध्रु.॥
 उपजला भाव । तुमचे कृपे सिद्धी जावो ॥2॥
 तुका ह्मणे आतां । लाभ नाहीं या परता ॥3॥

3059
 तरुवर बीजा पोटीं । बीज तरुवरा सेवटीं ॥1॥
 तैसें तुह्मां आह्मां जालें । एकीं एक सामावलें ॥ध्रु.॥
 उदकावरील तरंग।तरंग उदकाचें अंग ॥2॥
 तुका ह्मणे बिंबच्छाया । ठायीं पावली विलया॥3॥

3060
 साकरेच्या गोण्या बैलाचिये पाठी । तयासी सेवटीं करबाडें ॥1॥
 मालाचे पैं पेटे वाहाताती उंटें । तयालागीं कांटे भक्षावया ॥ध्रु.॥
 वाउगा हा धंदा आशा वाढविती । बांधोनियां देती यमा हातीं ॥2॥
 ज्यासी असे लाभ तो चि जाणे गोडी । येर तीं बापुडीं सिणलीं वांयां ॥3॥
 तुका ह्मणे शहाणा होइप रे गव्हारा । चो†यासीचा फेरा फिरों नको ॥4॥

3061
 चिरगुटें घालूनि वाढविलें पोट । ग†हवार बोभाट जनामध्यें ॥1॥
 लटिके चि डोहळे दाखवी प्रकार । दुध स्तनीं पोर पोटीं नाहीं ॥2॥
 तुका ह्मणे अंतीं वांज चि ते खरी । फजिती दुसरी जनामध्यें ॥3॥

3062
 माझी सर्व चिंता आहे विठोबासी । मी त्याच्या पायांसी न विसंभें ॥1॥
 विसरतां रूप क्षण एक चित्तीं । जिवलग मूर्ती सांवळी ते ॥ध्रु.॥
 विसरतां हरी क्षण एक घडी । अंतरली जोडी लक्षलाभ ॥2॥
 तुका ह्मणे माझ्या विठोबाचे पाये । संजीवनी आहे हृदयामाजी ॥3॥

3063
 काय तीं करावीं मोलाचीं माकडें । नाचत ती पुढें संसाराच्या ॥1॥
 झाडा देतेवेळे विचकिती दांत । घेती यमदूत दंडवरी ॥ध्रु.॥
 हात दांत कान हलविती मान । दाखविती जन मानावया ॥2॥
 तुका ह्मणे किती जालीं हीं फजित । मागें नाहीं नीत भारवाही ॥3॥

3064
 थोर ती गळाली पाहिजे अहंता । उपदेश घेतां सुख वाटे ॥1॥
 व्यर्थ भराभर केलें पाठांतर । जोंवरी अंतर शुद्ध नाहीं ॥ध्रु.॥
 घोडें काय थोडें वागवितें ओझें । भावेंविण तैसें पाठांतर ॥2॥
 तुका ह्मणे धरा निष्ठावंत भाव । जरी पंढरीराव पाहिजे तो॥3॥
3065
 जाय जाय तूं पंढरी । होय होय वारकरी ॥1॥
 सांडोनियां वाळवंट । काय इिच्छसी वैकुंठ ॥ध्रु.॥
 खांद्या पताकांचे भार । तुळसीमाळा आणि अबीर ॥2॥
 साधुसंतांच्या दाटणी । तुका जाय लोटांगणीं ॥3॥

3066
 जगीं ऐसा बाप व्हावा । ज्याचा वंश मुिHस जावा॥1॥
 पोटा येतां हरलें पापा । Yाानदेवा मायबापा ॥ध्रु.॥
 मुळीं बाप होता Yाानी । तरी आह्मी लागलों ध्यानीं ॥2॥
 तुका ह्मणे मी पोटींचें बाळ । माझी पुरवा ब्रह्मींची आळ ॥3॥

3067
 संतांच्या हेळणे बाटलें जें तोंड । प्रत्यक्ष तें कुंड चर्मकाचें ॥1॥
 भेसळीचें वीर्य ऐशा अनुभवें । आपुलें परावें नाहीं खळा ॥ध्रु.॥
 संतांचा जो शोध करितो चांडाळ । धरावा विठाळ बहु त्याचा ॥2॥
 तुका ह्मणे केली प्रYाा या च साटीं । कांहीं माझे पोटीं शंका नाहीं ॥3॥

3068
 बहु टाळाटाळी । होतां भोवताहे कळी ॥1॥
 बरें नव्हेल सेवटीं । भय असों द्यावें पोटीं ॥ध्रु.॥
 मुरगाळी कान । घुसमाडील सावधान ॥2॥
 अबोलणा तुका । ऐसें कोणी लेखूं नका ॥3॥

3069
 जिव्हे जाला चळ । नेये अवसान ते पळ ॥1॥
 हें चि वोसनावोनी उठी । देव सांटविला पोटीं ॥ध्रु.॥
 नाहीं ओढा वारा। पडिला प्रसंग तो बरा ॥2॥
 तुका ह्मणे जाली । मज हे अनावर बोली ॥3॥

3070
 गोहो यावा गांवा । ऐसे नवस करी आवा ॥1॥
 कैचें पुण्य तया गांठी । व्रतें वेची लोभासाटीं ॥ध्रु.॥
 वाढावें संतान। गृहीं व्हावें धनधान्य ॥2॥
 मागे गारगोटी । परिसाचीये साटोवाटी ॥3॥
 तुका ह्मणे मोल । देउन घेतला सोमवल ॥4॥

3071
 बाळपणें ऐसीं वरुषें गेलीं बारा । खेळतां या पोरा नानामतें ॥1॥
 विटू दांडू चेंडू लगो†या वाघोडीं । चंपे पेंड खडी एकीबेकी ॥ध्रु.॥
 हमामा हुंबरी पकव्याच्या बारे । खेळे जंगीभोंवरे चुंबाचुंबी ॥2॥
 सेलडेरा आणि निसरभोंवडी । उचली बाले धोंडी अंगबळें ॥3॥
 तुका ह्मणे ऐसें बाळपण गेलें । मग तारुण्य आलें गर्वमूळ ॥4॥

3072
 तारुण्याच्या मदें न मनी कोणासी । सदा मुसमुसी खूळ जैसा ॥1॥
 अंठोनी वेंठोनीं बांधला मुंडासा । फिरतसे ह्मैसा जनामधीं ॥ध्रु.॥
 हातीं दीडपान वरती च मान । नाहीं तो सन्मान भलियांसी ॥2॥
 श्वानाचिया परी हिंडे दारोदारीं । पाहे परनारी पापदृष्टी ॥3॥
 तुका ह्मणे ऐसा थोर हा गयाळी । करितां टवाळी जन्म गेला ॥4॥

3073
 ह्मातारपणीं थेटे पडसें खोकला । हात कपाळाला लावुनि बैसे ॥1॥
 खोबरियाची वाटी जालें असे मुख । गळतसे नाक श्लेष्मपुरी ॥ध्रु.॥
 बोलों जातां शब्द नये चि हा नीट । गडगडी कंठ कफ भारी ॥2॥
 सेजारी ह्मणती मरेना कां मेला । आणिला कांटाळा येणें आह्मां ॥3॥
 तुका ह्मणे आतां सांडुनी सर्वकाम । स्मरा राम राम क्षणक्षणा ॥4॥

3074
 जेथें कीर्तन करावें । तेथें अन्न न सेवावें ॥1॥
 बुका लावूं नये भाळा । माळ घालूं नये गळां ॥ध्रु.॥
 तटावृषभासी दाणा। तृण मागों नये जाणा ॥2॥
 तुका ह्मणे द्रव्य घेती । देती ते ही नरका जाती ॥3॥

3075
 लंकेमाजी घरें किती तीं आइका । सांगतसें संख्या जैसीतैसी ॥1॥
 पांच लक्ष घरें पाषाणांचीं जेथें । सात लक्ष तेथें विटेबंदी ॥ध्रु.॥
 कोटि घरें जेथें कांशा आणि तांब्याचीं । शुद्ध कांचनाचीं सप्त कोटी ॥2॥
 तुका ह्मणे ज्याची संपदा एवढी । सांगातें कवडी गेली नाहीं ॥3॥

3076
 व्यभिचारिणी गणिका कुंटणी । विश्वास चि मनीं राघोबाचा ॥1॥
 ऐसी ही पापिणी वाइली विमानी । अचळ भुवनीं टेवियेली ॥ध्रु.॥
 पतितपावन तिहीं लोकीं ठसा । कृपाळू कोंवसा अनाथांचा ॥2॥
 तुका ह्मणे विठोबाची धरा सोय । आणिक उपाय नेणों किती ॥3॥

3077
 गजेंद्र तो हस्ती सहस्र वरुषें । जळामाजी नक्रें पीडिलासे ॥1॥
 सुहुदव सांडिलें कोणी नाहीं साहे । अंतीं वाट पाहे विठो तुझी ॥ध्रु.॥
 कृपेच्या सागरा माझ्या नारायणा । तया दोघांजणा तारियेलें ॥2॥
 तुका ह्मणे नेले वाऊनि विमानी । मी ही आइऩकोनी विश्वासलों ॥3॥

3078
 ब्रह्मयाचे वेद शंखासुरें नेले । त्यासाटीं धरिलें मत्स्यरूप ॥1॥
 तेणें आत्मा नव्हता नेला ब्रह्मांडासी । काय ब्रह्मयासी नव्हतें Yाान ॥ध्रु.॥
 परि तेणें धावा केला आवडीनें । जाले नारायण कृपासिंधु ॥2॥
 तुका ह्मणे विठोबा मी नामधारक । पोसनें सेवक भेटी देइप ॥3॥

3079
 देवीं आणि दैतीं सिंधू गुसिळला । भार पृथ्वीस जाला साहावेना ॥1॥
 जालासी कासव धरिली पाठीवरी । चिंता तुज हरी सकळांची ॥ध्रु.॥
 तये काळीं देव करिताती स्तुती । कृपाळु श्रीपती ह्मणोनियां ॥2॥
 तुका ह्मणे ऐसे उदंड पवाडे । ज्यासी सहस्र तोंडें सिणला तो ही ॥3॥

3080
 हिरण्याक्ष दैत्य मातला जे काळीं । वरदानें बळी शंकराच्या ॥1॥
 इंद्रपदराज्य घेतलें हिरोनी । देवा चक्रपाणी ह्मणती धांव ॥ध्रु.॥
 तइं पांडुरंगा शूकर जालेती । तया दैत्यपती मारविले॥2॥
 तुका ह्मणे ज्यांचीं राज्यें त्यांसी दिलीं । ऐसी तूं माउली पांडुरंगा॥3॥

3081
 प्रल्हादाकारणें नरसिंहीं जालासी । त्याचिया बोलासी सत्य केलें ॥1॥
 राम कृष्ण गोविंदा नारायणा हरि । गर्जे राजद्वारीं भHराज ॥ध्रु.॥
 विठ्ठल माधव मुकुंद केशव । तेणें दैत्यराव दचकला ॥2॥
 तुका ह्मणे तयां कारणें सगुण । भHांचें वचन सत्य केलें ॥3॥

3082
 नामाचें सामर्थ्य कां रे दवडीसी । कां रे विसरसी पवाडे हे ॥1॥
 खणखणां हाणती खर्ग प्रल्हादासी । न रुपे आंगासी किंचित ही ॥ध्रु.॥
 राम कृष्ण हरी ऐसी मारी हाक । तेणें पडे धाक बिळयासी ॥2॥
 असों द्यावीं सामथ्यॉ ऐसिया कीर्तीचीं । आवडी तुक्याची भेटी देइप ॥3॥

3083
 वाटीभर विष दिलें प्रल्हादासी । निर्भय मानसीं तुझ्याबळें ॥1॥
 भोHा नारायण केलें तें प्राशन । प्रतापें जीवन जालें तुझ्या ॥ध्रु.॥
 नामाच्या चिंतनें विषाचें तें आप । जाहालें देखत नारायणा ॥2॥
 तुका ह्मणे ऐसे तुझे बडिवार । सिणला फणीवर वर्णवेना ॥3॥

3084
 अिग्नकुंडामध्यें घातला प्रल्हाद । तरी तो गोविंद विसरेना ॥1॥
 पितियासी ह्मणे व्यापक श्रीहरि । नांदतो मुरारी सर्वां ठायीं ॥ध्रु.॥
 अिग्नरूपें माझा सखा नारायण । प्रल्हाद गर्जून हाक मारी ॥2॥
 तुका ह्मणे अिग्न जाहाला शीतळ । प्रताप सबळ विठो तुझा ॥3॥

3085
 कोपोनियां पिता बोले प्रल्हादासी । सांग हृषीकेशी कोठें आहे ॥1॥
 येरू ह्मणे काष्ठीं पाषाणीं सकळीं । आहे वनमाळी जेथें तेथें ॥ध्रु.॥
 खांबावरी लात मारिली दुर्जनें । खांबीं नारायण ह्मणतां चि ॥2॥
 तुका ह्मणे कैसा खांब कडाडिला । ब्रह्मा दचकला सत्यलोकीं ॥3॥

3086
 डळमिळला मेरु आणि तो मांदार । पाताळीं फणिवर डोइऩ झाडी ॥1॥
 लोपे तेजें सूर्य आणीक हा चंद्र । कांपतसे इंद्र थरथरां ॥ध्रु.॥
 ऐसें रूप उग्र हरीनें धरिलें । दैत्या मारियेलें मांडीवरी॥2॥
 तुका ह्मणे भHांकारणें श्रीहरि । बहु दुराचारी निदाऩिळले ॥3॥

3087
 बहुत कृपाळु दीनाचा दयाळु । जगीं भHवत्सळु नाम तुझें ॥1॥
 मानियेला चित्तीं बळीचा उपकार । अझूनि त्याचें द्वार राखसील ॥ध्रु.॥
 काय त्याच्या भेणें बैसलासी द्वारीं । नाहीं तुज हरि कृपा बहु ॥2॥
 तुका ह्मणे भHजनाची ममता । तुह्मांसी अनंता अलोलिक ॥3॥

3088
 पांडुरंगा तुझे काय वाणूं गुण । पवाडे हे धन्य जगीं तुझे ॥1॥
 दंडिलें दुर्वासा सुरा असुरानें । तो आला गा†हाणें सांगावया ॥ध्रु.॥
 बिळचिये द्वारीं तुह्मी बैसलेती । दुर्वास विनंती करी भावें ॥2॥
 तुका ह्मणे कृपासागरा श्रीहरी । तुझी भHावरी प्रेमच्छाया ॥3॥

3089
 दुर्वासया स्वामी गुंतलों भाकेसी । पुसा जा बळीसी निरोप द्यावा ॥1॥
 त्याचे आYोविण आह्मां येतां नये । द्वारपाळ राहें होऊनियां ॥ध्रु.॥
 पुसे दुर्वासया बळीसी जाऊनि । येरू ह्मणे झणी बोलों नका ॥2॥
 तुका ह्मणे केला अन्यत्राचा त्याग । तेव्हां पांडुरंग सखा जाला ॥3॥

3090
 बळी ह्मणे आजि दुर्वासया स्वामी । मागों नका तुह्मी नारायणा ॥1॥
 बहुतां प्रयासीं जोडला श्रीहरी । बैसविला द्वारीं राखावया ॥ध्रु.॥
 परतला दुर्वास मग हो तेथूनि । चिंतातुर मनीं उद्वेगला ॥2॥
 काय तूं एकाचा आहेसी अंकित । होइप कृपावंत तुका ह्मणे ॥3॥

3091
 त्रैलोकींचा नाथ सकळांचा आधार । बिळचें तुवां घर धरियेलें ॥1॥
 आह्मां मोकलिलें कोणां निरविलें । कोणा हातीं दिले तिन्ही लोक ॥ध्रु.॥
 अनाथांचा बंधु दासांचा कैवारी । िब्रदें तुझीं हरी जाती वांयां ॥2॥
 तुका ह्मणे ऐसें बोलिला दुर्वास । वाटला संतोष पांडुरंगा ॥3॥

3092
 बोलिलेती ते देवॠषी दुर्वासया । जाय पुसावया मागत्यानें ॥1॥
 मागुता दुर्वास पुसे बिळराया । निरोप जावया देइप देवा ॥ध्रु.॥
 बळी ह्मणे त्यासी जाय मी न ह्मणें । जाइऩल नारायण लागला ची ॥2॥
 मजपाशीं राहें कोठें तरीं जाय । तुका ह्मणे पाय न सोडीं मी ॥3॥

3093
 दुर्वासें निरोप आणिला ये रिती । मग वाढलेती नारायणा ॥1॥
 ठेविलें चरण बिळचिये द्वारीं । शीर अंगावरी लांबविलें ॥ध्रु.॥
 पाडियेलें द्वार द्वारावतियेसी । वरि हृषीकेशी निघालेती ॥2॥
 तेथूनियां नाम पडिलें द्वारका । वैकुंठनायका तुका ह्मणे ॥3॥

3094
 मुरुकुश दोन्ही मारिले आसुर । दुर्वास ॠषीश्वर सुखी केला ॥1॥
 मारियेला मुरु ह्मणोनी मुरारी । नाम तुझें हरी पडियेलें ॥ध्रु.॥
 पूवाअहुनी ऐसा भिHप्रतिपाळ । केला त्वां सांभाळ नारायणा ॥2॥
 तुका ह्मणे ये चि वेळे काय जालें । कां सोंग धरिलें मोहनाचें ॥3॥

3095
 गुरुपादाग्रींचें जळ । त्यास मानी जो विटाळ ॥1॥
 संतीं वािळला जो खळ । नरकीं पचे चिरकाळ ॥ध्रु.॥
 गुरुतीथाअ अनमान । यथासांग मद्यपान ॥2॥
 गुरुअंगुष्टा न चोखी । मुख घाली वेश्येमुखीं ॥3॥
 तुका ह्मणे सांगों किती । मुखीं पडो त्याचे माती ॥4॥

3096
 वाढविलें कां गा । तुह्मी एवढें पांडुरंगा ॥1॥
 काय होती मज चाड । एवढी करावया बडबड ॥ध्रु.॥
 ब्रह्मसंतर्पण । लोकीं करावें कीर्तन ॥2॥
 निमित्याचा धणी । तुका ह्मणे नेणे कोणी ॥3॥

3097
 साही शास्त्रां अतिदुरी तो परमात्मा श्रीहरि । तो दशरथाचे घरीं क्रीडतो राम ॥1॥
 शिवाचें निजदेह वाल्मीकाचें निजगुहे । तो भिल्लटीचीं फळें खाय श्रीराम तो ॥ध्रु.॥
 योगियांचे मनीं नातुडे चिंतनीं । वानरांचे कानीं गोष्टी सांगे ॥2॥
 चरणीं शिळा उद्धरी नामें गणिका तारी । तो कोिळया घरीं पाहुणा राम॥3॥
 क्षण एक सुरवरा नातुडे नमस्कारा । तो रिसा आणि वानरा क्षम दे राम ॥4॥
 राम सांवळा सगुण राम योगियाचें ध्यान । राम राजीवलोचन तुका चरण वंदितो ॥5॥

3098
 विठ्ठल माझा जीव विठ्ठल माझा भाव । कुळधर्म देव विठ्ठल माझा ॥1॥
 विठ्ठल माझा गुरु विठ्ठल माझा तारूं । उतरील पारु भवनदीचा ॥ध्रु.॥
 विठ्ठल माझी माता विठ्ठल माझा पिता । विठ्ठल चुलता बहिणी बंधु ॥2॥
 विठ्ठल हे जन विठ्ठल माझें मन। सोयरा सज्जन विठ्ठल माझा ॥3॥
 तुका ह्मणे माझा विठ्ठल विसावा। नश्वरित गांवा जाइन त्याच्या ॥4॥

3099
 न मनावी चिंता । कांहीं माझेविशीं आतां ॥1॥
 ज्याणें लौकिक हा केला । तो हें निवारिता भला ॥ध्रु.॥
 माझे इच्छे काय । होणार ते एक ठाय ॥2॥
 सुखा आणि दुःखा । ह्मणे वेगळा मी तुका ॥3॥

3100
 माझा पाहा अनुभव । केला देव आपुला ॥1॥
 बोलविलें तें चि द्यावें । उत्तर व्हावें ते काळीं ॥ध्रु.॥
 सोडिलिया जग निंद्य । मग गोविंद ह्मणियारा ॥2॥
 तुका ह्मणे धीर केला । तेणें याला गोविलें ॥3॥

3101
 जिंकावा संसार । येणें नांवें तरी शूर ॥1॥
 येरें काय तीं बापुडीं । कीर अहंकाराचीं घोडीं ॥ध्रु.॥
 पण ऐशा नांवें । देवा धरिजेतो भावें ॥2॥
 तुका ह्मणे ज्यावें । सत्य कीर्तीनें बरवें ॥3॥

3102
 सरे ऐसें ज्याचें दान । त्याचे कोण उपकार ॥1॥
 नको वाढूं ऐसें काचें । दे वो साच विठ्ठला ॥ध्रु.॥
 रडत मागें सांडी पोर । ते काय थोर माउली ॥2॥
 तुका ह्मणे कीतिऩ वाढे । धर्म गाढे ते ऐसे ॥3॥

3103
 तुटे मायाजाळ विघडे भवसिंधू । जरि लागे छंदु हरिनामें ॥1॥
 येर कर्म धर्म करितां ये कळी । माजी तरला बळी कोण सांगा ॥ध्रु.॥
 न पढवे वेद नव्हे शास्त्रबोध । नामाचे प्रबंध पाठ करा ॥2॥
 न साधवे योग न करवे वैराग्य । साधा भिHभाग्य संतसंगें ॥3॥
 नव्हे अनुष्ठान न कळे ब्रह्मYाान । करावी सोपान कृष्णकथा ॥4॥
 तुका ह्मणे वर्म दावियेलें संतीं । यापरती विश्रांति आणिक नाहीं ॥5॥

3104
 लोभावरी ठेवुनि हेत । करी असत्य न्याय नीत॥1॥
 त्याच्या पूर्वजां पतन । नरकीं किडे होती जाण ॥ध्रु.॥
 कोटिगोहत्यापातक। त्यासी घडेल निष्टंक ॥2॥
 मासां श्रवे जे सुंदरा । पाजी विटाळ पितरां ॥3॥
 तुका ह्मणे ऐसियासी । यम गांजील सायासी ॥4॥

3105
 देह जाइऩल जाइऩल । यासी काळ बा खाइऩल ॥1॥
 कां रे नुमजसी दगडा । कैचे हत्ती घोडे वाडा ॥ध्रु.॥
 लोडें बालिस्तें सुपती । जरा आलिया फजिती ॥2॥
 शरीरसंबंधाचें नातें । भोरडएा बुडविती सेतातें ॥3॥
 अझुनि तरी होइप जागा । तुका ह्मणे पुढें दगा॥4॥

3106
 मागें बहुतां जनां राखिलें आडणी । धांवसी निर्वाणी नाम घेतां ॥1॥
 ऐसें ठावें जालें मज बरव्या परी । ह्मणऊनि करीं धांवा तुझा ॥ध्रु.॥
 माझेविशीं तुज पडिला विसरु । आतां काय करूं पांडुरंगा ॥2॥
 अझुनि कां नये तुह्मासी करुणा । दुरि नारायणा धरिलें मज ॥3॥
 तुका ह्मणे जीव जाऊं पाहे माझा । आतां केशीराजा घालीं उडी ॥4॥

3107
 कळलें माझा तुज नव्हे रे आठव । काय काज जीव ठेवूं आतां ॥1॥
 तूं काय करिसी माझिया संचिता । धिग हे अनंता जालें जिणें ॥ध्रु.॥
 पतितपावन राहिलों या आशा । आइकोनि ठसा कीर्ती तुझी ॥2॥
 आतां कोण करी माझा अंगीकार । कळलें निष्ठ‍ जालासी तूं ॥3॥
 तुका ह्मणे माझी मांडिली निरास । करितों जीवा नास तुजसाटीं ॥4॥

3108
 तरि कां मागें वांयां कीर्ती वाढविली । जनांत आपुली िब्रदावळी ॥1॥
 साच करितां आतां फिरसी माघारा । ठायींचें दातारा नेणवेचि ॥ध्रु.॥
 संतांसी श्रीमुख कैसें दाखविसी । पुढें मात त्यांसी सांगइऩन ॥2॥
 घेइऩन डांगोरा तुझिया नामाचा । नव्हे अनाथांचा नाथ ऐसा ॥3॥
 तुका ह्मणे आधीं राहिलों मरोनि । तूं कां होसी धनी निमित्याचा ॥4॥

3109
 आह्मी तुझ्या दासीं । जरि जावें पतनासी ॥1॥
 तरि हें दिसे विपरीत । कोठें बोलिली हे नीत ॥ध्रु.॥
 तुझें नाम कंठीं । आह्मां संसार आटी ॥2॥
 तुका ह्मणे काळ । करी आह्मांसी विटाळ॥3॥

3110
 लाजती पुराणें । वेदां येऊं पाहे उणें ॥1॥
 आह्मी नामाचे धारक । किविलवाणीं दिसों रंक ॥ध्रु.॥
 बोलिले ते संतीं । बोल वायांविण जाती ॥2॥
 तुका ह्मणे देवा । रोकडी हे मोडे सेवा॥3॥

3111
 आहारनिद्रे न लगे आदर । आपण सादर ते चि होय॥1॥
 परमितेविण बोलणें ते वांयां । फार थोडें काया पिंड पीडी ॥ध्रु.॥
 समाधान त्याचें तो चि एक जाणे । आपुलिये खुणे पावोनियां ॥2॥
 तुका ह्मणे होय पीडा ते न करीं । मग राहें परी भलतिये ॥3॥

3112
 भूमि अवघी शुद्ध जाणा । अमंगळ हे वासना ॥1॥
 तैसे वोसपले जीव । सांडी नसतां अंगीं घाव ॥ध्रु.॥
 जीव अवघे देव । खोटा नागवी संदेह ॥2॥
 तुका ह्मणे शुद्ध । मग तुटलिया भेद ॥3॥

3113
 सरतें माझें तुझें । तरि हें उतरतें ओझें ॥1॥
 न लगे सांडावें मांडावें । आहे शुद्ध चि स्वभावें ॥ध्रु.॥
 घातला तो आशा। मोहोजाळें गळां फासा ॥2॥
 सुखदुःखाचा तो मान । नाहीं दुःखाचा तो शीण ॥3॥
 करितां नारायण । एवढें वेचितां वचन ॥4॥
 लाभ हानि हे समान । तैसा मान अपमान ॥5॥
 तुका ह्मणे याचें । नांव सोंवळें साचें ॥6॥

3114
 तुज करितां होती ऐसे । मूढ चतुर पंडित पिसे॥1॥
 परि वर्म नेणे तें कोणी । पीडाखाणी भोगितील ॥ध्रु.॥
 उलंघितें पांगुळ गिरी । मुकें करी अनुवाद ॥2॥
 पापी होय पुण्यवंत । न करी घात दुर्जन ॥3॥
 अवघें हेळामात्रें हरि । मुH करी ब्रह्मांड॥4॥
 तुका ह्मणे खेळे लीळा । पाहे वेगळा व्यापूनि ॥5॥

3115
 पिकवावें धन । ज्याची आस करी जन ॥1॥
 पुरोनि उरे खातां देतां । नव्हे खंडन मवितां ॥ध्रु.॥
 खोलीं पडे ओली बीज। तरीं च हाता लागे निज ॥2॥
 तुका ह्मणे धणी । विठ्ठल अक्षरें या तिन्ही ॥3॥

3116
 करिसी लाघवें । तूं हें खेळसी आघवें ॥1॥
 अहंकार आड । आह्मां जगासी हा नाड ॥ध्रु.॥
 येथें भुतें यावें । दावूं लपों ही जाणावें ॥2॥
 तुका ह्मणे हो श्रीपती । आतां चाळवाल किती॥3॥

3117
 घालिती पव्हया । वाटे अनाथाच्या दया ॥1॥
 तैसें कां हें नये करूं । पांडुरंगा आह्मां तारूं ॥ध्रु.॥
 रोगियासी काढा । देउनि वारितील पीडा ॥2॥
 बुडत्यासाटीं उडी । घालितील कां हे जोडी ॥3॥
 सारितील कांटे । पुढें मागिलांचे वाटे ॥4॥
 तुका ह्मणे भार । घेती भागल्यांचा फार ॥5॥

3118
 नका दंतकथा येथें सांगों कोणी । कोरडे ते मानी बोल कोण ॥1॥
 अनुभव येथें व्हावा शिष्टाचार । न चलती चार आह्मांपुढें ॥ध्रु.॥
 निवडी वेगळें क्षीर आणि पाणी । राजहंस दोन्ही वेगळालीं ॥2॥
 तुका ह्मणे येथें पाहिजे जातीचें । येरा गाबाळाचें काय काम॥3॥

3119
 न करि त्याचें गांढेपण । नारायण सिद्ध उभा ॥1॥
 भवसिंधूचा थडवा केला । बोलाविला पाहिजे ॥ध्रु.॥
 याचे सोइऩ पाउल वेचे । मग कैचे आडथळे ॥2॥
 तुका ह्मणे खरें खोटें । न ह्मणे मोटें लहान ॥3॥

3120
 रिकामें तूं नको मना । राहों क्षणक्षणा ही ॥1॥
 वेळोवेळां पारायण । नारायण हें करीं ॥ध्रु.॥
 भ्रमणांच्या मोडीं वाटा। न भरें फाटा आडरानें ॥2॥
 तुका ह्मणे माझ्या जीवें । हें चि घ्यावें धणीवरी ॥3॥

3121
 पंचभूतांचिये सांपडलों संदीं । घातलोंसे बंदीं अहंकारें॥1॥
 आपल्या आपण बांधविला गळा । नेणें चि निराळा असतां हो ॥ध्रु.॥
 कासया हा सत्य लेखिला संसार । कां हे केले चार माझें माझें ॥2॥
 कां नाहीं शरण गेलों नारायणा । कां नाहीं वासना आवरिली ॥3॥
 किंचित सुखाचा धरिला अभिळास । तेणें बहु नास केला पुढें ॥4॥
 तुका ह्मणे आतां देह देऊं बळी । करुनि सांडूं होळी संचिताची ॥5॥

3122
 देव जाले अवघे जन । माझे गुण दोष हारपले ॥1॥
 बरवें जालें बरवें जालें । चित्त धालें महालाभें ॥ध्रु.॥
 दर्पणीचें दुसरें भासे । परि तें असे एक तें ॥2॥
 तुका ह्मणे सिंधुभेटी । उदका तुटी वाहाळासी ॥3॥

3123
 बहुत प्रकार परि ते गव्हाचे । जिव्हा नाचे आवडी॥1॥
 सरलें परि आवडी नवी । सिंधु दावी तरंग ॥ध्रु.॥
 घेतलें घ्यावें वेळोवेळां । माय बाळा न विसंबे ॥2॥
 तुका ह्मणे रस राहिला वचनीं । तो चि पडताळूनि सेवीतसें ॥3॥

3124
 आह्मां सोइरे हरिजन । जनीं भाग्य निकंचन ॥1॥
 ज्याच्या धैर्या नाहीं भंग । भाव एकविध रंग ॥ध्रु.॥
 भुके तान्हे चित्तीं। सदा देव आठविती ॥2॥
 तुका ह्मणे धन । ज्याचें वित्त नारायण ॥3॥

3125
 ह्मणवितों दास न करितां सेवा । लंडपणें देवा पोट भरीं ॥1॥
 खोटें कोठें सरे तुझे पायांपाशीं । अंतर जाणसी पांडुरंगा॥ध्रु.॥
 आचरण खोटें आपणासी ठावें । लटिकें बोलावें दुसरें तें ॥2॥
 तुका ह्मणे ऐसा आहें अपराधी । असो कृपानिधी तुह्मां ठावा ॥3॥

3126
 जळालें तें बाहए सोंग । अंतर व्यंग पडिलिया॥1॥
 कारण तें अंतरलें । वाइट भलें ह्मणवितां ॥ध्रु.॥
 तांतडीनें नासी । तांतडीनें च संतोषी ॥2॥
 तुका ह्मणे धीर । नाहीं बुिद्ध एक िस्थर॥3॥

3127
 चित्ताचें बांधलें जवळी तें वसे । प्रकाशीं प्रकाशे सर्वकाळ ॥1॥
 अंतरीं वसावी उत्तम ते भेटी । होऊं कांहीं तुटी न सके चि ॥ध्रु.॥
 ब्रह्मांड कवळे आठवणेसाटीं । धरावा तो पोटीं वाव बरा ॥2॥
 तुका ह्मणे लाभ घरिचिया घरीं । प्रेमतंतु दोरी न सुटतां॥3॥

3128
 दुखवलें चित्त आजिच्या प्रसंगें । बहु पीडा जगें केली देवा ॥1॥
 कधीं हा संबंध तोडिसी तें नेणें । आठवूनि मनें पाय असें ॥ध्रु.॥
 आणिकांची येती अंतरा अंतरें । सुखदुःख बरेंवाइट तीं ॥2॥
 तुका ह्मणे घडे एकांताचा वास । तरिच या नास संबंधाचा॥3॥

3129
 धनवंत एक बहिर अंधळे । शुभ्र कुष्ठ काळे भोग अंगीं ॥1॥
 परारब्धगति न कळे विचित्र । आहे हातीं सूत्र विठोबाचे॥ध्रु.॥
 आणीक रोगांचीं नांवें घेऊं किती । अखंड असती जडोनियां ॥2॥
 तुका ह्मणे नष्ट संचिताचें दान । पावे खातां पण सुख नेदी ॥3॥

3130
 भेदाभेदताळा न घडे घालितां । आठवा रे आतां नारायण ॥1॥
 येणें एक केलें अवघें होय सांग । अच्युताच्या योगें नामें छंदें ॥ध्रु.॥
 भोंवरे खळाळ चोर वाटा घेती । पावल मारिती सिवेपाशीं ॥2॥
 तुका ह्मणे येथें भावेंविण पार । न पविजे सार हें चि आहे ॥3॥

3131
 जे गाती अखंड विठ्ठलाचे गीत । त्यांचे पायीं चित्त ठेवीन मी ॥1॥
 जयांसी आवडे विठ्ठलाचें नाम । ते माझे परम प्राणसखे ॥ध्रु.॥
 जयांसी विठ्ठल आवडे लोचनीं । त्यांचें पायवणी स्वीकारीन ॥2॥
 विठ्ठलासी जिहीं दिला सर्व भाव । त्यांच्या पायीं ठाव मागइऩन ॥3॥
 तुका ह्मणे रज होइऩन चरणींचा । ह्मणविती त्यांचा हरिचे दास ॥4॥

3132
 काय तो विवाद असो भेदाभेद । साधा परमानंद एका भावें ॥1॥
 निघोनि आयुष्य जातें हातोहात । विचारीं पां हित लवलाहीं ॥2॥
 तुका ह्मणे भावभिH हे कारण । नागवी भूषण दंभ तो चि ॥3॥

3133
 देवकीनंदनें । केलें आपुल्या चिंतनें ॥1॥
 मज आपुलिया ऐसें । मना लावूनियां पिसें ॥ध्रु.॥
 गोवळे गोपाळां । केलें लावूनियां चाळा ॥2॥
 तुका ह्मणे संग । केला दुरि नव्हे मग॥3॥

3134
 माझिया जीवासी हे चि पैं विश्रांति । तुझे पाय चित्तीं पांडुरंगा ॥1॥
 भांडवल गांठी आलें सपुरतें । समाधान चित्तें मानियेलें ॥ध्रु.॥
 उदंड उच्चारें घातला पसरु । रूपावरी भरु आवडीचा॥2॥
 तुका ह्मणे मज भHीची आवडी । अभेदीं तांतडी नाहीं ह्मुण ॥3॥

3135
 एकविध आह्मी न धरूं पालट । न संडूं ते वाट सांपडली ॥1॥
 ह्मणवूनि केला पाहिजे सांभाळ । माझें बुद्धीबळ पाय तुझे ॥ध्रु.॥
 बहुत न कळे बोलतां प्रकार । अंतरा अंतर साक्ष असे ॥2॥
 तुका ह्मणे आगा जीवांच्या जीवना । तूं चि नारायणा साक्षी माझा ॥3॥

3136
 राहो ये चि ठायीं । माझा भाव तुझे पायीं ॥1॥
 करीन नामाचें चिंतन । जाऊं नेदीं कोठें मन ॥ध्रु.॥
 देइऩन ये रसीं । आतां बुडी सर्वविशीं ॥2॥
 तुका ह्मणे देवा । साटी करोनियां जीवा॥3॥

3137
 तैसे नहों आह्मी विठ्ठलाचे दास । यावें आणिकांस काकुलती ॥1॥
 स्वामिचिया सत्ता ठेंगणें सकळ । आला किळकाळ हाताखालीं ॥ध्रु.॥
 अंकिताचा असे अभिमान देवा । समर्पूनि हेवा असों पायीं ॥2॥
 तुका ह्मणे आह्मां इच्छेचें खेळणें । कोड नारायणें पुरवावें ॥3॥

3138
 मोक्ष देवापाशीं नाहीं । लटिक्या घाइप विळवतें॥1॥
 काय खरें न धरी शुद्धी । गेली बुद्धी भ्रमलें ॥ध्रु.॥
 अहंकारास उरलें काइऩ । पांचांठायीं हें वांटे ॥2॥
 तुका ह्मणे कुंथे भारें । लटिकें खरें मानुनियां ॥3॥

3139
 आपला तो एक देव करुनि घ्यावा । तेणेंविण जीवा सुख नव्हे ॥1॥
 तें तीं माइकें दुःखाचीं जनितीं । नाहीं आदिअंतीं अवसान ॥ध्रु.॥
 अविनाश करी आपुलिया ऐसें । लावीं मना पिसें गोविंदाच्या ॥2॥
 तुका ह्मणे एका मरणें चि सरें । उत्तम चि उरे कीतिऩ मागें ॥3॥

3140
 आजिचें हें मज तुह्मीं कृपादान । दिलें संतजन मायबापीं ॥1॥
 आलीं मुखावाटा अमृतवचनें । उत्तीर्ण तीं येणें नव्हे जन्में ॥2॥
 तुका ह्मणे तुह्मीं उदार कृपाळ । शृंगारिलें बाळ कवतुकें ॥3॥

3141
 स्तुती अथवा निंदा करावी देवाची । अधम तो वेची व्यर्थ वाणी ॥1॥
 आइकोनि होती बहिर हे बोल । वेचूनि ते मोल नरका जाती ॥ध्रु.॥
 इह लोकीं थुंका उडे तोंडावरी । करणें अघोरी वास लागे ॥2॥
 तुका ह्मणे माप वाचेऐसें निकें । भरलें नरकें निंदेसाटीं ॥3॥

3142
 लोह कफ गारा सिद्ध हे सामुग्री । अिग्न टणत्कारी दिसों येतो ॥1॥
 सांगावें तें काइऩ सांगावें तें काइऩ । चित्ता होय ठायीं अनुभव तो ॥ध्रु.॥
 अन्नें सांगों येतो तृप्तीचा अनुभव । करूनि उपाव घेऊं हेवा ॥2॥
 तुका ह्मणे मिळे जीवनीं जीवन । तेथें कोणा कोण नांव ठेवी ॥3॥

3143
 बाळाचें जीवन । माता जाणें भूक तान ॥1॥
 काय करूं विनवणी । असो मस्तक चरणीं ॥ध्रु.॥
 ठेविलिये ठायीं । चित्त ठेवुनि असें पायीं ॥2॥
 करितों हे सेवा । चिंतन सर्वां ठायीं देवा॥3॥
 न्यून तें चि पुरें । घ्यावें करोनि दातारें ॥4॥
 तुका ह्मणे बुिद्ध । अल्प असे अपराधी ॥5॥

3144
 जाणतों समये । परि मत कामा नये ॥1॥
 तुह्मी सांगावें तें बरें । देवा सकळ विचारें ॥ध्रु.॥
 फुकाचिये पुसी । चिंता नाहीं होते ऐसी ॥2॥
 तुका ह्मणे आहे । धर पाय मज साहे ॥3॥

3145
 द्वारपाळ विनंती करी । उभे द्वारीं राउळा ॥1॥
 आपुलिया शरणागता । वाहों चिंता नेदावी ॥ध्रु.॥
 वचना या चित्त द्यावें । असो ठावें पायांसी ॥2॥
 तुका ह्मणे कृपासिंधू । दीनबंधू केशवा ॥3॥

3146
 दोहीं बाहीं आह्मां वास । असों कास घालूनि ॥1॥
 बोल बोलों उभयतां । स्वामीसत्ता सेवेची ॥ध्रु.॥
 एकसरें आYाा केली । असों चाली ते नीती ॥2॥
 तुका ह्मणे जोहारितों । आहें होतों ते ठायीं ॥3॥

3147
 ऐका जी देवा माझी विनवणी । मस्तक चरणीं ठेवीतसें ॥1॥
 सन्निध पातलों सांडूनियां शंका । सन्मुख चि एकाएकीं पुढें ॥ध्रु.॥
 जाणविलें कोठें पावे पायांपाशीं । केली या जिवासी साटी ह्मुण ॥2॥
 तुका ह्मणे माझे हातीं द्या उद्धार । करीं करकर ह्मणवूनि ॥3॥

3148
 बैसलों तों कडियेवरी । नव्हें दुरी वेगळा ॥1॥
 घडलें हें बहुवा दिसां । आतां इच्छा पुरवीन ॥ध्रु.॥
 बहु होता जाला सीण । नाहीं क्षण विसांवा ॥2॥
 दुःखी केलें मीतूंपणें । जवळी नेणें होतें तें ॥3॥
 पाहात जे होतों वास । ते चि आस पुरविली॥4॥
 तुका ह्मणे मायबापा । झणी कोपा विठ्ठला ॥5॥

3149
 तुझें नाम मुखीं तयासी विपित्त । आश्चर्य हें चित्तीं वाटतसे ॥1॥
 काय जाणों काय होसील निजला । नेणों जी विठ्ठला मायबापा ॥ध्रु.॥
 भवबंधनाचे तुटतील फांसे । तें कां येथें असे अव्हेरिलें ॥2॥
 तुका ह्मणे माझें दचकलें मन । वाटे वांयांविण श्रम केला ॥3॥

3150
 सेवकें करावें सांगितलें काम । सिक्याचा तो धर्म स्वामी राखे ॥1॥
 काय देवा नेणों आलें गांढेपण । तुह्मी शिHहीन जाले दिसां ॥ध्रु.॥
 विष्णुदास आह्मी निर्भर ज्याबळें । तें दिसे या काळें अव्हेरिलें ॥2॥
 तुका ह्मणे मूळ पाठवा लौकरी । किंवा करूं हरी काय सांगा ॥3॥

3151
 खेळतां न भ्यावें समर्थाच्या बाळें । तयाच्या सकळ सत्तेखालीं ॥1॥
 तरी लेवविला शोभे अळंकार । नाहीं तरी भार मानाविण ॥ध्रु.॥
 अवघी च दिशा असावी मोकळी । मायबाप बळी ह्मणऊनि ॥2॥
 तुका ह्मणे माझें ऐसें आहे देवा । ह्मणऊनि सेवा समपिऩली ॥3॥

3152
 निरांजनीं एकटवाणें । संग नेणें दुसरा ॥1॥
 पाहा चाळविलें कैसें । लावुनि पिसें गोवळें ॥ध्रु.॥
 लपलें अंगें अंग । दिला संग होता तो ॥2॥
 तुका ह्मणे नव्हतें ठावें । जालें भावें वाटोळें ॥3॥

3153
 नव्हती भेटी तों चि बरें । होतां चोरें नाडिलें ॥1॥
 अवाघियांचा केला झाडा । रिता वाडा खोंकर ॥ध्रु.॥
 चिंतनांचें मूळ चित्त । नेलें वित्त हरूनि ॥2॥
 तुका ह्मणे मूळा आलें । होतें केलें तैसें चि ॥3॥

3154
 जये ठायीं आवडी ठेली । मज ते बोली न संडे॥1॥
 पुरवावें जीवींचें कोड । भेटी गोड तुज मज ॥ध्रु.॥
 आणिलें तें येथवरी । रूप दुरी न करावें ॥2॥
 तुका ह्मणे नारायणा । सेवाहीना धिग वृित्त ॥3॥

3155
 सरलियाचा सोस मनीं । लाजोनियां राहिलों ॥1॥
 आवडीनें बोलावितों । येथें तें तों लपावें ॥ध्रु.॥
 माझें तें चि मज द्यावें । होतें भावें जोडिलें ॥2॥
 तुका ह्मणे विश्वंभरा । आळीकरा बुझावा ॥3॥

3156
 नाचावेंसें वाटे मना । छंद गुणा अधीन ॥1॥
 चेष्टविलीं माझीं गात्रें । सत्तासूत्रें हालती ॥ध्रु.॥
 नामरूपें रंगा आलीं। ते चि चाली स्वभावें ॥2॥
 तुका ह्मणे पांडुरंगे । अंग संगें कविळलें॥3॥

3157
 खेळतों ते खेळ पायांच्या प्रसादें । नव्हती हीं छंदें नासिवंतें ॥1॥
 माझा मायबाप उभा विटेवरी । कवतुकें करी कृपादान॥ध्रु.॥
 प्रसादाची वाणी वदें ती उत्तरें । नाहीं मतांतरें जोडियेलीं ॥2॥
 तुका ह्मणे रस वाढितिया अंगें । छाया पांडुरंगें केली वरी ॥3॥

3158
 अखंड मुडतर । सासुरवास करकर ॥1॥
 याची जाली बोळवण । आतां न देखों तो शीण ॥ध्रु.॥
 बहुतांची दासी । तये घरीं सासुरवासी ॥2॥
 तुका ह्मणे मुळें । खंड जाला एका वेळें॥3॥

3159
 अवघा भार वाटे देवा । संतसेवा न घडतां ॥1॥
 कसोटी हे असे हातीं । सत्य भूतीं भगवंत ॥ध्रु.॥
 चुकलोंसा दिसें पंथ । गेले संत तो ऐसा ॥2॥
 तुका ह्मणे सोंग वांयां । कारण या अनुभवें ॥3॥

3160
 आतां तुह्मी कृपावंत । साधु संत जिवलग ॥1॥
 गोमटें तें करा माझें । भार ओझें तुह्मांसी ॥ध्रु.॥
 वंचिलें तें पायांपाशीं। नाहीं यासी वेगळें ॥2॥
 तुका ह्मणे सोडिल्या गांठी । दिली मिठी पायांसी ॥3॥

3161
 सुख वाटे परी वर्म । धर्माधर्म न कळे ॥1॥
 गायें नाचें एवढें जाणें । विठ्ठल ह्मणे निर्लज्ज ॥ध्रु.॥
 अवघें माझें एवढें धन । साधन ही सकळ ॥2॥
 तुका ह्मणे, पायां पडें । तुमच्या कोडें संतांच्या ॥3॥

3162
 धरिलीं जीं होतीं चित्तीं । डोळां तीं च दिसती ॥1॥
 आलें आवडीस फळ । जालें कारण सकळ ॥ध्रु.॥
 घेइऩन भातुकें । मागोनियां कवतुकें ॥2॥
 तुका ह्मणे लाड । विठोबा पुरवील कोड॥3॥

3163
 बहुतां दिसांची आजि जाली भेटी । जाली होती तुटी काळगती ॥1॥
 येथें सावकासें घेइऩन ते धणी । गेली अडचणी उगवोनि ॥ध्रु.॥
 बहु दुःख दिलें होतें घरीं कामें । वाढला हा श्रमश्रमें होता ॥2॥
 बहु दिस होता पाहिला मारग । क्लेशाचा त्या त्याग आजि जाला ॥3॥
 बहु होती केली सोंगसंपादणी । लौकिकापासूनि निर्गमलें ॥4॥
 तुका ह्मणे येथें जालें अवसान । परमानंदीं मन विसावलें ॥5॥

3164
 पुत्र जाला चोर । मायबापा हर्ष थोर ॥1॥
 आतां काशासाटीं जोडी । हाट धाटे गुंडगे घडी ॥ध्रु.॥
 ऐते अपाहार । आणूनियां भरी घर ॥2॥
 मानिली नििंश्चती । नरका जावया उभयतीं॥3॥
 झोडाझोडगीचे पोटीं । फळें बीजें तीं करंटीं ॥4॥
 तुका ह्मणे बेटएा ॥ भांडवल न लगे खटएा ॥5॥

3165
 एवढी अपकीर्ती । ऐकोनियां फजीती ॥1॥
 जरि दाविल वदन । थुंका थुंका तो देखोन ॥ध्रु.॥
 कािळमेचें जिणें । जीऊनियां राहे सुनें ॥2॥
 तुका ह्मणे गुण । दरुषणें अपशकुन॥3॥

3166
 पुंडलीक भHराज । तेणें साधियेलें काज । वैकुंठींचें निज । परब्रह्म आणिलें ॥1॥
 पांडुरंग बाळमूतिऩ । गाइऩगोपाळां संगती । येऊनियां प्रीति । उभें सम चि राहिलें ॥ध्रु.॥
 एका आगळें अक्षर । वैकुंठ चि दुसरें । ह्मणविती येरें । परि ती ऐसीं नव्हेती॥2॥
 पाप पंचक्रोशीमधीं । येऊ न सकेचिना आधीं । कैंची तेथें विधि-। निषेधाची वसति ॥3॥
 पुराणें वदती ऐसें । चतुर्भुज तीं मानसें । सुदर्शनावरी वसे । रीग न घडे कल्पांतीं ॥4॥
 महाक्षेत्र हें पंढरी । अनुपम्य इयेची थोरी । धन्य धन्य वारकरी । तुका ह्मणे तेथींचे॥5॥

3167
 देह मृत्याचें भातुकें । कळों आलें कवतुकें ॥1॥
 काय मानियेलें सार । हें चि वाटतें आश्चर्य ॥ध्रु.॥
 नानाभोगांची संचितें । करूनि ठेविलें आइतें ॥2॥
 तुका ह्मणे कोडीं । उगवून न सकती बापुडीं ॥3॥

3168
 त्यागें भोग माझ्या येतील अंतरा । मग मी दातारा काय करूं ॥1॥
 आतां असो तुझे पायीं हें मोटळें । इंिद्रयें सकळें काया मन ॥ध्रु.॥
 सांडीमांडी विधिनिषेधाचा ठाव । न कळतां भाव जाइल वांयां ॥2॥
 तुका ह्मणे आतां नको उजगरा । लपवीं दातारा अंगीं मज ॥3॥

3169
 दावूनियां बंड । पुरे न करी तें भांड ॥1॥
 जळो जळो तैसें जिणें । फटमरे लाजिरवाणें ॥ध्रु.॥
 घेतलें तें सोंग । बरवें संपादावें सांग ॥2॥
 तुका ह्मणे धीरें । देवें नुपेिक्षलें खरें ॥3॥

3170
 न पालटे जाती जीवाचिये साटीं । बाहे तें चि पोटीं दावी वरी ॥1॥
 अंतरीं सबाहीं सारिखा चि रंग । वीट आणि भंग नाहीं रसा ॥ध्रु.॥
 घणाचिया घायें पोटीं शिरे हिरा । सांडूं नेणे धीरा आपुलिया ॥2॥
 तुका ह्मणे कढे करावी शीतळ । ऐसें जातिबळ चंदनाचें ॥3॥

3171
 दिली मान तरी नेघावी शत्रूची । शरण आलें त्यासी जतन जीवें ॥1॥
 समर्थासी असे विचाराची आण । भलीं पापपुण्य विचारावें ॥ध्रु.॥
 काकुळतीसाटीं सत्याचा विसर । पडिलें अंतर न पाहिजे ॥2॥
 तुका ह्मणे यश कीतिऩ आणि मान । करितां जतन देव जोडे ॥3॥

3172
 विचारिलें आधीं आपुल्या मानसीं । वांचों येथें कैसीं कोण्या द्वारें ॥1॥
 तंव जाला साहए हृदयनिवासी । बुिद्ध दिली ऐसी नास नाहीं ॥ध्रु.॥
 उद्वेगाचे होतों पडिलों समुद्रीं । कोण रीती तरी पाविजेल ॥2॥
 तुका ह्मणे दुःखें आला आयुर्भाव । जाला बहु जीव कासावीस ॥3॥

3173
 आपुलें वेचूनि खोडा घाली पाव । ऐसे जया भाव हीनबुिद्ध तो ॥1॥
 विषयांच्या संगें आयुष्याचा नास । पडियेलें ओस स्वहितांचे ॥ध्रु.॥
 भुलल्यांचें अंग आपण्या पारिखें । छंदा च सारिखें वर्ततसे ॥2॥
 तुका ह्मणे दुःख उमटे परिणामीं । लंपटासी कामीं रतलिया ॥3॥

3174
 केलें शकुनें प्रयाण । आतां मागें फिरे कोण ॥1॥
 होय तैसें होय आतां । देह बळी काय चिंता ॥ध्रु.॥
 पडिलें पालवीं। त्याचा धाक वाहे जीवीं ॥2॥
 तुका ह्मणे जीणें । देवा काय हीनपणें ॥3॥

3175
 आळणी ऐसें कळों आलें । त्यासी भलें मौन्य चि॥1॥
 नये कांहीं वेचूं वाणी । वेडे घाणीसांगातें ॥ध्रु.॥
 वेगळें तें देहभावा । भ्रम जीवा माजिरा ॥2॥
 तुका ह्मणे कवतुक केलें । किंवा भलें दवडितां ॥3॥

3176
 चित्ताचा चाळक । त्याचें उभय सूत्र एक ॥1॥
 नाचवितें नानाछंदें । सुखें आपुल्या विनोदें ॥ध्रु.॥
 चंद्र कमळणी । नाहीं धाडीत सांगोनि ॥2॥
 तुका ह्मणे उठी । लोह चुंबकाचे दृष्टी॥3॥
3177
 करितां तडातोडी । वत्सा माते सोइऩ ओढी ॥1॥
 करित्याचा आग्रह उरे । एक एकासाटीं झुरे ॥ध्रु.॥
 भुके इच्छी अन्न। तें ही त्यासाटीं निर्माण ॥2॥
 तुका ह्मणे जाती । एक एकाचिये चित्तीं ॥3॥

3178
 निघालें दिवाळें । जालें देवाचें वाटोळें ॥1॥
 आतां वेचूं नये वाणी । विचारावें मनिच्या मनीं ॥ध्रु.॥
 गुंडािळलीं पोतीं । भीतरी लावियेली वाती ॥2॥
 तुका ह्मणे करा । ऐसा राहे माजी घरा ॥3॥

3179
 तीर्थाचिये आस । पंथ तो निट देव । पाविजेतो ठाव अंतराय ॥1॥
 ह्मणऊनि भलें निश्चळ चि स्थळीं । मनाचिये मुळीं बैसोनियां ॥ध्रु.॥
 संकल्पारूढ तें प्रारब्धें चि जिणें । कार्य चि कारणें वाढतसे ॥2॥
 तुका ह्मणे कामा नाहीं एक मुख । जिरवितां सुख होतें पोटीं ॥3॥

3180
 क्षणक्षणा हा चि करावा विचार । तरावया पार भवसिंधु ॥1॥
 नाशिवंत देह जाणार सकळ । आयुष्य खातो काळ सावधान ॥ध्रु.॥
 संतासमागमीं धरूनि आवडी । करावी तांतडी परमाथाअ ॥2॥
 तुका ह्मणे येह लोकीच्या वेव्हारें । नये डोळे धुरें भरूनि राहों ॥3॥

3181
 कोणाशीं विचार करावा सेवटीं । एवढएा लाभें तुटी जाल्या तरे ॥1॥
 सांभािळतो शूर आला घावडाव । पुढें दिला पाव न करी मागें ॥ध्रु.॥
 घात तो या नांवें येथें अंतराय । अंतरल्या पाय गोविंदाचे ॥2॥
 तुका ह्मणे गडसंदीचा हा ठाव । केला तो उपाव कार्या येतो ॥3॥

3182
 असा जी सोंवळें । आहां तैसे चि निराळे ॥1॥
 आह्मीं नयों तुमच्या वाटा । काय लटिका चि ताठा ॥ध्रु.॥
 चिंतन चि पुरे । काय सलगी सवें धुरे ॥2॥
 तुका ह्मणे देवा । नका नावडे ते सेवा ॥3॥

3183
 अहंकार तो नासा भेद । जगीं निंदे ओंवळा ॥1॥
नातळे तो धन्य यासी । जाला वंषीं दीपक ॥ध्रु.॥
 करवितो आत्महत्या। नेदी सत्या आतळों ॥2॥
 तुका ह्मणे गुरुगुरी । माथां थोरी धरोनि॥3॥

3184
 इिच्छलें ते शकुनवंती । होय देती तात्काळ ॥1॥
 क्षीरा नीरा निवाड करी । वरावरी विठ्ठल ॥ध्रु.॥
 भाग्याविण कैचें फळ ।अंतर मळमूत्राचें ॥2॥
 तुका ह्मणे संचित कुडें । तें बापुडें करीतसे ॥3॥

3185
 काशासाठीं आह्मी जािळला संसार । न करा विचार ऐसा देवा ॥1॥
 कैसें नेणों तुह्मां करवतें उदास । माझा प्रेमरस भंगावया ॥ध्रु.॥
 समर्पूनि ठेलों देह हा सकळ । धरितां विटाळ न लजा माझा ॥2॥
 तुका ह्मणे अवघी मोकलूनि आस । फिरतों उदास कोणासाटीं ॥3॥

3186
 नाहीं तुह्मां कांहीं लाविलें मागणें । कांटाऑयाच्या भेणें त्रासलेती ॥1॥
 एखादिये परी टाळावीं करकर । हा नका विचार देखों कांहीं ॥ध्रु.॥
 पायांच्या वियोगें प्राणासवें साटी । ने घवेसी तुटी जाली आतां ॥2॥
 तुका ह्मणे तुह्मां मागेन तें आतां । हें चि कृपावंता चरणीं वास ॥3॥

3187
 जग अमंगळ । लागे देखतां विटाळ ॥1॥
 धर्म भूतांची ते दया । सत्य कारण ऐसीया ॥ध्रु.॥
 नव्हे माझें मत । साक्षी करूनि सांगें संत ॥2॥
 तुका ह्मणे जीवें । दावी उमटूनि अनुभवें ॥3॥

3188
 दंड अन्यायाच्या माथां । देखोनि करावा सर्वथा॥1॥
 नये उगे बहुतां घाटूं । सिसें सोनियांत आटूं ॥ध्रु.॥
 पापुण्यासाठीं । नीत केली सत्ता खोटी ॥2॥
 तुका ह्मणे देवा । दोष कोणाचा तो दावा ॥3॥

3189
 आह्मी पापी तूं पावन । हें तों पूर्वापार जाण ॥1॥
 नवें करूं नये जुनें । सांभाळावें ज्याचें तेणें ॥ध्रु.॥
 राखावा तो ठाव। मिरासी करोनि उपाव ॥2॥
 वादें मारी हाका । देवा आइकवी तुका ॥3॥

3190
 पाडावी ते बरी । गांठी धुरेसवें खरी ॥1॥
 नये मरों लंडीपणें । काय बापुडें तें जिणें ॥ध्रु.॥
 लुटावें भांडार । तरी जया नाहीं पार ॥2॥
 तुका ह्मणे नांवें । कीर्ती आगळीनें ज्यावें ॥3॥

3191
 भजनें चि जालें । मग जीवाचें काय आलें ॥1॥
 येऊं नेदावी पुढती । आड भयाची ते जाती ॥ध्रु.॥
 करितां सरोबरी। कांहीं न ठेवावी उरी ॥2॥
 तुका ह्मणे शूर । व्हावे धुरेसीं च धुरे॥3॥

3192
 जन्मांतरीं शुद्ध नाहीं आचरण । यालागीं चरण अंतरले ॥1॥
 वोडवलें संचित येणें जन्में पाहतां । आतां पंढरिनाथा कृपा करीं ॥ध्रु.॥
 पतितपावन िब्रद साच करीं देवा । यालागी कुढावा करीं माझा ॥2॥
 अपराधी पातकी दृष्ट दुराचारी । अहाळलों भारी संवसारें ॥3॥
 कामक्रोध आदि कल्पनेच्या त्रासें । तुज न पवें ऐसें जालें देवा ॥4॥
 हा ना तोसा ठाव जाला पांडुरंगा । नये चि उपेगा काय करूं ॥5॥
 आपुलिया नांवा धांवणिया धांवें । लवकरी यावें तुका ह्मणे ॥6॥

3193
 प्रेमभेटी आिंळगण । मग चरण वंदावे ॥1॥
 ऐसामाझा भोळा बाप । हरी ताप कवळोनि ॥ध्रु.॥
 न संगतां सीण भाग। पांडुरंग जाणतसे ॥2॥
 तुका ह्मणे कृपावंतें । द्यावें, भातें न मागतां ॥3॥
3194
 वचनाचा अनुभव हातीं । बोलविती देव मज ॥1॥
 परि हें न कळे अभाविकां । जडलोकां जिवांसी ॥ध्रु.॥
 अश्रुत हे प्रसादिक । कृपा भीक स्वामीची ॥2॥
 तुका ह्मणे वरावरी । जातों तरी सांगत ॥3॥

3195
 कां रे तुह्मीं ठेवा बहुतां निमित्तें । माझिया संचितें वोडवलें ॥1॥
 भिHप्रेमगोडी बैसली जिव्हारीं । आनंद अंतरीं अंतरीं येणें झाला ॥ध्रु.॥
 पुसिलें पडळ त्रिमिर विठ्ठलें । जग चि भरलें ब्रह्मानंदें ॥2॥
 तुका ह्मणे केलों कामनेवेगळा । आवडी गोपाळावरी वसे ॥3॥

3196
 आसन शयन भोजन गोविंदें । भरलें आनंदें त्रिभुवन॥1॥
 अवघियां केली काळें तडातोडी । अवश्वरु घडी पुरों नये ॥ध्रु.॥
 वांटणी घातले शरीराचे भाग । दुजियाचा लाग खंडियेला॥2॥
 आवडीच्या आलें आहारासी रूप । पृथक संकल्प मावळले ॥3॥
 काम तरी क्रोध बुिद्ध मन नासे । भ्रमाचे वोळसे गििळले शांती ॥4॥
 तुका ह्मणे मना श्रीरंगाचा रंग । बैसला अभंग एकविध ॥5॥

3197
 ज्वरल्यासी काढा औषध पाचन । मूढां नारायण स्मरवितो ॥1॥
 भवव्याधि येणें तुटेल रोकडी । करूनियां झाडी निश्चयेसी ॥ध्रु.॥
 आणिकां उपायां अनुपान कठिण । भाग्यें बरें सीण शीघ्रवत ॥2॥
 तुका ह्मणे केला उघडा पसारा । भाग्य आलें घरा दारावरी ॥3॥

3198
 जपाचें निमित्त झोपेचा पसरु । देहाचा विसरू पाडूनियां॥1॥
 ऐसीं तीं भजनें अमंगळवाणी । सोंगसंपादणी बहुरूप्याची ॥ध्रु.॥
 सेवेविशीं केलें लोभाचिये आसे । तया कोठें असे उरला देव ॥2॥
 तुका ह्मणे मानदंभ जया चित्तीं । तयाची फजीती करूं आह्मी ॥3॥

3199
 परद्रव्य परकांता । नातळे जयाचिया चित्ता । आणि कर्मी तो तत्वता । बांधला न वजाय ॥1॥
 ऐसा अनुभव रोकडा । विश्वासीतो जीवा जोडा । एकांत त्या पुढां । अवघा करी उकल ॥ध्रु.॥
 सकट आंबलें तें अन्न । शोधीं तें चि मद्यपान । विषमानें भिन्न । केलें शुद्धाशुद्ध ॥2॥
 तुका ह्मणे नित । बरवें अनुभवें उचित । तरी काय हित । मोलें घ्यावें लागतें ॥3॥

3200
 भूक पोटापुरती । तृष्णा भरवी वाखती । करवी फजीती । हांवें भार वाढला ॥1॥
 कुिळकेसी लांस फांस । डोइऩ दाढी बोडवी दोष । अविहितनाश । करवी वजन चुकतां ॥ध्रु.॥
 विधिसेवनें विहितें । कार्यकारणापुरतें । न वाटे तो चित्तें । अधमांच्या तो त्यागी ॥2॥
 आYाापालणें ते सेवा । भय धरोनियां जीवा । तुका ह्मणे ठेवा । ठेविला तो जतन ॥3॥

3201
 कळे न कळे त्या धर्म । ऐका सांगतों रे वर्म । माझ्या विठोबाचें नाम । अटाहासें उच्चारा ॥1॥
 तो या दाखवील वाटा । तया पाहिजे त्या नीटा । कृपावंत मोटा । पाहिजे तो कळवळा ॥ध्रु.॥
 पुसतां चुका होतो वाटा । सवें बोळावा गोमटा । मोडों नेदी कांटा । घेऊं सांटा चोरासी ॥2॥
तुका ह्मणे मोल । न लगें द्यावें वेचावे बोल । विठ्ठल विठ्ठल । ऐसा छंद मनासी ॥3॥

3202
 तरी कां वोळगणे । राजद्वारीं होती सुने ॥1॥
 अंगीं दावुनि निष्कामता । पोकळ पोकळी ते वृथा ॥ध्रु.॥
 कासया मोकळ। भोंवतें शिष्यांचे गाबाळ ॥2॥
 तुका ह्मणे ढाळे । बाहेर गुदे तें निराळें॥3॥

3203
 हरिच्या दासां सोपें वर्म । सर्व धर्म पाउलें ॥1॥
 कडिये देव बाहेर खांदी । वैष्णव मांदी क्रीडेसी ॥ध्रु.॥
 सरती येणें आटाआटी । नाहीं तुटी लाभाची ॥2॥
 तुका ह्मणे समाधान । सदा मन आमुचें ॥3॥

3204
 भूतांचिये नांदे जीवीं । गोसावी च सकळां ॥1॥
 क्षणक्षणां जागा ठायीं । दृढ पायीं विश्वास ॥ध्रु.॥
 दावूनियां सोंग दुजें । अंतर बीजें वसतसे ॥2॥
 तुका ह्मणे जाणे धने । धरी तें वर्म चिंतन ॥3॥

3205
 संत आले घरा । तों मी अभागी दातारा ॥1॥
 कासयानें पूजा करूं । चरण हृदयीं च धरूं ॥ध्रु.॥
 काया कुरवंडी। करुन ओंवाळून सांडी ॥2॥
 तुका ह्मणे भावें । हात जोडीं असो ठावें ॥3॥

3206
 भेद तुटलियावरी । आह्मी तुमचीं च हो हरी ॥1॥
 आतां पाळावे पाळावे । आह्मां लडिवाळांचे लळे ॥ध्रु.॥
 आणिकांची देवा । नाहीं जाणत चि सेवा ॥2॥
 तुका ह्मणे हेवा । माझा हेत पायीं देवा ॥3॥

3207
 आमुची विश्रांति । तुमचे चरण कमळापती ॥1॥
 पुढती पुढती नमन । घालूंनियां लोटांगण ॥ध्रु.॥
 हें चि एक जाणें। काया वाचा आणि मनें ॥2॥
 नीच जनालोकां । तिळले पायेरीस तुका ॥3॥

3208
 विनवितों सेवटीं । आहे तैसें माझे पोटीं ॥1॥
 कंठीं राहावें राहावें । हें चि मागतसें भावें ॥ध्रु.॥
 पुरली वासना । येणें होइऩल नारायणा ॥2॥
 तुका ह्मणे जो देहाडा । तो चि वर्णीन पवाडा ॥3॥

3209
 आवडीची सलगी पूजा । विषम दुजा भाव तो ॥1॥
 ऐसीं उफराटीं वर्में । कळों भ्रमें न येती ॥ध्रु.॥
 न लगे समाधान मोल । रुचती बोल प्रीतीचे ॥2॥
 तुका ह्मणे एका जीवें । सूत्र व्होवें गुंतलें ॥3॥

3210
 बाळ माते लाते वरी । मारी तेणें संतोषे ॥1॥
 सुख वसे चित्ता अंगीं । तें हें रंगीं मिळालें ॥ध्रु.॥
 भक्षी त्याचा जीवमाग। आले भाग तो बरा ॥2॥
 तुका ह्मणे ॠणानुबंधें । सांगें सुदें सकळां॥3॥

3211
 शिजल्यावरी जाळ । वांयां जायाचें तें मूळ ॥1॥
 ऐसा वारावा तो श्रम । अतिशयीं नाहीं काम ॥ध्रु.॥
 सांभाळावें वर्म। उचिताच्या काळें धर्म ॥2॥
 तुका ह्मणे कळे । ऐसें कारणाचे वेळे ॥3॥

3212
 उभा ऐल थडी । तेणें घालूं नये उडी ॥1॥
 पुढें गेल्याचे उपाय । करावे ते केले काय ।ध्रु.॥
दिसतें आहारीं । नये जाऊं ऐशावरी ॥2॥
अळसाची धाडी ॥ तुका ह्मणे बहु नाडी॥3॥

3213
 शHी द्याव्या देवा । नाहीं पदार्थी सेवा ॥1॥
 मुख्य आहे ऐसा धर्म । जाणते हो जाणा वर्म ॥ध्रु.॥
 मना पोटीं देव । जाणे जैसा तैसा भाव ॥2॥
 तुका ह्मणे सोसें । लागे लाविल्याचें पिसें ॥3॥

3214
 कार्य चि कारण । तृष्णा पावविते सीण ॥1॥
 काय करुनि ऐसा संग । सोसें चि तूं पांडुरंग ॥ध्रु.॥
 रूपीं नाहीं गोडी । हांवें हांवें ऊर फोडी ॥2॥
 तुका ह्मणे पडे भारी । ऐशा वरदळाचे थोरी ॥3॥

3215
 संसाराच्या नांवें घालूनियां शून्य । वाढता हा पुण्य केला धर्म ॥1॥
 हरिभजनें हें धविळलें जग । चुकविला लाग किळकाळाचा ॥ध्रु.॥
 कोणां ही नलगे साधनांचा पांग । करणें केला त्याग देहबुद्धी ॥2॥
 तुका ह्मणे सुख समाधि हरिकथा । नेणें भववेथा गाइऩल तो ॥3॥

3216
 विश्वासिया नाहीं लागत सायास । रंग अनायासें अंगा येतो ॥1॥
 लेंकराच्या हातें घास मागे माता । वोरसोनि चित्ता सुख पावे ॥ध्रु.॥
 गौरव त्या मानी आरुषा वचनीं । भूषण ते वाणी मिरवावी ॥2॥
 तुका ह्मणे आहेस सकळ ही साक्षी । माझा कइप पक्षी पांडुरंग ॥3॥

3217
 वैभवाचे धणी सकळां शरणागत । सत्यभावें चित्त अपिऩलें तें ॥1॥
 नेदी उरों देव आपणावेगळें । भावाचिया बळें ठायाठाव ॥ध्रु.॥
 जाणोनि नेणोनि अंगा आली दशा । मग होय इच्छा आपणच ॥2॥
 तुका ह्मणे बरें धाकटएाचें जिणें । माता स्तनपानें वाढवते ॥3॥

3218
 कइप ऐसी दशा येइल माझ्या आंगा । चित्त पांडुरंगा झुरतसे ॥1॥
 नाठवुनि देह पायांचें चिंतन । अवसान तें क्षण नाहीं मधीं ॥ध्रु.॥
 काय ऐसा पात्र होइऩन लाभासी । नेणों हृषीकेशी तुष्टइऩल ॥2॥
 तुका ह्मणे धन्य मानीन संचित । घेइऩन तें नित्य प्रेमसुख ॥3॥

3219
 नाहीं वागवीत जाणिवेचें ओझें । स्वामिसेवेकाजे निर्धारु हा ॥1॥
 आYाा ते प्रमाण हा मनीं निर्धार । येणें फिटे भार निश्चयेसी ॥ध्रु.॥
 आळीकरें आह्मी एकविध चित्तें । तैसें होऊं येतें मायबापें ॥2॥
 तुका ह्मणे माझी ये जातीची सेवा । घातलासे देवावरी भार ॥3॥

3220
 काय नाहीं माझे अंतरीं वसति । व्यापक हा भूतीं सकळां नांदे ॥1॥
 चित्तासी प्रसाद होइऩल चळण । तें चि तें वळण मनासही ॥ध्रु.॥
 सर्व शिH जीवीं राहिल्या कुंटित । नाहीं केलें होत आपुलें तें ॥2॥
 तुका ह्मणे दोरी खांब सूjया हातीं । नाचवी नाचती जडें तैसीं ॥3॥

3221
 देवाचें निर्माल्य कोण शिवे हातीं । संकल्पासी होती विकल्प ते ॥1॥
 वाहिलें देह हें देवा एकसरें । होइऩल तें बरें तेणें द्वारें ॥ध्रु.॥
 होता भार त्याची निवारली खंती । येथें आतां रिती साटवण ॥2॥
 तुका ह्मणे इच्छे पावविले कष्ट । ह्मणऊनि नष्ट दुरावली ॥3॥

3222
 देव तीर्थ येर दिसे जया ओस । तोचि तया दोष जाणतिया ॥1॥
 तया बरें फावे देवा चुकवितां । संचिताची सत्ता अंतराय ॥ध्रु.॥
 शुद्धाशुद्धठाव पापुण्यबीज । पाववील दुजे फळभोग ॥2॥
 तुका ह्मणे विश्वंभराऐसें वर्म । चुकविल्या धर्म अवघे मिथ्या ॥3॥

3223
 काय करूं सांगतां ही न कळे वर्म । उपिस्थत भ्रम उपजवितो ॥1॥
 मन आधीं ज्याचें आलें होइऩल हातां । तयावरी सत्ता केली चाले ॥ध्रु.॥
 अभुकेचे अंगीं चवी ना सवाद । मिथ्या ऐसा वाद दुराग्रह ॥2॥
 तुका ह्मणे आप राखावें आपणा । संकोचों चि कोणा नये आतां ॥3॥

3224
 अमृत अव्हेरें उचळलें जातां । विष आर्त्तभूतां आवश्यक ॥1॥
 आदरासी मोल नये लावूं केजें । धीर शुद्धबीजें गोमटा तो ॥ध्रु.॥
 ख†याचिये अंगीं आपणे चाली । लावणी लाविली काय लागे ॥2॥
 तुका ह्मणे चाडे करा वेवसाव । आह्मांसी तो वाव धीर आहे ॥3॥

3225
 अनुभवाचे रस देऊं आर्त्तभूतां । सोडूं चोजवितां पुढें पोतीं ॥1॥
 देवाचा प्रसाद रत्नाच्या ओवणी । शोभतील गुणीं आपुलिया ॥ध्रु.॥
 आधीं भाव सार शुद्ध ते भूमिका । बीज आणि पिका चिंता नाहीं ॥2॥
 तुका ह्मणे ज्याचें नाम गुणवंत । तें नाहीं लागत पसरावें ॥3॥

3226
 काय मज एवढा भार । हे वेव्हार चाळवाया ॥1॥
 उकल तो जाणे धणी । मज भोजनीं कारण ॥ध्रु.॥
 चिंता ज्याची तया शिरीं । लेंकरीं तें खेळावें ॥2॥
 तुका ह्मणे सेवट झाल । देव या बोला भोगिता ॥3॥

3227
 न गमे न गमे न गमे हरिविण । न मगे न मगे न मगे मेळवा शाम कोणी गे ॥1॥
 तळमळ करी तैसा जीव जळाविण मासा । दिसती दिशा ओसा वो ॥ध्रु.॥
 नाठवे भूक तान विकळ जालें मन । घडी जाय प्रमाण जुगा एकी वो ॥2॥
 जरी तुह्मी नोळखा सांगतें ऐका । तुकयाबंधूचा सखा जगजीवन ॥3॥

3228
 विठ्ठला रे तुझे वणिऩतां गुणवाद । विठ्ठला रे दग्ध जालीं पापें ॥1॥
 विठ्ठला रे तुझें पाहातां श्रीमुख । विठ्ठला रे सुख जालें नयना ॥ध्रु.॥
 विठ्ठला रे तुज देतां आलिंगन । विठ्ठला तनमन निवाल्या बाहएा ॥2॥
 विठ्ठला रे तुझी ऐकतां कीिर्त्त । विठ्ठल हे विश्रांति पावले स्मरणें ॥3॥
 विठ्ठला रे तुकयाबंधु ह्मणे देहभाव । विठ्ठला जीवीं पाव धरितां गेला ॥4॥

3229
 एकांतीं लोकांतीं करूं गदारोळ । लेश तो ही मळ नाहीं येथें ॥1॥
 घ्यावें द्यावें आह्मीं आपुलिया सत्ता । न देखों पुसता दुजा कोणी ॥ध्रु.॥
 भांडाराची किली माझे हातीं आहे । पाहिजे तो पाहें वान येथें ॥2॥
 तुका ह्मणे आह्मां विश्वासाच्या बळें। ठेविलें मोकळें देवें येथें ॥3॥

3230
 स्मरणाचे वेळे । व्हावें सावध न कळे ॥1॥
 पडिलों विषयांचे ओढीं । कोणी न दिसेसें काढी ॥ध्रु.॥
 भांडवल माझें । वेच जालें भूमी ओझें ॥2॥
 तुका ह्मणे कळे । तूं चि धावें ऐसें वेळे॥3॥

3231
 पाहा हो देवा कैसे जन । भिन्न भिन्न संचितें ॥1॥
 एक नाहीं एका ऐसें । दावी कैसे शुद्ध हीन ॥ध्रु.॥
 पंचभूतें एकी रासी । सूत्रें कैसीं खेळवी ॥2॥
 तुका ह्मणे जे जे जाती । तैसी िस्थति येतसे ॥3॥

3232
 कोणाचिया न पडों छंदा । गोविंदासी आळवूं ॥1॥
 बहुतांचीं बहु मतें । अवघे रिते पोकळ ॥ध्रु.॥
 घटापटा ढवळी मन। होय सीण न करूं तें ॥2॥
 तुका ह्मणे पांडुरंग । भरूं भाग आला तो ॥3॥

3233
 एकवेळ करीं या दुःखावेगळें । दुरिताचें जाळें उगवूनि॥1॥
 आठवीन पाय हा माझा नवस । रात्री ही दिवस पांडुरंगा ॥ध्रु.॥
 बहु दूरवरी भोगविले भोग । आतां पांडुरंगा सोडवावें॥2॥
 तुका ह्मणे काया करीन कुरवंडी । ओंवाळूनि सांडीं मस्तक हें ॥3॥

3234
 आणीक म्यां कोणा यावें काकुळती । कोण कामा येती अंतकाळीं ॥1॥
 तूं वो माझी सखी होसी पांडुरंगे । लवकरी ये गे वाट पाहें ॥ध्रु.॥
 काया वाचा मनें हें चि काम करीं । पाउलें गोजिरीं चिंतीतसें ॥2॥
 तुका ह्मणे माझी पुरवीं हे आस । घालीं ब्रह्मरस भोजन हें ॥3॥
3235
 हें आह्मां सकळा । तुझ्या नामाचें चि बळ ॥1॥
 करूं अमृताचें पान । दुजें नेणों कांहीं आन ॥ध्रु.॥
 जयाचा जो भोग । सुख दुःख पीडी रोग ॥2॥
 तुका ह्मणे देवा । तुझे पायीं माझा हेवा॥3॥

3236
 आर्त माझ्या बहु पोटीं । व्हावीं भेटी पायांशी ॥1॥
 यासी तुह्मी कृपावंता । माझी चिंता असों द्या ॥ ।ध्रु.॥
 तळमळ करी चित्त । अखंडित वियोगें ॥2॥
 तुका ह्मणे पंढरिनाथा । जाणें वेथा अंतरिंची ॥3॥

3237
 बहु जन्मांतरें फेरे । केले येरे सोडवीं ॥1॥
 आळवितों करुणाकरे । विश्वंभरे दयाळे ॥ध्रु.॥
 वाहवतों मायापुरीं । येथें करीं कुढावा ॥2॥
 तुका ह्मणे दुजा कोण । ऐसा सीण निवारी ॥3॥

3238
 कराल तें काय नव्हे जी विठ्ठला । चित्त द्यावें बोला बोबडिया ॥1॥
 सोडवूनि घ्यावें काळचक्रा हातीं । बहुत विपत्ती भोगविल्या ॥ध्रु.॥
 ज्यालें जेऊं नेदी मारिलें चि मरो । प्रारब्धा उरो मागुतालीं ॥2॥
 तुका ह्मणे दुजा खुंटला उपाय । म्हणऊनि पाय आठविले ॥3॥

3239
 डौरलों भिHसुखें । सेवूं अमृत हें मुखें ॥1॥
 संतसंगें सारूं काळ । प्रेमसुखाचा कल्लोळ ॥ध्रु.॥
 ब्रह्मादिकांसी सुराणी । तो हा आनंद मेदिनी ॥2॥
 नाहीं वैकुंठींचा पांग । धांवे कथे पांडुरंग ॥3॥
 मुH व्हावें काशासाठीं । कैची येणें रसें भेटी॥4॥
 तुका ह्मणे गोड । हें चि पुरे माझें कोड ॥5॥

3240
 फोडिलें भांडार । माप घेऊनियां खरें ॥1॥
 केली हरिनामाची वरो । मागितलें आतां सरो ॥ध्रु.॥
 देशांत सुकाळ । जाला हारपला काळ ॥2॥
 घ्यावें धणीवरी । तुका ह्मणे लाहान थोरीं ॥3॥

3241
 आनंदाचे डोहीं आनंदतरंग । आनंद चि अंग आनंदाचें॥1॥
 काय सांगों जालें कांहऴिचयाबाही । पुढें चाली नाहीं आवडीनें ॥ध्रु.॥
 गर्भाचे आवडी मातेचा डोहळा । तेथींचा जिव्हाळा तेथें बिंबे ॥2॥
 तुका ह्मणे तैसा ओतलासे ठसा । अनुभव सरिसा मुखा आला ॥3॥

3242
 ह्मणऊनि धरिले पाय । अवो माय विठ्ठले ॥1॥
 आपुलें चि करूनि घ्यावें । आश्वासावें आह्मास ॥ध्रु.॥
 वाढली ते तळमळ चिंता । शम आतां करावी ॥2॥
 तुका ह्मणे जीवीं वसे । मज नसे वेगळी ॥3॥

3243
 कल्याण या आशीर्वादें । जाती द्वंद्वें नासोनि ॥1॥
 आश्वासिलें नारायणें । प्रेमदानें अंतरिंच्या ॥ध्रु.॥
 गेली निवारोनि आतां । सकळ चिंता यावरि ॥2॥
 तुका ह्मणे गातां गीत । आलें हित सामोरें ॥3॥

3244
 हरिनामवेली पावली विस्तार । फळीं पुष्पीं भार बोल्हावला ॥1॥
 तेथें माझ्या मना होइप पिक्षराज । साधावया काज तृप्तीचें या ॥ध्रु. ॥
 मुळऴिचया बीजें दाखविली गोडी । लवकर चि जोडी जालियाची ॥2॥
 तुका ह्मणे क्षणक्षणां जातो काळ । गोडी ते रसाळ अंतरेल ॥3॥

3245
 बरवें ऐसें आलें मना । नारायणा या काळें ॥1॥
 देव आह्मा प्राणसखा । जालें दुःखा खंडण ॥ध्रु. ॥
 जन्मांतरिंच्या पुण्यरासी । होत्या त्यांसी फळ आलें ॥2॥
 तुका ह्मणे निजठेवा । होइऩल हेवा लाधलों ॥3॥

3246
 जरि हे आड यती लाज । कैसें काज साधतें ॥1॥
 कारण केलें उठाउठी । पायीं मिठी घातली ॥ध्रु.॥
 समपिऩला जीव भाव । धरिला भाव अखंड ॥2॥
 तुका ह्मणे आड कांहीं । काळ नाहीं घातला ॥3॥

3247
 पात्र शुद्ध चित्त गोही । न लगे कांहीं सांगणें ॥1॥
 शूर तरी सत्य चि व्हावें । साटी जीवें करूनि ॥ध्रु.॥
 अमुप च सुखमान । स्वामी जन मानावें ॥2॥
 तुका ह्मणे जैसी वाणी । तैसे मनीं परिपाक ॥3॥

3248
 प्रगटलें Yाान । नारायण भूतीं तें ॥1॥
 अनुभव च घेऊं व्हावा । विनंती देवा करूनियां ॥ध्रु.॥
 देखोवेखीं वदे वाणी। पडिल्या कानीं प्रमाणें ॥2॥
 तुका ह्मणे योगक्षेम । घडे तें वर्म साधावें ॥3॥
3249
मुख्य आधीं विषयत्याग । विधिभाग पाळणें ॥1॥
मन पावे समाधान । हें चि दान देवाचें ॥ध्रु.॥
उदासीन वृित्त देहीं। चाड नाहीं पाळणें ॥2॥
तुका ह्मणे नाहीं भय । सम सोय विषमाची॥3॥

3250
 आतां हें चि सार हें चि सार । मूळबीज रे आइका॥1॥
आवडीनें आवडी उरे । जें ज्या झुरे तें त्यासी ॥ध्रु.॥
प्रेमाचिया सूत्रदोरी । नाहीं उरी उरवी ॥2॥
 तुका ह्मणे चिंतन बरें । आहे खरें ख†यापें ॥3॥

3251
 केला तैसा अंगीकार । माझा भार चालवीं ॥1॥
होऊं अंतराय बुद्धी । कृपानिधी नेदावी ॥ध्रु.॥
        आह्मी तरी जड जीव। कैंचा भाव पुरता ॥2॥
     अनन्यभावें घ्यावी सेवा । आह्मां देवा घडेसी ॥3॥
      तुह्मीं आह्मी शरणागतें । कृपावंतें रक्षीजे ॥4॥
     तुका ह्मणे भाकुं कींव । असों जीव जड आह्मी ॥5॥
     
3252
 सोसें बहुगर्भवासीं । मेलों असों उपवासीं । नाहीं सखीं ऐसीं । तेथें कोणी भेटलीं ॥1॥
करीं करीं रे स्वहित । देह तंव हे अनित्य । नाहीं दिलें चित्त । सोडवूं मोहापासोनि ॥ध्रु.॥
 पाळी तोंडऴिचया घांसें । तें चि होय अनारिसें । ज्या नव्हे ऐसें । खेदी परि सोडवीना ॥2॥
तुका ह्मणे धनमानें । माझ्या बाटलों मीपणें । नाहीं दिला जनें । देखों लाभें हा लाभ ॥3॥

3253
 इिच्छती तयांसी व्हावें जी अरूप । आह्मांसी स्वरूपिस्थती चाड ॥1॥
आतां नव्हे माझा भाव अनारिसा । पाउलांनी इच्छा गोवियेली ॥ध्रु.॥
लेंकरासी कोठें जाणत्याची परी। करूं येते दुरी धरावया ॥2॥
लागली न सुटे नामाची आवडी। माझी भावजोडी भंगूं नका ॥3॥
घेसील वेढे मुHीच्या अभिळासें। चाळवीं जा पिसे ब्रह्मYाानी ॥4॥
 तुका ह्मणे माझा कोठें भिHरस। पाडावया ओस चाळविसी ॥5॥

3254
 आह्मां भाविकांची जाती । एकविध जी श्रीपती । अळंकारयुिH । सरों शके चि ना ॥1॥
जाणें माउली त्या खुणा। क्षोभ उपजों नेदी मना । शांतवूनि स्तना ॥लावीं अवो कृपाळे॥ध्रु.॥
तुज अवघे होऊं येते । मज वाटों नये चित्ते । उपासने परतें। नये कांहीं आवडों ॥2॥
करूं रूपाची कल्पना । मुखीं नाम उच्चारणा। तुका ह्मणे जना । जल स्थल देखतां ॥3॥

3255
 ज्यावें हीनपणें । कासयाच्या प्रयोजनें ॥1॥
प्रारब्धीं संसार । बरी हिमतीची थार ॥ध्रु.॥
होणार ते कांहीं । येथें अवकळा नाहीं ॥2॥
तुका ह्मणे देवें । कृपा केलिया बरवें ॥3॥

3256
 किती रांडवडे । घालूनि व्हाल रे बापुडे । संसाराचे भिडे । कासावीस जालेती ॥1॥
माझ्या स्वामी शरण रिघा । कृपाळुवा पांडुरंगा । ठेवी अंगसंगा । विश्वासियां जवळी ॥ध्रु.॥
कांहीं न मागतां भलें । होइऩल तें चि काम केलें । नसावें आथिलें। कांहीं एका संकल्पें ॥2॥
तुका ह्मणे भाव । पाववील ठायाठाव । एकविध जीव । ठेविलिया सेवेसी ॥3॥



3257
 बाप करी जोडी लेंकराचे ओढी । आपुली करवंडी वाळवूनी ॥1॥
एकाएकीं केलों मिरासीचा धनी । कडिये वागवूनी भार खांदीं ॥ध्रु.॥
लेवऊनी पाहे डोळा अळंकार । ठेवा दावी थोर करूनियां ॥2॥
तुका ह्मणे नेदी गांजूं आणिकांसी । उदार जीवासी आपुलिया ॥3॥

3258
 या रे हरिदासानो जिंकों किळकाळा । आमुचिया बळा पुढें किती बापुडें ॥1॥
 रंग सुरंग घमंडी नाना छंदें । हास्यविनोदें मनाचिये आवडी ॥ध्रु.॥
येणें तेणें प्रकारें बहुतां सुख जोडे । पूजन तें घडे नारायणा अंतरीं ॥2॥
 वांकडएा माना बोल बोलावे आर्ष । येइऩल तो त्यांस छंद पढीयें गोविंदा ॥3॥
आपुलालें आवडी एकापुढें एक नटा । नाहीं थोर मोठा लहान या प्रसंगीं ॥4॥
 तुका ह्मणे येथें प्रेम भंगूं नये कोणीं । देव भH दोन्ही निवडितां पातक॥5॥

3259
 अवघा च अन्यायी । तेथें एकल्याचें काइऩ ॥1॥
आतां अवघें एकवेळें । जळोनि सरो तें निराळें ॥ध्रु.॥
काय माझें खरें । एवढें च राखों बरें ॥2॥
 तुका ह्मणे आतां । परिहार न लगे चित्ता ॥3॥

3260
 काय वृंदावन मोहियेलें गुळें । काय जिरें काळें उपचारिलें ॥1॥
 तैसी अधमाची जाती च अधम । उपदेश श्रम करावा तो ॥ध्रु.॥
न कळे विंचासी कुरवािळलें अंग । आपले ते रंग दावीतसे ॥2॥
तुका ह्मणे नये पाकासी दगड । शूकरासी गोड जैसी विष्ठा ॥3॥

3261
 स्तवूनियां नरा । केला आयुष्याचा मातेरा ॥1॥
नारायणचिया लोपें । घडलीं अवघीं चि पापें ॥ध्रु.॥
जीव ज्याचें दान। त्याचा खंडूनियां मान ॥2॥
तुका ह्मणे वाणी । आइके त्या दोष कानीं ॥3॥

3262
 संतां नाहीं मान । देव मानी मुसलमान ॥1॥
ऐसे पोटाचे मारिले । देवा आशा विटंबिले ॥ध्रु.॥
 घाली लोटांगण । वंदी नीचाचे चरण ॥2॥
 तुका ह्मणे धर्म । न कळे माजल्याचा भ्रम॥3॥

3263
 अवो कृपावंता । होइप बुद्धीचा ये दाता ॥1॥
 जेणें पाविजे उद्धार । होय तुझे पायीं थार ॥ध्रु.॥
वदवीं हे वाचा । भाव पांडुरंगीं साचा ॥2॥
 तुका ह्मणे देवा । माझे अंतर वसवा ॥3॥

3264
 नाहीं म्या वंचिला मंत्र कोणापाशीं । राहिलों जीवासीं धरूनि तो ॥1॥
विटेवरी भाव ठेवियेलें मन । पाउलें समान चिंतीतसें ॥ध्रु.॥
पावविला पार धरिला विश्वास । घालूनियां कास बळकट ॥2॥
 तुका ह्मणे मागें पावले उद्धार । तिहीं हा आधार ठेविलासे ॥3॥

3265
 चंचळीं चंचळ निश्चळीं निश्चळ । वाजवी खळाळ उदकासी ॥1॥
सोपें वर्म परि मन नाहीं हातीं । हा हा भूत चित्तीं भ्रम गाढा ॥ध्रु.॥
रविबिंब नाहीं तुटत उदका । छायेची ते नका सरी धरूं ॥2॥
 तुका ह्मणे भय धरी रज्जूसाटीं । नाहीं साच पोटीं कळलें तों ॥3॥

3266
 आवडी येते कळों । गुणें चिन्हें उमटती ॥1॥
 पोटीचें ओठीं उभें राहे । चित्त साहे मनासी ॥ध्रु.॥
डाहोळे याची भूक गर्भा । ताटीं प्रभा प्रतिबिंबे ॥2॥
तुका ह्मणे मानोन घ्यावें । वाटे खावें वाटतें ॥3॥

3267. काय ऐसी वेळ । वोडवली अमंगळ ॥1॥
आजि दुखवलें मन । कथाकाळीं जाला सीण ॥ध्रु.॥
पापाचिया गुणें । त्यांचिया वेळे दर्षणें ॥2॥
 तुका ह्मणे कानीं । घालूं आले दुष्टवाणी॥3॥

3268
 किती वेळां जन्मा यावें । नित्य व्हावें फजीत ॥1॥
 ह्मणऊनि जीव भ्याला । शरण गेला विठोबासी ॥ध्रु.॥
 प्रारब्ध पाठी गाढें । न सरें पुढें चालत ॥2॥
तुका ह्मणे रोकडीं हे । होती पाहें फजीती ॥3॥

3269
 होतों सांपडलों वेठी । जातां भेटी संसारा ॥1॥
 तों या वाटे कृपा केली । भेटी जाली विठोबासी ॥ध्रु.॥
 होता भार माथां माझे । बहु ओझें अमुप ॥2॥
तुका ह्मणे केली चिंता । कोण दाता भेटेल ॥3॥

3270
 भुंकुनियां सुनें लागे हस्तीपाठी । होऊनि हिंपुटी दुःख पावे ॥1॥
काय त्या मशकें तयाचें करावें । आपुल्या स्वभावें पीडतसे ॥ध्रु.॥
 मातलें बोकड विटवी पंचानना । घेतलें मरणा धरणें तें ॥2॥
 तुका ह्मणे संतां पीडितील खळ । घेती तोंड काळें करूनियां ॥3॥

3271
जा रे तुह्मी पंढरपुरा । तो सोयरा दीनांचा ॥1॥
 गुण दोष नाणी मना । करी आपणासारिखें ॥ध्रु.॥
उभारोनि उभा कर । भवपार उतराया ॥2॥
 तुका ह्मणे तांतड मोठी । जाली भेटी उदंड॥3॥

3272
 गर्जत जावें नामावळी । प्रेमें टाळी वाहोनि ॥1॥
 येणें सुखें पुढती धांवे । भेटी सवें गोपाळा ॥ध्रु.॥
लोटांगण घाला तळीं । वंदा धुळी संतांची ॥2॥
तुका ह्मणे विठ्ठल लाहो । ऐसा बाहो उभारा ॥3॥

3273
 अनुसरे तो अमर जाला । अंतरला संसारा ॥1॥
 न देखती गर्भवास । कधीं दास विष्णूचे ॥ध्रु.॥
विसंभेना माता बाळा। तैसा लळा पाळावा ॥2॥
 त्रिभुवनीं ज्याची सत्ता । तुक्या रिक्षता तो जाला ॥3॥

3274
 आतां केशीराजा हे चि विनवणी । मस्तक चरणीं ठेवीतसें ॥1॥
देह असो माझा भलतिये ठायीं । चित्त तुझ्या पायीं असों द्यावें ॥ध्रु.॥
 काळाचें खंडण घडावें चिंतन । धनमानजनविन्मुख तो ॥2॥
 कफवातपित्त देहअवसानीं । ठेवावीं वारूनि दुरितें हीं॥3॥
 सावध तों माझीं इंिद्रयें सकळें । दिलीं एका वेळे हाक आधीं ॥4॥
 तुका ह्मणे तूं या सकळांचा जनिता । येथें ऐकता सकळांसी ॥5॥

3275
 चित्त तें चिंतन कल्पनेची धांव । जे जे वाढे हांव इंिद्रयांची ॥1॥
हात पाव दिसे शरीर चालतां । नावें भेद सत्ता जीवाची ते ॥ध्रु.॥
 रवीचिये अंगीं प्रकाशक कळा । वचनें निराळा भेद दिला ॥2॥
 तुका ह्मणे माप वचनाच्या अंगीं । मौन्य काय रंगीं निवडावें ॥3॥

3276
 बोलोनियां काय दावूं । तुह्मी जीऊ जगाचे ॥1॥
हे चि आतां माझी सेवा । चिंतन देवा करितों ॥ध्रु.॥
विरHासी देह तुच्छ । नाहीं आस देहाची ॥2॥
 तुका ह्मणे पायापाशीं । येइन ऐसी वासना ॥3॥

3277
 निजों नव्हें सकाळवेळीं । रातीकाळी चिंन चिंनी॥1॥
 वोंगळानें घेतली पाठी । केली आटी जीवासी ॥ध्रु.॥
 मेळऊनि सवें जन । चिंता नेणे देवळीं च ॥2॥
 तुका ह्मणे आलों घरा । तोंडा घोरा बाइलेच्या ॥3॥

3278
 मायबाप सवें नये धनवित्त । करावें संचित भोगावें तें ॥1॥
ह्मणऊनि लाभ काय तो विचारीं । नको चालीवरी चित्त ठेवूं ॥ध्रु.॥
 आयुष्य सेवटीं सांडूनि जाणार । नव्हे हें साचार शरीर हें ॥2॥
 तुका ह्मणे काळें लावियेलें माप । जमे धरी पापपुण्याची ही ॥3॥

3279
 मोटळें हाटीं सोडिल्या गांठी । विक†या घातलें केण।
ज्याचे भाग त्यासी देऊनि वारिलें । सारूनि लिगाड दान ।
 खरें माप हातीं घेऊनि बैसलों । मानिती ते चौघे जन ।
 खरें वित्त तेथें आले चोजवीत । गि†हाइक संतजन ॥1॥
झाडिला पालव केला हाट वेच । जाली सकाळीं च अराणूक ।
याल तरि तुह्मी करा लगबग । आमचे ते कोणी लोक ॥ध्रु.॥
एक ते उत्तम मध्यम कनिष्ठ । वित्ताचे प्रकार तीन ।
बहुतां जनाचे बहुत प्रकार । वेगळाले वाण ।
 लाभ हाणि कोणा मुदल जालें । कोणासी पडिलें खाण ।
अर्धमर्ध कोणी गुंतोनि राहिले । थोडे तैसे बहु जन ॥2॥
 एके सांते आले एक गांवीहून । येकामे चि नव्हे जाणें ।
येतां जातां रुजू नाहीं दिवाणा । काळतोंडीं एकें तेणें ।
 लाग भाग एकी एकानीं गोविलें । मागील पुढिलां ॠणें ।
 तुका ह्मणे आतां पाहूं नये वास। साधावें आपुलें पेणें ॥3॥

3280
 करा करा लागपाट । धरा पंढरीची वाट । जंव नाहीं चपेट । घात पडिला काळाचा ॥1॥
दुजा ऐसा नाहीं कोणी । जो या काढी भयांतूनि । करा ह्मणऊनि । हा विचार ठायींचा ॥ध्रु.॥
 होती गात्रें बेंबळीं । दिवस अस्तमाना काळीं । हातपायटाळीं । जें मोकळी आहेती ॥2॥
कां रे घेतलासी सोसें । तुज वाटताहे कैसें। तुका ह्मणे ऐसें । पुढें कैं लाहासी ॥3॥

3281
यत्न आतां तुह्मी करा । मज दातारा सत्तेनें ॥1॥
 विश्वास तो पायांवरि । ठेवुनि हरी राहिलों ॥ध्रु.॥
जाणत चि दुजें नाहीं । आणीक कांहीं प्रकार ॥2॥
तुका ह्मणे शरण आलों । नेणें बोलों विनवितां ॥3॥

3282
 अनाथां जीवन । आह्मां तुमचे चरण । करूनि सांटवण। धरीयेले हृदयीं ॥1॥
 पुष्ट जाली अंगकांति । आनंद न समाये चित्तीं । कवतुकें प्रीती । गाऊं नाचों उल्हासें ॥ध्रु.॥
 करुणाउत्तरीं। करून आळवण हरी । जाऊं नेदूं दुरी । प्रेमप्रीतिपडिभरें ॥2॥
मोहो माते करी गोवा । ऐसें आहे जी केशवा । तुका ह्मणे सेवा । आणीक नाहीं जाणत ॥3॥

3283
 सुखाची वसति जाली माझे जीवीं । तुमच्या गोसावी कृपादानें ॥1॥
रूप वेळावेळां आठवीं अंतरीं । बैसोनि जिव्हारीं राहिलें तें ॥ध्रु.॥
 विसांवलें मन विठ्ठलें प्रपंचा ॥ गोडावली वाचा येणें रसें ॥2॥
तुका ह्मणे कांहीं नाठवेसें केलें । दुसरें विठ्ठलें मज आतां ॥3॥

3284
आह्मां कांहीं आह्मां कांहीं । आतां नाहीं या बोलें॥1॥
मोल सांगा मोल सांगा । घेणें तिंहीं गा पुसावें ॥ध्रु.॥
कैसें घडे कैसें घडे । बडबड तुज मज ॥2॥
मुदलें साटी मुदलें साटी । लाभ पोटीं त्या च मधीं ॥3॥
तुका ह्मणे साटवूं घरीं । आडल्या काळें पुसती तरी ॥4॥

3285
 घ्या रे भाइऩ प्या रे भाइऩ । कोणी कांहीं थोडें बहु॥1॥
 ये च हाटीं ये च हाटीं । बांधा गाठी पारखून ॥ध्रु.॥
वेच आहे वेच आहे । सरलें पाहे मग खोटें ॥2॥
उघडें दुकान उघडें दुकान । रात्री जाली कोण सोडी मग ॥3॥
तुका ह्मणे अंतकाळीं । जाती टाळीं बैसोनि ॥4॥

3286
 मार्ग चुकले विदेशीं एकले । तयावरि जाले दिशाभुली॥1॥
हातीं धरूनियां पावविलें घरा । त्याच्या उपकारा काय द्यावें ॥2॥
 तैसा मी कुडकुडा होतों केशीराजा । सेवा न घडे लाजा ह्मणऊनि ॥ध्रु.॥
सांडियेला गर्भ उबगोनि माउली । नाहीं सांभािळली भूमि शुद्ध ॥3॥
उष्ण तान भूक एवढिये अकांतीं । वोसंगा लाविती काय ह्मणिजे ॥4॥
खांद्यावरी शूळ मरणाचे वाटे। अन्याय हि मोटे साच केले ॥5॥
हातींचें हिरोनि घातला पाठीसी। तुका ह्मणे ऐसी परी जाली ॥6॥

3287 जैसी तैसी तरि वाणी । मना आणी माउली ॥1॥
लेकरांच्या स्नेहें गोड । करी कोड त्या गुणें ॥ध्रु.॥
मागें पुढें रिघे पोटीं । साहे खेटी करीतें ॥2॥
तुका विनवी पांडुरंगा । ऐसें पैं गा आहे हें ॥3॥

3288
 गुणांचे आवडी वाचेचा पसरू । पडिला विसरु इतरांचा ॥1॥
आदिमध्यअंतीं नाहीं अवसान । जीवनीं जीवन मिळोनि गेलें ॥ध्रु.॥
रामकृष्णनाममाळा हे साजिरी । ओविली गोजिरी कंठाजोगी ॥2॥
 तुका ह्मणे तनु जालीसे शीतळ । अवघी सकळ ब्रह्मानंदें ॥3॥

3289
 देवाची भांडारी । आदा विनियोग करी ॥1॥
आतां न माखे हातपाय । नेणों होतें ऐसें काय ॥ध्रु.॥
देवें नेली चिंता । जाला सकळ करिता ॥2॥
 तुका ह्मणे धणी । त्यासी अवघी पुरवणी ॥3॥

3290
 पेणावलें ढोर मार खाय पाठी । बैसलें तें नुठी तेथूनियां ॥1॥
तैसी माझ्या मना परी जाली देवा । धावें अहंभावा सांडावलों ॥ध्रु.॥
कडां घालीं उडी मागिलांच्या भेणें । मरणामरण न कळे चि ॥2॥
तुका ह्मणे जालों त्यापरी दुःखित । असें बोलावीत पांडुरंगा ॥3॥

3291
 जालिया दर्शन करीन मी सेवा । आणीक ही देवा न लगे दुजें ॥1॥
प्रारब्धा अंगीं अन्न आच्छादन । िस्थर करोनि मन ठेवीं पायीं ॥ध्रु.॥
ये गा ये गा ये गा कृपाळुवा हरी । निववीं अभ्यंतरीं देउनि भेटी ॥2॥
आसावलें मन जीवनाचे ओढी । नामरूपें गोडी लावियेली ॥3॥
काय तुह्मांपाशीं नाहीं भांडवल । माझे मिथ्या बोल जाती ऐसे ॥4॥
काय लोखंडाचे पाहे गुण दोष । सिवोनि परिस सोनें करी ॥5॥
 तुका ह्मणे माझें अवघें असों द्यावें। आपुलें करावें ब्रीद साच ॥6॥

3292
 येथें आड कांहीं न साहे आणीक । प्रमाण तें एक हें चि जालें ॥1॥
 गाऊं नाचों टाळी गाऊं गाऊं गीत छंदें । डोलवूं विनोदें अंग तेणें ॥ध्रु.॥
मथुनियां सार काढिलें बाहेरी । उपाधि ते येरी निवडिली ॥2॥
 तुका ह्मणे जगा लाविली शिराणी । सेवितां हे धणी होत नाहीं ॥3॥

3293
 शरणागत जालों । तेणें मीपणा मुकलों ॥1॥
आतां दिल्याची च वाट । पाहों नाहीं खटपट ॥ध्रु.॥
नलगे उचित । कांहीं पाहावें संचित ॥2॥
 तुका ह्मणे सेवा । माने तैसी करूं देवा ॥3॥

3294
 वाचेचिया आळा कविळलें ब्रह्म । चुकविला श्रम पृथक तो ॥1॥
 सुलभ जालें सुलभ जालें । जवळी आलें पंढरिये ॥ध्रु.॥
 नामरूपाचें बांधलें मोटळें । एक एका वेळे सारियेलें ॥2॥
 तुका ह्मणे वाटे चुकली वसती । उद्धार तो हातीं आणियेला ॥3॥

3295
 सवंग जालें सवंग जालें । घरा आलें बंदरींचे ॥1॥
आतां हेवा करावा सोस । भिHरस बहु गोड ॥ध्रु.॥
 पाउल वेचे चिंता नाहीं । आड कांहीं मग नये ॥2॥
तुका ह्मणे संचिताचें । नेणें काचें राहों तें ॥3॥

3296
 तुह्मी संत मायबाप कृपावंत । काय मी पतित कीर्ती वाणूं ॥1॥
अवतार तुह्मां धराया कारणें । उद्धरावें जन जड जीव॥ध्रु.॥
 वाढविलें सुख भिH भाव धर्म । कुळाचार नाम विठोबाचें ॥2॥
 तुका ह्मणे गुण चंदनाचे अंगीं । तैसे तुह्मी जगीं संतजन ॥3॥

3297
 पाठी लागे तया दवडीं दुरी । घालीं या बाहेरी संवसारा ॥1॥
येउनि दडें तुमच्या पायीं । धांवें तइप छो ह्मणा ॥ध्रु.॥
पारखियाचा वास पडे । खटबड उठी तें ॥2॥
 तुका ह्मणे लाविला धाक । नेदी ताक खाऊं कोणी ॥3॥

3298
 सांखिळलों प्रीती गळां । भुंके वेळा जाणोनियां॥1॥
 तुमचें मी केशीराजा । सुनें या काजा पािळलों ॥ध्रु.॥
 आलें गेलें कळे वाटा । कोण निटा वाकडिया ॥2॥
तुका ह्मणे आलें वारी । दुरितें दुरी नातळतां ॥3॥

3299
 सुनियांचा हा चि भाव । आपला ठाव राखावा ॥1॥
 दुजियाचा येऊं वारा । नेदूं घरावरी देऊं ॥ध्रु.॥
 केली याची फाडाफाडी। तडामोडी क्षेत्राची ॥2॥
 पातेजत नाहीं लोकां । तुका देवावांचूनि॥3॥

3300
 सुनियांची आवडी देवा । घेत सेवा नाहीं कांहीं ॥1॥
सिकविलें जवळी बैसों । जेथें असों तेथें चि ॥ध्रु.॥
 नेदी दुजें बोलों करूं । गुरुगुरु न साहे ॥2॥
 तुका ह्मणे कृवािळतां । अंग सत्ता संगाची ॥3॥
 

 

तुकाराम गाथा

संत तुकाराम
Chapters
गाथा १ ते ३०० गाथा ३०१ ते ६०० गाथा ६०१ ते ९०० गाथा ९०१ ते १२०० गाथा १२०१ ते १५०० गाथा १५०१ ते १८०० गाथा १८०१ ते २१०० गाथा २१०१ ते २४०० गाथा २४०१ ते २७०० गाथा २७०१ ते ३००० गाथा ३००१ ते ३३०० गाथा ३३०१ ते ३६०० गाथा ३६०१ ते ३७०० तुकाराम गाथा - अभंग संग्रह ३७०१ ते ३८०० तुकाराम गाथा - अभंग संग्रह ३८०१ ते ३९०० तुकाराम गाथा - अभंग संग्रह ३९०१ ते ४००० तुकाराम गाथा - अभंग संग्रह ४००१ ते ४१०० तुकाराम गाथा - अभंग संग्रह ४१०१ ते ४२०० तुकाराम गाथा - अभंग संग्रह ४२०१ ते ४३०० तुकाराम गाथा - अभंग संग्रह ४३०१ ते ४४०० तुकाराम गाथा - अभंग संग्रह ४४०१ ते ४५०० तुकाराम गाथा - अभंग संग्रह ४५०१ ते ४५८३