अध्याय २
श्रीगणेशायनमः ॥ श्रोतेऐकहोसादर ॥ पुढीलकर्थचाप्रकर ॥ वरिष्टमुनीश्रीशंकर ॥ कथा सांगताआदरें ॥१॥
जेव्हांतोदानवकुकूर ॥ होउनीयाकामातुर ॥ अनुभूतीचेंस्पशिलेंशरीर ॥ तेव्हां मंगलेध्यानसतीचें ॥२॥
नेत्रउघडोनपाहेसुंदर ॥ तवपुढेंउभादानवक्रूर ॥ देखोनीदोर्धेंबोलेसत्वर ॥ कोणरेदुष्टातूंयेथे ॥३॥
किमर्थ येथें आलासी ॥ पापवासनामनींधरसी ॥ माझें व्रतभंगुइच्छिसी ॥ कोण तुआहेसीरेदुर्जना ॥४॥
ऐसीबोललीजेव्हांसती ॥ तेव्हांतोकुःकुरदुर्मती ॥ प्रसन्नमुख्करोनीदंतपंक्ती ॥ विचकोनहासैखदखदा ॥५॥
मगम्हणेमीदानवनाथ ॥ कुकूरनामे अतीविख्यात ॥ मृगयार्थफिरता यावनांत ॥ तुझेजवळीपातलीं ॥६॥
तुझेंसुदंररूपपाहोनी ॥ कामातुरमीझालोंमनीं ॥ तुजप्रार्थितोंहात जोडूनी ॥ वचनमाझेंऐकावें ॥७॥
जेंतपकरोनीपावेलपळ ॥ तेंमजसवेपावसीसकळा ॥ चालमाझीया गृहासीकेवळ भार्याहोईतुंमाझी ॥८॥
ऐसेंऐकोनीदुष्टवचनासीं ॥ सतीगडबडलीमानसीं ॥ काय करावेंहेंनसुचेतिसी ॥ चिंतातुर बहुझाली ॥९॥
हातरी असे दुर्जनकर ॥ करिलयेथें बलात्कार ॥ तरीशाप देउनीसत्वर ॥ जाळुनीभस्मकरावा ॥१०॥
तरीहोईलतपोनाश ॥ कष्टेजोडिलेंजयास ॥ क्रोधासवे कामलोभास ॥ थाराहोइल अंतरीं ॥११॥
कामकोधलोभवेरी ॥ यांनी चघातलेमजसुंसारीं ॥ चोण्यांशी लक्षयोनभितिंरीं ॥ पुनः पुन्हांपाडिती ॥१२॥
जन्ममरणाच्या आवृत्ती ॥ मागेंझाल्यानेणेंकिती ॥ पुढेंहोतीलयाचीगणतीं ॥ कोणकरीलनेणवे ॥१३॥
जरीमीशांतीधस्नराहीन ॥ तरीहाअनर्थकरील दुर्जन ॥ कैंसेहोइलयाचेंशमन ॥ कायविचारकरावा ॥१४॥
तोंतात्काळस्फुरलेंतिचेंअंतरीं ॥ कासया चिंतापाहिजेतरी ॥ जगन्मातापरमेश्वरी ॥ शिरावरीउभीअसे ॥१५॥
जीभक्तकामकल्पलता ॥ जीकधीं नुपेक्षीभक्ता ॥ ज्याचेंस्मरणमत्रिचीतत्त्वचा ॥ भवसिंधुउतरोनीबहुगेले ॥१६॥
जिचेंनामदुःखच्छेदक ॥ जिचेंनामसौख्यदायक ॥ जिच्यानामाचेधारक ॥ होतीतारकजडजीवा ॥१७॥
ऐसेंस्फुरतांच अंतरीं ॥ महणेधावेगेत्रिपुरसुंदरी ॥ जगन्मातेविश्वोदरी ॥ तुजविणकैवारीकोणीनसे ॥१८॥
ऐसेंतिनेस्मरतांच बरवी ॥ प्रगटझालीत्वरितादेवी ॥ सवेयोगिनीवृंदमिरवी ॥ चामुंडागणासमवेत ॥१९॥
भूतवेताळ कंकाळ ॥ पिशाचभैरवक्षेत्रपाळ ॥ याचासमुदायघेउनीसकळ ॥ निकटपातलीजगदंबा ॥२०॥
गण परिवारयुक्त ॥ सैन्यदिसे अदभुत ॥ एकपादत्रिपादचतुष्पादयुक्त ॥ भयंकरवदनेंदिसती ॥२१॥
सचीमुखव्याघ्रमुख ॥ खरमुखसिंव्हमुख ॥ उष्ट्रवानरजंबुकमुख ॥ मेषमुखएकदिसती ॥२२॥
खंगपापाण मुसलस्तंभ ॥ द्रुमहलायुधएकस्वंयंभ ॥ संध्यामेउग्रप्रभ ॥ ऐसेगणजिचे असती ॥२३॥
ऐसे आपुले गणासहित ॥ जगन्माताप्रगटलीत्वरीत ॥ बाळसुर्यजैसाउगवत ॥ प्रभाफांकतदशादिशा ॥२४॥
दिव्य सिंव्हावरीआरुढली ॥ स्वर्येभूषणाभूषणझाली ॥ चंद्रसुर्याग्नीनेत्रीभली ॥ शोभुलागलीत्रिनयना ॥२५॥
पूर्णचंद्रचेंमंडळ ॥ तैसेंशोभत मुखकमळ ॥ मस्तकींमुगुटशोभेझळाळ ॥ गगनभेदुनगेलेंदिसे ॥२६॥
अष्टभुजाकारकंकण ॥ अंगुळीमुद्रिकाशोभतीपूर्ण ॥ आयुधेंअष्टहातींधरून ॥ विराजमानजगदंबा ॥२७॥
शूलखंगधनुष्यशर ॥ पाशचर्मअक्षतोमर ॥ तेदुष्टासीभयंकर ॥ अभयकरभक्तासी ॥२८॥
केलेंशुक्ल वस्त्रपरिधान ॥ कंचुकील्यालीजडीतरत्न ॥ पायीनूपुरेंकरितीरुणझुण ॥ ठाणमानसाजिरें ॥२९॥
ब्रह्मांडीचेंलावण्यसमग्र ॥ एकवटोनीझालासमुद्र ॥ नगसागराचा अंतपार ॥ कोणासहीजाणवेना ॥३०॥
जिचेंस्वरुपलावण्यसुंदर ॥ वर्णितावाचेसीनेणवेपार ॥ जिचेंबोलमेघगंभीर ॥ कीतेपाझरअमृताचे ॥३१॥
ऐसेंरूपधरूनपाहे ॥ अनूभूतीपुढेंउभीराहे ॥ तिसीबोलतलवलाहे ॥ कांगेस्मरणकेलेंत्वां ॥३२॥
कोणी गांजिलेंसांगमज ॥ कायसंकटपडिलेंतुज ॥ तेंमीनिवारीनसहज ॥ जरीदुष्करइंद्रादिका ॥३३॥
मी आहें तुजप्रसन्न ॥ मागतीतोवरदेइन ॥ भयशोकग्लानीदुःखदारुण ॥ नाशतीमाझ्यादर्शनें ॥३४॥
शंकरम्हणती ऐकमुनी ॥ ऐसेंदेवीचेंबोलणेऐकोनी ॥ अनुभुतीनेंनेत्रउघडोणी ॥ पाहतीझालीतेधवा ॥३५॥
तव पुडःएंदेखिलीविश्वजननी ॥ परमक्ल्याणीभवानी ॥ मगउठोनीतेचक्षणीं ॥ साष्टांगनमनकरीतसे ॥३६॥
नमोनमोजगद्धात्री ॥ नमःशिवाकल्याणकत्रीं ॥ त्वरितामहोग्रातुरजामूर्तीं ॥ सत्वाकृतीतुजनमो ॥३७॥
सत्यरूपाजगन्मोहिनी ॥ जगत्प्रतिष्ठाजगत्प्राणधारणी ॥ षट्चक्रभेदकेषटचक्ररुपिणी ॥ मंत्रमार्गप्रवतींनी तुजनमो ॥३८॥
घटस्थाकुंडलीनीबिजरूपिणी ॥ पद्मकिंजल्कवर्णाहरीतवणीं ॥ पद्मस्थापद्मप्रबोध कारिणी ॥ सततनमनतुअसो ॥३९॥
कृष्णाकृष्णवर्णाधूमर्णाधृम्रवर्णा ॥ श्वेताश्वेतरूपालोहितवर्णा ॥ निलाकपिलाकर्पुरवर्णा ॥ अतिसौम्यातुजनमो ॥४०॥
नमोअतिरौद्राशर्वाणी ॥ स्थुलसुक्ष्ममध्यमरूपिणी ॥ कनिष्ठाजघन्याउत्तमाजननी ॥ नमोनमः साष्टांगें ॥४१॥
ब्रह्मांडसप्तावरणबाहेरी ॥ तूंचाससीपारमेंश्वरी ॥ पंचकोसगृहेंच्या अंतरी ॥ तूंच अससीसाश्वत ॥४२॥
ऐसीतूंअंतर्बाह्मास्थित ॥ व्यापकअससी सर्व ॥ भक्तलागीमूर्तिमंत ॥ नमनतुजसाष्ठांग ॥४३॥
सर्वासीअधिष्ट्रानम्हणुनी ॥ व्यापकसससी भवानी ॥ पिंडब्रह्मांडपंचभूताव्यापुनी ॥ तूंचाससीगेमाये ॥४४॥
इंद्रियेआणि अंतःकरण ॥ यासंर्वांचा देवतागण ॥ तन्मात्राअहंकारमहत्वासव्यापुन ॥ अव्यक्तासीपूर्नत्वव्यापिलें ॥४५॥
ऐसें सर्वांस व्यापुन ॥ अपार अससीसचिद्वान ॥ तरीच्याप्यहीतुजवाचुन ॥ पाहतांभिन्ननसेकी ॥४६॥
उत्तमकनिष्ट जघन्य ॥ हेव्याप्यतुझेंरुपसगुण ॥ तरीव्याप्यव्यापकभेदेकरुन ॥ जगन्मयतूंचकीं ॥४७॥
तूंतरीं गुणातीतबाळा ॥ त्रिगुणयोगेंकरीसीलोळा ॥ धर्मासीपाळीसीवाढत्याकळा ॥ अधर्मासीबुडविसी ॥४८॥
शंकरसांगेऋषीप्रती ॥ यापरीतीअनुभती ॥ स्तवितीझालीदेवीप्रिती ॥ जीआदिशाक्तिजगदंबा ॥४९॥
जीउभीआहेसमोर ॥ तिसीकरोनीनमस्कार ॥ दैत्यसीवधावयासत्वर ॥ वरमागततेव्हांती ॥५०॥
अनुभूतीत्वरितादेवीसीम्हणे ॥ मातेमजगांजिलेंयेणें ॥ पातिव्रत्यर्भविलेंदुर्जनें ॥ ध्यानभंगोनीटाकिलें ॥५१॥
येणेंव्रतभंगकेलामाझा ॥ दुष्टहाकुःकूरदैत्यराजा ॥ यासीमारुनटाकी ओजा ॥ चिंतीलेंयास्तव म्यांतुज ॥५२॥
दुष्टहादनवविघ्नकारी ॥ येणेंमजछळीलेंबहुतांपरी ॥ तरीप्रयत्नेंयासीमारी ॥ भक्त वत्सलेजगदंबे ॥५३॥
इतकेंचमागतेंतुज ॥ हेंचीदेईआंबेमज ॥ बरेंम्हणोनीमारीलसहज ॥ त्यादैत्यासी भगवती ॥५४॥
तीकथापुढिलेअध्यायांत ॥ ऐकतुम्हीभाविकभक्त ॥ पांडुरंगजनार्दनविनवीत ॥ आवधानद्यावें आवडी ॥५५॥
तवश्रोतेविचक्षण ॥ संशयघेडनीकरितीप्रश्न ॥ कींअनुभूतीनेंदेवीप्रार्थन ॥ आपुलावृतांतनिवेदिली ॥५६॥
पातीव्रत्यध्यानव्रत ॥ भंगिलेंदुर्जनेंनिश्चीत ॥ तेंऐकोर्नाआमुचेंचित्त ॥ बहुदुःखवलेंयेवेळीं ॥५७॥
जैसाकोणीएकपुरुष ॥ बहुश्रमेंजोडेलेंधनास ॥ तस्करेंयेउनीलुटलें त्यास ॥ मगतीझालादरिद्री ॥५८॥
दरिद्राअलेंजयास ॥ कोणीचनमानितीतयास ॥ तेवीतपोभ्रष्टानुभूतीस ॥ कैसीप्रसन्नदेवीझाली ॥५९॥
तपाविणनपावेदैवत ॥ ऐसेंबोलतीसंतमहंत ॥ तरीमगेंइसीप्रसन्नत्वरिता ॥ कैसीझालीजगदंबा ॥६०॥
आतांऐकायाचेंउत्तर ॥ करुनाअपलेंमन एकाग्र ॥ नाहींभंगिलेंतपसाचार ॥ अधिकचवाढलें ॥६१॥
सांगतोंदृष्टांतदेऊन ॥ कोणीएकतपस्वीब्राह्मण ॥ गंगाजळीकरोनीस्नान ॥ अनुष्ठानकरीतबैसला ॥६२॥
तोअकस्मातशआनयेऊन ॥ त्यासगेलेस्पर्शकरून ॥ मगब्राह्मणहोउनी खिन्न ॥ भ्रष्टलोंमीम्हणतसे ॥६३॥
परीनाहींभ्रष्टलेंब्राह्मणपण ॥ तेणेंकेलेंपुन्हांस्नान ॥ त्यासदोन स्नानेंघडलींम्हणोन ॥ अधिकपुण्यवाढलेंकीं ॥६४॥
तैसेंअनुभूतीनेंभले ॥ अनुतापतिर्थींस्नानकेलें ॥ अतिशयमनासीरोधिलें ॥ अंतरकासेहेतेधवां ॥६५॥
आनंदकोशाचेअंती ॥ सदोदितस्वयंस्नानकेल ॥ तेथेंस्थिरमनोवृत्ती ॥ तन्मयझालीतात्काळ ॥६६॥
ज्योतिरूपब्रह्माकेवळ ॥ सर्वव्यापकातिनिर्मळ ॥ सगुणीस्त्रीरूपधरूनीसोज्वळ ॥ उभेराहिलेतिजपुढे़ ॥६७॥
संकटनासावयाप्रती ॥ धावोनीआलीभक्त म्हणती ॥ ज्ञानीम्हणतीयेंथेंचहोतीं ॥ नसेसर्वगतायेणेंजाण ॥६८॥
आतांअसोहीविश्वामाता ॥ दुष्टासी मारीलसर्वथा ॥ निर्भयकरिलसर्वभुता ॥ सुखअपारदेइल ॥६९॥
इतिश्रीस्कंदपुराणे ॥ सह्याद्री खंडे ॥ तुळजामाहात्मे ॥ शंकरवरिष्ट संवादे ॥ द्वितीयोध्यायः ॥२॥
श्रीजगंदबार्पणमस्तु ॥ शुभंभवतु ॥