Get it on Google Play
Download on the App Store

अध्याय ४९ वा

॥ श्रीगणेशाय नम: ॥ श्रीसरस्वत्यै नम: ॥ श्रीगुरुभ्यो नम: ॥ श्रीकुलदेवतायै नम: ॥ श्रीसीतारामचंद्राभ्यां नम: ॥ श्रीसद्नुरुसाईनाथाय नम: ॥
साङ्गोपाङ्ग सद्नुरु स्तवणें । ठकले वेद आणि पुराणें  । तेथें मी अजाण नेणतेपणें । बरें राहणें निवान्त ॥१॥
खरें पाहतां धरावें मौन । हेंच कीं वस्तुत: सद्नुरुस्तवन । परी साईंचे एकेक गुण । पाडिती विस्मरण मौनाचें ॥२॥
धन्य साईंची अगाध लीला । पाहतां निवान्त राहवे न मजला । पव्कान्न गोड लागतां जिव्हेला । मनीं आठवला श्रोतृवृंद ॥३॥
तयांसीही पंक्तीस घ्यावें । जेणें निजरसानंद दुणावे । ऐसें माझिया घेतलें जीवें । तेणें ही रससोये निडारली ॥४॥
मोठें गोड खरें पव्कान्न । पंक्तीं नसतां स्नेही सज्जन । नावडे तें एकतयालागून । फिकें गोडपण तयाचें ॥५॥
साई सकळअवाप्तकाम । साई सकळसंतललाम । साई निजभक्त-विश्रामधाम । दुर्धरभवभ्रमनिवारक ॥६॥
अनिर्वाच्य तयाची लीला । वर्णवेना मम वाणीला । अतर्क्याची अतर्क्य कला । केवीं मजला आकळेल ॥७॥
कल्याणाचें जें कल्याण । तो हा साई निजकृपें जाण । देई निजकर्थचें स्मरण । ग्रंथ हा परिपूर्ण करावया ॥८॥
गाऊं जातां अगाध महिमान । समर्थ कोण कराया कथन । परा जेथें निघे परतोन । पश्यंती मध्यमा कोण कथा ॥९॥
तिघी जेथें नुघाडती वदन । चौथी वैखरी तेथें कोण । हें मी जाणें जरी संपूर्ण । तरी हें मन राहीना ॥१०॥
सद्नुरूचे पायीं न विनटतां । यथार्थ स्वरूप येईना हाता । संत श्रीहरिस्वरूप स्वत: । कृपाहस्ता प्रार्थावें ॥११॥
गुरुचरणाची आवडी । हेचि आपुली सर्वस्वजोडी । संतसहवासाची गोडी । प्रेमपरवडी लागो आम्हां ॥१२॥
जया पूर्ण देहाभिमान । तया न साजे ‘भक्त’ अभिधान । स्वयें जो पूर्ण निरभिमान । खरें भक्तपण त्याअंगीं ॥१३॥
जजया ज्ञातृत्त्वाचा ताठ । श्रेष्ठत्वाचा अभिमान लाठा । केवळ दंभाचा जो वसवटा । तयाची प्रतिष्ठा ती काय ॥१४॥
आपुल्याच गुरुची कीर्ति । अभागी जे प्रेमें न गाती । बधिर नसूनि जे नायकती । ते मंदमति मूर्तिमंत ॥१५॥
तीर्थ व्रत यज्ञ दान । यांहूनि थोर तपाचरण । त्यांहूनि अधिक । हरिभजन । निजगुरुध्यान सर्वाधिक ॥१६॥
साईच त्याचिया भक्तांचें ध्यान । साईच त्यांचें देवदेवतार्चन । साईच त्यांचें गुप्तनिधान । रक्षावें परी अकृपणत्वें ॥१७॥
यद अकदा येई मज आळस । परी न अंतर्यामीं साईंस । विसर पडतां कथानकास । देई मज वेळेस आठवण ॥१८॥
बसूं म्हणतां क्षण निवान्त ।  माझें कांहीं न चले तेथ । कथा ऐसी स्फुरे अकल्पित । लेखणी हातांत घेणें पडे ॥१९॥
ऐसिया त्याच्या अगाध कथा । ऐकवावया त्या निजभक्तां । आणिक माझिया निजस्वार्था । मज या सच्चरिता प्रवर्तविलें ॥२०॥
नाहींतरी संताचिया कथा । ज्याचा तोच रचिता लिहिता । तयाची ती स्फूर्ती नसतां । केवळ नीरसता पदोपदीं ॥२१॥
असो कृपाळू साईनाथ । प्रवेशूनि मन्मनाआंत । करवूनि घेतला आपुला ग्रंथ । माझेही मनोरथ पुरविले ॥२२॥
मुखीं श्रीसाईनामावर्तन । चित्तीं तयाचें वचनचिंतन । मनीं तयाचे मूर्तीचें ध्यान । पूर्ण समाधान येणें मज ॥२३॥
वदनीं श्रीसाईंचें नाम । अंतरीं श्रीसाईंचें प्रेम । ज्याचें साईप्रीत्यर्थ कर्म । ऋणाईत परम त्या साई ॥२४॥
तुटावया संसारबंधन । याहूनि नाहीं अन्य साधन । साईकथा परम पावन । सदा सेवन सुखदायी ॥२५॥
पायीं साईसी प्रदक्षिण । करा श्रवणीं सच्चरितश्रवण । सर्वांगीं द्या प्रेमालिंगन । डोळां घ्या दर्शन साईचें ॥२६॥
साष्टांगीं यावें लोटांगणीं । मस्तक ठेवावें तया चरणीं । जिभा लावावी तन्नामस्मरणीं । नासिकें अवघ्राणीं निर्माल्य ॥२७॥
आतां पूर्वकथानुसंधान । गताध्यायीं श्रोतयांलागून । चमत्कारप्रिय भक्तकथाकथन । कथीन हें वचन दीधलें ॥२८॥
स्वयें न स्वार्थ - परमार्थपरायण । नसतां  संतांचे अधिकाराची जाण । केलिया कोणीं तयांचें वर्णन । अविश्वासी मन जयाचें ॥२९॥
स्नेही कथितां साईंच्या गोष्टी । ऐके परी तो दोषैकद्दष्टी । तया न मिळतां स्वानुभवपुष्टी । कांहीं न सृष्टींत मानी तो ॥३०॥
हरी कानोबा नामाभिधान । स्नेह्यांसवें मुंबईहून । करावया साईंचें परीक्षण । निघाले पर्यटण करावया ॥३१॥
परी साईंची कलाकुसरी । प्रकाशे जो सकळांतरीं । तें लाघव ती नवलपरी । कोण निर्धारीं जाणील ॥३२॥
हरीभाऊ शिरडीस निघतां । करण कळलें साईसमर्था । केवळ चमत्काराचा भोक्ता । तितुकीच पात्रता तयाची ॥३३॥
तितुकीच तया दावी चुणूक । घेई आपुलासा करूनि निष्टंक । तयाच्याही श्रमाचें सार्थक । युक्तिप्रयोजक संत खरे ॥३४॥
कोपरगांवीं स्नेहीसमेत । हरीभाऊ बैसले टांग्यांत । गोदावरींत होऊनि सुस्नात । निघाले शिर्डीप्रत अविलंबें ॥३५॥
येतांच कोपरगांवाहून । हस्तपाद प्रक्षाळून । हरीभाऊ संतावलोकन । करावया जाण निघाले ॥३६॥
पायीं कोरें पादत्राण । माथां जरीचा फेटा बांधून । साईबाबांचें घ्यावया दर्शन । उत्कंठितमन हरिभाऊ ॥३७॥
मग ते येतां मशिदीसी । दुरूनि देखूनियां साईंसी । वाटलें सन्निध जाऊनि त्यांसी । लोटांगणेंसीं वंदावें ॥३८॥
परी पादत्राणांची अडचण । ठेवावया न निर्भयस्थान । तेथेंचि एक कोपरा पाहून । त्यांतचि तीं सारून ठेवियलीं ॥३९॥
मग ते वरती दर्शना गेले । प्रेमें साईंचे चरणां वंदिलें । उदीप्रसाद घेऊनि परतले । वाडयांत निघाले जावया ॥४०॥
पायीं घालूं जातां पायतण । मिळेना पाहतां शोधशोधून । परतले अनवाणी खिन्नवदन । आशा ते सांडून समूळ ॥४१॥
कारण तेथें मंडळी फार । येती जाती वारंवार । पुसावें तरी कोणास साचार । कांहींही विचार सुचेना ॥४२॥
ऐसें तयांचें दुश्चित मन । डोळियांपुढें पादत्राण । चित्तास पादत्राणचिंतन । सर्वानुसंधान पादत्राण ॥४३॥
हौसेसारिखें विकत घेतलें । पादत्राण गेलें हरलवेलं । अर्थात् कोण्या चोरानें चोरिलें । निश्चयें वाटलें तयांस ॥४४॥
असो पुढें केलें स्नान । पूजा नैवेद्यादि सारून । पंक्तीस बैसूनि केलें भोजन । परी न समाधान चित्तास ॥४५॥
सभामंडप साईंचें स्थान । तेथूनि साइंची द्दष्टि चुकवून । कोणी न्यावें माझें पायतण । आश्चर्य लहान हें काय ? ॥४६॥
लागली तयां हुरहुर । चित्त नाहीं अन्नपानावर । मंडळीसमवेत आले बाहेर । आंचवूं कर धुवावया ॥४७॥
इतुक्यांत एक मुलगा मराठा । हरवल्या पादत्राणाचा बाहुटा । लावूनि एका काठीचे शेवटा । पातला त्या ठाया अवचित ॥४८॥
मंडळी जेवूनि आंचवीत । मुलगा आला शोध करीत । म्हणे बाबा मज पाठवीत । काठी ही हातांत देउनी ॥४९॥
''हरी का बेटा जरी का फेटा'' । ऐसा पुकार करीत जा बेटा । ''याच त्या माझ्या'' ऐशिया उत्कंठा । झोंबेल त्या देऊनि टाकाव्या ॥५०॥
परी जो आहे हरी का बेटा । आहे तयाचा जरीचा फेटा । आधीं हें निश्चित झालिया शेवटा । द्याव्या न बोभाटा करावा ॥५१॥
येतां ऐसा पुकार कानीं । ओळखोनि त्या वहाणा नयनीं । हरिभाऊ गेले धांवुनी । साश्चर्य मनीं जाहले ॥५२॥
आनंदाश्रु आले डोळां । हरिभाऊंस गहिंवर दाटला । देखूनि गेलेल्या पायतणाला । चमत्कारला अत्यंत ॥५३॥
म्हणती मुलास ये ये इकडे । पाहूं दे आण वहाणा मजकडे । पाहूनि वदे या तुज कोणीकडे । गिवसल्या रोकडें मज सांग ॥५४॥
मुलगा म्हणे तें मी नेणें । मजला बाबांची आज्ञा मानणें । ‘हरी का बेटा’ असेल तेणें । जरीचा फेटा दावणें मज ॥५५॥
तयासचि मी देईन वहाणा । मज इतराची ओळख पटेना । पटविल जो या बाबांच्या खुणा । तोच या वहाणा घेईल ॥५६॥
''अरे पोरा त्या माझ्याच वहाणा'' । हरिभाऊ म्हणतां देईना । मग तो सकळ बाबांचिया खुणा । पटवी मना पोराच्या ॥५७॥
म्हणे पोरा मींच रे हरी । कान्होबाचा बेटा ही वैखरी । सर्वथैव आहे कीं खरी । मज सर्वतोपरी लागतसे ॥५८॥
आतां पाहीं फेटा जरीचा । फिटेल तुझें संशय मनींचा । मग मी ठरेन धनी वहाणांचा । दावा न इतरांचा यावरी ॥५९॥
झाली तेव्हां मुलाची समजूत । वहाणा दिधल्या हरिभाऊप्रत । पुरले तयाचे मनोरथ । साई हे संत अनुभविले ॥६०॥
आहे माझा फेटा जरी । ही काय मोठी नवलपरी । तो तों माझिये मस्तकावरी । सर्वतोपरी द्दश्यमान ॥६१॥
परी मी असतां देशांतरीं । शिर्डीस माझी पहिलीच फेरी । साईबाबांस कैसियेपरी । मन्नास हरि ठाऊक ॥६२॥
कान्होबा हा माझा पिता । कोणीं पाहिला सवरला नसतां । ''का'' या नामें तया उपलक्षितां । अतिआश्चर्यता वाटली ॥६३॥
पूर्वीं साईसंतमहत्ता । माझे स्नेही मजला सांगतां । अवमानिली मी त्यांची वार्ता । पश्चात्तापता आतां मज ॥६४॥
आतां मज येतां अनुभव । कळला साईबाबांचा प्रभाव । उरला नाहीं संशया ठाव । महानुभाव श्रीसाई ॥६५॥
जया मनीं जैसा भाव । हरिभाऊस तैसाचि अनुभव । संतपरीक्षण लालसास्वभाव । परमार्थ - हाव नाहीं मनीं ॥६६॥
साईसमर्थ महानुभाव । स्नेही सोयरे कथिती अनुभव । आपण स्वयें पहावा नवलाव । शिरडीस जावया कारण हें ॥६७॥
संतचरणीं वहावा जीव । तेणें गिवसावा देवाचा ठाव । मनीं नाहीं यत्किंचित डाव । सरडयाची धांव कोठवरी ॥६८॥
जाऊनियां संताच्या दारा । पाहूं आदरिलें चमत्कारा । तंव जोड पादत्राणाचा कोरा । आला कीं घरा घरपोंच ॥६९॥
नातरी क्षुल्लक पायतण । गेल्यानें काय मोठी नागवण । परी तदर्थ मनाची वणवण । तें सांपडल्यावीण राहेना ॥७०॥
संतप्राप्तीचे मार्ग दोन । एक भक्ति दुजा ज्ञान । ज्ञानमार्गींचे सायास गहन । भक्तीचें साधन सोपारें ॥७१॥
ऐसी सोपी सुलभ भक्ति । तरीही अवघे ती कां न करिती । तिजलाही महद्भाग्य संपत्ति । असतांच तत्प्राप्ति घडतसे ॥७२॥
कोटि जन्मांचें पुण्य असतें । तेव्हांचि संताची गांठी पडते । संतसमागमसौख्य घडतें । तेणेंच विकासते निजभक्ति ॥७३॥
आम्ही सर्व जाणों प्रवृत्ति । तेथेंचि आसक्ति नेणों निवृत्ति । ऐसी जेथें मनाची वृत्ति । ती काय भक्ति म्हणावी ॥७४॥
जैसी जैसी आमुची भक्ति । तैसी तैसी आम्हांसी प्राप्ति । हें तों केव्हांही घडणार निश्चितीं । येथें न भ्रांती तिळमात्र ॥७५॥
विषयभोगार्थ अहर्निशीं । आम्ही जमलों साईपाशीं । या आम्हांतें देणगीही तैसी । परमार्थियासी परमार्थ ॥७६॥
असो आतां आणीक एक । सोमदेवस्वामी नामक । करावया साईंची पारख । पातले प्रत्यक्ष शिरडींत ॥७७॥
सन एकोणीसशें सहा । उत्तरकाशीमाजी पहा । गृहस्थ भेटला भाईजींस हा । पांथस्थनिवहामाजी स्थित ॥७८॥
प्रसिद्ध कैलासवासी दीक्षित । भाईजी त्यंचे बंधु विश्रुत । बद्रिकेदारयात्रा करीत । असतां हे भेटत मार्गांत ॥७९॥
बद्रिकेदार मागें टाकिलें । भाईजी मग खालीं उतरले । ठायीं ठायीं विसावे लागले । दिसले बसलेले पांथस्थ ॥८०॥
तयांमाजील एक असामी । तेच हे पुढें हरिद्वाराचे स्वामी । सर्वत्र विश्रुत याच नामीं । लगाले लगामीं बाबांच्या ॥८१॥
त्यांची ही कथा बोधप्रद । बाबांचें स्वरूप करील विशद । श्रवणकर्त्यां देईल मोद । निजानंद सर्वत्रां ॥८२॥
प्रातर्विधीस जातां भाईजी । भेटले मार्गीं हे स्वामीजी । गोष्टी बोलतां बोलतां सहजी । प्रेमराजी प्रकटली ॥८३॥
गंगोत्रीचा अध:प्रदेश । बुवा असतां उत्तरकाशीस । डेहराडूनहून । सत्तर कोस । तेथें हा सहवास जाहला ॥८४॥
लोटा घेऊनि बहिर्दिशेस । निघाले बुवा प्रात:समयास । भाईजीही तया स्थळास । त्याच कार्यास निघाले ॥८५॥
प्रथम उभयतां द्दष्टाद्दष्टी । पुढें मार्गांत परस्पर भेटी । परस्परांच्या कुशल गोष्टी । सुखसंतुष्टी चालल्या ॥८६॥
करूं लागतां विचारपूस । प्रेम आलें परस्परांस  । ठाव ठिकाणा एकमेकांस । पुसावयास लागले ॥८७॥
हरिद्वारीं तुमचा वास । नागपुरीं आम्हां निवास । कधीं जेव्हां त्याबाजूस । येणें झालियास दर्शन द्यावें ॥८८॥
यात्रा करीत याल जेव्हां । पुनीत करावें आमुचे गेहा । पुनर्दर्शन आम्हां घडवा । अल्प सेवा घ्या आमुची ॥८९॥
असूं द्यावें आमुचें स्मरण । लागावे आमुचे घरास चरण । हेंच आमुचें आहे विनवण । पुरवो नारायण ही इच्छा ॥९०॥
एकोणीसशें सहा सालीं । उत्तरकाशीचिया खालीं । परस्परांत हे भाषा बोली । होऊनि गेली इयापरी ॥९१॥
परस्परांचें ठाव ठिकाण । घेतलें उभयतांही पुसून । पाहूनि जवळ आलें मैदान । निघाले सोडून अन्योन्या ॥९२॥
जातां पांच वर्षांचा काळ । येतां साईसमागमवेळ । भाईजींच्या भेटीची तळमळ । लागली प्रबळ स्वामींस ॥९३॥
सन एकोणीसशें अकरा । आले स्वामीजी नागपुरा । तेथें श्रीसाईनाथांचे चरित्रा । परिसतां पवित्रा आनंदले ॥९४॥
देती भाईजी शिफारसपत्र । सुखें गांठावें शिर्डीक्षेत्र । ऐसी योजना ठरवूनि सर्वत्र । सोडिलें नागपुर स्वामींनीं ॥९५॥
उतरतां ते मनमाडावर । कोपरगांवची गाडी तयार । तेथें होऊनि टांग्यांत स्वार । आनंदनिर्भर दर्शना ॥९६॥
कोठेंही जा साधूंचें वर्तन । अथवा त्यांची राहणी - चलन । एकाचें एक एकाचें आन । नसतें समसमान कोठेंही ॥९७॥
एका संताचें आचरण । तें न दुजिया संता प्रमाण । योग्यायोग्यतेचें अनुमान । कराया साधन हे नव्हे ॥९८॥
आधीं जो जाई संतदर्शना । किमर्थ व्हावी हे तया विवंचना । पाहूं जातां तयांचे वर्तना । निजकल्याणा नागवण ॥९९॥
स्वामीजींचे मनाची रचना । तर्क कुतर्क उठती नाना । लांबूनि दिसतां शिर्डीच्या निशाणा । चालल्या कल्पाना स्वामींच्या ॥१००॥
तयांसवें असलेले जन । मशिदीचे कळसाचें निशाण । द्दष्टिपथांत येतां दुरून । करीत वंदन प्रेमानें ॥१०१॥
पुढें घडेल साईदर्शन । म्हणोनि जरी उत्कंठित मन । परी त्यांतें दिसलेलें निशाण । त्याचाही अवमान साहेना ॥१०२॥
निशाणदर्शनें प्रेमस्फुरण । हा तों सर्वत्र अनुभव जाण । हें तों भक्तिप्रेमलक्षण । कांहिंहि विलक्षण येथ नसे ॥१०३॥
परी स्वामींच्या कुत्सितमना । दुरूनि पाहूनियां त्या निशाणा । उठल्या कल्पनांवरी कल्पना । विचित्र रचना मनाची ॥१०४॥
पताकांची आवड मना । ही काय साधुत्वाची कल्पना । देवळावरी लावावें निशाणा । हा तों हीनपणा साधुत्वा ॥१०५॥
साधू मागे एणें माना । ही तों त्याची केवळ लोकेषणा । न येई ऐसियाचें साधुत्व मना । हा तों उणेपणा तयास ॥१०६॥
सारांश जैसा मनाचा ग्रह । साधुनिर्णयीं तैसाच आग्रह । झाला स्वामींच्या मनाचा निग्रह । नको मज अनुग्रह साईंचा ॥१०७॥
उगाच आलों मी येथवर । स्वामींस थोर उपजला अनादर । तेथूनि परतावयाचा निर्धार । केला मग साचार तत्काळ ॥१०८॥
लोकेषणेचा दुरभिमान । साधूस कशास पाहिजे मान । याहूनि मज दुजें अनुमान । निशाण पाहून होईना ॥१०९॥
निशाणें आपुला मोठेपणा । साधु हा आणितो निदर्शना । हाचि संतत्वासी उणेपणा । काय दर्शना जाणें म्यां ॥११०॥
घेतलिया हें ऐसें दर्शन । एणें कैसें निवावें मन । हें तों दंभध्वजप्रदर्शन । समाधान एणें ना ॥१११॥
म्हणती जावें माघारा । आल्या वाटे आपुले घरा । दिसेना हा विचार बरा । फजीत खरा झालों मी ॥११२॥
सहवासी मग म्हणती त्यांसी । इतके दूर आलां कशासी । केवळ निशाणें चित्तवृत्तीसी । खळबळ ऐसी कां झाली ॥११३॥
आतां आपण आलों जवळ । रथ पालखी घोडा सकळ । सरंजाम हा पाहतां निखळ । किती मग तळमळ लागेल ॥११४॥
परिसूनि स्वामी अधिकचि बिघडे । जया नगारे पालख्या घोडे । ऐसे साधु मिजासी बडे । म्यां काय थोडे देखिले ॥११५॥
ऐसे विचार येऊनि अंतरा । सोमदेवजी निघती माघारा । शिरडीचा विचार नाहीं बरा । रस्ता धरा कीं नदीचा ॥११६॥
मग बरोबरील वाटसरू । लागले तयांस आग्रह करूं । आलांत आपण येथवरू । नका हो फिरूं माघारा ॥११७॥
आल्यासारिखे चला कीं पुढें । नका करूं हे तर्क कुडे । हें निशाण जें मशिदीं उडे । साधूकडे ना संबंध ॥११८॥
या साधूस नलगे निशाण । नलगे लोकेषणा नलगे मान । ग्रामस्थांस हें आवडे भूषण । भक्ति प्रमाण कारण या ॥११९॥
पाहूं नक कीं तुम्ही निशाण । जाऊनि घ्या नुसतें दर्शन । राहूं नका तैं एक क्षण । जा कीं परतोन माघारा ॥१२०॥
इतुक्यांत येतां शिरडी जवळ । वाटलें उपदेश ऐकूनि तो सरळ । काढूनि टाकावी मनाची मळमळ । पुनश्च हळहळ नसावी ॥१२१॥
असो श्रीसमर्थदर्शनेंकरून । बुवा गेले विरघळून । प्रेम आलें डोळां भरून । कंठ सद्नदून दाटला ॥१२२॥
चित्त झालें सुप्रसन्न । नयन उल्हासें सुखसंपन्न । कधीं चरणरजस्नान । करीन ऐसें त्यां झालें ॥१२३॥
पहातां रूप तें नेटक । मना नयना पडलें टक । पाहातचि  राहिले टकमक । मोहें अटक पाडिली ॥१२४॥
कुतर्क मनींचे जिराले । चित्त दर्शनानंदीं विरालें । सगुणरूप नयनीं मुरालें । बुवा झाले तल्लीन ॥१२५॥
डोळां देखतां महानुभावा । परम आल्हाद सोमदेवां । आत्मारामा जाहला विसावा । वाटे वसावा हा ठाव ॥१२६॥
दर्शनेंच विकल्प मावळे । बुद्धि ठायींच ताटकळे । दुजेंपण समस्त विरघळे । ऐक्य जाहलें सबाह्य ॥१२७॥
वा़चेसि नि:शब्दत्वें मौन । निमेषोन्मेषरहित नयन । अंतर्बाह्य चैतन्यघन । समाधान समरसे ॥१२८॥
निशाणदर्शनें आधीं मुरडले । पुढें प्रेमोद्रेकें निडारले । सात्त्विक अष्टभावें उभडिले । वेढिले प्रेमें बाबांचे ॥१२९॥
जेथें मन पूर्ण रंगलें । तेंच आपुलें स्थान वहिलें । हे निजगुरूचे बोल आठवले । प्रेम दाटलें बुवांना ॥१३०॥
बुवा हळूहळू पुढें येती । तों तों महाराज रागास चढती । शिव्यांची त्या लाखोली वाहती । तों तों त्यां प्रीति द्विगुणित ॥१३१॥
समर्थ बाबांची करणी अचाट । तयांचा तों विलक्षण घाट । नारसिंहावताराचा थाट । आटोकाट आणिला ॥१३२॥
''थोतांड आमुचें आमुच्यापाशीं । राहो म्हणती चल जा घरासी । खबरदार माझ्या मशिदीसी । जर तूं येशील मागुता ॥१३३॥
जो लावितो मशिदीस निशाण । कशास व्हावें त्याचें दर्शन । हें काय संतांचें लक्षण । येथें न क्षण एक कंठावा'' ॥१३४॥
असो पुढें साशंक चित्त । सभामंडपीं स्वामी प्रवेशत । दुरूनि पाहूनि साईंची मूर्त । स्वामींसी निवांत राहवेना ॥१३५॥
हा आपुलेच विचारांचा प्रतिध्वनी । शब्दश: तो आदळतां कानीं । बुवा शरमले स्थानींचे स्थानीं । अंतर्ज्ञानी महाराज ॥१३६॥
किती हो आपण अप्रबुद्ध । किती महाराज तरी प्रबुद्ध । किती त्या माझ्या कल्पना विरुद्ध । किती हें शुद्ध अंतर ॥१३७॥
साई कोणास देती आलिंगन । कोणास करिती हस्तस्पर्शन । कोणास देती आश्वासन । कृपावलोकन कोणास ॥१३८॥
कोणाकडे पाही हास्यवदन । कोणाच्या दु:खाचें करी सांत्वन । कोणास उदीप्रसाददान । करीत समाधान सकलांचें ॥१३९॥
ऐसें असतां मजवरील क्रोध । वाते हा मम वर्तनानुरोध । क्रोध नाहीं हा मजला बोध । होईल मोददायी तो ॥१४०॥
असो पुढें तैसेंच झालें । स्वामी बाबांपाशीं जे रमले । साईकृपें निर्मळ बनले । चरणीं ठेले निरंतर ॥१४१॥
साईभक्तिप्रभववीर्य । विरवो दुर्वासना मात्सर्य । उपजवो शांति - श्री - धैर्य । करो कृतकार्य निजभक्तां ॥१४२॥
गंधर्व यक्ष सुरासुर । इंहीं भरलें हें चराचर । त्या अखिल विश्वीं हा विश्वंभर । जरी निरंतर भरलेला ॥१४३॥
परी न स्वीकारितां आकार । ठाता सदैव निराकार । आम्ही मानव हे साकार । होता न उपकार लवमात्र ॥१४४॥
तात्पर्य धरोनि लीलाविग्रह । साई न करिते लोकसंग्रह । अथवा दुष्टदुर्जनमतनिग्रह । कैंचा अनुग्रह भक्तांवर ॥१४५॥
आला अध्याय संपावयाला । तों एक वृत्तांत मज आठवला । साईसदुपदेशाचा मासला । मानील त्याला हितकारी ॥१४६॥
वृत्तांत आहे अति लहान । स्मरण ठेवी तो कृतकल्याण । म्हणूनि श्रोतयां करितों विनवण । क्षण अंत:करण द्या मज ॥१४७॥
एकदां भक्त म्हाळसापती । नानसाहेब यांसमवेती । बैसले असतां मशिदीप्रती । परिसा चमत्कृति घडली ती ॥१४८॥
समर्थसाई - दर्शनोत्सुक । कोणी एक श्रीमान गृहस्थ । वैजापुनिवासी तेथ । परिवारान्वित पातले ॥१४९॥
पाहूनियां स्त्रियांचा गोषा । नाना संकोचले निज मानसा । स्वयें उठूनि द्यावें अवकाशा । वाटलें संतोषार्थ तयाम्च्या ॥१५०॥
म्हणून नाना उठूं सरती । तंव बाबा तयां वारिती । म्हणाले येणारे येतील वरती । त्वां स्वस्थ चित्तीं बैसावें ॥१५१॥
तेही आलेति दर्शनार्थ । यावें कांहीं नाहीं हरकत । ऐसें तयांस कोणी सुचवीत । येऊनि वंदीत साईंस ॥१५२॥
तयांमाजील एक नारी  । वंदूं जातां बुरखा सारी । पाहूनि सौंदर्यें अति साजिरी । नाना निजअंतरीं मोहिले ॥१५३॥
लोकांसमक्ष पाहण्या चोरी । पाहिल्यावीण राहवेना अंतरीं । वर्तावें काय कैसेपरी । मोहाची उजरी नावरे ॥१५४॥
बाबांची लज्जा मोठी अंतरीं । म्हणोनि मुख तें न करवे वरी । द्दष्टी जाऊं लागली चांचरी । सांपडे कातरीं तंव नाना ॥१५५॥
ही तों नानांची अंत:स्थिति । सर्वातर्यामी बाबा जाणती । इतरां काय तियेची प्रतीती । ते तों झगटती शब्दार्था ॥१५६॥
ऐसी नानांची वृत्ति बावरी । जाणूनि बाबा निजांतरीं । आणावया स्वस्थानीं माघारी । उपदेश जो करीत तो परिसा ॥१५७॥
''नाना किमर्थ गडबड्सी मनीं । ज्याचा निजधर्म तो स्वस्थपणीं । आचरतां आड यावें न कोणी । कांहीं न हानी तयांत ॥१५८॥
ब्रम्हादेव सृष्टी रचिता । आपण तयाचें कौतुक न करितां । व्यर्थ होऊं पाहील रसिकता । ‘बनतां बनेल’ ॥१५९॥
असतां पुढील द्वार उघडें । जावें कां मागील द्वाराकडे । एक शुद्ध अंतर जिकडे । तेथें न सांकडें कांहींही ॥१६०॥
कुढा भाव नाहीं अंतरीं । तयास काय कोणाची चोरी । द्दष्टि द्दष्टीचें कर्तव्य करी । भीड मग येथें धरिसी कां'' ॥१६१॥
होते तेथें माधवराव । जात्या जयांचा चिकित्सक स्वभाव । निजजिज्ञासापूर्तीस्तव । पुसती त्यां भाव बोलाचा ॥१६२॥
ऐसें माधवरावें पुसतां । नाना वदले थांब रे आतां । सांगेत बबांचिया मनोगता । वाटेनें जातां वाडियातें ॥१६३॥
संपतां क्षेमकुशल वार्ता । अभिवंदून साईसमर्था । नान निजस्थानासी परततां । निघाले समवेता माधवराव ॥१६४॥
ते नानांस पुसती तात्काळ । नाना ‘बनतां बनतां बनेल’ । आदिकरूनि बाबांचे बोल । स्पष्टार्थ वदाल काय त्यांचा ॥१६५॥
अर्थ सांगावया होईना जीव । बहुत चालली उडवाउडव । तेणें अधिकचि संशयसमुद्भव । होई न माधवमन स्वस्थ ॥१६६॥
मग करूनियाम ह्रदय उघडें । नानांडीं जें घडलें तिकडे । तें साग्र माधवरावाचिया होडे । कथूनि कोडें उलगडिलें ॥१६७॥
काय बाब किती दक्ष । जावो कोणाचें कोठेंही लक्ष । ते तों स्वयें अंत:साक्ष । सर्व प्रत्यक्ष तयांतें ॥१६८॥
ऐसी ही त्रोटक अभिनव वार्ता । परिसतां साश्चर्य होईल श्रोता । पाहूं जातां येथील मथितार्था । स्थैर्य - गंभीरता बहुमोल ॥१६९॥
मन जातीचेंच चंचळ । होऊं न द्यावें उच्छ्टंखळ । होवो इंद्रियांची खळबळ । शरीर उतावीळ होऊं नये ॥१७०॥
इंद्रियांचा नाहीं विश्वास । विषयार्थ व्हावें न लालस । हळू हळू करितां अभ्यास । चांचल्यनिरास होईल ॥१७१॥
होऊं नये इंद्रियाधीन । तींही न सर्वथा राहती दाबून । विधिपूर्वक तयांचें नियमन । करावें पाहून प्रसंत ॥१७२॥
रूप हा तों द्दष्टीचा विषय । सौंदर्य वस्तूचें पहावें निर्भय । तेथें लाजेचें कारण काय । द्यावा न ठाय दुर्बुद्धीतें ॥१७३॥
मन करोनियां निर्वासन । ईशकृतीचें करा निरीक्षण । होईल सहज इंद्रियदमन । विषयसेवनविस्मरण ॥१७४॥
रथ न्यावया इष्टस्थानीं । सारथी जैसा मूळकारणी । तैसी ही बुद्धि हितकारिणी । दक्ष आकर्षणीं इंद्रियांच्या ॥१७५॥
सारथी करी रथनियमन । बुद्धि ही करूनि इंद्रियदमन । जावरी शरीरखैरगमन । अनिवार चंचलपण मनाचें ॥१७६॥
शरीर इंद्रियमनोयुक्त । ऐसिया जीवाचें जें भोक्तृत्व । तें संपतांच वैष्णवपद प्राप्त । ऐसें हें सामर्थ्य बुद्धीचें ॥१७७॥
चक्षुरादि इंद्रियनिचय । भिन्नभिन्न हयस्थानीय । रूपरसादि जे जे विषय । मार्ग ते निरयप्रवर्तक ॥१७८॥
यत्किंचित विषयाभिलाष । करी पारमार्थिक सुखा नाश । म्हणोनि त्यागा तो नि:शेष । तरीच तो मोक्ष तुझ लाघे ॥१७९॥
बाह्येंद्रियें जरी निवृत्त । असतां अंत:करण आसक्त । नाहीं जन्ममरणा अंत । विषय अत्यंत घातुक ॥१८०॥
लाधलिया विवेकी सारथी । विवेकें राखी लगाम हातीं । इंद्रियवाजी कुमार्गवर्ती । स्वप्नींही होती न लवमात्र ॥१८१॥
ऐसा मन:सामाधानपर । निग्रही दक्ष कुशल चतुर । भाग्यें लाधलिया सारथी चतुर । कैंचें दूर विष्णुपद ॥१८२॥
तेंच पद परब्रम्हा । ‘वासुदेव’ अपर नाम । तेंच सर्वोत्कृष्टपद परम । परंधाम परात्पर ॥१८३॥
असो झाला हा अध्याय पुरा । याहून गोड पुढील दुसरा । रिझवील सद्भक्तांच्या अंतरा । श्रवण करा क्रमानें ॥१८४॥
असो शेवटीं जगच्चलक । सद्नुरु जो बुद्धिप्रेरक । तयाचे चरणीं आभारपूर्वक । हेमाड मस्तक अर्पीतसे ॥१८५॥
स्वस्ति श्रीसंतसज्जनप्रेरिते । भक्तहेमाडपंतविरचिते । श्रीसाईसमर्थसच्चरिते । संतपरीक्षण - मनोनिग्रहणं नाम एकोनपंचाशत्तमोऽध्याय: संपूर्ण ॥४९॥


॥ श्रीसद्गुरुसाईनाथार्पणमस्तु ॥ शुभं भवतु ॥


श्रीसाईसच्चरित

साईबाबा मराठी
Chapters
उपोद्धात प्रस्तावना दोन शब्द आरंभ अध्याय १ ला अध्याय २ रा अध्याय ३ रा अध्याय ४ था अध्याय ५ वा अध्याय ६ वा अध्याय ७ वा अध्याय ८ वा अध्याय ९ वा अध्याय १० वा अध्याय ११ वा अध्याय १२ वा अध्याय १३ वा अध्याय १४ वा अध्याय १५ वा अध्याय १६ वा अध्याय १७ वा अध्याय १८ वा अध्याय १९ वा अध्याय २० वा अध्याय २१ वा अध्याय २२ वा अध्याय २३ वा अध्याय २४ वा अध्याय २५ वा अध्याय २६ वा अध्याय २७ वा अध्याय २८ वा अध्याय २९ वा अध्याय ३० वा अध्याय ३१ वा अध्याय ३२ वा अध्याय ३३ वा अध्याय ३४ वा अध्याय ३५ वा अध्याय ३६ वा अध्याय ३७ वा अध्याय ३८ वा अध्याय ३९ वा अध्याय ४० वा अध्याय ४१ वा अध्याय ४२ वा अध्याय ४३ वा अध्याय ४४ वा अध्याय ४५ वा अध्याय ४६ वा अध्याय ४७ वा अध्याय ४८ वा अध्याय ४९ वा अध्याय ५० वा अध्याय ५१ वा अध्याय ५२ वा अध्याय ५३ वा श्री साईबाबांचीं वचनें